Motywacja osiągnięć i psychologia produktywności

Transkrypt

1 Motywacja osiągnięć i psychologia produktywności Plan Poglądy na temat motywacji osiągnięć Produktywność w ujęciu filozoficznym, ekonomicznym i psychologicznym. Przykłady badań na temat psychologicznych aspektów produktywności. 1 2 Problem: Obserwuje się w społeczeństwie polskim, Ŝe nie ma szacunku dla pracy. Traktuje się etykę produktywności jako konieczność i przymus, jako rodzaj presji społecznej. DuŜa część społeczeństwa polskiego w swoich działaniach nie rozumie jej znaczenia w codziennym Ŝyciu i dąŝeniach (Wojciszke, Baryła 2002). Obraz polskiej produktywności w badaniach psychologów Naruszanie podstawowych norm etycznych Ŝycia społecznego, własnej moralnej uczciwości wydaje się Polakom czymś naturalnym (Doliński 2000). Tendencja do pomnaŝania kapitału w polskim społeczeństwie jest wyjątkiem od reguły niŝ obowiązującą normą (Doliński 1999). Polacy raczej nie oszczędzają z myślą o przyszłości, są równieŝ ostroŝni w decyzjach dotyczących inwestowania. 3 4 Motywacja osiągnięć w psychologii: Tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości, związana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych, spostrzeganych jako wyzwanie. Zainteresowanie współzawodnictwem z pewnym wzorem doskonałości (Coffer, Appley, 1970). DąŜenie do zwiększenia lub utrzymania na poziomie maksymalnie wysokim własnych rezultatów i moŝliwości w odniesieniu do zastosowanych kryteriów standardów doskonałości (Heckhausen,1978). Tendencja do współzawodniczenia z uwewnętrznionymi standardami doskonałości (Widerszal-Bazyl,1985). Skłonność do rywalizowania z samym sobą, ze stawianymi sobie wymaganiami (Franken, Brown 2005). Jeden z podstawowych elementów determinujących przedsiębiorczość, objawiający się tworzeniem małych firm 5 (David McClelland, 1999, Mariola Łaguna 2008). Potrzeba osiągnięć Henry Murray (1938) teza o istnieniu potrzeby osiągnięć róŝni się ona nasileniem u róŝnych ludzi wpływa na tendencję dąŝenia do sukcesu i ocenę własnej sprawności MO Davida McClellanda (1953): gotowość do podejmowania odpowiedzialności wskazanie czynności prowadzących do wysokich rezultatów dąŝenie do pozyskiwania szybkich informacji o efektach tendencje do stawiania sobie umiarkowanych celów dąŝenie do moŝliwie wysokiego rezultatu Uwarunkowania MO - Reykowski: 1. Czynniki organizmalne - np. potrzeba stymulacji, wiek 2. Czynniki normatywne - wymagania i wzory 3. Panująca społeczna forma ładu system kategorii, w jakich ujmowane jest Ŝycie społeczne 6

2 Model motywacji osiągnięć Atkinsona Atrybucyjny model motywacji osiągnięć: Hipotetyczna tendencja do osiągania sukcesu (T S ) T S = P S * W S W S = (1 P S ) Hipotetyczna tendencja do unikania poraŝki (T P ) T P = P P * W P W P = -P S P S = 1 P P Motywacja osiągnięć ( T C) jest sumą: T C = T S + T P więcej satysfakcji z sukcesu będącego wynikiem moŝliwości i umiejętności, niŝ szczęśliwego zbiegu okoliczności lub działań innych ludzi. potrzeba uzyskania wiedzy o własnych umiejętnościach i moŝliwościach Alternatywne ujęcia motywacji osiągnięć: Orientacja na poziom wykonania (performance). Orientacja na osiągnięcie mistrzostwa (mastery). 7 Motywy rywalizacji według Frankena i Browna (2005): 1. Chęć wygrania, okazać się lepszym od innych 3. Chęć ciągłej poprawy własnego wykonania określonych zadań 2. Maksymalizacja wysiłku w realizacji zadania 4. Satysfakcja płynąca z poczucia dobrze wykonanego zadania przy preferencji trudnych zadań 9 Naturalizm, kierunek uznający prawa przyrody za jedyne, które rządzą rzeczywistością i ją tłumaczą np. wiek Heckhausena koncepcja wieku krytycznego dla rozwoju motywacji osiągnięć r.ŝ być sprawcą McClleland (za Reykowski 1975). Etap przedszkolny: naiwny realizm (Chandler 1987), wiedza jest mozaiką faktów Przedszkolaki w alokacjach nagród stosują zasadę sprawiedliwości opartej na równości i produktywności (Thomas, Jones, 2005). Etap adolescencji : subiektywizm w myśleniu, znaczenia są zaleŝne od osoby, nie ma absolutnej prawdy, brak jest obiektywnych kryteriów prawdziwości twierdzeń. Fakty są wytwarzane (product), a nie zbierane, czy otrzymywane w gotowej, niezaleŝnej od zbierającego postaci. W alokacjach integracja zasady produktywności i fizycznego upośledzenia (Thomas, Jones, 2005). Wraz z wiekiem branie pod uwagę więcej niŝ jedno kryterium. 10 Etyczne aspekty rozumienia produktywności Jeremiasz Benthama ( ) Etyka utylitaryzmu - korzyści, poŝytku, wygody, przyjemność, hedonizm, tzw. zasada minimaksu. Max Weber ( ) Etyka protestancka: etos pracy, uŝyteczność, oszczędność i inwestowanie (dóbr i czasu), podejmowanie decyzji, skuteczność, uczciwość. Grzechy główne: bezproduktywność, lenistwo, marnotrawstwo (dóbr, czasu), pospieszna konsumpcja, lekkomyślność, poraŝka. Paradoks ludzkiej egzystencji według Ericha Fromma (1994) Człowiek jednocześnie szuka: Bliskości i niezaleŝności Wyjątkowości i odrębności Jana Paweł II ( ) Etyka katolicka: pracowitość - nie dla zysku i własności, ale dla miłości i dobra społecznego

3 Rozwiązaniem tego paradoksu, a zarazem moralnego problemu moŝe stać się produktywność Praca i jej efekty Miłość produktywna: troska, odpowiedzialność, szacunek (przyglądać się), Rozum: wiedza myślenie produktywne - głębia, zainteresowanie przedmiotem poznania, polaryzacja między obiektywnością i subiektywnością, między naturą przedmiotu i podmiotu Rozwój JA nigdy się nie kończy Erich Fromm orientacja produktywna Freudowskie libido w znaczeniu symbolicznym. Osiągnięta zdolność produkcji naturalnej. Fundamentalna postawa, umysłowe, emocjonalne i zmysłowe reakcje wobec innych, do siebie samego i do rzeczy. Zdolność człowieka do uŝywania swych władz oraz realizacji przyrodzonych człowiekowi potencjalnych moŝliwości w poczuciu wolności i niezaleŝności od jakichkolwiek sił je kontrolujących. Człowiek doświadcza siebie samego jako uosobienie wszystkich swych sił i Ŝe czuje się aktorem, tzn. czuje się jednością ze swymi zdolnościami Orientacje nieproduktywne według Ericha Fromma: 1. Receptywna wraŝliwi na porzucenie, zaleŝni od ludzi, przyjmowanie, lojalność 2. Eksploatorska - zabieranie, autorytarność 3. Tezauryzatorska zabezpieczanie, apodyktyczność, gromadzenie, oszczędzanie 4. Merkantylna - jestem tym co robię i jakiego mnie pragniecie (towarem?), wymienianie, bezstronność Pytanie badawcze: Jakie jest Polaków potoczne rozumienie i percepcja produktywności? Pierwsze badanie Potoczne rozumienie pojęć związanych z produktywnością W wieku nieproduktywnym seniorzy, grupa 122 osób, średnia wieku 66 lat 42 % męŝczyźni, 58 % kobiety W wieku produktywnym studenci, grupa 147 osób średnia wieku 28 lat 31% męŝczyźni, 69% kobiety Metoda: osoby badane proszone były o opisanie, jak rozumieją pojęcie: Ŝyć produktywnie 17 Pojęcie śyć produktywnie Rozumienie produktywności KIM JEST CZŁOWIEK PRODUKTYWNY? Kategoria Aktywność ogólna i zawodowa Działać prospołecznie DąŜenie do gromadzenia i pomnaŝania dóbr Pozostawić coś po sobie Efektywnie wykorzystywać czas Wykorzystywać moŝliwości Przestrzegać norm i zasad obowiązujących w społeczeństwie Kierowanie się emocjami, przyjemnością Wnioskowanie na podstawie Testu t Seniorzy Studenci 18

4 Drugie badanie Poszukiwanie markerów produktywności OSOBY BADANE: 208 osób (53% kobiet i 47% męŝczyzn) Wiek od 17 do 66 lat, ze średnią 28,6 i odchyleniem standardowym 8,7 Najwięcej osób było w wieku lat Co uwaŝasz za charakterystyczne dla swojej produktywności w Ŝyciu codziennym? 19 Kategorie Płeć - najczęściej wymieniane tzw. markery produktywności w Ŝyciu codziennym Porównanie średnich wyników kobiet i męŝczyzn zbadanych "Kołem Shalita" DOM I RODZINA POZYTYWNE CECHY OSOBOWOŚCI POZYTYWNE NASTAWIENIE DO ZADAŃ WIEDZA I ROZWÓJ OSOBISTY ROZRYWKA I PRZYJEMNOŚCI PRACA I AWANS ZAWODOWY ODPOCZYNEK I RELAKS PIENIĄDZE I WARUNKI MATERIALNE SPORT I ZDROWE śycie KONTAKTY INTERPERSONALNE EFEKTYWNOŚĆ I DĄśENIE DO CELU AMBICJA POMAGANIE INNY M WŁASNE ZASADY ZDOLNOŚCI INTERPERSONALNE W PRACY BODŹCE NEGATY WNE WPŁYW ZEWNĘTRZNY 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 kobiety męŝczyźni MęŜczyźni istotnie częściej wskazywali kategorię pieniądze i sytuacja materialna jako waŝną dla ich produktywności, niŝ kobiety (p<.003) Tendencyjny wynik w grupie kobiet, które wyŝej, niŝ męŝczyźni z produktywnością wiąŝą kategorię własne zasady (p<.08) i dom i rodzina (p<.05) Wiedza Wiedza i rozwój i rozwój osobisty osobisty 50,0% Praca Praca i awans i awans zawodowy zawodowy 59,1% Chi2 Chi2 21,8 21,8 p=0,00000 p=0,00000 Fi2 Fi Dom Dom i rodzina i Zdolności Zdolności interpersonalne interpersonalne w w pracy pracy 5,5% Chi2 Chi2 8,5 8,5 p=0,00362 p=0,00362 Fi2 Fi Wnioski z badań Pieniądze Pieniądze i warunki i warunki materialne materialne 42,7% Chi2 Chi28,5 8,5 p=0,0035 p=0,0035 Fi2 Fi Odpoczynek Odpoczynek i relaks i relaks 40,0% Chi2 Chi212,8 12,8 p=0,047 p=0,047 Fi2 Fi Kiedy człowiek jest produktywny? W paradygmacie: FUNKCJONLNYM, to osoba dająca dobre wyniki, czyli efekty produkcji: sprawna -robi rzeczy we właściwy sposób skuteczna - robi rzeczy właściwe (por. Drucker 1999). PERSONALISTYCZNY, to osoba doświadczająca siebie samego jako uosobienie wszystkich swych sił i w poczuciu wolności i niezaleŝności, będąca aktorem w jedności ze swymi zdolnościami (por. Fromm). 23 Konsekwencje wynikające ze specyfiki potocznego w naszej kulturze rozumienia produktywności Pragmatyczny bardziej niŝ pryncypialny aspekt rozumienia pojęcia produktywność. Hedonistyczny, utylitarny punkt widzenia np. na problem aktywności, zaradności, uczciwości, pracowitości, odraczania gratyfikacji. Częściej hedonizm społeczny, niŝ stoickie dąŝenie do zrozumienia i wytrwałego działania w duchu miłości do bliźniego i dbałości o dobro społeczne. Nasza mentalność bardzo słabo pasuje do tego, co Weber nazywa duchem kapitalizmu, raczej bliŝsza nam jest filozofia 24 Ŝyciowa według Benthamy.

5 W Rzymie w 1959 roku przyjęto przez Productivity Committee of the European Productivity Agency stanowisko: Produktywność jest nade wszystko nastawieniem umysłu, które charakteryzuje się: 1. dąŝeniem do ciągłego ulepszania tego, co istnieje; 2. przekonaniem, Ŝe moŝna pracować dzisiaj lepiej, aniŝeli wczoraj i Ŝe jutro będzie lepiej, niŝ dzisiaj; 3. podejmowaniem stałych wysiłków, adaptowania gospodarczej działalności do zawsze zmieniających się warunków i stosowania nowych teorii i metod; 4. wiara w postęp ludzkości. Dziękuję 25 26