Systemy Informacji Geograficznej

Transkrypt

1 Systemy Informacji Geograficznej w sektorze przedsiębiorstw mgr inż. Leszek Kropiwnicki Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku Katedra Ekonomii, Laboratorium GIS Systemy Informacji Geograficznej (GIS) to nowoczesna technologia, która pozwala na dokonywanie przestrzennych analiz statystycznych wielu kwestii, także w sektorze przedsiębiorstw. Ten zintegrowany zestaw programów komputerowych, wykorzystywany jest do przeglądania i zarządzania informacjami powiązanymi z konkretną lokalizacją geograficzną. GIS jako nowa technologia Dynamiczny rozwój Systemów Informacji Geograficznej GIS jest spowodowany faktem, że w warunkach dużej konkurencji kluczem do sukcesu przedsiębiorstw jest informacja: pewna, dokładna, dostarczona w porę oraz właściwie zinterpretowana. Ma to szczególne znaczenie w sektorze przedsiębiorstw, gdzie informacja jest ważnym czynnikiem pozyskania klientów na konkurencyjnym rynku. Systemy GIS zapewniają możliwość pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania, analizowania, wizualizacji i udostępniania danych przestrzennych najczęściej w postaci map cyfrowych, ale również jako tabele, wykresy i raporty. W szczególności systemy GIS mogą prezentować cechy jednostki w powiązaniu z danymi charakteryzującymi miejsce jej lokalizacji i wynikające z niego relacje przestrzenne. 56

2 Rys. 1. Budowa systemu GIS Pozwalają one na zwiększenie efektywności procesu podejmowania decyzji przez użytkowników. Mogą też być wykorzystywane jako źródło dodatkowych informacji, wynikających z zastosowania nowych narzędzi analitycznych. W najbliższych latach można się spodziewać dalszego rozwoju tej technologii i analiz przestrzennych w zastosowaniach społeczno-ekonomicznych, w tym również w środowisku sektora przedsiębiorstw. Podstawą GIS są bazy danych w postaci zbioru warstw tematycznych wzajemnie powiązanych relacjami przestrzennymi. Warstwy te mogą być dowolnie dobierane i nakładane, tworząc mapy o pożądanej tematyce. Poszukując np. obiektów leżących na obszarach zagrożonych dokonuje się nałożenia mapy lokalizacji firm na strefy zagrożenia. Można również zintegrować te dane, aby zapewnić bardziej kompleksowe podejście do rozwiązania problemu. Podstawowe pytania, na które GIS może udzielić odpowiedzi są następujące: Co znajduje się w?, Jaka jest najkrótsza droga do?, Jaka zachodzi relacja między?, Gdzie znajduje się najwięcej potencjalnych klientów?, Co się stanie gdy? Tego rodzaju pytania mogą być stawiane w różnych dziedzinach, również w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Korzystanie z narzędzi GIS uwarunkowane jest dostępem do zbioru danych przestrzennych. Jeżeli posiadamy takie dane możemy je nie tylko wizualizować na mapie w dowolnej konfiguracji, ale także wykorzystać do analiz umożliwiających odkrywanie widocznych jedynie na mapie zależności przestrzennych. Przykładem może być obserwacja dochodów gmin nadgranicznych. Zastosowanie narzędzi GIS w przedsiębiorczości W zarządzaniu przedsiębiorstwem podstawowym obszarem zastosowania GIS jest marketing i logistyka. Poprzez stworzenie bazy danych obejmujących różne warstwy tematyczne, dotyczące np. tras komunikacyjnych, lokalizacji i atrybutów klientów, geografii sprzedaży, istotnych dla prowadzenia działalności gospodarczej cech określonych terenów itp. przy pomocy narzędzi GIS można wspomagać procesy decyzyjne tworząc: Nowe możliwości w zakresie wizualizacji danych marketingowych; Lepszy wgląd w dane przestrzenne dotyczące sprzedaży; 57

3 Rys 3. Budżet regionów strefy nadgranicznej (na tle województwa) Rys 2. Dochody budżetów gmin nadgranicznych w województwie podlaskim (na tle kraju). Rys 5. Liczba bezrobotnych w gminach wzdłuż trasy E67. Podstawy do kształtowania strategii marketingowych oraz procesu planowania; Zwiększenie możliwości komunikacji w marketingu; Podstawy do wyboru lokalizacji działalności gospodarczej; Warunki do analizy w czasie jazdy sytuacji na ogólnopolskiej sieci dróg; Narzędzia do zarządzanie rynkiem zbytu i relacjami z klientami; Możliwości analizy przestrzennego rozproszenia sprzedaży i penetracji rynku oraz kształtowania ukierunkowanych kampanii promocyjnych; Narzędzia do określania obszarów handlowych opartych na strefach buforowych. Oprogramowanie GIS dostarcza narzędzi i aplikacji, które pomagają w podejmowaniu ważnych decyzjach, np. w jaki sposób dzięki analizie rynku i konkurencji, znaleźć idealne miejsce na nową siedzibę firmy/sklepu lub w jaki sposób kierować kampanią reklamową, by była najbardziej skuteczna. Z oprogramowaniem GIS Business Analyst można wykonać kompleksową analizę działalności gospodarczej, dzięki której można zobaczyć wzorce i trendy rynku w sposób inny, niż za pomocą danych tabelarycznych. Firmy i organizacje mogą tworzyć szczegółowe obszary handlu, oceny rynku i analizy konkurencji przy użyciu zestawów danych, które dzięki temu oprogramowaniu stają się bardziej przejrzyste i czytelne. W marketingu, działach sprzedaży, agencjach nieruchomości, ważna jest logiczna organizacja zbiorów danych o klientach, pozwalająca na tworzenie pożądanych układów map i raportów. Istotne jest też posiadanie informacji o mocnych i słabych stronach własnej lokalizacji, jak również o konkurencji. Dzięki przestrzennemu wymiarowi danych, uzyskane analizy mogą być bardziej rozwinięte i lepiej wykorzystane w praktyce, a przy tym bardziej zrozumiałe dla odbiorcy. Poprzez wykorzystanie np. kodów pocztowych klientów można obserwować niewidoczną w tabeli geograficzną ich koncentrację. W przypadku niektórych decyzji marketingowych wizualizacja jest istotna, aby zrozumieć otoczenie konkurencyjne. Podczas gdy informacje w tabeli, mimo swojego znaczenia, nie eksponują atrybutów przestrzennych, przez co są trudne do oceny, wykorzystanie mapy cyfrowej jako wizualnej prezentacji sprawia, że stosowne informacje wychodzą na plan pierwszy. W warunkach rosnącej konkurencji i rosnących cen reklamy istnieje potrzeba nie tylko precyzyjnego określenia cech potencjalnego klienta, modelu jego zachowań, ale również zdefiniowania obszarów geograficznych stwarzających największy potencjał pozyskania nowych klientów. 58

4 Rys 4. Wizualizacja poziomu bezrobocia w gminach Tylko odpowiedź na pytania, co?, gdzie?, kiedy?, w jaki sposób? gwarantuje zastosowanie odpowiedniej strategii marketingowej i skierowanie jej do właściwej grupy społecznej, w odpowiednim miejscu. Posiadając dane statystyczne o ludności przypisane do regionów statystycznych można wyselekcjonować grupę odpowiadającą modelowi i zobrazować jej rozmieszczenie na mapie. Podczas analizy mapy zapewne okaże się, że występują regiony z dużą ilością potencjalnych klientów i takie, w których osoby odpowiadające naszemu modelowi prawie nie mieszkają. Można zestawić taką mapę z warstwami przedstawiającymi zasięgi potencjalnych zagrożeń tak aby wyznaczyć obszary, w których powinno się zintensyfikować działalność reklamową konkretnych, dostosowanych do lokalnych potrzeb, produktów. Na podstawie analiz przestrzennych można określić obszar największego prawdopodobieństwa efektów kampanii reklamowej zaprojektować na tej podstawie skuteczną strategię reklamową. Efektem przeprowadzenia kampanii są nowi klienci. Nanosząc tych klientów na mapę można sprawdzić, czy nowi klienci pochodzą rzeczywiście z obszarów, w których prowadzono kampanię reklamową. Jednym z nowoczesnych, atrakcyjnych elementów zwiększających dostępność informacji o firmie jest interaktywna mapa. Można zaznaczyć na niej lokalizacje oddziałów firmy i pozwolić użytkownikowi wyszukać najbliższą placówkę. Ważnym zastosowaniem analiz przestrzennych są decyzje lokalizacyjne. Na przykład cechy szlaków komunikacyjnych, zagęszczenie ruchu oraz rozkład demograficzny ludności wpływają na lokalizację sklepu czy restauracji. Wspólne korzystanie z funkcji przeglądania i zapytania jest pomocne, aby zrozumieć zakres geograficzny i przestrzenne czynniki wpływające na obszarach handlu. Kolejną często wykorzystywaną analizą w Systemach Informacji Geograficznej są bufory. Działania bufora dotyczy utworzenia strefy o określonej szerokości wokół punktu, linii lub strefy poligonów. Jest także interpretowane jako strefa określonej odległości wokół wybranego obiektu. Istnieją dwa rodzaje buforów: stałej szerokości i zmiennej szerokości. Są one kreowane przez zespół cech, w oparciu o funkcje wartości wybranych atrybutów. Bufory mogą być używane w kwerendach w celu ustalenia, które obiekty występują w lub poza określonymi strefami, np. w kilometrowej strefie wokół zakładów chemicznych. Prosty przykład koła o danym promieniu może być generowany od punktu o określonej lokalizacji. Bardziej wyrafinowane strefy buforowe mogą być również generowane na bazie odległości lub czas dojazdu, także z uwzględnieniem np. danych dotyczące średniej prędkości na ulicach i łączności (np. istnieją ulice jednokierunkowe, wiadukty, zakazy skrętu). Szczególnie częstym obszarem zastosowań GIS jest transport i logistyka. Informacje dotyczące położenia sklepu, proponowanych lokalizacji dla nowego sklepu, dane demograficzne i regionu są przechowywane w oddzielnych warstwach. W tego typu analizach miejsce nowego sklepu może być nałożone na sieć uliczną. Analiza połączonych danych będzie wówczas możliwa, a badania mogą również być przeprowadzone na wszystkich danych naraz. Demografia obszarów w określonej odległości i określonym czasie może być analizowana natychmiast z uwzględnieniem wielu aspektów. Znaczenie tego typu analiz ciągle wzrasta. Biznesowe analizy sieci/routingu w przypadku transportu ciężarowego i świadczenie usług związanych z dystrybucją stają się coraz bardziej popularne. Oprogramowanie może być używane w celu określenia ogólnego czasu podróży dla wszystkich osób mieszkających w obszarze sprzedaży lub obszarze handlu, określonym przez odległość lub przez granice miasta. Narzędzia GIS znajdują szerokie zastosowanie w dziedzinie geodezji, architektury krajobrazu, urbanistyki i badań rynku. Szczególnymi przykładami zastosowań GIS są: firmy reklamowe i przedsiębiorstwa specjalizujące się w druku materiałów politycznych i handlowych. Te firmy często wykorzystują informacje o klientach z list dyskusyjnych. W szczególności, dane demograficzne zarejestrowanych wyborców i ich sposób głosowania jest stosowany do selektywnego celu direct mail przez kod pocztowy potencjalnych wyborców. 59

5 firmy związane z szeroko rozumianym planowaniem podróży i jej lokalizacją na całym świecie. W firmach tego typu prowadzi się strony internetowe, które korzystając z technologii opartych na sieci Web serwera GIS, umożliwiają klientom oglądanie mapy potencjalnych obszarów wakacji, wyszukiwanie danych, atrybutów i przeglądanie plików wideo przez Internet. firmy leasingowe nieruchomości, które wykorzystują GIS do określenia odpowiednich lokalizacji do wynajęcia dla jego klientów, z wskazaniem w okolicy nieruchomości np. lokalizacji sklepów, przebiegu ulic, zdjęć lotniczych rejonu, danych demograficznych itp. Podsumowanie Popularność systemów GIS wiąże się z coraz łatwiejszym dostępem do istniejących zbiorów map cyfrowych, zapisanych w sposób umożliwiający ich wykorzystanie i redagowanie zgodnie z wymaganiami użytkownika. Zapis cyfrowy umożliwia szybkie wykonanie wielu wariantów analizy, bez ponoszenia nadmiernych kosztów. Wykonywane opracowania dają nową jakość wynikającą z możliwości wykonywania tych analiz szybciej, dokładniej i taniej. Wraz z rozwojem nowych technologii coraz większe znaczenie w nadchodzących latach będą miały firmy oferujące GIS oparty na analizie przestrzennej z dostępem do baz danych przez Internet. Forma przestrzenna i analiza map dostępne są za niewielką opłatą. Poufność informacji i ochrona danych osobowych są główną przeszkodą na drodze do szybszego rozwoju tego obiecującego podejścia technologicznego. Wykorzystania GIS w sektorze przedsiębiorstw jest jeszcze w fazie początkowej, bowiem głównym ograniczeniem jest dostępność danych. Niedostateczna ilość dostępnych na zasadach komercyjnych i niekomercyjnych danych geodemograficznych, a także niska dokładność wielu map miejskich oraz wysokie koszty pozyskania cyfrowych geodanych z tradycyjnych nośników analogowych to podstawowe, a miejmy nadzieję przejściowe, przeszkody na drodze popularyzacji analiz GIS w biznesie. Literatura: GIS means business. GIS for Business. Redlands, CA: ESRI Press, 2002; Kisielnicki J., Sroka H.; Systemy informacyjne biznesu. Metody projektowania i wdrażania systemów. Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa, 2005; Laska M.: Zastosowanie systemów informacji przestrzennej we wspomaganiu zarządzania przedsiębiorstwem. Wyd. AE we Wrocławiu, 2002; Longley P. A., Godchild M. F., Maguire D. J., Hind D.W.; Gis teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008; Mennecke B. E.: Understanding the Role of Geographic Information Technologies in Business: Applications and Research Directions. Journal of Geographic Information and Decision Analysis. 1998, vol.1.; Metha, Sanjay S, Mark, Maniam, Balasundram, Application of GIS Small And Medium Enterprises. Journal of Business and Entrepreneurship. 1999; Miller F, L,; Gis, Tutorial for Marketing. Redlands, CA: ESRI Press, 2007; Using ArcGIS Business Analyst.Redlands, CA: ESRI Press, 2008; Rys 6. Przykład wizualizacji strefy buforowej 60