WPISUJE UCZEŃ KOD UCZNIA BADANIE UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA JĘZYK POLSKI

Transkrypt

1 WPISUJE UCZEŃ KOD UCZNIA BADANIE UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA JĘZYK POLSKI Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy zestaw zadań zawiera 11 stron (zadania 1 22). Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi. 2. Następnie wpisz swój kod. 3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. Wykonuj zadania zgodnie z poleceniami. 4. Rozwiązania zadań zapisuj długopisem lub piórem z czarnym tuszem/ atramentem. Nie używaj korektora. 5. W każdym zadaniu wyboru wielokrotnego wybierz jedną z podanych odpowiedzi i zaznacz ją znakiem X, np.: Czas pracy: 90 minut A. I i III B. II i IV C. III i IV D. I i II 6. W zadaniach typu prawda / fałsz lub tak / nie zaznacz właściwe odpowiedzi P / F lub T / N znakiem X, np.: P / F lub T / N 7. W zadaniach na dobieranie do informacji oznaczonych liczbą dobierz informacje oznaczone odpowiednią literą i zaznacz tę literę znakiem X, tak jak w zadaniach wyboru wielokrotnego. 8. W zadaniach z luką wpisz w odpowiednie luki litery lub liczby oznaczające właściwe odpowiedzi. 9. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi. Jeśli się pomylisz, to błędne zaznaczenie otocz kółkiem i wybierz inną odpowiedź, np.: A. I i III B. II i IV C. III i IV D. I i II 10. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj. 11. Rozwiązując zadania, możesz wykorzystać miejsce opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. Powodzenia!

2 Przeczytaj tekst i wykonaj zadania od 1. do 5. Przestrzenią człowiekowi najbliższą jest dom. Wszystkie drogi człowieka przez świat mierzą się odległością od domu. Widok z okien domu jest pierwszym widokiem człowieka na świat. Człowiek zapytany, skąd przychodzi wskazuje na dom. Dom jest gniazdem człowieka. Tu przychodzi na świat dziecko, tu dojrzewa poczucie odpowiedzialności za ład pierwszej wspólnoty, tu człowiek rozpoznaje główne tajemnice rzeczy okna, drzwi, łyżki cieszy się i cierpi, stąd odchodzi na wieczny spoczynek. Mieć dom znaczy: mieć wokół siebie obszar pierwotnej swojskości. Ściany domu chronią człowieka przed srogością żywiołów i nieprzyjaźnią ludzi. Umożliwiają życie i dojrzewanie. Mieszkając w domu, człowiek może się czuć sobą u siebie. Być sobą u siebie to doświadczać sensownej wolności. Dom nie pozwala na swawolę, nie oznacza też niewoli. Domowa przestrzeń to przestrzeń wielorakiego sensu. Budować dom znaczy: zadomowić się. [...] Dom wyłonił się, jak wiemy, jako miejsce wzajemności kobiety i mężczyzny wzajemności owocującej nowym życiem. Przestrzeń domu jest przestrzenią swojską człowiek jest w niej sobą u siebie. Co dzieje się z przestrzenią domową, gdy wzajemność przemieni się w odwet? Wtedy dom zmienia sens staje się kryjówką człowieka. Po co jest wówczas dom? Dom jest po to, by człowiek miał się gdzie ukryć. Przestrzeń wokół domu jest przestrzenią odmowy jest pustynią, która rodzi osty i ciernie, pustynią wydaną na pastwę żywiołów, złych zwierząt i złych ludzi, jest ziemią cmentarną, pełną przerażających zjaw. Jedynie mała część ziemi pozwoliła się opanować. Na niej właśnie człowiek buduje swój dom. Zamyka szczelnie okna, zaryglowuje drzwi. Wierzy, że jest tu bezpieczny. [...] We wnętrzu kryjówki przebywa człowiek. Poza kryjówką są wrogowie, w kryjówce sojusznicy. Granica między wrogiem a sojusznikiem jest płynna. Każdy sojusznik jest potencjalnym zdrajcą. Trzeba śledzić sojuszników, aby móc uprzedzić ich zdradę. Regułą podstawową postępowania ludzi w kryjówce jest podejrzliwość. [...] Z reguły podejrzliwości wynika: mieć drugiego na dystans. Stąd kryzys zadomowienia, stąd zjawisko bezdomności. Człowiek idzie przez świat z przeświadczeniem, że nie ma tu miejsca dla siebie. Jest wygnańcem. Rzucono go na cudzą łąkę. Wszystko jest tu obce ludzie też. Czegokolwiek dotknie, to budzi złość. Walczy, dopóki ma dość sił. Kiedyś musi jednak polec. Józef Tischner, Filozofia dramatu. Wprowadzenie, Kraków Zadanie 1. W tabeli znajdują się cztery zdania odnoszące się do tekstu Józefa Tischnera. Oceń ich prawdziwość. 1. Życie człowieka jest wieczną walką o własny dom. 2. Dom to miejsce, dzięki któremu człowiek może dojrzewać i się rozwijać. 3. Traktowanie domu jako kryjówki wyraża nasze lęki przed światem. 4. Dom jest miejscem absolutnej wolności i swobody człowieka. Strona 2 z 11

3 Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. A. Wszystkie zdania są prawdziwe. B. Zdania 1. i 2. są prawdziwe, a 2. i 4. są fałszywe. C. Zdania 2. i 3. są prawdziwe, a 1. i 4. są fałszywe. D. Tylko zdanie 4. jest prawdziwe, pozostałe są fałszywe. Zadanie 2. Użyta w tekście metafora gniazdo człowieka oznacza A. naturalne schronienie człowieka. B. miłe, przytulne mieszkanie. C. bezpieczną kryjówkę. D. rodzinny dom. Zadanie 3. Uzupełnij zdania fragmentami wybranymi spośród podanych propozycji. Człowiek czuje się w domu sobą u siebie, gdy 1.. Dom zmienia się w kryjówkę, kiedy 2.. Luka 1. a) może robić wszystko, na co ma ochotę, jest niczym nieograniczony b) doświadcza wolności i swobody Luka 2. a) rozgrywają się w nim wszystkie najważniejsze wydarzenia z naszego życia b) przebywając w nim, chcemy się odciąć od świata zewnętrznego Wskaż właściwe uzupełnienie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. A. 1a, 2b. B. 1b, 2a. C. 1a, 2a. D. 1b, 2b. Zadanie 4. Która sentencja jest najbliższa rozumieniu przez Józefa Tischnera pojęcia sensownej wolności? A. Kto żyje w strachu, nigdy nie będzie wolny. B. Być wolnym, to żyć zgodnie ze swym sumieniem. C. Ten człowiek jest wolny, który żyje dla siebie, a nie dla innych. D. Wolność to prawo czynienia wszystkiego, co nie jest zabronione. Strona 3 z 11

4 Zadanie 5. Czego, według autora tekstu, człowiek potrzebuje: domu czy kryjówki? Uzasadnij swoje zdanie. Przeczytaj tekst i wykonaj zadania od 6. do 15. Rozkwitły lipy. I te przy kmiecych chatkach, i te wzdłuż drogi, i te w czarnoleskim ogrodzie. I ta ulubiona tuż przy dworze. [...] Jan z rozrzewnieniem patrzy dookoła. Bór sosnowy ciemnym murem opasuje jego gniazdo. Dworek, przez niego już wzniesiony, utulił się w wysokich drzewach prawdziwie jak gniazdo ptaszęce. Szary gonciany dach mało co odznacza się na tym tle ziemi, krzaków, płotów, gospodarskich budynków i kmiecych chat. Szeroki okap rzuca głęboki cień na ochędożone 1 wapnem ściany, aby tuż przy ziemi one się bielą. Jeno 2 zniżające się przed zachodem słońce pod okap ten zaglądnie. A wtedy zapalają się czerwonym światłem wszystkie licowe 3 szybki i patrzą w daleki świat szklanymi ślepkami. A w domu żona ukochana, dzieci... i nieco sprzętów, których kiedyś dotykała matka... Tyle w tym domu zacknionego szczęścia! Jan znów pochyla się nad kartką, pisze: Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje; Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! Inszy niechaj pałace marmurowe mają I szczerym złotogłowem ściany obijają, Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym, A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym, Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością, Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością. Jan odłożył pióro. Zadumał się. Jaki tytuł dać tej nowej fraszce? No, niechaj będzie: Na dom w Czarnolesie. Janina Porazińska, Kto mi dał skrzydła (fragment), Warszawa ochędożyć doprowadzić coś do porządku, wyczyścić 2 jeno tylko 3 licowy stanowiący zewnętrzną stronę czegoś Strona 4 z 11

5 Zadanie 6. Zamieszczony fragment tekstu pochodzi z powieści A. biograficznej. B. historycznej. C. podróżniczej. D. autobiograficznej. Zadanie 7. Uzupełnij luki w zdaniu wyrazami wybranymi spośród podanych propozycji. Występowanie w tekście takich wyrazów, jak 1. świadczy o tym, że autorka zastosowała w utworze stylizację 2.. Luka 1. a) chatka, ślepka, dworek b) ochędożyć, jeno, licowy Luka 2. a) archaiczną b) gwarową Wskaż właściwe uzupełnienie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. A. 1a, 2a. B. 1a, 2b. C. 1b, 2a. D. 1b, 2b. Zadanie 8. Fraszka Na dom w Czarnolesie to utwór liryczny, ponieważ A. jego tematem są refleksje i przeżycia osoby mówiącej. B. zawiera w formie monologu ogólne prawdy o ludzkim losie. C. jest krótki, żartobliwy i napisany wierszem. D. zawiera opis czarnoleskiego domu poety. Zadanie 9. Utwór Jana Kochanowskiego rozpoczyna się A. zwrotem do czytelnika. B. wyliczeniem próśb. C. apostrofą do Boga. D. pytaniem retorycznym. Strona 5 z 11

6 Zadanie 10. Co wskazuje na autobiograficzny charakter fraszki? A. Formy czasowników. B. Formy zaimków. C. Temat utworu. D. Tytuł utworu. Zadanie 11. Jakie wartości Jan Kochanowski cenił w życiu najbardziej? Wybierz T (tak) lub N (nie) w zależności od tego, czy trafnie wskazano wartości ważne dla poety Życie w domu rodzinnym w dostatku i w atmosferze życzliwości. T N Osiąganie zaszczytów, zdobycie sławy i dorobienie się majątku. T N Życie wymagające wyrzeczeń, skupianie się na modlitwie. T N Spokój wynikający z postępowania zgodnego z zasadami moralnymi. T N Zadanie 12. Postawa Jana Kochanowskiego wobec życia zaprezentowana we fraszce Na dom w Czarnolesie jest A. przejawem dążenia do szczęścia za wszelką cenę. B. typowa dla ludzi żyjących w średniowieczu. C. dowodem humanistycznych poglądów poety. D. przejawem wyższości wartości materialnych nad duchowymi. Zadanie 13. Epitety zastosowane przez poetę w utworze służą A. podkreśleniu piękna czarnoleskiego dworku. B. zobrazowaniu spokojnego życia w rodzinnym domu. C. zbudowaniu sielankowego, pogodnego nastroju. D. nadaniu wypowiedzi zabarwienia emocjonalnego. Zadanie 14. We fraszce Na dom w Czarnolesie znajdują się rymy A. parzyste, dokładne. B. parzyste, niedokładne. C. krzyżowe, dokładne. D. krzyżowe, niedokładne. Strona 6 z 11

7 Zadanie 15. W tabeli podano przykłady archaizmów występujących w utworze Jana Kochanowskiego i ich współczesne formy. Zaznacz T (tak), jeśli właściwie określono różnicę między wyrazami, lub N (nie) jeśli niewłaściwie. Lp. Archaizm Forma współczesna gniaździe gnieździe ućciwym uczciwym opatrz obdaruj Określenie różnicy Tak Nie wyrazy inaczej się odmieniają (archaizm fleksyjny) wyrazy różnią się tylko jedną głoską (archaizm fonetyczny) wyraz zmienił swoje znaczenie (archaizm znaczeniowy) T T T N N N Przeczytaj tekst i wykonaj zadania od 16. do 21. To, że matka jest kimś najważniejszym, zostało odnotowane także w naszym języku. Żaden bowiem wyraz nie ma tylu synonimów, ile słowo matka. W dwudziestowiecznych słownikach języka polskiego można znaleźć ponad 40 rzeczowników, będących nazwami tej, która nas wydała na świat. [...] I rzecz ciekawa: wszystkie te nazwy są określeniami nacechowanymi dodatnio zdrobniałymi, pieszczotliwymi, bardzo intymnymi. To wyjątkowy wypadek w polszczyźnie, w której większość określeń synonimicznych jest nacechowana ujemnie. Oczywiście niektóre z nazw matki mogą też nieść ocenę negatywną choćby mamuśka, ale odnosi się ona przeważnie nie do własnej matki (częste połączenie: mamuśka męża). Coraz rzadziej używa się także słowa matka, kiedy mówi się o swojej mamie, gdyż uważa się, że ta forma jest zbyt oficjalna, a nawet nacechowana lekko ujemnie. Nieco inny odcień ma też wyraz matczysko, zawierający politowanie i współczucie, lecz i sympatię. To są jednak wyjątki. Inne nazwy niosą duży ładunek miłości, oddania, pieszczotliwości i wielu innych uczuć dziecięcych (choćby te dzieci były już całkiem dorosłe). Niektóre określenia [...] występują częściej w gwarach ludowych (to głównie te, które mają rdzeń matul-), inne wydają się już trochę przestarzałe (jak choćby mamcia czy mateczka), ale w gruncie rzeczy wszystkich moglibyśmy dziś użyć. A wszystkie te określenia pochodzą od wyrazów mama i matka. Jednakże i te słowa nie są pierwotnymi nazwami matki w polszczyźnie. Rzeczownik matka jest bowiem starym zdrobnieniem wyrazu podstawowego mać. Jeszcze Jan Kochanowski pisał przecież: Nie do takiej łożnice, moja dziewko droga, miała cię mać uboga doprowadzić. W staropolszczyźnie było to słowo powszechnie używane, nacechowane powagą i czcią. Potem jego wartość wyraźnie się zmieniła i do dziś przetrwało tylko w przysłowiu: Jaka mać, taka nać i w wulgarnych przekleństwach. Wyraz mać odmieniał się w staropolszczyźnie tak: mianownik mać, dopełniacz macierze i w dalszych przypadkach podobnie (biernik macierz, narzędnik macierzą). [...] Dziś w tym znaczeniu nikt go już nie używa: macierz to albo podniosłe określenie ojczyzny, albo termin matematyczny i techniczny, ale przecież żywe i w pełni zrozumiałe są wyrazy macierzyński i macierzyństwo, wywodzące się od tego słowa w jego pierwotnym znaczeniu. Andrzej Markowski, Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Copyright by Przegląd Reader s Digest, Warszawa Strona 7 z 11

8 Zadanie 16. O jakim zjawisku językowym pisze Andrzej Markowski? A. O modzie językowej. B. O agresji językowej. C. O wieloznaczności wyrazów. D. O nacechowaniu emocjonalnym słów. Zadanie 17. Z tekstu wynika, że określenia matuleńka, matula, matulka są bardziej typowe dla A. odmiany środowiskowej języka. B. języka gwarowego. C. odmiany pisanej języka. D. języka literackiego. Zadanie 18. Dokończ poniższe zdanie właściwym wyrazem z ramki. W wypowiedzi o charakterze oficjalnym należy użyć formy A / B / C / D. A. mama B. matczysko C. matka D. mamka Zadanie 19. Które z poniższych zdań jest prawdziwe? A. Rzeczownik matka jest wyrazem niepodzielnym słowotwórczo. B. Rzeczownik matka jest zdrobnieniem utworzonym za pomocą formantu -ka. C. Podstawą słowotwórczą rzeczownika matka jest słowo mama. D. W temacie słowotwórczym wyrazu matka nie zachodzi oboczność. Zadanie 20. We współczesnej polszczyźnie słowo macierz A. jest używane także w pierwotnym znaczeniu. B. w ogóle nie jest zrozumiałe. C. jest używane w innym znaczeniu niż dawniej. D. w ogóle nie jest używane. Strona 8 z 11

9 Zadanie 21. Przyporządkuj podane wyrazy do odpowiednich grup znaczeniowych. I. Nazwy zdrobniałe II. Nazwy zgrubiałe a) matczysko b) mateczka c) matuś d) mamuśka Wskaż właściwe przyporządkowanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. A. Ibcd, IIa. B. Ibc, IIad. C. Ibd, IIac. D. Ia, IIbcd. Zadanie 22. Rozwiń w rozprawce myśl Antoine a Saint-Exupéry ego: Najważniejsze jest, by gdzieś istniało to, czym się żyło: i zwyczaje, i święta rodzinne, i dom pełen wspomnień. Odwołaj się przynajmniej do jednego tekstu z arkusza oraz innych utworów literackich lub filmów. Pamiętaj, że Twoja praca nie powinna być krótsza niż połowa wyznaczonego miejsca. Strona 9 z 11

10 Strona 10 z 11

11 Brudnopis Strona 11 z 11