Warsaw City Report. Warszawski Rynek Nieruchomości on.point Q / III kwartał 2014

Transkrypt

1 Warsaw City Report Warszawski Rynek Nieruchomości on.point Q / III kwartał 2014 PL Q3

2

3 On Point Warsaw City Report Q Economy/Investment Economy Indicators for Q paint a fairly positive picture for the Polish economy. There has however, been a minor slowdown, primarily driven by external factors, such as the conflict between Russia and the Ukraine. The unemployment rate has been on a downward trend, reaching 11.5% in September 2014 (source: Central Statistical Office) and was the lowest since Recent GDP forecasts have been revised to: 3.1% in 2014 and 3.3% in 2015 according to Consensus Economics forecasts. Retail sales were up 3.0% y-o-y in September 2014 (source: Central Statistical Office), which, however, represented a decrease of 1.0% on a monthly basis. Spending power in the Warsaw agglomeration is 9,706 per capita per annum (source: GfK Polonia, 2013), which stands 65% higher than the national average of 5,870. Investment Market The first three quarters of 2014 saw over 1.9 billion transacted across all commercial real estate sectors in Poland. These results were very similar to the record figures reported in the respective period of 2013 ( 2.05 billion), which were the highest results since transactions were concluded in Poland in the first three quarters of 2014 which resulted in 1.01 billion of office deals, 415 million of retail and 486 million of industrial transactions. Taking into account just Q3 2014, transactions amounting to 482 million were registered on the market. The biggest increase in volumes was recorded in the industrial sector, up 24% compared to Q Interestingly, investors in the office sector ( 262 million) were most active in Q3 2014, ahead of the industrial ( 173 million) and retail sectors ( 50 million). The key transactions closed in the first nine months of 2014 in Warsaw included: Rondo 1 - an acquisition by Deutsche Asset & Wealth Management, Lipowy Office Park sale by CA Immo to WP Carey, Atrium One - sold by Skanska to Deka, T-Mobile Office Park and Łopuszańska Business Park sold by Ghelamco to Starwood Capital Group, Ambassador acquired by Hines as well as the Tristan/AEW industrial portfolio including Warsaw, closed by Segro, Żerań Park I acquired by Prologis and Stolica Business Park purchased by Blackstone. Investment activity was not only limited to the Warsaw agglomeration. Poznań City Center was bought by a consortium of Resolution and ECE Fund, Green Day in Wrocław acquired by GLL, Katowice Business Point purchased by Starwood Capital Group, Nokia R&D Centre bought by WP Carey,two other schemes in Poznań and Łódź in Tristan/AEW industrial portfolio by Segro and three more industrial schemes located in Czeladź, Gliwice and Kraków comprising part of Panattoni/Pramerica Portfolio acquired by Blackstone. A continuous trend of increasing appetite amongst investors for regional offices has been observed, proven by the transactions concluded in Kraków, Katowice, Wrocław, Poznań, Gdynia and Łódź. At the same time, a new entrant on the office investment scene arrived - Starwood Capital Group, successfully concluding the largest office portfolio transaction in Q The third quarter of 2014 added a record number of closed opportunistic / value-add transactions to the first half volumes of such type. Such type of transactions amounted to almost 300 million, increasing the total number of opportunistic / value-add transactions to almost 500 million to date. With deals in the pipeline, this trend is expected to continue throughout We estimate prime office yields to remain stable at around 6.00% %, with possible compression for unique assets. Retail yields, for best in class products, are at 5.50% and truly prime warehouse asset yields are expected at 7.00% or below. Going forward, we expect 2014 to be another very prosperous year with volumes already exceeding the strong figures seen in In our opinion, 2014 will be the strongest year since 2006, with volumes forecast to reach approximately 3.4 billion of transactions. We expect an all-time high volume of industrial investment at around 800 million, office investment to reach close to 1.5 billion and retail investment to continue its strong performance with approximately 1.1 billion of deals. Poland Investment Volumes: ( million) Wolumen inwestycji (miliony ) 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 Office Retail Industrial Mixed Residential Hotels Q3 Source / Źródło: JLL, Q COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 2

4 On Point Warsaw City Report Q Ekonomia/Rynek Inwestycyjny Ekonomia III kw r. potwierdza pozytywny obraz polskiej gospodarki. Jednakże, zaobserwowano niewielkie spowolnienie ekonomiczne, będące konsekwacją czynników zewnętrznych, m.in. konfliktem między Rosją a Ukrainą. Stopa bezrobocia znajduje się obecnie w trendzie spadkowym, na koniec września 2014 r. wyniosła 11,5% (źródło: Główny Urząd Statystyczny) i była najniższa od 2011 r. Wzrost PKB powinien być na poziomie 3,1% w 2014 r. i 3,3% w 2015 r. (wg Consensus Forecast). Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, sprzedaż detaliczna wzrosła we wrześniu 2014 r. o 3,0% w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. W ujęciu miesięcznym spadła jednak o 1,0%. Siła nabywcza mieszkańców aglomeracji warszawskiej wynosi na osobę rocznie (źródło: GfK Polonia, 2013), co oznacza, że jest ona o 65% wyższa od średniej krajowej (5 870 ). Rynek inwestycyjny Wartość 44 transakcji inwestycyjnych zrealizowanych na rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce w I-III kw r. wyniosła ok mln. Jest to zbliżony rezultat do tego zarejestrowanego w analogicznym okresie roku mln, co było najlepszym wynikiem od 2007 r. W rozbiciu sektorowym, w pierwszych trzech kwartalach 2014 r. wartość transakcji na rynku biurowym osiągnęła mln, handlowym 415 mln, a magazynowym 486 mln. W samym III kw r. właścicieli zmieniły nieruchomości o łącznej wartości ok. 482 mln. Największy, 24% wzrost, w porównaniu do III kw odnotował sektor magazynowy. W III kw. najbardziej aktywni byli inwestorzy w sektorze biurowym (262 mln ), przed, co ciekawe, magazynowym (173 mln ) i handlowym (50 mln ). Do najważniejszych transakcji sfinalizowanych w I-III kw r. należą: nabycie Rondo 1 przez Deutsche Asset & Wealth Management, sprzedaż przez CA Immo Lipowy Office Park firmie WP Carey, nabycie od firmy Skanska Atrium One przez Deka, sprzedaż T-Mobile Office Park oraz Łopuszańska Business Park przez Ghelamco firmie Starwood Capital Group, nabycie biurowca Ambassador przez firmę Hines, kupno od Tristan / AEW przez Segro 3 nowoczesnych obiektów logistycznych, w tym jednego położonego w strefie Okolic Warszawy, nabycie Żerań Park I przez Prologis, a także kupno Stolica Business Park prez Blackstone. Do najistotniejszych transakcji sfinalizowanych poza Warszawą należały: kupno Poznań City Center przez konsorcjum utworzone przez fundusz Resolution i ECE Fund, nabycie Green Day we Wrocławiu przez firmę GLL, kupno Katowice Business Point przez Starwood Capital Group, nabycie Nokia R&D Centre przez WP Carey, a także zakup przez Segro dwóch obiektów magazynowych w Łodzi i Poznaniu oraz kupno przez Blackstone trzez kolejnych w Czeladzi, Gliwicach i Krakowie należących do portfela Panattoni/Pramerica. Obserwujemy obecnie rosnące zainteresowanie projektami biurowymi w największych polskich miastach poza Warszawą, czego potwierdzeniem są zrealizowane transakcje w Krakowie, Katowicach, Wrocławiu, Poznaniu, Gdyni i Łodzi. Równocześnie, nowy podmiot aktywny w obszarze inwestycji w segmencie biurowym, Starwood Capital Group, sfinalizował największą transakcję portfelową trzeciego kwartału. Okes lipiec-wrzesień br. przyniosł rekordowy wolumen umów kupna/sprzedaży, których przedmiotem były produkty oportunistyczne oraz tzw. value add. W tym okresie zrealizowano tego typu transakcje o łącznej wartości prawie 300 mln (500 mln w I-III kw r.). Spodziewamy się, że trend ten utrzyma się w nadchodzących miesiącach. Stopy kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości biurowych pozostają stabilne na poziomie 6,00-6,25% (z możliwą obniżką w przypadku obiektów wiodących w tej kategorii), w sektorze handlowym dla najlepszych produktów wynoszą 5,50%, natomiast w przypadku magazynów 7,00% lub nawet poniżej. Rok 2014 będzie kolejnym mocnym rokiem na polskim rynku inwestycyjnym, przekraczącym bardzo dobry wynik z 2013 r. Z naszych analiz wynika, że br. będzie najlepszym od 2006 r. a prognozowany wolumen transakcji wynosi 3,4 mld. Co więcej, wartość transakcji w segmencie magazynowym może dojść do rekordowych 800 mln, w sektorze biurowym prawie 1,5 mld, a handlowym ok. 1,1 mld. Prime Yields Q Stopy kapitalizacji za najlepsze obiekty w III kw Sector Yield (%) Changes Offices / Biura 6.00 Retail 5.50 Warehouses / Magazyny 7.00 Source / Źródło: JLL, Q COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 3

5

6 Q1-Q3 On Point Warsaw City Report Q Office Market Demand In Q3 alone, tenant demand stood at approximately 163,000 m 2, against the 422,000 m 2 seen in the entire 2014 to date. The Upper-South, the South-West and the City Centre-Fringe were the leading districts in this respect and generated more than 75% of all demand in Warsaw between July and September. New transactions amounted to almost 115,000 m 2 of leased space. Pre-letting activity has sharply accelerated compared to Q2, accounting for almost 20% of all registered take-up. However, it was mainly driven by Raiffeisen s planned relocation to Prime Corporate Center (19,500 m 2 space leased), which was the largest deal in Q3. Other notable transactions were Media Saturn Holding s renewal in Blue City Offices (8,000 m 2 ) and Moneygram s new deal in the Konstruktorska Business Center (7,300 m 2 ). Two of the other biggest transactions were by public sector institutions: Główny Inspektorat Transportu Drogowego in Equator I and Urząd Lotnictwa Cywilnego in Flanders Business Park A (a 7,100 m 2 new deal and a 6,600 m 2 renewal) which shows increasing interest from this sector in leasing quality office space in Warsaw. Gross Take-up / Popyt brutto (m 2 ) 600, , , , , ,000 0 City Centre Non-Central Vacancy This quarter, the vacancy rate has increased to the level of 13.8%, indicating an ongoing upward trend. Cooling demand, combined with growing supply will soon trigger a sharper increase. Office Completion, Future Supply and Vacancy Rate / Powierzchnia biurowa oddana do użytku, planowana (m 2 ) oraz współczynnik powierzchni niewynajętej (%) 400, , , ,000 0 Completions (m²) Planned - Vacant (m²) Source / Źródło: JLL, WRF, Q Rents 16% 12% 8% 4% 0% Planned - Occupied (m²) Vacancy rate Prime headline rents remained stable over Q3 2014, however, a slight downward pressure on rents is possible going forward. Currently, the prime headline rents in Warsaw City Centre range between 22 and 24 m 2 / month, the most popular Non-Central locations (Upper-South i.e. Mokotów can be regarded as a benchmark) are between and m 2 / month. Prime headline rents in Warsaw ( / m 2 / month) / Najwyższe czynsze transakcyjne ( / m 2 / miesiąc) 35 Source / Źródło: JLL, WRF, Q Supply The total modern office stock amounts to almost 4,365,000 m 2. This year s completions are to outperform the levels from 2013, when 300,000 m 2 was delivered to the market. Another 90,000 m 2 are planned for completion by developers for Q Currently, almost 60,000 m 2 of office space is under refurbishment and almost 640,000 m 2 in various construction stages across the city (20% of which is already pre-let). Q3 alone saw the completion of four office blocks: Warsaw Spire B (20,000 m 2 ) and Małachowskiego Square (12,000 m 2 ) in the City Centre - Fringe, Nimbus (19,000 m 2 ) in the South-West and Garden Plaza (8,500 m 2 ) in the North F 2015F City Centre Non Central (Mokotów) Source / Źródło: JLL, Q3 2014, F-forecast COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 4

7 On Point Warsaw City Report Q Warsaw City Repo Rynek Biurowy Popyt na powierzchnie biurowe W pierwszych trzech kwartałach popyt ze strony najemców wyniósł m 2, z czego m 2 wynajęto w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Wiodącymi strefami w III kw. były Mokotów, strefa Południowo-Zachodnia oraz Obrzeża Centrum, które wygenerowały ponad 75% całego popytu w stolicy. Nowe transakcje wynosiły prawie m 2, wliczając nieliczne ekspansje (7 900 m 2 ). Porównując do II kw., aktywność najemców na rynku przednajmu znacznie wzrosła i wyniosła prawie 20% wszystkich zarejestrowanych umów. Wzrost ten wynika głównie z planowanej relokacji Raiffeisena do Prime Corporate Center ( m 2 wynajętej powierzchni). Była to również największa transakcja trzeciego kwartału. Innymi, o których warto wspomnieć to m.in. odnowienie Media Saturn Holding w Blue City Offices (8 000 m 2 ) oraz nowa umowa Moneygram w Konstruktorska Business Center (7 300 m 2 ). Kolejne, największe transakcje należały do instytucji publicznych tj.: do Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego (nowa umowa na m 2 w Equatorze I) oraz do Urzędu Lotnictwa Cywilnego (odnowienie m 2 we Flanders Business Park A), co świadczy o coraz większym zainteresowaniu tego sektora wynajmem najwyższej jakości powierzchni biurowej. Największe tansakcje biurowe w Warszawie, I-III kw / Major Office Transactions in Warsaw, Q1-Q Budynek/Building Najemca/ Typ umowy/ Wielkość (m 2 )/ Occupier Contract type Deal size (m 2 ) Prime Corporate Raiffeisen Center Bank Pre-let Marynarska Business Park Netia Odnowienie International Business Center PwC Odnowienie Blue City Offices Media Saturn Holding Odnowienie Marynarska 12 Citibank (City Service Center Poland) Ekspansja Źródło / Source: JLL, WRF, Q a prawie m 2 znajduje się w budowie (blisko 20% jest zabezpieczone umowami najmu). W III kw. oddano do użytku cztery budynki biurowe: Warsaw Spire B ( m 2 ) i Plac Małachowskiego ( m 2 ), oba w centralnej części Warszawy, a poza nią, Nimbus ( m 2 ) oraz Garden Plaza (8 500 m 2 ). Współczynnik pustostanów W III kw. wskaźnik powierzchni niewynajętej osiągnął poziom 13,8%. Lekko obniżony popyt i wzrastająca podaż spowoduje w najbliższym czasie dalsze presje zwyżkowe na ten współczynnik. Pustostany (m 2 ) i współczynnik pustostanów (%) / Vacant Space (m 2 ) and Vacancy Rate by Districts (%) ,50% Źródło / Source: JLL, WRF, Q Czynsze najmu 14,54% 13,57% Obecnie, najwyższe stawki najmu w Centrum wahają się między 22 a 24 / m 2 / m-c, a w najpopularniejszych lokalizacjach poza Centrum (np. na Mokotowie) między 14,5 a 14,75 / m 2 / m-c. W nadchodzących latach spodziewamy się zmiany w sferze polityki najmu deweloperów, która nastąpi w odpowiedzi na wzrost pustostanów i napływ nowej podaży w 2015 r. Krótkoterminowy cykl zmiany czynszów najmu / Short Term Rental Cycle 10,91% 22,12% 7,05% 15,75% 11,80% 11,91% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Podaż powierzchni biurowej W III kw. całkowita podaż nowoczesnej powierzchni biurowej wyniosła prawie m 2, a deweloperzy deklarują ukończenie kolejnych m 2 do końca 2014 r. Niemniej jednak spodziewamy się, że oddanie do użytkowania części tego wolumenu będzie prawdopodobnie odroczone do początku 2015 r. W tym roku nowa podaż przewyższy tą z 2013 r., kiedy na rynek dostarczono łącznie m 2. W chwili obecnej niecałe m 2 powierzchni biurowej przechodzi gruntowną renowację Źródło / Source: JLL, Q COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 5

8

9 On Point Warsaw City Report Q Warsaw City Repo Retail Market Supply The modern retail stock in the Warsaw Agglomeration 1 totals 1.62 million m 2 and this has not changed during Q The 36 operating shopping centres (1.11 million m 2 ) in Greater Warsaw are complemented by a number of other projects representing different market formats: 5 retail parks (total floor space of 270,000 m 2 ), 23 stand-alone retail warehouses (186,000 m 2 ) and 3 outlet centres (50,000 m 2 ). With the high purchasing power of its residents, exceeding the national average by 65%, Warsaw is the most sought-after location for developers, investors and retailers, with the latter often perceiving Warsaw as a bridgehead for further expansion on the Polish market. High demand for modern shopping centre units in the capital city is reflected by the low vacancy rate, which stood at 1.6% at the end of H Moreover, the region features one of the lowest shopping centre densities (439 m 2 / 1,000 residents) amongst the largest Polish cities Maturity in Major Markets in Poland Dojrzałość rynku centrów handlowych w największych aglomeracjach w Polsce Shopping Centre density m 2 / 1,000 residents Source / Źródło: JLL, Q Poznań Wrocław Tri-City Łódź Kraków Katowice Aggl. Szczecin Dot size - Population Warsaw Purchasing Power ( / capita/ year) During Q3, developers commenced construction works on three new projects. Ferio Wawer, designed to accommodate 12,500 m 2 will be the first modern shopping centre in the Wawer district. Fabryka Wołomin, also the pioneer scheme in Wołomin, will offer 30,000 m 2 of leaseable floorspace split between shopping centre (23,500 m 2 ) and retail park (6,500 m 2 ). Hala Koszyki is a mixeduse project designed to combine a shopping gallery (7,500 m 2 ) and office component (approx. 13,000 m 2 ). Along with the projects, whose construction had started earlier (Galeria Legionowo 10,500 m 2 and two extensions, namely to Wola Park 17,600 m 2 and Factory Ursus outlet centre 6,000 m 2 ), 1 Warsaw Agglomeration is inhabited by 2.53 mln residents and includes the city of Warsaw and the following surrounding municipalities: Pruszków, Piastów, Raszyn, Nadarzyn, Brwinów, Michałowice, Konstancin Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno, Błonie, Izabelin, Łomianki, Ożarów Mazowiecki, Stare Babice, Grodzisk Mazowiecki, Milanówek, Podkowa Leśna, Jabłonna, Legionowo, Nieporęt, Halinów, Sulejówek, Kobyłka, Marki, Radzymin, Wołomin, Ząbki, Zielonka, Józefów, Otwock and Wiązowna. the market now awaits the completion of over 84,100 m 2 of GLA, most of which is scheduled for 2015 with the exception of Hala Koszyki; its delivery is announced for Among the proposed projects, Auchan Group has presented the concept of a new shopping centre in the Wilanów district. According to the investor, in addition to the hypermarket, the scheme would encompass a new non-food concept store by Auchan. The project is scheduled for late 2016, however, this tight deadline might be subject to changes related to permitting procedures. Demand The best-trading shopping centres in Warsaw constantly feature unabated demand resulting in retailers having to wait for the opportunity to open up a store in these assets. The demand for Warsaw s secondary projects is lower, yet still sufficient for the undisturbed functioning of most schemes. In Q3, the number of operating retailers in Warsaw grew by three newcomers. These included two French fashion brands: Devred 1902 and Undizand. Kiehl s Since 1851 from the USA is representing health & beauty sector. They all made their debut on the Polish market within Akradia shopping centre. The first Apple Shop in Poland has just opened in Media Markt Okęcie in Warsaw. Changes are also the case for brands, which are already well established on the Warsaw market. Wrangler and Lee, so far inseparable, have recently opened two monobrand stores in Arkadia. Blue City centre recently celebrated a 10 year anniversary. Many newcomers appeared in the centre: H&M, New Look, Carry, Nike, while Mothercare will open soon. Blue City 10 year anniversary Prime Rents Prime rents in Warsaw, which refer to 100 m 2 shopping units located in leading retail assets and earmarked for fashion and accessories stores, showed stablility in Q3. As at the end of the quarter, these rents ranged between 90 and 105 m 2 / month. We do not expect any changes in the short to mid-term. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 6

10 On Point Warsaw City Report Q Warsaw City Repo Rynek handlowy Podaż Całkowita podaż nowoczesnych obiektów handlowych w aglomeracji warszawskiej 2 wynosi obecnie 1,62 mln m 2 powierzchni najmu. W okresie lipiec wrzesień br. nie zarejestrowano żadnych zmian w stosunku do końca II kw r. Poza centrami handlowymi (1,11 mln m 2 w ramach 36 obiektów), w aglomeracji funkcjonuje również pięć parków handlowych ( m 2 ), 23 wolnostojące magazyny handlowe ( m 2 ) oraz trzy centra wyprzedażowe ( m 2 ). Najwyższa w Polsce siła nabywcza mieszkańców aglomeracji przekraczająca średnią krajową o 65% przyczynia się do popularności stolicy wśród deweloperów, iwestorów i najemców. Bardzo często sieci handlowe wybierają Warszawę jako przyczółek swojej dalszej ekspansji w Polsce. Wysoki popyt na dobrej jakości nowoczesną powierzchnię handlową w mieście odwierciedla niski wskaźnik pustostanów, który na koniec pierwszej połowy 2014 r. wyniósł 1,6%. Ponadto, aglomerację charakteryzuje jeden z najniższych współczyników nasycenia powierzchnią centrów handlowych (439 m 2 / mieszkańców) na tle ośmiu głównych aglomeracji kraju. W III kw. rozpoczęły się budowy trzech nowych projektów. Ferio Wawer o powierzchni najmu m 2 będzie pierwszym nowoczesnym obiektem handlowym w dzielnicy Wawer. Z kolei Fabryka Wołomin zadebiutuje w Wołominie. Projekt o całkowitej powierzchni najmu m 2 będzie składał się z dwóch części tj. centrum handlowego ( m 2 ) oraz parku handlowego (6 500 m 2 ). Hala Koszyki to projekt łączący funkcje handlową (7 500 m 2 ) i biurową (ok m 2 ). W realizacji są jeszcze inne obiekty rozpoczęte wcześniej, mianowicie Galeria Legionowo ( m 2 ) oraz rozbudowy dwóch istniejących centrów Wola Park (o m 2 ) oraz centrum wyprzedażowego Factory Ursus (o m 2 ). Łącznie w fazie budowy pozostaje m 2 powierzchni najmu. Większość tych projektów ma być oddana do użytku w 2015 r. z wyjątkiem Hali Koszyki, której otwarcie zaplanowano na 2016 r. Grupa Auchan przedstawiła koncepcję budowy nowego centrum handlowego w dzielnicy Wilanów Wilanów Park. Zgodnie z informacjami od inwestora, poza hipermarketem, w centrum pojawi się również pierwszy w Polsce niespożywczy koncept sieci Auchan. Wilanów Park oficjalnie ma być oddany do użytku pod koniec 2016, jednak termin ten uzależniony jest od uzyskania przez inwestora niezbędnych pozwoleń. Popyt Nie słabnie popyt ze strony najemców na najlepsze centra handlowe w Warszawie. Mniejszym zaintersowaniem cieszą się centra nieco gorzej postrzegane przez rynek, niemniej nadal odnotowujące satysfakcjonujące wyniki. Trzy nowe marki zadebiutowały na warszawskim rynku w III kw r. Dwie z nich to francuskie koncepty reprezentujące branżę modową: Devred 1902 i Undizand. Kiehl s Since 1851 to z kolei amerykański sklep z kosmetykami. Wszystkie trzy nowe sklepy otworzyły się w centrum handlowym Arkadia. Ponadto, pierwszy w kraju Apple Shop zadebiutował w Media Markt na Okęciu. Zmiany zachodzą również wśród marek istniejących już na naszym rynku od wielu lat. Pierwsze samodzielne sklepy otworzyły niedawno w Arkadii dotychczas występujące razem Wrangler i Lee. Centrum Blue City obchodziło niedawno 10-lecie swojej działaności. W ostatnim czasie w centrum pojawiło się wiele nowych marek, mianowicie H&M, New Look, Carry, Nike, a wkrótce otworzy się również Mothercare. Stawki czynszowe Najwyższe stawki czynszowe za powierzchnie typu prime, tj. za najlepsze lokale o pow. ok. 100 m² w kategorii moda i akcesoria w centrach handlowych, pozostały na stabilnym poziomie w ostatnim kwartale i wynoszą 105 / m² / m-c. Nie spodziewamy się zmian w tym zakresie w najbliższym czasie. Prime Shopping Centre Rents Stawki czynszu za najlepsze lokale w centrach handlowych Poznań Szczecin Tri-City Kraków Wrocław Silesia Łódź Warsaw Source / Źródło: JLL, Q / m 2 / month 2 Aglomerację Warszawy zamieszkuje 2,53 mln ludzi z następujących miast i gmin: Warszawa, Pruszków, Piastów, Raszyn, Nadarzyn, Brwinów, Michałowice, Konstancin Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno, Błonie, Izabelin, Łomianki, Ożarów Mazowiecki, Stare Babice, Grodzisk Mazowiecki, Milanówek, Podkowa Leśna, Jabłonna, Legionowo, Nieporęt, Halinów, Sulejówek, Kobyłka, Marki, Radzymin, Wołomin, Ząbki, Zielonka, Józefów, Otwock oraz Wiązowna. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 7

11

12 On Point Warsaw City Report Q On Point Warsaw Industrial Market Demand The gross leasing activity of industrial tenants in Q in Warsaw stood at 77,000 m 2, which was the second highest result, behind Upper Silesia. Unsurprisingly, the vast majority of that demand was satisfied in the suburban zone of the Warsaw market, where all leasing deals totalled 67,500 m 2, of which, 52,500 m 2 were attributable to new leases and expansions. Demand for industrial space in the Inner city was much lower and stood at a modest 9,500 m 2, of which, 7,000 m 2 was attributable to new deals. Since the beginning of 2014, the Warsaw Suburbs was the most sought-after industrial location across the country and with almost 313,000 m 2 of leased stock, it accounted for 25% of Poland s gross take-up. Lease renewals continued to be the main demand driver and accounted for 55% of gross take-up, with the remainder being new leases and expansions. Demand for urban facilities located within the borders of Warsaw, although much lower than in the Suburbs, is currently at its historic peak. In the first three quarters of 2014, tenants leased almost 69,000 m 2, which is already more than during the best single year of 2011, when demand stood at 66,000 m 2. Błonie (15,600 m 2 ), a new deal by UPS in Stolica Business Center (7,200 m 2 ) and McCormick renewing its lease of 7,100 m 2 in Prologis Park Nadarzyn. Supply After a calm beginning to the year, developer activity is picking up with over 50,000 m 2 under construction at the end of Q3. Surprisingly, unlike in previous periods, the share of speculative projects is high a trend recorded not only in Warsaw, but also on the entrie Polish market. Currently, they account for 60% of Warsaw s under construction pipeline. The largest projects of this type include: Panattoni Park Ożarów (20,000 m 2, of which 16,400 m 2 is speculative) and the extension of MLP Pruszków II (6,100 m 2 all speculative). Warehouse Space Under Construction (m²) Magazyny w budowie (m²) 200, , ,000 50,000 0 Regional distribution of industrial Take-up in 2014 YTD(m²) Popyt na magazyny w regionach od początku 2014 (m²) U/C (Spec) U/C (Pre-let) 350, , , , , ,000 50,000 0 Net take-up / Nowe umowy Source / Źródło: JLL, Warehousefinder.pl, Q Renewals / Odnowienia umów Unsurprisingly, it was again logistics operators who accounted for the marjority (67%) of new take-up in Q in the Warsaw Suburbs subzone. In the Inner City, 50% of the leased floor space was attributable to FMCG companies. The largest transactions registered in Q3, in both Warsaw zones, concerned the expansion of Willshire Holding in Europolis Park Source / Źródło: JLL, Warehousefinder.pl, Q Vacancy Rates At the end of the third quarter, vacant floor space in both Warsaw zones totalled 284,000 m 2, which translated into a vacancy rate of 10.7% - the lowest since Q The largest reduction of vacancy was recorded in the Błonie area, where it decreased twofold since Q1, from 102,500 m 2 to 47,500 m 2 in Q3. Rents Despite falling vacancy and an increasing share of speculative projects, rents in the Warsaw Suburbs zone remain stable and range from 2.7 to 3.6 and from 2.1 to 2.8 m 2 / month for headline and effective rates, respectively. Rental stability is also a feature of the Warsaw Inner City Zone, where space is available from 4.1 to 5.5 m 2 / month (headline rent) and from 3.5 to 5 m 2 / month (effective rent). COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 8

13 On Point Warsaw City Report Q Powierzchnie Magazynowe Popyt Popyt brutto na powierzchnie magazynowe i przemysłowe w regionie Warszawy wyniósł w III kw m 2 i był to drugi po Górnym Śląsku najwyższy wynik w kraju. Zdecydowaną większość zapotrzebowania zrealizowano w strefie Okolic Warszawy; łącznie m 2, z czego m 2 stanowiły nowe umowy i ekspansje. Popyt na moduły w strefie Warszawa Miasto wyniósł m 2, z czego m 2 stanowiły nowe umowy. Od początku 2014 r. region Okolic Warszawy był najczęściej wybieraną lokalizacją przez najemców, którzy wynajęli łącznie m 2, co stanowiło 25% popytu brutto zarejestrowanego w całej Polsce. Podobnie jak i w poprzednich okresach, większość tego popytu, bo aż 55%, była efektem przedłużeń umów, a resztę stanowiły nowe umowy i ekspansje najemców. Zapotrzebowanie na moduły w granicach Warszawy, mimo że dużo niższe niż w jej okolicach, znalazło się na historycznie rekordowym poziomie. Jedynie w pierwszych trzech kwartałach 2014 r. najemcy wynajęli prawie m 2, czyli więcej niż w całym najlepszym dotychczas roku 2011, kiedy to popyt na powierzchnie magazynowe i przemysłowe wyniósł m 2. Net Take-Up by Sectors in both Warsaw submarkets Popyt netto wg sektorów w obu strefach warszawskich Suburbs 67% 50% 13% 4% 7% 37% 18% Inner City 4% Source / Źródło: JLL, Warehousefinder.pl, Q Art. elektroniczne / Electronics Farmaceutyki / Pharmaceuticals Inne / Other Lekka produkcja / Light manufacturing Operator logistyczny / Logistic operator FMCG Motoryzacyjne / Automotive Po raz kolejny największą grupą najemców wynajmujących powierzchnie w Okolicach Warszawy w III kw. byli operatorzy logistyczni, których umowy stanowiły 67% popytu netto. W strefie miejskiej największy udział w popycie miały firmy z branży FMCG, które odpowiadały za 50% wynajętej powierzchni. Największe transakcje zamknięte w III kw. w obu strefach warszawskich dotyczyły m.in. ekspansji firmy Wilshire Holding, która powiększyła wynajmowany moduł w Europolis Park Błonie o m 2, nowej umowy UPS w Stolica Business Center (7 200 m 2 ) oraz firmy McCormick, która odnowiła najem m 2 w Prologis Park Nadarzyn. Podaż Po spokojnym początku roku tempa nabrała aktywność deweloperów, którzy w regionie Warszawy budują obecnie ponad m 2. Co ciekawe, w porównaniu do minionych kwartałów, znacznie wzrósł udział projektów realizowanych spekulacyjnie trend obserwowany nie tylko w Warszawie, ale i w całej Polsce. Obecnie stanowią one 60% całkowitej powierzchni w budowie w rejonie stolicy. Największe tego typu projekty to Panattoni Park Ożarów ( m 2, z czego m 2 to powierzchnia bez najemcy), oraz rozbudowa MLP Pruszków II (6 100 m 2, w całości spekulacyjnie). Vacancy Rate by Location Wskaźnik dostępnej powierzchni wg lokalizacji Szczecin Kraków Poznań Wrocław Warsaw Suburbs Poland average Upper Silesia Tri-City Central Poland Warsaw Inner City Toruń Source / Źródło: JLL, Warehousefinder.pl, Q Dostępna powierzchnia Pod koniec trzeciego kwartału powierzchnia niewynajęta w obu strefach Warszawy wyniosła m 2, co stanowiło 10,7% istniejących zasobów najniższy udział od II kw r. Największy spadek dostępności odnotowano w rejonie Błonia, gdzie od I kw r. wolna powierzchnia skurczyła się ze m 2 do m 2 w III kw. Czynsze 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Pomimo spadku współczynnika powierzchni niewynajętej oraz wzmożonej aktywności spekulacyjnej deweloperów czynsze w Okolicach Warszawy pozostają stabline i wynoszą od 2,7 do 3,6 / m 2 / miesiąc (czynsz bazowy) oraz od 2,1 do 2,8 / m 2 / miesiąc (czynsz efektywny). Stabliność stawek charakteryzuje także strefę Warszawa Miasto, gdzie za magazyn trzeba zapłacić od 4,1 do 5,5 / m 2 / miesiąc (czynsz bazowy) i od 3,5 do 5 / m 2 / miesiąc (czynsz efektywny). COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 2

14

15 Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q On Point Warsaw City Report Q Residential market The third quarter of 2014 was another extremely good period in terms of new starts recorded in the primary residential market in Warsaw. The number of sales transactions also remained at a very high level. In Q3 2014, the key market trends were: a noticeable decrease of the rate of economic growth in Poland, data confirming deflation and a decrease of Central Bank interest rates. In Q3 2014, nearly 5,200 units were launched for sale. The offer, understood as the number of dwellings available for purchase or paid reservation, increased by some 1,400 units. At the end of June, this figure amounted to slightly less than 18,000 units within city limits. During the last twelve months, almost 17,800 units were launched, while the long term average for new annual starts amounts to 12,500-13,000 units. In the same period, almost 16,900 units were sold. The second subsequent quarter, with such a high number of starts, proves that many developers managed to overcome the requirements of the Developer s Act, linked with obligatory escrow accounts for their clients and are able to increase new supply. However, a large number of newly started projects still does not offer the protection required by the new law. With current transaction figures, the number of units in the offer equals slightly more than four quarters of sales. In September 2014, the market offered slightly more than 3,600 ready units (in completed projects), i.e. 600 less than a quarter ago. These constituted a share of 20% of units present in the current offer. In Q3 2014, some 4,000 units were sold in Warsaw, i.e. 6% more than in the previous quarter. It was quite a high number, compared with the long-term average of ca. 3,100-3,200 units sold per quarter. The strong sales can be attributed to a few coinciding favourable factors: good level of sales of newly launched dwellings priced below the MdM thresholds, whereas buyers were both those who took advantage of the public subsidy as well as those who were not eligible for it; continued activity of cash buyers; investment purchases motivated by extremely low interest rates on deposits and low returns from alternative types of investments on the capital market. The average sales levels are definitely satisfactory. Among units completed in 2014, 77% have been sold (up 6 pp compared to the previous quarter), while among the completions planned for 2015, sold units constitute 46%. Dwellings from the price bracket 6,000-8,000 PLN / m 2 stood at nearly 11,800 units, accounting for 65.5% of the total offer in Warsaw. Units introduced to the market in Q were, in a large part, priced from 7,000 to 8,000 PLN / m 2 (37% of the new offer) or 6,000-7,000 PLN / m 2 (36% of newly launched units), while those with prices of 8,000-9,000 PLN / m 2 amounted to only 15%. Units sold, launched and offered in Warsaw Mieszkania sprzedane, wprowadzone oraz wielkość oferty 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 launched per quarter offering at quarter's end Source/Źródło: REAS gross sales The average price calculated for all units introduced to the market in Q stayed at the same level as in the preceding quarter and amounted to 7,304 PLN / m 2. Among units released to the market, the impact of minor increases of prices in the lowend and lower-middle market segments for the average price have been outbalanced by a noticeable decrease of average prices in the upper-middle and high-end market segments. According to developer declarations acquired through REAS monitoring study conducted at the end of Q3 2014, developers and housing cooperatives plan to complete a total of 13,700 residential units in Warsaw in 2014 and almost 13,000 in Relative to the previous quarter, the number of dwellings planned for completion in 2015 increased significantly. The coming quarter should also bring a good level of sales of flats. This should be supported by a few concurrent trends: more favourable MdM programme price thresholds as of 1st October; mobilisation of homebuyers to take out the last 95% LTV mortgage loans and banks to grant them (prior to stricter bank regulations coming into force); as well as expected lower interest rates, which are unlikely to materially reduce the cost of loans but, will persuade people with high deposits to withdraw them and invest in flats. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 3

16 * On Point Warsaw City Report Q Rynek mieszkaniowy Trzeci kwartał 2014 roku był kolejnym okresem wyjątkowo wysokiej liczby mieszkań wprowadzonych do sprzedaży na pierwotnym rynku mieszkaniowym w Warszawie. Także liczba sprzedanych mieszkań pozostała na bardzo wysokim poziomie. W otoczeniu rynku kluczowymi zjawiskami były: Zauważalne zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego w Polsce, Dane potwierdzające zjawisko deflacji i obniżenie stóp procentowych przez RPP. W III kwartale zostało wprowadzonych do sprzedaży ponad lokali. Oferta, rozumiana jako liczba mieszkań możliwych do kupienia lub dokonania płatnej rezerwacji, zwiększyła się o ponad lokali i na koniec czerwca wyniosła blisko jednostek w granicach miasta. W minionych 12 miesiącach na rynek warszawski wprowadzono do sprzedaży prawie 17,8 tys. jednostek, wobec długoterminowej przeciętnej na poziomie 12,5-13,0 tysiąca, zaś sprzedano w tym samym okresie prawie 16,9 tys. Drugi z rzędu kwartał z tak wysoką liczbą mieszkań, których sprzedaż rozpoczęto potwierdza, że wielu deweloperów poradziło sobie z wymogami Ustawy Deweloperskiej dotyczącej m.in. obowiązkowych rachunków powierniczych dla nabywców i są oni w stanie zwiększyć nową podaż. Jednak nadal w znacznej części nowo rozpoczętych inwestycji nabywcy nie mają zapewnionej ochrony zgodnej z ustawą. Przy tempie sprzedaży z ostatnich 12 miesięcy obecna oferta sprzedawałaby się zatem przez nieco dłużej niż cztery kwartały. Na koniec września 2014 roku w ofercie znajdowało się nieco ponad 3,6 tysiąca gotowych mieszkań, około 600 mniej niż kwartał wcześniej. Stanowiło to 20% całej oferty. W ciągu III kwartału 2014 roku deweloperzy sprzedali w Warszawie około 4 tysiące mieszkań, o 6% więcej niż w poprzednim kwartale, czyli wyraźnie powyżej długoterminowej średniej wynoszącej 3,1-3,2 tysiące. Dobra sprzedaż była związana z kilkoma równocześnie występującymi zjawiskami: dobrą sprzedażą nowo wprowadzonych na rynek lokali z cenami poniżej limitu w ramach programu Mieszkanie dla Młodych, kupowanych zarówno przez nabywców korzystających z dopłaty, jak i osoby nie korzystające z programu, utrzymującą się aktywnością nabywców gotówkowych, zakupami dokonywanymi w celach inwestycyjnych, stymulowanymi niskim oprocentowaniem lokat i niskim zwrotem z innych rodzajów Inwestycji na rynku finansowym. Przeciętny poziom sprzedaży notowany dla całego rynku jest zdecydowanie dobry. Wśród mieszkań oddanych lub planowanych do oddania w 2014 roku, 77% stanowią mieszkania już sprzedane (o 6 punktów procentowych więcej niż w poprzednim kwartale); podczas gdy wśród mieszkań planowanych do realizacji w 2015 roku mieszkania sprzedane stanowią 46%. Mieszkań w cenach z przedziału 6-8 tys. PLN/m² było w ofercie na koniec września prawie 11,8 tysięcy, co stanowiło 65,5% całej oferty. Wśród mieszkań wprowadzonych na rynek w trzecim kwartale 2014 roku najwięcej (37%) miało ceny ofertowe w przedziale 7-8 tys. PLN/m². Lokale w cenie 6-7 tys. PLN/m 2 stanowiły 36% nowej podaży, zaś lokale w cenie 8-9 tys. PLN/m 2 około 15%. Units sold vs. units launched to the Warsaw market in * Mieszkania sprzedane, a wprowadzone na rynek * launched for sale sold (or potential demand) Source/Źródło: REAS, * Full year forecast Przeciętna cena liczona dla wszystkich jednostek mieszkalnych wprowadzonych na rynek w III kwartale 2014 roku pozostała na tym samym poziomie jak w poprzednim kwartale i wyniosła PLN/m². W puli nowych lokali, nieco wyższe ceny w segmencie mieszkań zostały zrównoważone przez widoczny spadek cen w segmencie apartamentów. Zgodnie z deklaracjami deweloperów i spółdzielni mieszkaniowych z końca czerwca planują oni oddanie w Warszawie około 13,7 tysiąca mieszkań w 2014 roku i prawie 13 tysięcy w roku kolejnym. W porównaniu z poprzednim kwartałem wyraźnie wzrosła liczba lokali planowanych do oddania w 2015 roku. Najbliższy kwartał powinien znów przynieść dobre wyniki sprzedaży mieszkań. Sprzyjać powinno temu: korzystniejszy od 1 października limit cen w ramach programu MdM, mobilizacja nabywców i banków, aby udzielić ostatnich kredytów na co najmniej 95% wartości transakcji, w związku z wejściem w życie od stycznia 2015 przyszłego roku wymogu wkładu własnego w wysokości minimum 10%, a także niższe stopy procentowe, które wprawdzie zapewne nie spowodują istotnego potanienia kredytów, ale skutecznie przekonają część posiadaczy wysokich oszczędności do likwidacji lokat i zainwestowania ich w mieszkania. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 4

17

18 On Point Warsaw City Report Q Market Practice Purchasing Cost Summary VAT Court registration fees Notarial fees Asset sale: 23% VAT on buildings and land (commercial properties) or in exceptional cases (if transaction classified as sale of enterprise) civil-transaction tax in the amount of 2% of the transaction price. Buyers more frequently apply now for tax rulings confirming that VAT can be charged on asset sales and refunded by the tax office thereafter. Rulings take up to 3 months to obtain but guarantee no tax office interpretation risks on real estate transactions; Shares sale: civil transaction tax of 1% of the net asset value. Real estate transactions are subject to fixed court registration fees, not linked to the volume of the contract, e.g. PLN 200 for the entrance of the right of freehold or perpetual usufruct to the Perpetual Book; Vary according to transaction price but no more than 6 months average salary in the domestic economy for the previous year; Agency fees Typically 1%-3% of purchase price plus VAT at 23%; Leasing Practice Office Lease length Rental basis Lease agreement collateral Rent increases Repairs Insurance Agency fees Reinstatement: Other developers incentives Leasing Practice Industrial Lease length Rental basis Lease agreement collateral Rent increases Repairs Insurance Agency fees Reinstatement: Other developers incentives 5 years; 3-year rarely; Paid monthly in advance with rents denominated in but paid in Polish Zloty (currently acceptable also in ); full rent is typically payable for common areas; Bank guarantee or cash deposit equivalent of 3 months rent and service charges, all increased by VAT; Annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); Internal tenant; External/structural by landlord, not recovered through service charge; Common areas landlord, although recovered through service charge (with the exception of major repairs); Landlord covers costs of building insurance (recovered through service charge), tenant covers insurance of own premises, contents and civil liability; 16.66% - 25% of the annual effective rent, increased by VAT. Fees are paid by either the landlord (most frequently) or tenant. Remuneration may be also calculated as a percentage from the total value of a lease contact. In case of negotiations on behalf of tenant remuneration paid by tenant may be based on the percentage of the savings secured for the tenant; Not common practice - negotiable by lease; - Partial or full fit-out (depending on the transactional volume and lease length) - Rent free periods: common practice on the market usually in the range of 6 8 months rent (in case of 60 months lease, the length of the rent free period depends on the transactional volume, status of the development and lease length ); 3-5 years for logistic companies; 7-10 years more common for production or warehouse built to suit projects; Paid monthly in advance with rents denominated in but paid in Polish Zloty; Bank guarantee or cash deposit equivalent of 3-6 months rent and service charges all increased by VAT; Annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); Internal - tenant; external/structural and common areas landlord although recovered through service charges; Landlord covers costs of building insurance (included in service charges), tenant covers insurance of own premises, contents and civil liability; 15% - 25% of the annual rent, increased by VAT, depending on the lease length. Fees are paid by the landlord. Remuneration may be also calculated as a percentage from monthly rent or percentage of the total value of a lease contact. In case of renegotiations led on behalf of tenant remuneration may be paid by tenant depending on the percentage of the savings secured for the tenant; Negotiable by lease; - Partial or full fit-out (depending on the transactional volume and lease length); - Rent free periods: common practice on the market - usually in the range of 4 8 months rent (in case of 60 month lease). Rent free periods depend on the transactional volume and lease length; Leasing Practice Retail Lease length Base rent Turnover rent Lease agreement collateral Key money or premiums Rent increases Leasing fees Other developers incentives 5, 7 or 10 years with an option to extend, but possible for max. 30 years; Paid monthly in advance, denominated in but paid in PLN; 6%-8% of the turnover, adjusted monthly, quarterly or yearly, applicable when higher than the base rent; Bank guarantee or cash deposit equivalent of 3-6 months base rent plus service charges and marketing fees plus VAT; Common for high street retail as well as in existing shopping centres equal to fit out cost or even exceeding in case of best locations; Indexed annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); 10%-16% of the annual rent, increased by VAT; Participation in fit-out costs of the rented space applicable in case of anchor tenants; COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 5

19 On Point Warsaw City Report Q Praktyka Rynkowa Warunki kupna-sprzedaży nieruchomości Podatek VAT Koszty sądowe Opłaty notarialne Prowizja agencji nieruchomości Sprzedaż nieruchomości: 23% VAT na budynki i grunt (w przypadku transakcji nieruchomościami komercyjnymi) lub w wyjątkowych przypadkach, (jeżeli sprzedaż zostaje zakwalifikowana jako sprzedaż przedsiębiorstwa) podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% od ceny transakcyjnej. Kupujący częściej obecnie występują o oficjalną interpretację podatkową potwierdzającą, że transakcja podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, który zostanie następnie zwrócony kupującemu. Otrzymanie interpretacji podatkowej trwa do 3 miesięcy, ale eliminuje ryzyko innej kwalifikacji przez Urząd Skarbowy; Sprzedaż udziałów: podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% wartości nieruchomości netto; Stałe opłaty sądowe związane z księgami wieczystymi, przykładowo wpis prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego do Księgi Wieczystej podlega opłacie w wysokości 200 PLN; Zmienne w zależności od ceny transakcyjnej, nie wyższe niż sześciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku; Zazwyczaj 1%-3% ceny transakcyjnej plus 23% VAT; Warunki najmu powierzchni biurowych Długość najmu 5 lat; 3-letni okres najmu występuje sporadycznie; Czynsz Płatny z góry miesięcznie; czynsze ustalane w, ale płatne w PLN (obecnie dopuszczalne również w ); pełen czynsz za powierzchnie wspólne - dodawany do opłat głównych; Zabezpieczenie umowy Wzrost czynszu Naprawy Ubezpieczenie Prowizja agencji nieruchomości Przywrócenie przedmiotu najmu do stanu pierwotnego Dodatkowy pakiet oferowany najemcom Warunki najmu powierzchni magazynowych Dłuogość najmu Czynsz Zabezpieczenie umowy Wzrost czynszu Naprawy Ubezpieczenie Prowizja agencji nieruchomości Przywrócenie przedmiotu najmu do stanu pierwotnego Dodatkowy pakiet oferowany najemcom Gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy w wysokości 3-miesięcznego czynszu oraz opłat eksploatacyjnych plus VAT; Coroczna indeksacja wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); Wewnętrzne najemca; Zewnętrzne/strukturalne - właściciel, bez odzyskiwania poprzez opłatę eksploatacyjną; Powierzchnia wspólna właściciel, jednak koszt ten jest odzyskiwany poprzez opłatę eksploatacyjną (za wyjątkiem napraw głównych); Właściciel - ubezpieczenie budynku, (koszt ten jest odzyskany poprzez opłatę eksploatacyjną), najemca - OC, NW, majątek ruchomy; 16,66% 25% rocznego czynszu efektywnego plus VAT, płatna przez właściciela (najczęściej) lub najemcę. Wynagrodzenie może być także zdefiniowane w oparciu o całkowitą wartość zawartej umowy najmy. W przypadku negocjacji, wynagrodzenie płacone przez najemcę może być zależne od oszczędności wynegocjowanych przez agencję; Nie praktykowane - negocjowane przy wynajmie; - Częściowa lub pełna aranżacja wynajmowanej powierzchni (zależnie od wielkości kontraktu i czasu jego trwania); - Okres wolny od płatności czynszu: standardowo na początku okresu najmu oferuje się 6-8 miesięcy wolnych od płatności (w przypadku umów zawieranych na 5 lat, długość okresu wolnego od płatności czynszu najmu zależy od wartości umowy, statustu realizacji inwestycji biurowej i długości umowy); 3-5 lat dla firm logistycznych, 7-10 lat bardziej typowe dla firm produkcyjnych lub najemców magazynów budowanych na konkretne zamówienie, tzw. built to suit; Płatny z góry miesięcznie; czynsze ustalane w, ale płatne w PLN; Gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy w wysokości miesięcznych czynszów oraz opłat eksploatacyjnych powiększone o podatek VAT; Coroczna indeksacja według wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); Wewnętrzne najemca, zewnętrzne/strukturalne oraz powierzchnia wspólna właściciel, jednak koszt ten jest odzyskiwany poprzez opłatę eksploatacyjną; Właściciel - ubezpieczenie budynku, (koszt ten stanowi część opłat eksploatacyjnych), najemca - OC, NW, majątek ruchomy; 15% 25% rocznego czynszu plus VAT, w zależności od długości najmu, płatna przez właściciela. Wynagrodzenie może być także zdefiniowane w oparciu o czynsz miesięczny lub o całkowitą wartość zawartej umowy najmu. W przypadku renegocjacji prowadzonych w imieniu najemcy, wynagrodzenie może być płacone przez najemcę w zależności od oszczędności wynegocjowanych przez agencję; Negocjowane przy wynajmie; - Częściowa lub pełna aranżacja wynajmowanej powierzchni (zależnie od wielkości kontraktu i czasu jego trwania); - Okres wolny od płatności czynszu: standardowo na początku okresu najmu oferuje się 4-8 miesięcy wolnych od płatności (w zależności od wielkości transakcji i długości okresu najmu); Warunki najmu powierzchni handlowych Długość najmu Czynsz podstawowy Czynsz od obrotu Zabezpieczenie umowy Odstępne Wzrost czynszu Prowizja agencji nieruchomości Dodatkowy pakiet oferowany najemcom 5, 7 lub 10 lat, z możliwością przedłużenia, ale nie dłużej niż na 30 lat Płatny z góry miesięcznie; ustalany w, ale płatny w PLN; 6%-8% od obrotu, rozliczany miesięcznie, kwartalnie lub rocznie, należny w przypadku, gdy wyższy od czynszu podstawowego; Gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy równe 3-6 miesięcznemu czynszowi podstawowemu wraz z opłatami eksploatacyjnymi i marketingowymi (plus VAT); Praktykowane w przypadku sklepów przy głównych ulicach handlowych jak również w istniejących centrach handlowych, równe zwrotowi nakładów na adaptację sklepu lub znacznie je przewyższające dla najlepszych lokalizacji; Coroczna indeksacja według wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); 10%-16% rocznego czynszu plus VAT; Dofinansowanie kosztów aranżacji wynajmowanej powierzchni stosowane w przypadku kluczowych najemców; COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 6

20 On Point Warsaw City Report Q Warsaw Map of New Office and Warehouse Provision COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 7

21 On Point Warsaw City Report Q Warsaw Agglomeration Map of Retail Provision COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All Rights Reserved 8

22 Contacts Tomasz Trzósło Managing Director Head of Capital Markets Poland JLL Anna Bartoszewicz Wnuk National Director Head of Research Poland JLL Paweł Sztejter Partner REAS Residential Advisors Poland Anna Młyniec Head of Office Agency Poland JLL Anna Wysocka Head of Retail Agency Poland JLL Tomasz Mika Head of Industrial Department Poland JLL Warsaw City Report Q The residential section of the Report was prepared by REAS - expert and consultant on residential projects in Poland. In January 2007 Jones Lang LaSalle and REAS have signed a cooperation agreement and offer integrated services in regards to commercial and residential sectors in Poland. Część raportu poświęcona rynkowi mieszkaniowemu została przygotowana przez firmę REAS - eksperta i doradcę w zakresie planowania i realizacji inwestycji mieszkaniowych w Polsce. W wyniku umowy o współpracy podpisanej w styczniu 2007 roku, Jones Lang LaSalle i REAS wspólnie oferują zintegrowane usługi w sektorze nieruchomości komercyjnych i mieszkaniowych w Polsce. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means without prior written consent of Jones Lang LaSalle. It is based on material that we believe to be reliable. Whilst every effort has been made to ensure its accuracy, we cannot offer any warranty that it contains no factual errors. We would like to be told of any such errors in order to correct them.