numer 1/2010 Biznes + Nauka = Klaster EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO

Transkrypt

1 numer 1/2010 Biznes + Nauka = Klaster EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO FUNDUSZE EUROPEJSKIE DLA ROZWOJU POLSKI WSCHODNIEJ Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej

2 Spis treści 4 Inicjatywy klastrowe szansą na rozwój Polski Wschodniej 5 K jak Klaster. K jak korzyści 8 Okiem Posła 12 Klastry w kierunku konkurencyjności i rozwoju 15 Celem jest rozwój 17 Biznes + Nauka = Klaster 20 Dodatni wynik wspólnego działania 23 Potencjał ponadregionalny Marszałkowie Województw Polski Wschodniej o BiznesKlastrze 31 My, czyli kto? 69 Jak dobrze zaprojektować dotację? 71 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 72 Nasza innowacyjna gospodarka 76 Harmonogram PO IG 78 Zainwestować w innowacje 81 Harmonogram PO IŚ 82 Leksykon dotacji 2

3 Oda do klastra Gdyby ktoś kiedyś gdzieś wpadł na pomysł ogłoszenia konkursu na Odę do Klastra, mam już swojego faworyta i pewnego kandydata do tego tytułu. To niezapomniana i niezmiennie wpadająca w ucho kolejnym pokoleniom pieśń Kabaretu Starszych Panów Jeżeli kochać to nie indywidualnie. Tekst tej piosenki jedynie przy odrobinie dobrej woli można potraktować jako doskonały opis tego, na czym klaster powinien polegać. Jest więc mowa i o wzajemnym wspieraniu (niech w uczuciu wspiera dzielnie cię druh), i o współpracy (i wespół w zespół, by żądz moc móc wzmóc), i o tym, że w pojedynkę nie zawsze da się wygrać (bo kiedy sam w zmysłów trwasz zawierusze, to wszystek czas ci pochłonie i zdrowie), a gdy dopadnie nas kryzys nieważne miłosny czy gospodarczy wtedy z przyjacielem u boku po prostu łatwiej go przetrwać (A kiedy rzuci cię w szczęścia południe, Kobieta z pięknym bezdusznym obliczem, Dla samotnego to cios - aż zadudni, Dla dwóch zaś, to prztyczek). Trudno o lepsze ujęcie istoty klastra. Wszak klaster to grono przyjaciół, sieć współpracy, jedna drużyna. Gazeta BiznesKlaster będzie forum dyskusji o ważnych problemach polskich przedsiębiorców, miejscem analiz ekonomicznych, źródłem informacji o unijnych programach. Będzie też czymś w rodzaju dziennika pokładowego Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu. Załoga już jest liczna, a biorąc pod uwagę fakt, że dla idei klateringu wieją pomyślne wiatry, pod naszą banderą pływać będzie z pewnością jeszcze niejeden rekin biznesu. W pierwszym numerze publikacji znajdziecie Państwo wiele interesujących tekstów i wywiadów. Dyrektor Departamentu Programów Ponadregionalnych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego pani Agnieszka Kapciak pisze o potrzebie budowania nowoczesnych powiązań gospodarczych, którą klastry realizują w najlepszym stopniu. Państwa uwadze polecam również rozmowę z Tomaszem Kozłowskim, pomysłodawcą projektu. Zachęcam do lektury działu My, czyli kto?, bo warto poznać tych, którzy tworzą Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu. Warto też do tego grona się przyłączyć. Z poważaniem Waldemar Wierżyński Redaktor Naczelny 3

4 Inicjatywy klastrowe szansą na rozwój Polski Wschodniej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w Programie Rozwój Polski Wschodniej, współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, wspiera inicjatywy klastrowe jako jedną z form współpracy i budowania powiązań gospodarczych. Celem działań jest zwiększenie zaangażowania przedsiębiorców w realizowane projekty, wzmocnienie potencjału konkurencyjnego regionu poprzez współdziałanie władz rządowych i samorządowych oraz uniwersytetów i instytucji B+R w Polsce Wschodniej w zakresie związanym z wytwarzaniem określonych produktów czy usług. Ważne jest, aby pokazywać nowe możliwości i formy działania. Trzeba przekonać zainteresowane podmioty, że wspólne działanie to mniejsze koszty i większe szanse zaistnienia na rynku. W 2007 roku Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało analizę uwarunkowań tworzenia się klastrów w Polsce Wschodniej. Przeprowadzono również konsultacje społeczne i eksperckie, których celem było zdiagnozowanie jak największej liczby pomysłów, opinii lub barier związanych z problematyką klastrową. Agnieszka Kapciak dyrektor Departamentu Programów Ponadregionalnych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Wyniki raportu potwierdziły istnienie potencjału klastrowego w Polsce Wschodniej. W poszczególnych województwach zidentyfikowano kilkanaście inicjatyw i zalążków klastrowych. Warto tu wymienić niektóre z nich, np. klaster informatyczny, lotniczy, spożywczy, ekologicznej żywności czy turystyczny. Dlatego w ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej część środków została przeznaczona na organizację konkursu o dofinansowanie inicjatyw klastrowych. W ramach działania I.4. Promocja i współpraca Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu realizowany przez Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe uzyskał dofinansowanie projektu ukierunkowanego na rozwój współpracy między różnymi przedsiębiorcami i podmiotami działającymi na rzecz rozwoju gospodarczego w Polsce Wschodniej. Mamy nadzieję, że ta oraz kolejne tego typu inicjatywy przyczynią się do zdynamizowania gospodarki, a w konsekwencji do podniesienia poziomu i jakości życia mieszkańców w Polsce Wschodniej. 4

5 > > w y w i a d K jak klaster K jak korzyści O Klastrze Instytucji Otoczenia Biznesu rozmawiamy z Tomaszem Kozłowskim, Prezesem Polskiego Stowarzyszenia Doradczego i Konsultingowego, które jest Koordynatorem Projektu. Należymy do elitarnego grona tzw. klastrów wiedzy, czyli opierających się na współpracy świata nauki i biznesu, której celem jest kreowanie i rozwijanie nowych form aktywności w każdym z tych obszarów 5

6 Kto był inicjatorem powstania Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu i co przemawiało za jego utworzeniem? Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe dostrzegło wielki, a zarazem nie w pełni wykorzystany potencjał sektora naukowego i biznesowego, które do tej pory w regionie Polski Wschodniej nie miały wielu możliwości współpracy. Stąd inicjatywa powołania do życia zorganizowanej struktury zdolnej do stworzenia efektywnych mechanizmów kooperacji podmiotów gospodarczych i naukowych, zdolnej do stworzenia spójnej oferty rynkowej i jej komercjalizacji, zdolnej wreszcie do zbudowania silnej marki i jej promocji. Warto podkreślić, że tak naprawdę Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu jak każdy sukces ma wielu ojców. Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe rzuciło idę, która padła na podatny grunt i szybko została podchwycona przez inne podmioty. To bardzo ważne, ponieważ warunkiem powodzenia jest możliwie szeroka i różnorodna grupa partnerów, która zapewni wieloaspektowe spojrzenie na problemy i wszechstronną promocję samego projektu na rynku regionalnym i krajowym. Proszę zatem powiedzieć, ile aktualnie podmiotów należy do Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu i jaki obszar działania on obejmuje? W tej chwili nasz Klaster tworzy osiemnaście podmiotów 2 uczelnie, 2 stowarzyszenie i 14 firm. Biorąc pod uwagę fakt, że projekt jest dopiero w początkowej fazie realizacji, ten wynik uznaję za bardzo dobry i co najważniejsze obiecujący. Już widać olbrzymie zainteresowanie zarówno świata nauki, jak i biznesu naszą inicjatywą. Szczególnie cieszy mnie zaangażowanie uczelni. Uniwersytet w Białymstoku i Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku to olbrzymi potencjał intelektualny. Obie uczelnie prezentują najwyższy poziom nauczania, mają bogatą bazę dydaktyczną i doświadczenie w realizowaniu poważnych projektów unijnych. Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe rzuciło idę, która padła na podatny grunt i szybko została podchwycona przez inne podmioty. To bardzo ważne, ponieważ warunkiem powodzenia Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu jest możliwie szeroka i różnorodna grupa partnerów, która zapewni wieloaspektowe spojrzenie na problemy i wszechstronną promocję samego projektu na rynku regionalnym i krajowym. To z pewnością przyczyni się do sukcesu Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu. Przypomnę, że obecność w Klastrze uczelni wyższych była jednym z warunków przyznania dotacji na realizację tego projektu. Znamienne jest jednak to, że ani Uniwersytetu w Białymstoku, ani Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania nie trzeba było specjalnie zachęcać i przekonywać do zaangażowania się w ten projekt. Świat nauki ma pełną świadomość, że bliska współpraca z instytucjami otoczenia biznesu jest opłacalna dla każdej ze stron. W Białymstoku, województwie podlaskim, a nawet w całym regionie Polski Wschodniej do tej pory brakowało takiej zorganizowanej struktury, która umożliwiłaby efektywną współpracę świata nauki i biznesu. Druga strona biznes w naszym Klastrze również jest bardzo mocna. Tworzą ją znane i cenione na rynku przedsiębiorstwa. To firmy z rożnych branż. W naszym gronie są agencje reklamowe, nowoczesne drukarnie, firmy doradcze, konsultingowe, finansowe, kancelaria prawnicza. I właśnie w tej różnorodności tkwi nasza siła. Jakie kryteria decydują, które organizacje są przyjmowane do Klastra? Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu jest jak zawodowa armia w nasze szeregi nie wcielamy nikogo siłą, nie bierzemy poborowych, czekamy natomiast na ochotników, na najlepszych, na zawodowców. Chcę, by Klaster rósł w siłę, by skupiał coraz więcej podmiotów, bo to otworzy nam nowe możliwości rozwoju, ekspansji na kolejne sektory aktywności biznesowej, spowoduje, że będziemy organizacją dostrzegalną w skali nie tylko regionalnej, ale i krajowej. Zresztą, taki rozwój jest naszym obowiązkiem. Wzrost liczby podmiotów objętych powiązaniem w ramach Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu jest zapisany w dokumentach projektowych. Docelowo nasze grono powinno tworzyć co najmniej 25 podmiotów z terenu wszystkich województw Polski Wschodniej, a więc województwa podlaskiego, lubelskiego, warmińsko-mazurskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Proszę zauważyć, że już jesteśmy bliscy wypełnienia tego limitu, a tak naprawdę nie liczby są tutaj najważniejsze. Nigdy nie zrezygnujemy z zasady, że dla nas liczy się przede wszystkim jakość, a nie ilość. Jakie są priorytetowe cele Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu? Jakie działania już zostały podjęte? Podstawowym celem projektu jest zbudowanie stałej platformy kooperacji pomiędzy światem nauki a instytucjami działającymi w szeroko pojętym obszarze usług doradczych, finansowych i szkoleniowych. W konsekwencji realizacji tego celu wymiernym efektem funkcjonowania Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu będzie też wzrost jakości świadczonych usług biznesowych oraz wzrost konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw. To z kolei stanowi warunek konieczny do zbudowania nowoczesnej gospodarki. Utworzenie innowacyjnej sieci współpracujących ze sobą instytucji otoczenia biznesu i nauki pośrednio przyczyni się do podniesienia atrakcyjności społeczno-gospodarczej 6

7 całego regionu Polski Wschodniej oraz ograniczenia postępującej marginalizacji tej części kraju. Są to ambitne cele i nie ukrywam trudne do zrealizowania, ale nasz potencjał pozwala sądzić, że damy radę. Oczywiście, podjęliśmy już pewne działania, chociaż na razie o charakterze bardziej nieformalnym. W tym pierwszym etapie nastąpiło rozpoznanie wspólnych pól zainteresowań podmiotów tworzących Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu oraz nawiązanie inspirujących kontaktów między nimi. W dalszej kolejności konieczne będzie dokonanie szczegółowych opracowań i wdrożenie strategii rozwoju Klastra w oparciu o potencjał wchodzących w jego skład podmiotów. Wskazane jest przy tym stworzenie studium wykonalności dla Klastra jako odpowiedź na brak fachowych opracowań z zakresu współpracy nauki i biznesu w regionie Polski Wschodniej i jej przełożenia na działalność rynkową, organizowanie spotkań i konferencji dotyczących powiązań nauki i biznesu, utworzenie portalu internetowego, publikacja broszur informacyjnych, itp. Planujemy też wspólne konferencje prasowe, wyjazdy na szkolenia, warsztaty i seminaria, a także misje zagraniczne. W jaki sposób firmy zrzeszone w Klastrze pomagają sobie wzajemnie i jakie z tej współpracy odniosą korzyści? Możliwości współpracy i ewentualnych korzyści jest tak dużo, że aż trudno je wszystkie tutaj wymienić. Przede wszystkim, Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu da wszystkim jego członkom możliwość poszerzenia oferty i praktycznie nieograniczonego rozwoju. Możemy wymieniać się wiedzą i doświadczeniami. Pojawiło się już kilka interesujących propozycji na formy działania, czy raczej współdziałania w ramach Klastra, np. wspólny system zakupowy, księgowość, mailing, utworzenie działu call-center, wspólne aplikowanie po środki unijne, choćby z działań 8.1 i 8.2 z PO IG. Są to na razie luźne pomysły, które wymagają dopracowania. Niemniej jednak już widać, że pole współpracy jest bardzo duże. Inicjatywy i struktury klastrowe w Polsce powstają coraz częściej. Na czym polega specyfika Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu, czym odróżnia się on od pozostałych klastrów? Istotnie, inicjatywy klastrowe są coraz popularniejsze, także dlatego, że tę formę współpracy chętnie i hojnie dofinansowuje UE. Jednak Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu na tle innych tego rodzaju struktur zdecydowanie się wyróżnia. Należymy do elitarnego grona tzw. klastrów wiedzy, czyli opierających się na współpracy świata nauki i biznesu, której celem jest kreowanie i rozwijanie nowych form aktywności w każdym z tych obszarów. Korzyści, jakie przynoszą tego rodzaju struktury są wielowymiarowe i wieloaspektowe. To przede wszystkim poprawa przepływu informacji i wiedzy, obniżenie kosztów transakcyjnych, wzrost efektywności i produktywności, kreowanie nowego sposobu myślenia o organizacji procesów gospodarczych. Jak już podkreślałem wcześniej, w Polsce, a szczególnie w naszym regionie, brakuje struktur, które pozwoliłby tworzyć i rozwijać kontakty na styku nauki i biznesu. Klastry branżowe, przemysłowe, których jest najwięcej, nie wypełniają tej luki. My natomiast możemy dać impuls do takiej współpracy, możemy aktywizować środowiska biznesowe i naukowe, wytyczać nowe kierunki rozwoju i kooperacji. Tworzymy bardzo nowoczesny, można powiedzieć, innowacyjny Klaster. W gospodarce, w której wiedza jest głównym zasobem strategicznym, niewykorzystanie szans i możliwości jakie niesie ze sobą współpraca nauki i biznesu byłoby niewybaczalnym błędem. Dziękuję za rozmowę Rozmawiał Waldemar Wierżyński Polski Parlament przyjął ustawę o narodowym spisie ludności i mieszkańców. Ankieterzy gospodarstwa domowe, które znajdą się w próbie badawczej, będą odwiedzać od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011 roku. Będzie to pierwszy spis ludności po naszym wejściu do UE. Zobaczymy, czy unijne fundusze zafundowały nam wzrost gospodarczy i demograficzny. stop Źródło: Spis powszechny w Polsce to nic w porównaniu ze spisem ludności w Indiach, który właśnie się rozpoczął i potrwa ponad rok. Indie pod względem liczebności są drugim państwem na świecie szacuje się, że mieszka tam 1,2 mld ludzi. Na zebranie informacji o obywatelach indyjska administracja wyda 1,3 mld dolarów, zatrudniając 2,5 mln rachmistrzów i zapisując dane na 11 mln ton papieru. Niestety, wiele drzew zostanie spisanych na straty. stop Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego stopa bezrobocia w Polsce rośnie i wynosi już 13%. Najgorzej jest w województwie warmińsko-mazurskim (tam stopa bezrobocia wynosi 21,6%), najlepiej w mazowieckim (9,8%). Wszystko więc wskazuje na to, że mityczna Wielka Stopa istnieje, a najłatwiej spotkać ją na rynku pracy. stop Bezrobocie rośnie nie tylko w Polsce, ale także w całej Europie. Osiągnęło rekordowy poziom 10%. Żeby uzmysłowić sobie, że to naprawdę dużo, dane podawane w % trzeba przedstawić w liczbach bezwzględnych. W Europie pracy nie ma ponad osób. stop Telegraf Telegraf Telegraf Telegraf Telegraf Telegraf Telegraf Telegraf 7

8 8 Spójna wizja przyszłości Rozmawiamy z Jarosławem Matwiejukiem, posłem na Sejm RP i prodziekanem na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku > > o k i e m P o s ł a Europa potrzebuje spójnej wizji, by efektywnie odpowiadać na globalne wyzwania. Jaka Pana zdaniem powinna być strategia rozwoju Unii Europejskiej w perspektywie najbliższych kilku, kilkunastu lat? Opracowanie spójnej i akceptowanej przez wszystkie państwa członkowskie strategii rozwoju UE to bardzo trudne wyzwanie. Żeby jednak integracja europejska nadal postępowała, stawała się coraz głębsza i trwalsza, trzeba je podjąć. I takie próby są już czynione. Ostatnio przecież Komisja Europejska opracowała i przedstawiła do publicznej wiadomości dokument UE 2020, który otworzył dyskusję na temat przyszłej strategii rozwoju Wspólnoty. Priorytety są wstępnie określone budowa gospodarki opartej na wiedzy, cyfryzacja społeczeństwa, rozwój technologii proekologicznych. Z punktu widzenia interesów Polski dobrze byłoby jednak przekonać europejskich urzędników, że warto ciągle przeznaczać duże środki na realizację bardziej podstawowych potrzeb, takich jak choćby szeroko rozumiana infrastruktura. Budowanie innowacyjnej gospodarki, cyfryzacja i informatyzacja to piękne i szczytne postulaty, ale w Polsce trzeba też budować drogi, autostrady, modernizować kolej, przeciwdziałać wykluczeniu nie tylko cyfrowemu, ale przede wszystkim społecznemu i ekonomicznemu. UE musi więc znaleźć złoty środek między potrzebami tzw. starych państw członkowskich a nowych członków.

9 Cieszę się, że w Polsce Wschodniej, która powiedzmy to wprost ciągle jest regionem pod względem rozwoju odstającym od reszty kraju, nie mówiąc już o reszcie UE, powstała nowa inicjatywa klastrowa. Mam tutaj na myśli Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu. Liczę, że będzie on platformą współpracy przedsiębiorców ze środowiskiem naukowym, będzie impulsem korzystnych zmian choćby w sferze przedsiębiorczości, będzie ją pobudzał. Czy nasz głos głos Polski na forum europejskim jest wystarczająco słyszalny, a nasza rola odpowiednia do aspiracji i potencjału? Myślę, że w tym względzie nie mamy czego się wstydzić, choć oczywiście nigdy nie jest tak dobrze, żeby nie mogło być lepiej. Wybór Jerzego Buzka na stanowisko przewodniczącego Parlamentu Europejskiego jest najlepszym dowodem na to, że Polska na europejskich salonach nie jest już kopciuszkiem. Stajemy się pełnoprawnym partnerem dla państw o dłuższym unijnym stażu. Sceptycy powiedzą, że przecież przewodniczący PE nie ma realnej władzy, realnego wpływu na istotne decyzje w UE. To prawda, ale w polityce zwłaszcza międzynarodowej ważne są też gesty, symbole, prestiż. Przypomnę również, że za nieco ponad rok 1 lipca 2011 Polska obejmie Przewodnictwo w Radzie UE. To będzie dla nas kolejny ważny krok, ale także trudny sprawdzian. Skoro już wspomniał Pan o naszej prezydencji w UE, proszę powiedzieć, jak ocenia Pan przygotowania do tego wydarzenia? 1 lipca 2011 roku to pozornie dość odległa przyszłość, ale w rzeczywistości czasu jest już chyba niewiele. Co Polska musi zrobić, by wykorzystać tę szanse i spełnić swoje zadanie? Istotnie, Polska powinna już poważnie myśleć o tym, co chce osiągnąć w tym newralgicznym momencie. Prezydencja daje dość duże możliwości. W tym czasie możemy zaprezentować się jako sprawny członek UE, udowodnić, że potrafimy organizować jej prace od strony formalnej i technicznej, ale także od strony ideologicznej, proponując w unijnej debacie tematy, zakreślając kierunki politycznego rozwoju. Sadzę, że powinniśmy lepiej do tego przygotować administrację. Do obsługi unijnych konferencji, seminariów, spotkań i tych bardzo formalnych, i tych nieco mniej formalnych, potrzebnych będzie wielu dobrze przygotowanych urzędników. Warto też mieć świadomość, że prezydencja to także wydatki, które będziemy musieli ponieść. Szacuje się, że będą to kwoty rzędu 400 mln zł. Dlatego dobrze byłoby, żeby na naszą prezydencję polski rząd patrzył nie tylko w kategoriach prestiżu, ale także w kategoriach wymiernych efektów, by był plan, co chcemy i możemy wtedy zyskać, jakie problemy rozwiązać, np. sprawa bezpieczeństwa energetycznego. Te cele powinny być określone w publicznej, spokojnej, merytorycznej oraz ponadpartyjnej debacie. Na zakończenie pytanie o klastry. Wiem, że jest Pan gorącym zwolennikiem idei klasteringu. Dlaczego? Klastry to znany w Europie od wielu lat wyjątkowo skuteczny instrument wspierania rozwoju regionalnego. Instrument, który pomaga aktywizować lokalne ośrodki, promuje przedsiębiorczość. Teoretycznie ta forma współpracy przeznaczona jest dla przedsiębiorstw przemysłowych, gdzie można zastosować nowoczesne, innowacyjne technologie opracowywane na uczelniach, w sektorze B+R. Ale wiem, że klastry sprawdzają się nawet w najbardziej tradycyjnych obszarach gospodarki. Chodzi przecież nie tylko o transfer innowacji, ale także promocję nowego sposobu myślenie o procesach gospodarczych, otwarcie się na zmiany, aktywne poszukiwanie rozwiązań. Dlatego cieszę się, że w Polsce Wschodniej, która powiedzmy to wprost ciągle jest regionem pod względem rozwoju odstającym od reszty kraju, nie mówiąc już o reszcie UE, powstała nowa inicjatywa klastrowa. Mam tutaj na myśli Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu. Liczę, że będzie on platformą współpracy przedsiębiorców ze środowiskiem naukowym, będzie impulsem korzystnych zmian choćby w sferze przedsiębiorczości, będzie ją pobudzał. Dlatego w tym projekcie uczestniczy Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, zajmujący piąte miejsce w rankingach i jeden z najlepszych w kraju. To pokazuje, że taka inicjatywa jest potrzebna. Do tej pory w regionie Polski Wschodniej brakowało zorganizowanych struktur, które pozwalałyby na efektywną współpracę biznesu i nauki. Mam nadzieję, że Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu tę lukę wypełni. 9

10 > > o k i e m P o s ł a Teoria w parze z praktyką Rozmawiamy z Damianem Raczkowskim, Posłem na Sejm RP Polska w UE nie jest już nowicjuszem. Jakie nasuwają się Panu spostrzeżenia i refleksja po sześciu latach naszej obecności w strukturach unijnych? Czy wykorzystujemy daną nam szansę? Polska wyszła już jakiś czas temu z zauroczenia Unią Europejską. Po okresie zakochania przyszedł czas na solidny związek partnerski. Wiemy już, czego UE od nas żąda i co może nam zaoferować, potrafimy skrzętnie i bardzo sprawnie z tej pomocy korzystać, nie obawiając się zagrożeń bo te rozumiemy. W wielu dziedzinach życia i kwestiach gospodarczych wprowadzono szereg 10

11 Połączenie inwencji i wiedzy życiowej przedsiębiorców z wiedzą teoretyczną wykładaną przez naukowców wraz z doświadczeniem i stabilnością administracji samorządowej i państwowej może dać olbrzymią siłę przy realizacji różnorakich pomysłów. Jestem przekonany o konieczności realizacji takich przedsięwzięć i sądzę, że efekty przerastać mogą nasze oczekiwania. nowych mechanizmów, których używanie podniosło poziom zarządzania i wpłynęło na indywidualny rozwój ludzi oraz firm. Kilka lat temu nikt nie wiedział, co oznacza studium wykonalności i do czego potrzebne są raporty oddziaływania na środowisko, a plany rozwoju czy tak wyśmiane na początku transformacji ustrojowej planowanie wieloletnie znalazło nowe, ważne miejsce w rozwoju gospodarki i samorządów. Dzięki temu poznajemy podstawy funkcjonowania innych, bardziej nowoczesnych gospodarek świata. Stajemy się coraz bardziej konkurencyjni, dysponujemy coraz większą wiedzą, a nasi pracownicy są coraz bardziej poszukiwani na rynkach świata. To w moim mniemaniu oznacza, że Polska wykorzystuje szansę daną nam przez UE. Fakt, że przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zostaje były polski premier prof. Jerzy Buzek wskazuje również na to, iż przedstawiciele innych narodów Europy widzą w naszym kraju solidnego i ważnego partnera. Co więcej, zaufanie do Polski i uznanie naszego profesjonalizmu widać w decyzji Parlamentu Europejskiego, który najważniejszą tekę komisarza ds. finansów przekazuje kolejnemu Polakowi Panu Januszowi Lewandowskiemu który będzie opracowywał przyszłą politykę finansową UE na lata Ten okres programowania może stać się kolejną, wielką szansą na długofalowy rozwój naszego kraju. Czy według Pana oceny absorpcja środków unijnych jest wystarczająca? Nie mam wątpliwości, że w terminach wykorzystamy środki UE. Te terminy określają w części urzędy centralne, a w części sejmiki województw. Polska świetnie i w we właściwym czasie skorzystała z funduszy przedakcesyjnych. Tak samo, a może i lepiej, oceniane będzie wykorzystanie perspektywy finansowej Wiele efektów tych działań już jest widocznych, wiele jest realizowanych, a o wielu, do których przywykły już nasze oczy, po prostu zapomnieliśmy. Troszkę cierpliwości, a wszyscy ujrzymy te efekty w pełnej krasie. Dobrym przykładem wykorzystania środków UE jest Białystok, który błyskawicznie się przeobraża, a dowodem na to jest wzrastający poziom satysfakcji żyjących w nim mieszkańców. Jak ocenia Pan efekty Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej? Czy zadekretowany w tej nazwie rozwój dokonuje się w rzeczywistości? Ten program dopiero jest realizowany. Potrzebujemy czasu, aby poznać jego efekty. Dobrze się stało, że rząd RP zauważył konieczność pomocy dla Polski Wschodniej, która odstaje od reszty kraju. Ten program, a także pomysł Partnerstwa Wschodniego, który przekuwa się w rzeczywiste działania, mogą pomóc w tym, aby i nasze województwo mogło dokonać odpowiedniego wkładu w rozwój polskiej gospodarki. W ramach PO RPW dużo środków przeznaczonych jest na tworzenie, rozwój i promocję klastrów. Czy jest pan zwolennikiem tej formy współpracy podmiotów gospodarczych, uczelni i administracji? Unia Europejska dopinguje wiele inicjatyw, które były realizowane w państwach Europy Zachodniej, a które w znaczący sposób wspomagały rozwój starych państw Unii. Jedną z tych idei są właśnie klastry. Połączenie inwencji i wiedzy życiowej przedsiębiorców z wiedzą teoretyczną wykładaną przez naukowców wraz z doświadczeniem i stabilnością administracji samorządowej i państwowej może dać olbrzymią siłę przy realizacji różnorakich pomysłów. Jestem przekonany o konieczności realizacji takich przedsięwzięć i sądzę, że efekty przerastać mogą nasze oczekiwania. Niebagatelną rzeczą jest też przenikanie się tych światów, które w ten sposób uwrażliwiają się na swoją specyfikę. To ważne, bo w naszej rzeczywistości bardzo często urzędnik nie rozumie, że przedsiębiorca ryzykuje całym swoim majątkiem, prowadząc swoją działalność zarobkową. Naukowiec zaś poznaje faktyczną wartość swojej pracy w ten sposób, że ktoś realnie może skorzystać z jego pomysłów i wiedzy, wprowadzając ją od razu w życie i w ten sposób poddając ją szybkiej i prawdziwej ocenie. To, w moim przekonaniu, bardzo wartościowe i korzystne dla zaangażowanych w klaster stron. 11

12 Klastry w kierunku konkurencyjności i rozwoju prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo Z dużą satysfakcją można powitać zawiązanie się i pozyskanie środków na rozwój Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu. Jest to inicjatywa niewątpliwie ciekawa i wysoce innowacyjna, która może przynieść wiele korzyści nie tylko tworzącym ją podmiotom, ale także regionowi, w którym będą one intensyfikowały swoją działalność. Silny potencjalny wpływ tego właśnie porozumienia na rozwój regionalny wynika z nowych cechy współczesnej gospodarki. Obecnie konkurencyjność i perspektywy rozwoju każdego przedsiębiorstwa zależą nie tylko od niego samego, ale w dużej mierze kształtowane są przez warunki otoczenia, w którym funkcjonuje. Niższa niż byśmy oczekiwali dynamika rozwoju firm z Polski Wschodniej w znacznym stopniu jest zatem determinowana gorszym dostępem do kapitału, usług doradczych i szkoleniowych, słabszą współpracą z uczelniami wyższymi i ośrodkami naukowymi. W tym kontekście należy odczytywać misję Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu, za którą przyjęto podniesienie konkurencyjności i innowacyjności skupionych w ramach struktury podmiotów, a przez to podniesienie konkurencyjności i innowacyjności całego regionu Polski Wschodniej. 12

13 Misja doskonale odpowiada istocie funkcjonowania klastrów i ich roli w procesach rozwoju regionalnego. Urzeczywistnienie tak ambitnego celu będzie wymagało także wykorzystania najnowszej wiedzy o procesach klasteringu i praktycznych doświadczeń funkcjonowania klastrów na świecie, w Polsce i w regionie. Niniejszy artykuł stanowi formę rozpoczęcia wymiany wiedzy i poglądów w tym zakresie. Biorąc pod uwagę, iż jesteśmy na początkowym etapie wdrażania projektu, zasadnym wydaje się przybliżenie podstawowych zagadnień takich jak istota klastrów i korzyści z funkcjonowania w klastrze. Firmy KLASTER Istota klastrów i inicjatyw klastrowych Specyfika koncepcji klastrów polega przede wszystkim na zwróceniu uwagi na wzajemne relacje i nową rolę nie tylko firm, ale także władz i innych instytucji dążących do wzmocnienia swej konkurencyjności. Większość klastrów obejmuje firmy produkujące wyroby finalne, dostawców wyspecjalizowanych środków produkcji, części, maszyn i usług, instytucje finansowe oraz firmy w pokrewnych sektorach. Na klastry składają się także firmy należące do sektorów kanałów dystrybucji, producenci komplementarnych wyrobów, jednostki tworzące wyspecjalizowaną infrastrukturę, instytucje rządowe i pozarządowe zapewniające specjalistyczne szkolenie, oświatę, informacje, badania i pomoc techniczną (takie jak uniwersytety, ośrodki naukowe, jednostki szkolenia zawodowego). Agencje rządowe, które wywierają znaczący wpływ na dany klaster także mogą być uznawane za jego część. Wiele klastrów obejmuje stowarzyszenia branżowe i inne zbiorowe instytucje prywatne wspomagające członków klastra. Porterowskie podejście do definicji klastra, które w literaturze jest uznawane za najbardziej oddające charakter tego zjawiska, a przez to najczęściej cytowane, mówi, iż klastry należy rozumieć jako geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych Środowisko naukowe RYS. PODMIOTY TWORZĄCE KLASTER i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracujących. Zatem postrzeganie klastrów można interpretować jako sposób analizy gospodarki narodowej, regionalnej i lokalnej. Specyfika tego podejścia polega przede wszystkim na zwróceniu uwagi na wzajemne relacje i nową rolę firm, władz i innych instytucji dążących do wzmocnienia konkurencyjności. Na całym świecie pojawiają się tendencje do podejmowania działań na rzecz wspierania rozwoju tych struktur. W wielu krajach wyłoniła się też tzw. polityka rozwoju klastrów ( cluster-based policy ), przejawem której jest realizacja inicjatyw nakierowanych na rozwój klastrów ( cluster initiatives ). CLUSTER BASED POLICY >> wzrost konkurencyjności wynikający z procesów globalizacyjnych >> wzrost znaczenia inicjatyw lokalnych >> rozwój nowych technologii >> rozwój gospodarki opartej na wiedzy Inicjatywy klastrowe są to działania podejmowane przez wiele grup podmiotów, celem tworzenia lub poprawy siły klastra. Można także stwierdzić, że inicjatywy klastrowe to świadomie podejmowane wysiłki celem poprawy konkurencyjności, poprzez angażowanie do współdziałania firm, władz rządowych i samorządowych oraz uniwersytetów i instytucji B+R w zakresie związanym z wytwarzaniem określonych produktów czy usług. Korzyści z klastrów Instytucje rządowe i pozarządowe Przesłanki powstawania klastrów można interpretować z perspektywy korzyści osiąganych z uczestniczenia w nich przez firmy. 13

14 KORZYŚCI JAKIE MOŻE PRZYNIEŚĆ INICJATYWA KLASTRA INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU Na przykład badania prowadzone w ramach The Cluster Development Programme, wykazały, że podmioty uczestniczące w klastrach dostrzegają następujące korzyści: nowe sieci lub kontakty, poprawa własnego profilu biznesowego na rynku, dostęp do umiejętności, wiedzy i / lub zasobów innych członków klastra, poprawa zdolności do konkurowania za granicą. >> Zwiększony poziom wiedzy podmioty należące do klastra będą miały większe możliwości pozyskania wiedzy dzięki współpracy z innymi podmiotami, >> Zdolność do łączenia komplementarnych umiejętności w celu sprostania większym zadaniom, jak na przykład kompleksowa obsługa wielkich inwestorów, >> Zwiększenie efektywności niektórych działań, na przykład poprzez wspólne pozyskiwanie najlepszych ekspertów, wspólne rozwiązywanie problemów zarządzania, informatyzacji czy logistyki, >> Wzmocnienie powiązań interpersonalnych prowadzących do powstania nowych pomysłów oraz podejmowania nowych działalności >> Usprawniony przepływ informacji w ramach klastra, >> Umożliwianie rozwoju infrastruktury dla profesjonalnych usług szkoleniowych, doradczych czy naukowych, >> Wspólne pozyskiwanie środków pomocowych na rozwój. Poprawa w zakresie dostępu do m.in.: wyspecjalizowanej infrastruktury, wykwalifikowanych pracowników, specjalistycznych szkoleń. prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo Pracownik naukowy Wydziału Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku, ekspert w dziedzinie strategii zarządzania, autor licznych publikacji na temat klasteringu. Biorąc pod uwagę szerokie doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych najistotniejszy wydaje się jednak wpływ klastrów na wzrost konkurencyjności funkcjonujących w ich ramach podmiotów. Klastry według M. Portera wpływają na konkurencję na trzy sposoby: 1. Wpływają na efektywność - klastry podnoszą efektywność w należących do nich firmach dzięki: dostępności wyspecjalizowanych nakładów i pracowników, dostępowi do informacji, komplementarność działań poszczególnych uczestników (komplementarność produktów na przykład turystyki, komplementarność w marketingu, bliskość ułatwia też dostęp dla nabywców), dostępowi do instytucji i dóbr publicznych, zachętom do wzrostu efektywności wynikającym z porównań do lokalnych konkurentów; 2. Innowacyjność - firmy w klastrze lepiej i szybciej potrafią dostrzec: nowe potrzeby nabywców, nowe możliwości techniczne, operacyjne i logistyczne, wykazują wyższą elastyczność w procesie innowacyjnym dzięki bliskiej współpracy z dostawcami i odbiorcami, innowacyjność wymuszana jest przez bliskich konkurentów dysponujących podobnymi warunkami czynników produkcji; 3. Klastry sprzyjają powstawaniu nowych firm: dostarczają informacji o pojawiających się okazjach, niższe są bariery wejścia ze względu na ułatwiony dostęp do niezbędnych zasobów i umiejętności, sam klaster jest ważnym rynkiem zbytu dla nowych firm. Korzyści w zakresie efektywności i innowacji w znacznym stopniu wynikają ze współwystępowania w klastrach konkurencji i współpracy. Mogą one współistnieć, bowiem występują w innych dziedzinachi między różnymi podmiotami; współpraca w określonych dziedzinach sprzyja skuteczniejszej konkurencji w innych. Z perspektywy Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu warto podkreślić, że nie tylko przedsiębiorstwa, ale i instytucje naukowe, doradczo szkoleniowe, a nawet władze publiczne mogą lepiej realizować swoje cele dzięki wyższej efektywności i innowacyjności klastra. 14

15 O prawnych uwarunkowaniach funkcjonowania klastrów i roli Uniwersytetu w Białymstoku w Klastrze Instytucji Otoczenia Biznesu rozmawiamy z dziekanem Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku prof. zw. dr. hab. Leonardem Etelem > > w y w i a d Celem jest rozwój Klastry to struktury, które można porównać do trójkątów. Jeden wierzchołek tworzy biznes, drugi to administracja samorządowa, trzeci to świat nauki. Jakie w tym układzie jest znaczenie środowiska akademickiego? Wydaje mi się, że kluczowe. Nie bez powodu w ostatnich latach tyle mówi się o konieczności mariażu nauki i biznesu. Polskie firmy nie będą konkurencyjne, jeśli nie będą stosowały wyników prac naukowców: nowych materiałów, technologii czy wreszcie innowacji w dziedzinie zarządzania. Bez nauki po prostu nie ma postępu. Wiele firm na całym świecie już dawno to zrozumiało. Inwestują we własny potencjał naukowy laboratoria, ośrodki badań i analiz ale też współpracują z instytucjami, które powstały po to, by prowadzić badania naukowe. Uczelnie z pewnością do takich instytucji należą. Z drugiej strony praca naukowa nie ma uzasadnienia, jeżeli jej efekty nie przyczyniają się do poprawy jakiejś sfery naszego życia. Zatem naukowcom biznes czy administracja też są bardzo potrzebne: dają szansę na wdrożenie wypracowanych koncepcji, ich praktyczną weryfikację. Dlaczego Uniwersytet w Białymstoku zdecydował się wejść do Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu? Po pierwsze dlatego, że nasza uczelnia chce aktywnie włączać się w innowacyjne przedsięwzięcia, a klastry z całą pewnością do takich należą. Inicjatyw klastrowych ciągle jest w Polsce niewiele zwłaszcza w takich regionach, jak nasz. Jest szansa, że dzięki klastrom przedsiębiorczość w Podlaskiem się rozwinie. Oczywiście bezpośrednim celem Klastra będzie wzmocnienie jego własnego potencjału potencjału jego członków. Pośrednio jednak wpłynie to przecież także na rozwój innych przedsiębiorstw. Owo otoczenie biznesu ma wszak do odegrania ważną rolę: to od poziomu i jakości usług doradczych, obsługi marketingowej czy prawnej będzie zależał sukces wielu podlaskich firm. Uniwersytet nie tylko może, ale i powinien mieć w tym swój udział. W końcu ma w swych szeregach znakomitych specjalistów w wielu dziedzinach. Ich wiedza może być przez firmy z pożytkiem wykorzystana. Po drugie taka bliska współpraca z biznesem może być bardzo korzystna dla naszych obecnych i przyszłych studentów. Uczelnia jest dla biznesu kuźnią kadr. 15

16 Dobrze, jeżeli już na etapie kształcenia można bardziej precyzyjnie dostosowywać programy nauczania do potrzeb przedsiębiorców. Jestem też przekonany, że dzięki współpracy UwB z biznesem w obrębie Klastra nasi studenci i absolwenci zyskają nowe możliwości odbywania praktyk czy staży. W projekt szczególnie mocno zaangażowany jest Wydział Prawa UwB, który ma bogate doświadczenie w realizacji projektów europejskich. Jakie korzyści przynosi aktywność na tym polu, jakie doświadczenia już zgromadziliście i jaką wiedzą możecie się podzielić się z innymi klastrowiczami? Rzeczywiście dzięki aktywności naszych pracowników, a także działających tu organizacji pozarządowych, na Wydziale Prawa realizowanych było i nadal jest sporo projektów. Nie tylko europejskich. Co ważne podczas ich realizacji wykorzystywany jest przede wszystkim potencjał naszej kadry naukowej. A jak już wspomniałem mamy znakomitych specjalistów: m.in. administratywistów, znawców prawa finansowego, podatkowego, ekspertów w dziedzinie partnerstwa publiczno prywatnego czy zarządzania funduszami europejskimi. Nasze projektowe doświadczenia pokazują, że taka wiedza jest bardzo potrzebna zarówno pracownikom samorządów, jak i firm. Nie mamy żadnych problemów z rekrutacją uczestników szkoleń realizowanych w ramach projektów, prowadzimy też studia podyplomowe na zamówienie samorządów, m.in. w zakresie prawa administracyjnego i funduszy europejskich. Taka wysokospecjalistyczna wiedza z pewnością przyda się też pracownikom instytucji otoczenia biznesu. I mogę bez fałszywej skromności zapewnić, że będzie to wiedza na wysokim poziomie. Jakość naszej dydaktyki i badań doceniła między innymi Gazeta Prawna. W jej ogólnopolskim rankingu w 2009 roku zajęliśmy 5 miejsce, a ranking obejmuje 15 wydziałów prawa uczelni publicznych z całego kraju. Panie dziekanie, jest Pan prawnikiem, proszę powiedzieć, czy polskie prawodawstwo jest przygotowane do wspierania tak nowoczesnej formy współpracy jaką jest klaster? De facto bezpośrednich podstaw prawnych dotąd nie ma. Jest to więc rodzaj umowy nienazwanej i forma organizacyjna, która wykorzystuje na ogół konstrukcje stowarzyszenia. Swego czasu na podobnych zasadach raczkował leasing i powstawały firmy leasingodawcze. Po okrzepnięciu praktyki pojawiły się regulacje. Tak zapewne będzie i tu: praktyka determinująca legislację. Jakie są najlepsze formy działania klastrów? Wszystko zależy od tego, z czyjej inicjatywy klaster powstaje i komu ma służyć. Ważne, by były to odpowiedzialne działania, gdyż nonszalancja utrwaliłaby niekoniecznie dobre wzorce. Skoro zaś celem jest rozwój wzorce muszą być najlepsze. Zwłaszcza, że jak już wspomniałem w mojej ocenie praktyka obecnych klastrów będzie miała duży wpływ na prawne ramy inicjatyw klasteringowych w przyszłości. Z tego też powodu podejście Wydziału do roli w klastrze jest odpowiedzialne. Z jednej strony ostrożne, by nie zapędzać się tam, gdzie trudno o jasne reguły. Z drugiej strony zaś w sposób konstruktywny i fachowy a nade wszystko oparty o własny potencjał zamierzamy starać się implementować na grunt klastra kluczowe koncepcje prawne. 16 Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, Białystok Sekretariat: tel. (+48 85) , fax. (+48 85) Jak Pan ocenia aktywność pracowników Wydziału w obszarze otoczenia biznesu? Czy to korzystne dla dydaktyki, pozycji naukowej wydziału? Taką aktywność wielu naszych pracowników już przejawia. Przykładem jest projekt Przedsiębiorczość na Podlasiu realizowany dzięki pieniądzom z grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zespół kierowany przez prof. Cezarego Kosikowskiego badał i analizował obowiązujący stan prawny i praktykę funkcjonowania przedsiębiorstw na Podlasiu pod kątem jej optymalizacji. Celem było z jednej strony wskazanie sprawnych rozwiązań prawnych i dobrych praktyk, a z drugiej zlokalizowanie prawa wadliwego, które przedsiębiorczość blokuje, utrudnia, niejako prowokuje do wypaczeń. Powstał raport, a realizatorzy projektu przekazali swoje wnioski i konkretne wskazania co do potrzebnych zmian prawnych organom odpowiedzialnym za stanowienie prawa. Taka aktywność może więc być obustronnie korzystna: uczelnia dzięki rezultatom swoich badań zyskuje prestiż. Przedsiębiorcy szansę na realną poprawę warunków, w jakich prowadzą swoje biznesy.

17 Działanie polegające na zsumowaniu potencjałów biznesu i nauki nie jest ani nowe, ani odkrywcze, ale ciągle może przynieść zaskakująco dobre wyniki. Jest tylko jeden warunek obie strony muszą znaleźć płaszczyznę porozumienie, a kto już zdecyduje się na jej poszukiwania, niechybnie musi dojść do wniosku, że najlepszą formą współpracy jest utworzenie klastra. To struktura, w której światy biznesu i nauki mogą nie tylko współistnieć, ale także współtworzyć. Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu jest tego najlepszym przykładem. Waldemar Wierżyński Biznes + Nauka =Klaster 17

18 Wiedza w teorii Bezprecedensowy, intensywny rozwój nowoczesnych technologii oraz postępujące procesy globalizacyjne przyczyniły się do zaistnienia głębokich zmian w światowej gospodarce. Przeobrażenia te objęły nie tylko wykorzystywane w działalności biznesowej instrumenty, ale i całą filozofię, rudymentarne zasady oraz reguły, na których opiera się biznes. Obecnie najważniejszym fundamentem światowej gospodarki i kluczem do jej zrozumienia jest wiedza. Wiedza wprawdzie od zawsze była ważnym elementem wszelkiej działalności, w tym także a może zwłaszcza w sferze działalności gospodarczej, jednak dopiero obecny etap rozwoju światowej gospodarki uczynił z wiedzy dominujący, często najważniejszy zasób posiadany przez organizacje. Najważniejszymi zasobami stają się dla przedsiębiorstw nie klasyczne zasoby materialne, finansowe, a nawet organizacyjne, lecz czynniki pozamaterialne i pozaekonomiczne kapitał intelektualny, wiedza, konfiguracja wartości, relacje z klientami. Dlatego Peter Drucker guru nowoczesnego biznesu nazywa współczesną gospodarkę gospodarką informacyjną 1. TYP know-what know-why know-how know-who WIEDZA W odniesieniu do niej używa się także określeń: gospodarka wiedzy, gospodarka sieciowa, gospodarka cybernetyczna. W ten sposób wiedza stała się przedmiotem zainteresowania nie tylko socjologów, filozofów czy psychologów, ale także teoretyków i praktyków zarządzania organizacjami. W tym biznesowym kontekście wiedza przeciwstawiana jest informacji. Ta ostatnia jest jedynie znajomością rzeczy, podczas gdy prawdziwa wiedza to zdolność do efektywnego działania 2. Na pojęcie wiedzy składają się głównie takie elementy konstytutywne, jak: powiązanie wiedzy z potencjałem ludzkim przedsiębiorstwa wiedza nie jest bowiem pojęciem abstrakcyjnym, przejawia się w konkretnych, rzeczywistych działaniach podejmowanych przez poszczególnych pracowników firmy, opisie stanowiska, kultury lub strategii firmy; jest tworzona w czasie teraźniejszym, ale wpływa na przyszłość przedsiębiorstwa; dystrybucja wiedzy wymaga stworzenia odpowiednich procedur i kanałów komunikacji, które mogą przybrać charakter formalny (wszelkiego rodzaju regulaminy, instrukcje, nakazy, zakazy, zalecenia), jak i nieformalny. CECHY opiera się na faktach jest poszerzoną, rozbudowaną informacją wyjaśnia rzeczywistość odnosi się do ogólnych zasad i prawideł istnienia określonych zjawisk odnosi się do umiejętności ludzi i całych zespołów pracowniczych określa posiadacza danych umiejętności Warto przy tym zaakcentować, że wiedza nie jest pojęciem jednowymiarowym, jednoznacznym. Wyróżnia się jej cztery podstawowe rodzaje (typy) 3 : wiedza typu know-what, wiedza typu know-why, wiedza typu know-how, wiedza typu know-who. Każdy podmiot gospodarczy dysponuje jakąś wiedzą i jakąś wiedzę wytwarza, ale jej prawdziwą świątynią są oczywiście uczelnie i placówki badawczo-rozwojowe. To tutaj powstają nowatorskie pomysły, innowacyjne technologie, ekspertyzy przydatne w prowadzeniu biznesu, analizy danych statystycznych i wszelkiego rodzaju inne opracowania. Wiedza w praktyce Problemem jest jednak transfer tej wiedzy z nauki do biznesu i jej praktyczne wykorzystanie. Między tymi światami istnieje mur wprawdzie niewidzialny, ale stwarzający widoczne problemy. Uczelnie nie do końca rozpoznają choćby potrzeby rynku pracy, przedsiębiorcy nie do końca wykorzystują osiągnięcia naukowców. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wielu nieporozumień, absurdów, straty czasu i kapitału po obu stronach barykady. Uczelnie zamiast wypuszczać na rynek absolwentów wyposażonych w wiedzę i kompetencje, na które jest zapotrzebowanie, produkują rzesze bezrobotnych. Biznes z kolei zamiast stosować innowacyjne rozwiązania, brnie w systemy bez przyszłości, za to z bogatą i nie zawsze chwalebną przeszłością. Żeby to zmienić, wystarczy znaleźć płaszczyznę porozumienia, a następnie możliwie najlepszą formę dla jego realizacji. To nie powinno stanowić problemu, jeśli obie strony nauka i biznes dostrzegą prosty fakt, że są od siebie uzależnione, nie mogą bez siebie żyć i są skazane na mariaż, który wcale nie musi być mezaliansem. Uczelnie na współpracy z przedsiębiorstwami nie muszą bowiem stracić nic ze swojego prestiżu. 18

19 Biznes z kolei, budując bezpośrednie relacje ze środowiskiem naukowym, nie musi rezygnować ze swojego nadrzędnego celu zysku. Jest wiele możliwych obszarów współpracy świata nauki i biznesu. Pierwszy to kadry uczelnie w swoich programach nauczania powinny uwzględniać potrzeby przedsiębiorców, przedsiębiorcy z kolei mogą dać studentom staże czy praktyki. Korzyść jest obopólna. Biznes zyskuje pracowników, którzy mają już doświadczenie uczelnie możliwość praktycznego sprawdzenia wiedzy, którą przekazują swoim studentom. Zacieśnienie współpracy ułatwia też bezpośredni, osobisty kontakt przedsiębiorców z naukowcami. Klaster jest, a z pewnością może być, forum dyskusji, umożliwiającym efektywną komunikację między uczelniami a przedsiębiorcami. Możliwości kreowania i realizowania wspólnych uczelniano-biznesowych projektów są olbrzymie. Drugi obszar współpracy to doskonalenie oferty rynkowej zarówno po stronie przedsiębiorców, jak i uczelni. Praktyczne wykorzystanie osiągnięć naukowców, nowatorskich rozwiązań, innowacyjnych technologii przekłada się na jakość produktu. Teoretycy zarządzania, psycholodzy społeczni, socjolodzy mogą pomóc w poprawie struktury organizacyjnej, budowaniu organizacji uczącej się; mogą też wskazać w oparciu o badania społeczne istniejące na rynku nisze, niezaspokojone potrzeby konsumentów, ujawnić ich motywacje, wyjaśnić zachowania. Taka wiedza jest z kolei bezcenna z marketingowego punktu widzenia. Po co ten klaster Płaszczyzna współpracy jest określona, czas na wybór jej formy. Sformalizowanie kontaktów między uczelniami a przedsiębiorstwami daje większą gwarancję, że przyniosą one pożądane rezultaty, nie rozmyją się gdzieś po drodze i w międzyczasie. Z drugiej jednak strony, warto by te relacje cechowały się pewnym luzem, by były wystarczająco swobodne do elastycznego zakreślania ram wspólnych działań. Idealną formułą, rzec by można złotym środkiem jest tutaj struktura klastrowa, w ramach której idea bliskiej współpracy świata nauki i biznesu ma szansę pełnej realizacji. Klaster jest, a z pewnością może być, forum dyskusji, umożliwiającym efektywną komunikację między uczelniami a przedsiębiorcami. Możliwości kreowania i realizowania wspólnych uczelniano-biznesowych projektów są olbrzymie. Ot, choćby: wizyty studyjne wzbogacające wiedzę i doświadczenia w zakresie współpracy nauki i biznesu; wspólna oferta biznesu dla nauki (określenie możliwości komercjalizacji wiedzy wyprodukowanej na konkretnej uczelni, wydziale, katedrze) i nauki dla biznesu (określenie zapotrzebowania przedsiębiorców na prace naukowe z konkretnych dziedzin); wspólne konferencje, seminaria, warsztaty i szkolenia; działania promujące przedsiębiorczość wśród studentów; wspólne aplikowanie o środki unijne. Klaster nauki i biznesu może mieć walor praktyczny, o ile zostanie wykorzystany do realizacji konkretnych przedsięwzięć z pogranicza tych dwóch światów, gdy stanie się np. instrumentem pozwalającym skutecznie aplikować o różnorodne środki finansowe, które mogą być przeznaczone na prowadzenie badań analitycznych, przygotowywanie analiz, ekspertyz i publikacji w zakresie polityki rozwoju opartej na klasteringu; popularyzację idei klasteringu poprzez organizację konferencji, spotkań tematycznych, publikację czasopism i broszur informacyjnych. Takie cele i zadania stoją przed Klastrem Instytucji Otoczenia Biznesu. Podstawowym efektem jego działania będzie wzmocnienie współpracy między sektorem nauki a firmami oraz pomiędzy samymi przedsiębiorcami, co w konsekwencji przyczyni się do podniesienia konkurencyjności wszystkich współpracujących ze sobą podmiotów. 1 Zob. Drucker P., Out of Depression Cycle, w: Wall Street Journal, January 9, Fazlagić A., Gospodarka wiedzy w:, Problemy Jakości, nr 2, 2001, s Zob. np. Griffin R. W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wyd. PWN, Warszawa