MARTIAL ARTS AND COMBAT SPORTS SIMILARITIES AND DIFFERENCES IN TERMS OF THE BASIC ACTIVITIES OF A COACH

Transkrypt

1 Pol. J. Sport Tourism,, - MARTIAL ARTS AND COMBAT SPORTS SIMILARITIES AND DIFFERENCES IN TERMS OF THE BASIC ACTIVITIES OF A COACH ZBIGNIEW BUJAK, DARIUSZ GIERCZUK, STEFAN LITWINIUK The Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education and Sport in Bia³a Podlaska, Department of Combat Sports and Weightlifting, Department of Sports Theory Mailing address: Zbigniew Bujak, Faculty of Physical Education and Sport, Department of Combat Sports and Weightlifting, Akademicka Street, - Bia³a Podlaska, tel.: +, fax: +, bujakz@o.pl Abstract Introduction. The aim of this study was to test the hypothesis that different approaches to the training process in the selfdefense and martial arts, reflected the hierarchical structure of the basic activities of a coach. Materials and methods. Opinions of trainers with many years of experience in capoeira (n=), taekwon-do ITF version (n=) and wrestling (n=) were collected. Diagnostic survey method was used, and the instrument was a questionnaire developed by Tumanian [] and modified by Januszewski and Sterkowicz []. Results. Capoeira and wrestling trainers did not agree as to the status of any of the coach's activities. The biggest differences were in assessing the significance of instructing trainees during competitions, developing planning process and first aid giving. Rsp ranks correlation coefficient =., p<.. Capoeira and taekwon-do coaches had consistent opinions in case of five activities. The largest differences occurred in terms of organizing and judging the competition and instructing trainees during competitions. Rsp rank correlation coefficient =., p<.. The opinions of taekwon-do and wrestling coaches were in line for two activities and the two activities were given different ranks. Rsp rank correlation coefficient =., p<.. Conclusions. Managing technical and physical preparation of trainees, as well as their training process and body control, were the most important activities of a coach in three combat variations. Scientific-methodical research was considered unimportant. None of the surveyed coaches agreed with others on the importance of professional activities, and their rank does not differentiate representatives of the three types of combat. Key words: martial arts, combat sports, professional activities of a trainer Introduction In the area of combat skills, there is a lot of semantic and pragmatic confusion. The author of the theory of martial arts [] organizes and defines some areas, proposing conceptual order based on praxeology. However, still in common use are different ways of perceiving, understanding and naming several aspects of the direct confrontation between human beings. Similarly to the area of sports science, where for many years Pertyñski advocates for terminology unification []. The basis for the distinction between martial arts and martial sports is the goal of training, which determines many other activities, approaches and declarations. Not always and not in all respects Asian philosophy finds acceptance, understanding and willingness to adapt to different cultures. The more so, because the modern training process evolved, and in some areas undergone even revolutionary changes []. One of them is widespread approval of sports competition and redefined approach to training and the rejection or marginalization of ethical and moral grounds. This importance of sportsmanship seems to be the primary factor in confusion. An example of this may be a non-olympic taekwon-do. According to Choi Hong Hi, sports competition was only one element of a long training process []. Taking part in competitions requires versatility, as it covers up to competitions substantially different in motor and technical terms. The advantage is that athletes with different motor, somatic or psychological abilities can participate. The drawback the lack of mandatory participation in all competitions all around and the fact that only one of them (fighting sports) met the criteria belonging to the martial arts []. Currently, in taekwon-do from the initial training stage workouts are carried out in preparation for successful competing of children aged - years. Thus, despite the declaration of belonging to a group of martial arts, most trainers strictly implement sports and in competitions take part individuals without a predisposition to the sport, because enrollment does not apply any form of selection. In capoeira, athletic competition doesn't take place, and attempts to develop a framework for competition proved to be wide the mark []. So this variation belongs exclusively to martial arts/self-defense, both at declarative and practical level. A typical combat sport is wrestling, and the first mention about wrestling struggles dates back, years. Wrestling was always perceived as competitive or Olympic sport. Currently, sports competitions are conducted in different varieties []. Regardless of the classifications and definitions, training goals or declarations about training profile, all the trainer's (instructor's) operations can be contained in basic professional activities. Their importance in individual sports allows for identifying their specifics and building appropriate programs for Copyright by Josef Pi³sudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education and Sport in Biala Podlaska

2 Pol. J. Sport Tourism,, - Bujak et al.: MARTIAL ARTS AND COMBAT SPORTS... training coaching staff and rationalize any follow-up knowledge and skills. The aim of this study was to test the hypothesis that different approaches to the training process in the arts of self-defense and martial arts, reflected in the hierarchical structure of the basic activities of a coach. Material and methods Opinions of trainers were collected, leading capoeira martial arts training (n = ), taekwon-do ITF version including both the martial arts and combat sports (n = ) and combat sport with the longest Olympic status wrestling (n = ) (Tab. ). Wrestling coaches were the oldest (mean age years) and have worked for the longest time (over years). However, taekwon-do trainers stood longest training experience (over years). Table. The characteristics of the respondents (mean ± SD) Variable Age (years) Training experience (years) Trainer experience (years) Capoeira (n=).±..±..±. Taekwon-do (n=).±..±..±. Wrestling (n=).±..±..±. Utilizing the diagnostic survey, a questionnaire was used developed by Tumanian [] and modified by Januszewski and Sterkowicz []. The questionnaire contained a list of basic activities of a coach, the subjects were given the rank by key: very important, important, less important, unimportant. Activities of a coach include: Supervising general fitness Supervising tactical training Supervising technical training Supervising volitional condition of competitors Supervising theoretical training of competitors Instructing the students during the competition Supervising the training process and the condition of the competitor's body Supervising the progress of the students' school education Organization of competitions and umpiring Organization of sports camps Organization of educational activities in a group Organization of regeneration and leisure Planning the competitors' preparation process Improving the competitors' personal conduct Scientific and methodology research Preparing documentation and reporting Recruitment and selection for training classes Training of instructors and umpires Problem solving in terms of training organization First aid For the results analysis some statistics were used, like mean, standard deviation, dispersion measures, the weighted average for each activity arranging them on a positioning scale, agreement of views was examined by calculating the Spearman rank correlation coefficient "rsp". Results According to respondents, the most important activities of a capoeira instructor, included physical preparation of a trainee (rank ), technical preparation (rank ) and giving the first aid (rank ) (Fig.). In the opinion of the respondents the least important was the organization and judging competitions (rank ), the preparation of instructors and judges (rank ) and conducting scientific-methodical research (rank ). Supervi. gen. fitness Supervi. tech. training First aid Supervi. tacti. training Supervi. tr. process and condi. Prob. solving in terms of tr. organiz. Supervi. theoretical tra. Recruitment and select. for tr. class. Organiz. of edu. activities in a group Supervi. volitional con. Supervi. the progress school edu. Plan. the com. preparation process Improving com. personal conduct Organiz. of sports camps Organiz. of regeneration and leisure Preparing doc. and reporting Instructing during the compet. Scientific and methodology research Training of instructors and umpires Organiz. of com. and umpiring Rank of basics activities (capoeira) n= Figure. The hierarchy of activities of a coach in the opinions of trainers capoeira (an ordinal variable: rank activities) Taekwon-do coaches as the most important in their work find managing technical preparation (rank ), physical preparation (rank ), and the planning process to prepare athletes (rank ) (Fig. ). As activities of little or no importance respondents considered scientific-methodical research (rank ), monitoring the progress of trainees in school education (rank ), and organization of sports camps (rank ). Supervi. tech. training Supervi. gen. fitness Plan. the com. preparation process Supervi. tacti. training Prob. solving in terms of tr. organiz. Supervi. tr. process and condi. Instructing during the compet. Recruitment and select. for tr. class. Organiz. of com. and umpiring Supervi. volitional con. Training of instructors and umpires First aid Improving com. personal conduct Organiz. of edu. activities in a group Organiz. of regeneration and leisure Preparing doc. and reporting Supervi. theoretical tra. Organiz. of sports camps Supervi. the progress school edu. Scientific and methodology research Rank of basics activities (taekwon-do ITF) n= Figure. Activities rank of a taekwondo coach (an ordinal variable: the value of operations)

3 Bujak et al.: MARTIAL ARTS AND COMBAT SPORTS... Pol. J. Sport Tourism,, - Wrestling coaches as the most important in their work recognized directing technical preparation (rank ), directing the tactical preparation (rank ) and directing the physical preparation of a trainee (rank ) (Fig. ). The least important activities were documentation and reporting (rank ), scientific-methodical research (rank ) and the organization and judging competitions (rank ). Supervi. tech. training Supervi. tacti. training Plan. the com. preparation process Supervi. gen. fitness Recruitment and select. for tr. class. Supervi. tr. process and condi. Organiz. of sports camps Supervi. volitional con. Instructing during the compet. Organiz. of edu. activities in a group First aid Organiz. of regeneration and leisure Prob. solving in terms of tr. organiz. Supervi. theoretical tra. Improving com. personal conduct Supervi. the progress school edu. Training of instructors and umpires Organiz. of com. and umpiring Scientific and methodology research Preparing doc. and reporting Rank of basics activities (wrestling) n= Figure. The structure of the importance of professional activities of wrestling trainer (an ordinal variable: rank activities) Capoeira and wrestling trainers could not agree as to the status of any basic activities of a coach (Fig. ). The biggest differences were in assessing the significance of instructing trainees during competitions (rank and ), the planning process to prepare athletes (rank and ) and first aid (rank and ). However a similar opinions were expressed in relation to the role of directing the technical preparation of trainees (rank and ), controlling the training process and the state of the athlete's body (rank and ), the organization of educational work in the group (rank, and ), as well as scientific-methodological research (rank and ). Rank correlation coefficient was high (rsp =., p<.). Rank of basics activities wrestling capoeira No activities of coach Figure. Comparison ranks assigned to activities by professional wrestling and capoeira trainers (an ordinal variable: decreasing importance of capoeira instructors' professional activities) In capoeira and taekwon-do trainers a consensus occurred in case of activities. These were: management of tactical preparation (rank ) and directing volitional preparation of trainees (rank ), conducting recruitment to training groups and selection (rank ), raising the personal culture of athletes (rank ) and the organization of the renewal and recreation process (rank ). The biggest differences in terms professional activities have occurred in the organization and judging competitions (rank and ), instructing trainees during competitions (rank and ) and the planning process to prepare athletes (rank and ). Correlation between opinions of capoeira and taekwon-do trainers was moderate (rsp =., p<.). Rank of basics activities No activities of coach capoeira Figure. Comparison of the importance of professional activities in capoeira and taekwon-do (an ordinal variable: decreasing importance of capoeira instructors' professional activities) Comparing opinions on the importance of professional activities of wrestling and taekwon-do coach, two of them were assigned identical rank: directing the technical preparation of a trainee (rank ) and control of the training process and the state the athlete's body (rank ) (Fig. ). The biggest differences were related to organizing sports camps (rank and ) and solving organizational problems (rank, and ). The correlation between ranks of professional activities in the training process in both combat variations proved to be significant (rsp =., p<.). Rank of basics activities wrestling No activities of coach Figure. Comparison of the importance of professional activities in taekwon-do and wrestling (an ordinal variable: decreasing importance of taekwondo trainers' professional activities) Capoeira trainers differed the most in case of the importance in their work of the supervision of the progress of their trainees in school education (cv = %). Taekwon-do coaches expressed their extreme opinions (from very important to unimportant) in the role of directing the tactical and technical preparation of the competitor and first aid (cv = %). Among the wrestling trainers, the largest diversity of opinion on the importance of basic professional activities related to the managing the technical preparation of a trainee (cv = %) tkd tkd

4 Pol. J. Sport Tourism,, - Bujak et al.: MARTIAL ARTS AND COMBAT SPORTS... Discussion Capoeira trainers, despite the short period of employment (about year) showed the logic in the evaluation of their most important activities. Both physical fitness and motor skills were considered the most important in the preparation of capoeiristas. Complex in terms of coordination evolutions performed to the music, may be the cause of musculoskeletal injuries, hence the high rank skills for providing emergency assistance. However, activities pertaining to competition in sports (organization, preparation, seconding in the fight) were evaluated as unimportant in case of a typical martial arts, which is capoeira. Extreme opinions on the evaluation of school education of practitioners probably appeared due to different perceptions of a trainer's role in martial arts. According to tradition, trainers didn't limit their activities only to training. They raised, shaped beliefs, cared about education, they were role models to follow in all aspects [, ]. Currently, in many cases, these roles are reduced to instruct in the gym. Taekwon-do coaches, who place their discipline among martial arts that accept sports rivalry, as the most important activities cited those directly related to the technology of sports training (technical and physical training process planning, control of training and adaptation processes, a variety of activities during competitions). Similar results were obtained by Sterkowicz [] while studying judo trainees and ju-jitsu and karate instructors []. Opinions of surveyed taekwon-do trainers (n = ) were similar to the views of II-III dan holders, but differed from the trainers at level IV-VII dan []. Low place in the ranking of theoretical preparation management of trainees (rank ), suggests marginalization of knowledge of taekwon-do in the training process, as in case of judo and brazilian ju-jitsu [, ], despite the great importance it should play, according to Choi, in teaching Korean martial arts []. For wrestling coaches the most important activities were those, which allow effectively prepare for sports rivalry. Similar opinions were expressed by another group of wrestlers tested []. Concerns arise the fact of assuming as unimportant in the job of Olympic sport trainer (rank ), record-keeping and reporting. Pre-planned work and its analysis should form basis for the next steps in the algorithm of effective and efficient training. [] It is significant that for over years the views of trainers on importance of documenting and settling their actions have not changed. It turned out that opinions about the role of the professional activities of taekwon-do and wrestling trainers were significantly consistent (rsp = ). Thus, similar actions in taekwondo and wrestling training determine the training procedure and decide on the competitive effectiveness, despite the radically different means of affecting the rival and different motor skills profiles. The hypothesis that professional activities differentiate trainers in various martial arts should be partially verified positive and partly falsified. The differences between the weighted average in basic activities of a coach in the martial arts, Olympic sports and martial arts with sports aspirations, proved to be statistically insignificant, indicating identical or very similar meaning of eight activities in three variations of martial arts. On the basis of views on the importance of individual professional activities, it can be seen that taekwondo trainers are more inclined towards sports than martial arts. trainee as well as training process and body control belonged to very important professional activities of a coach in three martial sports variations.. Scientific-methodical research was considered unimportant in the capoeira, taekwon-do and wrestling training process.. The importance of professional activities of a taekwon-do coach places this variation closer to the sport than martial arts.. None of the responding trainers had identical views on the importance of basic professional activities.. The content of the programs to prepare trainers in martial arts and sports should reflect the specific needs arising from the importance of the basic activities a coach. Literature. Kalina R.M. (). Martial sports theory. Warszawa: COS. [in Polish]. Pertyñski W. (). Barbarian in the palace of science. Leszno: PWSZ. [in Polish]. Harasymowicz J. (). Competences of combat sports and martial arts educators in light of the holistic fair self-defence model of training. Archives of Budo, (), -.. Choi H.H. (). Taekwon-do: the art of self-defence. South Korea: Daeha.. Capoeira N. (). Capoeira. Roots of the dance-fight-game. Berkeley, USA: Blue Snake Books.. Chapman M. (). Wrestling tough. Dominate mentally on the mat. Champaign: Human Kinetics.. Tumanian G.S. (). A new complex subjects for physical culture departments specialist sports coaches. Tieorija i Praktyka Fiziczeskoj Kultury,. [in Russian]. Januszewski J., Sterkowicz S. (). The importance of professional activities, as the basis for analysis of coach training programs (based on karate and archery). Rocznik Naukowy, -. Kraków: AWF. [in Polish]. Ratti, O., Westbrook A. (). Secrets of the Samurai. Boston, USA: Charls E. Tuttle Co., Inc.. Vertonghen J., Theeboom M., Cloes M. (). Teaching in martial arts: the analysis and identification of teaching approaches in youth martial arts practice. Archives of Budo, (), -.. Sterkowicz S. (). Professional activities of a judo coach. In S. Sterkowicz (Ed.), Professional activities of a martial sports coach (pp. -). Kraków: AWF. [in Polish]. Sterkowicz S. (). Ju-jitsu. Selected aspects the art of selfdefense. Kraków: AWF. [in Polish]. Bujak Z., Litwiniuk S., Selwa Ch. (). Basic steps in the opinions of professional coach trainers Polish taekwon-do level II VII Dan. Totally TaekwonDo, -.. Bujak Z. (). Taekwon-do black belt. Theory, reality, practise. Bia³a Podlaska: MKS ak. [in Polish]. Sterkowicz S., Biskup L., Ambro y T. (). Professional activities of wrestling and gimnastic coaches. In S. Sterkowicz (Ed.), Professional activities and research problems in the martial arts (pp. -). ). Zeszyty Naukowe. Kraków: AWF. [in Polish]. Bompa, T.O., Haff G.G. (). Periodyzation. Theory and methodology of training. Champaign: Human Kinetics. Conclusions. The hierarchical structure of basic professional activities of a coach cannot uniquely identify a martial art or sport.. Managing the technical and physical preparation of a Submitted: December, Accepted: January,

5 Pol. J. Sport Tourism,, - SZTUKA SAMOOBRONY A SPORT WALKI PODOBIEÑSTWA I RÓ NICE W ASPEKCIE PODSTAWOWYCH CZYNNOŒCI ZAWODOWYCH TRENERA ZBIGNIEW BUJAK, DARIUSZ GIERCZUK, STEFAN LITWINIUK Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Pi³sudskiego w Warszawie, Wydzia³ Wychowania Fizycznego i Sportu w Bia³ej Podlaskiej, Zak³ad Sportów Walki i Podnoszenia Ciê arów, Zak³ad Teorii Sportu Adres do korespondencji: Zbigniew Bujak, Wydzia³ Wychowania Fizycznego i Sportu, Zak³ad Sportów Walki i Podnoszenia Ciê arów, ul. Akademicka, - Bia³a Podlaska, tel.:, fax:, bujakz@o.pl Streszczenie Wprowadzenie. Celem badañ by³a weryfikacja hipotezy, e ró ne podejœcie do procesu szkolenia w sztukach samoobrony i sportach walki, znajduje odzwierciedlenie w hierarchicznej strukturze podstawowych czynnoœci zawodowych trenera. Materia³ i metody. Zebrano opinie szkoleniowców o wieloletnim sta u treningowym, prowadz¹cych treningi capoeira (n=), taekwon-do w wersji ITF (n=) oraz zapasów (n=). Wykorzystano metodê sonda u diagnostycznego, a narzêdziem by³ kwestionariusz opracowany przez Tumaniana [] w modyfikacji Januszewskiego i Sterkowicza []. Wyniki. Szkoleniowcy capoeira i zapasów nie byli zgodni co do rangi adnej z czynnoœci zawodowych trenera. Najbardziej ró nili siê w ocenie znaczenia kierowania wychowankami podczas zawodów, planowania procesu przygotowania zawodników oraz udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej. Wspó³czynnik korelacji rang wyniós³ rsp=,; p<,. Trenerzy capoeira i taekwon-do mieli zgodne opinie w przypadku czynnoœci. Najwiêksze ró nice wyst¹pi³y w znaczeniu organizacji i sêdziowania zawodów oraz kierowania wychowankami podczas zawodów. Wspó³czynnik korelacji rang wyniós³ rsp=,; p<,. Opinie trenerów taekwon-do i zapasów by³y zgodne w przypadku dwóch czynnoœci i dwóm czynnoœciom przyznano zdecydowanie ró ne rangi. Wspó³czynnik korelacji rang wyniós³ rsp=,; p<,. Wnioski. Kierowanie przygotowaniem technicznym i fizycznym zawodnika oraz kontrola procesu treningu i organizmu æwicz¹cych nale a³y do najwa niejszych czynnoœci zawodowych trenera w trzech odmianach walki wrêcz. Za czynnoœæ niewa n¹ uznano prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych. Nikt z badanych trenerów nie by³ zgodny z pozosta³ymi, co do znaczenia czynnoœci zawodowych, a ich ranga istotnie nie ró nicuje przedstawicieli trzech rodzajów walki wrêcz. S³owa kluczowe: sztuki samoobrony, sporty walki, czynnoœci zawodowe trenera Wstêp W przestrzeni obejmuj¹cej umiejêtnoœci walki wrêcz, panuje sporo zamieszania semantycznego i pragmatycznego. Autor teorii sportów walki [] porz¹dkuje i definiuje pewne obszary, proponuj¹c ³ad pojêciowy oparty na prakseologii. Mimo to, nadal w powszechnym u yciu funkcjonuj¹ ró ne sposoby postrzegania, rozumienia i nazywania wielu aspektów zwi¹zanych z bezpoœredni¹ konfrontacj¹ cz³owieka z cz³owiekiem. Podobnie zreszt¹ jak w obrêbie nauk o sporcie, w których o ujednolicenie nazewnictwa od wielu lat apeluje Pertyñski []. Podstaw¹ rozró nienia sztuk od sportów walki jest cel trenowania, który determinuje wiele innych dzia³añ, podejœæ i deklaracji. Nie zawsze i nie we wszystkich aspektach, azjatycka filozofia znajduje akceptacjê, zrozumienie i próby adaptacji do innych krêgów kulturowych. Tym bardziej, e wspó³czesny proces szkolenia uleg³ ewolucji, a w niektórych obszarach wrêcz rewolucyjnym zmianom []. Jedn¹ z nich jest powszechna aprobata rywalizacji sportowej i przewartoœciowanie podejœcia do treningu oraz odrzucenie lub marginalizowanie podstaw etyczno-moralnych. To w³aœnie znaczenie sportowego wspó³zawodnictwa wydaje siê pod-stawowym czynnikiem nieporozumieñ. Przyk³adem ilustruj¹cym powy sze mo e byæ taekwon-do nieolimpijskie. W za³o eniach Choi Hong Hi, rywalizacja sportowa mia³a stanowiæ jedynie jeden z zakresów wieloletniego procesu szkolenia []. Start w zawodach wymaga wszechstronnoœci, gdy obejmuje a konkurencji, znacznie zró nicowanych motorycznie, wysi³kowo i technicznie. Zalet¹ jest mo liwoœæ udzia³u æwicz¹cych o ró nych predyspozycjach ruchowych, somatycznych czy psychicznych. Wad¹ brak obligatoryjnego obowi¹zku startu we wszystkich konkurencjach wieloboju oraz fakt, e tylko jedna z nich (walka sportowa) spe³nia³a kryteria przynale noœci do sportów walki []. Aktualnie w taekwon-do ju od etapu szkolenia wstêpnego, realizowane s¹ treningi przygotowuj¹ce do skutecznej rywalizacji dzieci w wieku - lat. Tak wiêc pomimo deklaracji o przynale noœci do grona sztuk walki, wiêkszoœæ trenerów realizuje szkolenie stricte sportowe, a we wspó³zawodnictwie bior¹ udzia³ tak e jednostki bez predyspozycji do sportu, gdy przy naborze nie stosuje siê adnych form selekcji. W capoeira nie prowadzi siê wspó³zawodnictwa sportowego, a podejmowane próby opracowania ram rywalizacji, okaza³y siê chybione []. Tak wiêc ta odmiana walki wrêcz, nale y wy³¹cznie do sztuk walki/samoobrony i to zarówno w warstwie deklaratywnej jak i w praktyce treningowej. Typowym sportem walki s¹ zapasy, a pierwsze wzmianki Copyright by Josef Pi³sudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education and Sport in Biala Podlaska

6 Pol. J. Sport Tourism,, - Bujak et al.: SZTUKA SAMOOBRONY A SPORT WALKI... o walkach zapaœniczych pochodz¹ ju sprzed lat. Zapasy zawsze traktowane by³y w kategoriach rywalizacji parasportowej lub sportu olimpijskiego. Obecnie na œwiecie wspó³zawodnictwo sportowe prowadzone jest w ró nych odmianach zapasów []. Bez wzglêdu na klasyfikacje czy definicje, cele treningu lub deklaracje o profilu szkolenia, wszystkie dzia³ania trenera (instruktora) mo na skoncentrowaæ w podstawowych czynnoœciach zawodowych. Ich znaczenie w poszczególnych sportach pozwala identyfikowaæ ich specyfikê i odpowiednio konstruowaæ programy szkolenia kadr instruktorsko-trenerskich oraz racjonalizowaæ wszelkie dzia³ania uzupe³niaj¹ce wiedzê i umiejêtnoœci. Celem badañ by³a weryfikacja hipotezy, e ró ne podejœcie do procesu szkolenia w sztukach samoobrony i sportach walki, znajduje odzwierciedlenie w hierarchicznej strukturze podstawowych czynnoœci zawodowych trenera. Materia³ i metody Zebrano opinie szkoleniowców, prowadz¹cych treningi sztuki samoobrony capoeira (n=), taekwon-do w wersji ITF zaliczane zarówno do sztuk samoobrony i sportów walki (n=) oraz sportu walki o najd³u szym statusie olimpijskim zapasów (n=) (Tab. ). Trenerzy zapasów byli najstarsi (œrednia wieku lat) oraz najd³u ej pracowali w zawodzie (pow. lat). Natomiast trenerów taekwon-do wyró nia³ najd³u szy sta treningowy (pow. lat). Tabela. Charakterystyki badanych Zmienne Wiek (lata) Sta treningowy (lata) Sta trenerski (lata) Capoeira (n=),±,,±,,±, Taekwon-do (n=),±,,±,,±, Zapasy (n=),±,,±,,±, Wykorzystuj¹c metodê sonda u diagnostycznego, pos³u ono siê kwestionariuszem opracowanym przez Tumaniana [] w modyfikacji Januszewskiego i Sterkowicza []. Kwestionariusz zawiera³ zestawienie podstawowych czynnoœci zawodowych trenera, którym badani mieli nadaæ rangê wg klucza: bardzo wa na, wa na, mniej wa na, niewa na. Zestawienie czynnoœci zawodowych trenera obejmuje: Kierowanie przygotowaniem fizycznym Kierowanie przygotowaniem taktycznym Kierowanie przygotowaniem technicznym Kierowanie przygotowaniem wolicjonalnym zawodników Kierowanie teoretycznym przygotowaniem zawodników Kierowanie wychowankami podczas zawodów Kontrola procesu treningowego i stanu organizmu sportowca Nadzór nad postêpami wychowanków w edukacji szkolnej Organizacja i sêdziowanie zawodów Organizacja obozów sportowych Organizacja pracy wychowawczej w grupie Organizacja procesu odnowy i wypoczynku Planowanie procesu przygotowania zawodników Podwy szanie kultury osobistej sportowców Prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych..... Prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczoœci Przeprowadzanie naboru do grup szkoleniowych i selekcji Przygotowanie instruktorów i sêdziów Rozwi¹zywanie problemów organizacyjnych treningu Udzielanie pierwszej pomocy przedlekarskiej W analizach wyników pos³u ono siê wybranymi statystykami obliczaj¹c wartoœci œrednie, odchylenie standardowe, miary rozproszenia, œrednie wa one dla ka dej czynnoœci szereguj¹c je w skali pozycyjnej, zbie noœæ opinii zbadano przez obliczenie wspó³czynnika korelacji rang Spearmana rsp. Wyniki badañ Do najwa niejszych czynnoœci zawodowych szkoleniowca capoeiry, ankietowani zaliczyli kierowanie przygotowaniem fizycznym zawodnika (ranga ), kierowanie przygotowaniem technicznym (ranga ) oraz udzielanie pierwszej pomocy przedlekarskiej (ranga ) (Ryc. ). W opiniach badanych za najmniej wa ne uznano organizacjê i sêdziowanie zawodów sportowych (ranga ), przygotowanie instruktorów i sêdziów (ranga ) oraz prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych (ranga ). Kier. przy. fiz. Kier. przyg. tech. Pierwsza pomoc Kier. przy. takty. Kontrola tr. i zawodni. Rozw. probl. org. Kierow. przyg. teoret. Nabór i selek. Org. pr. wychow. Kier. przyg. wolic. Kontr. edu. szkol. Planow. trenin. Pod. kult. osob. Org. obozów Org. odnowy i wyp. Prow. dokument. Kier. podcz. zawodów Prow. bad. nauk. Szkol. instr. i sêdzi. Org. zaw. i sêdzio. Ranga czynnoœci (capoeira) n= Rycina. Hierarchia czynnoœci zawodowych trenera w opiniach szkoleniowców capoeiry (zmienna porz¹dkowa: ranga czynnoœci) Trenerzy taekwon-do za najwa niejsze w swojej pracy uwa- aj¹ kierowanie przygotowaniem technicznym (ranga ), kierowanie przygotowaniem fizycznym (ranga ) oraz planowanie procesu przygotowania zawodników (ranga ) (Ryc. ). Do czynnoœci ma³o wa nych lub niewa nych zaliczono prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych (ranga ), nadzór nad postêpami wychowanków w edukacji szkolnej (ranga ), a tak- e organizacjê obozów sportowych (ranga ).

7 Bujak et al.: SZTUKA SAMOOBRONY A SPORT WALKI... Pol. J. Sport Tourism,, - Kier. przyg. tech. Kier. przy. fiz. Planow. trenin. Kier. przy. takty. Rozw. probl. org. Kontrola tr. i zawodni. Kier. podcz. zawodów Nabór i selek. Org. zaw. i sêdzio. Kier. przyg. wolic. Szkol. instr. i sêdzi. Pierwsza pomoc Pod. kult. osob. Org. pr. wychow. Org. odnowy i wyp. Kierow. przyg. teoret. Prow. dokument. Org. obozów Kontr. edu. szkol. Prow. bad. nauk. Ranga czynnoœci (taekwon-do ITF) n= Rycina. Ranga czynnoœci zawodowych trenera taekwon-do (zmienna porz¹dkowa: wartoœæ czynnoœci) Trenerzy zapasów jako najwa niejsze w swojej pracy uznali kierowanie przygotowaniem technicznym (ranga ), kierowanie przygotowaniem taktycznym (ranga ) i kierowanie przygotowaniem fizycznym zawodnika (ranga ) (Ryc. ). Do ma³o wa nych zaliczyli prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczoœci (ranga ), prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych (ranga ) oraz organizacjê i sêdziowanie zawodów sportowych (ranga ). Kier. przyg. tech. Kier. przy. takty. Kier. przy. fiz. Planow. trenin. Nabór i selek. Kontrola tr. i zawodni. Org. obozów Kier. przyg. wolic. Kier. podcz. zawodów Org. pr. wychow. Pierwsza pomoc Org. odnowy i wyp. Rozw. probl. org. Kierow. przyg. teoret. Pod. kult. osob. Kontr. edu. szkol. Szkol. instr. i sêdzi. Org. zaw. i sêdzio. Prow. bad. nauk. Prow. dokument. Ranga czynnoœci (zapasy) n= Rycina. Struktura znaczenia czynnoœci zawodowych trenera zapasów (zmienna porz¹dkowa: ranga czynnoœci) Szkoleniowcy capoeira i zapasów nie byli zgodni co do rangi adnej z podstawowych czynnoœci zawodowych trenera (Ryc. ). Najbardziej ró nili siê w ocenie znaczenia kierowania wychowankami podczas zawodów (rangi i ), planowania procesu przygotowania zawodników (rangi i ) oraz udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej (rangi i ). Natomiast podobne zdanie wyrazili w stosunku do roli kierowania przygotowaniem technicznym æwicz¹cych (rangi i ), kontroli procesu treningowego i stanu organizmu sportowca (rangi i ), organizacji pracy wychowawczej w grupie (rangi i ), a tak e prowadzenia badañ do prac naukowo-metodycznych (rangi i ). Wspó³czynnik korelacji rang by³ wysoki (rsp=,; p<,). Ranga czynnoœci Nr czynnoœci zawodowej zapasy capoeira Rycina. Porównanie rang przypisanych czynnoœciom zawodowym przez szkoleniowców capoeira i zapasów (zmienna porz¹dkowa: malej¹ce rangi czynnoœci zawodowych szkoleniowców capoeiry) W capoeira i taekwon-do wyst¹pi³a zgodnoœæ opinii trenerów w przypadku a czynnoœci. By³y to: kierowanie przygotowaniem taktycznym (ranga ) i kierowanie przygotowaniem wolicjonalnym zawodników (ranga ), przeprowadzanie naboru do grup szkoleniowych i selekcji (ranga ), podwy szanie kultury osobistej sportowców (ranga ) oraz organizacja procesu odnowy i wypoczynku (ranga ). Najwiêksze ró nice w znaczeniu czynnoœci zawodowych wyst¹pi³y w przypadku organizacji i sêdziowania zawodów (rangi i ), kierowania wychowankami podczas zawodów (rangi i ) oraz planowania procesu przygotowania zawodników (rangi i ). Korelacja opinii szkol¹cych w capoeira i taekwon-do by³a umiarkowana (rsp=,; p<,). Ranga czynnoœci capoeira Nr czynnoœci zawodowej Rycina. Porównanie znaczenia czynnoœci zawodowych w capoeira i taekwon-do (zmienna porz¹dkowa: malej¹ce rangi czynnoœci zawodowych szkoleniowców capoeiry) Porównuj¹c opinie dotycz¹ce znaczenia czynnoœci zawodowych trenera taekwon-do i zapasów, dwóm z nich przyznano identyczn¹ rangê: kierowaniu przygotowaniem technicznym zawodnika (ranga ) oraz kontroli procesu treningowego i stanu organizmu sportowca (ranga ) (Ryc. ). Najwiêksze ró nice dotyczy³y organizacji obozów sportowych (rangi i ) oraz rozwi¹zywania problemów organizacyjnych treningu (rangi i ). Wspó³zale noœæ rangi czynnoœci zawodowych w procesie treningu obu odmian walki wrêcz okaza³a siê istotna (rsp=,, p<,). tkd

8 Pol. J. Sport Tourism,, - Bujak et al.: SZTUKA SAMOOBRONY A SPORT WALKI... Ranga czynnoœci Szkoleniowcy capoeira najbardziej ró nili siê pomiêdzy sob¹ w przypadku znaczenia w ich pracy nadzoru nad postêpami wychowanków w edukacji szkolnej (cv=%). Trenerzy taekwon-do skrajne opinie (od bardzo wa na do niewa na) wyrazili w przypadku roli kierowania przygotowaniem taktycznym i przygotowaniem technicznym zawodnika oraz udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej (cv=%). Wœród trenerów zapasów, najwiêksze zró nicowanie opinii dotycz¹cych znaczenia podstawowych czynnoœci zawodowych, dotyczy³o kierowania przygotowaniem technicznym zawodnika (cv=%). Dyskusja zapasy Nr czynnoœci zawodowej Rycina. Porównanie znaczenia czynnoœci zawodowych w taekwon-do i zapasach (zmienna porz¹dkowa: malej¹ce rangi czynnoœci zawodowych szkoleniowców taekwon-do) Szkoleniowcy capoeira pomimo krótkiego sta u pracy (ok. rok) wykazali logikê w ocenie swoich najwa niejszych dzia³añ. Zarówno przygotowanie fizyczne jak i umiejêtnoœci ruchowe uznano za najwa niejsze w procesie przygotowania capoeristas. Z³o one koordynacyjnie ewolucje wykonywane w rytm muzyki, mog¹ byæ przyczyn¹ urazów aparatu ruchu, st¹d tak wysoka ranga umiejêtnoœci udzielania doraÿnej pomocy. Natomiast czynnoœci zwi¹zane ze wspó³zawodnictwem sportowym (organizacja, przygotowanie, sekundowanie w walce) oceniono jako niewa ne w przypadku typowej sztuki walki, jak¹ jest capoeira. Skrajne opinie dotycz¹ce ewaluacji edukacji szkolnej æwicz¹cych prawdopodobnie wynikaj¹ z ró nego postrzegania funkcji trenera w sztukach walki. Wg tradycji by³ to nauczyciel, który swojej dzia³alnoœci nie ogranicza³ do prowadzenia szkolenia. Wychowywa³, kszta³towa³ œwiatopogl¹d, dba³ o edukacjê, by³ wzorem do naœladowania w ka dej dziedzinie [, ]. Aktualnie w wielu przypadkach, te role zosta³y zredukowane do instruowania na sali æwiczeñ. Trenerzy taekwon-do, zaliczaj¹cy swój sport do sztuk walki z akceptacj¹ rywalizacji sportowej, jako najwa niejsze wymienili czynnoœci zwi¹zane bezpoœrednio z technologi¹ treningu sportowego (przygotowanie techniczne i fizyczne, planowanie procesu treningu, kontrola treningu i procesów adaptacyjnych, ró ne dzia³ania podczas zawodów). Podobne wyniki uzyska³ Sterkowicz [] badaj¹c judoków oraz instruktorów ju-jitsu i karate []. Opinie badanych trenerów taekwon-do (n=) by³y podobne do pogl¹dów posiadaczy II-III dan, ale ró ne od szkoleniowców na poziomie IV-VII dan []. Odleg³e miejsce w rankingu kierowania teoretycznym przygotowaniem zawodników (ranga ), sugeruje marginalizowanie wiedzy o taekwon-do w procesie szkolenia, podobnie jak w przypadku judo czy brazylijskiego ju-jitsu [,] pomimo wielkiego znaczenia, jakie wg Choi'a powinno odgrywaæ w nauczaniu koreañskiej sztuki walki []. Trenerzy zapasów do najwa niejszych czynnoœci zaliczyli tkd te dzia³ania, które pozwalaj¹ skutecznie przygotowaæ do wspó³zawodnictwa sportowego. Podobne opinie wyrazi³a inna grupa badanych zapaœników []. Refleksje budzi uznanie za niewa - ne w pracy trenera sportu olimpijskiego (ranga ), prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczoœci. Rejestracja wczeœniej zaplanowanej pracy i jej analizy, powinny stanowiæ podstawê kolejnych kroków algorytmu skutecznego i racjonalnego trenowania []. Znamienne, e na przestrzeni ponad lat pogl¹dy trenerów dotycz¹ce rangi dokumentowania i rozliczania swoich dzia³añ nie uleg³y zmianie. Okaza³o siê, e opinie o roli poszczególnych czynnoœci zawodowych trenerów taekwon-do i zapasów by³y istotnie zbiene (rsp=,). Tak wiêc podobne dzia³ania trenera w taekwon-do i zapasach determinuj¹ postêpowanie szkoleniowe i decyduj¹ o skutecznoœci startowej, pomimo diametralnie ró nych œrodków oddzia³ywania na przeciwnika i profilu przygotowania motorycznego. Hipotezê, e czynnoœci zawodowe ró ni¹ szkoleniowców sztuk i sportów walki nale y czêœciowo zweryfikowaæ pozytywnie, a czêœciowo sfalsyfikowaæ. Ró nice pomiêdzy œrednimi wa- onymi podstawowych czynnoœci zawodowych trenera w sztuce walki, sporcie olimpijskim oraz sztuce walki z aspiracjami sportowymi, okaza³y siê statystycznie nieistotne, wykazuj¹c identyczne lub bardzo zbli one znaczenie czynnoœci w trzech odmianach sztuk walki. Na podstawie pogl¹dów dotycz¹cych znaczenia poszczególnych czynnoœci zawodowych mo na zauwa yæ, e trenerzy taekwon-do bardziej sk³aniaj¹ siê w stronê sportu ni sztuki walki Wnioski. Hierarchiczna struktura podstawowych czynnoœci zawodowych trenera nie pozwala jednoznacznie identyfikowaæ sztuki lub sportu walki.. Kierowanie przygotowaniem technicznym i fizycznym zawodnika oraz kontrola procesu treningu i organizmu æwicz¹cych, nale a³y do bardzo wa nych czynnoœci zawodowych trenera w trzech odmianach walki wrêcz.. Jako czynnoœæ niewa n¹ w procesie treningu capoeira, taekwon-do i zapasów uznano prowadzenie badañ do prac naukowo-metodycznych.. Ranga czynnoœci zawodowych trenera taekwon-do bardziej zbli a tê odmianê walki do sportu ni sztuki walki.. Nikt z badanych szkoleniowców nie mia³ identycznych pogl¹dów dotycz¹cych znaczenia podstawowych czynnoœci zawodowych.. Treœci programów przygotowania kadr szkoleniowych w sztukach i sportach walki powinny odzwierciedlaæ specyfikê, wynikaj¹c¹ ze znaczenia podstawowych czynnoœci zawodowych trenera. Piœmiennictwo Kalina R.M. (). Teoria sportów walki. Warszawa: COS. Pertyñski W. (). Barbarzyñca w pa³acu nauki. Leszno: PWSZ. Harasymowicz J. (). Competences of combat sports and martial arts educators in light of the holistic fair self-defence model of training. Archives of Budo (), -. Choi H.H. (). Taekwon-do: the art of self-defence. South Korea: Daeha. Capoeira N. (). Capoeira. Roots of the dance-fight-game. Berkeley, USA: Blue Snake Books. Chapman M. (). Wrestling tough. Dominate mentally on the mat. Champaign: Human Kinetics.

9 Bujak et al.: SZTUKA SAMOOBRONY A SPORT WALKI... Pol. J. Sport Tourism,, -. Tumanian G.S. (). O nowom kompleksie ucziebnych disciplin dla kafiedr FK wypuskajuszczich trienierow priepodawatieliej po widu sporta. Tieorija i Praktyka Fiziczeskoj Kultury.. Januszewski J., Sterkowicz S. (). Ranga czynnoœci zawodowych jako podstawa analizy programów kszta³cenia kadr instruktorskich (na przyk³adzie karate i ³ucznictwa). Rocznik Naukowy, -. Kraków: AWF.. Ratti O., Westbrook A. (). Secrets of the Samurai. Boston, USA: Charls E. Tuttle Co., Inc.. Vertonghen J., Theeboom M., Cloes M. (). Teaching in martial arts: the analysis and identification of teaching approaches in youth martial arts practice. Archives of Budo (), -.. Sterkowicz S. (). Czynnoœci zawodowe trenera judo. W S. Sterkowicz (Red.) Czynnoœci zawodowe trenera w sportach walki (str. -). Kraków: AWF.. Sterkowicz S. (). Ju-jitsu. Wybrane aspekty sztuki walki obronnej. Kraków: AWF.. Bujak Z., Litwiniuk S., Selwa Ch. (). Basic steps in the opinions of professional coach trainers Polish taekwon-do level II VII dan. Totally TaekwonDo, -.. Bujak Z. (). Czarny pas w taekwon-do. Teoria, rzeczywistoœc, praktyka. Bia³a Podlaska: MKS ak.. Sterkowicz S., Biskup L., Ambro y T. (). Czynnoœci zawodowe trenera w zapasach i gimnastyce. W S. Sterkowicz (Red.), Czynnoœci zawodowe trenera i problemy badawcze w sportach walki (str. -). Zeszyty Naukowe. Kraków: AWF.. Bompa T.O., Haff G.G. (). Periodyzation. Theory and methodology of training. Champaign: Human Kinetics. Otrzymano:.. Przyjêto:..