Wybór pism i świadectw epikurejskich

Transkrypt

1 Spis treści Wybór pism i świadectw epikurejskich I. Świadectwa Diogenesa Laertiosa Życiorys Epikura Testament Epikura List do Idomeneusa Uczniowie Epikura Dzieła Epikura Nauka Epikura w wykładzie Diogenesa Laertiosa Podział filozofii Kanonika Epikurejski ideał mędrca O pożytku. Utylitaryzm epikurejski O szczęściu. Szczęście bogów a szczęście ludzi Poglądy Epikura na temat wróżbiarstwa Przyjemność katastematyczna. Epikur a cyrenaicy Przyjemność najwyższym dobrem naturalnym Instrumentalny charakter cnót Listy Epikura List do Herodota Zachęta do studiów przyrodniczych Zasady metodologiczne Zasady fizyki. Atomizm Budowa wszechświata

2 Cząstki elementarne Nieskończoność wszechświata Własności atomów Wielość światów Odbitki i widzenie Słyszenie Powonienie Atomy i ich własności Dusza i jej natura O własnościach ciał O światach cd Realizm poznawczy Epikura. O języku Badanie ciał niebieskich O przyczynach niepokoju duszy Zachęta do studiów przyrodniczych List do Pytoklesa Metoda i cel badań zjawisk niebieskich Wielość światów Narodziny świata Wschody i zachody słońca Obroty słońca i księżyca Fazy księżyca Zaćmienie słońca i księżyca Naturalne przyczyny zjawisk niebieskich Chmury, deszcz, grzmoty i błyskawice Cyklony, trzęsienia ziemi i wiatry Grad, śnieg i rosa Lód, tęcza, aureola wokół księżyca, komety Gwiazdy stałe, ruchome i spadające Znaki przepowiadające pogodę Spis treści

3 Zachęta do badań zjawisk niebieskich List do Menojkeusa Filozofia drogą do szczęścia Istnienie bogów O śmierci Rodzaje potrzeb Przyjemność najwyższym dobrem Przyjemność jako brak cierpienia Mądrość etyczna Mędrzec epikurejski Zachęta do filozofii Główne myśli II. Sentencje watykańskie III. Świadectwa Cycerona Życie Epikura Stosunek Epikura do innych filozofów Fizyka Epikura Atomizm Próżnia Teoria parenklizy Kanonika Sensualizm epikurejski O znaczeniu pojęć Stosunek do dialektyki i matematyki Etyka Główne nauki Epikura ( Kyriai doxai ) O przyjemności jako dobru najwyższym Pojęcie rozkoszy Spis treści 9

4 Rozkosz a cnoty Pochodzenie przyjemności i cierpienia Szczęście a mądrość Choroby duszy Mędrzec epikurejski O przyjaźni Dobro jako przyjemność zmysłowa Znaczenie wyrazu hedone (łac. voluptas) Stosunek Epikura do rozpustników Ascetyzm Epikura O szczęśliwości Cnoty a przyjemność Życie przyjemne życie cnotliwe. Mędrzec zawsze szczęśliwy Przyjemność wspominania Stosunek Epikura do śmierci Rozkoszy nie trzeba uzasadniać O umiejętności znoszenia cierpienia O znoszeniu cierpienia przyszłego i obecnego Terapia Epikura Przyjemności zmysłowe Teologia Epikura Krytyka Platona Krytyka stoików Krytyka filozofów przedplatońskich Ponowna krytyka Platona Krytyka sokratyków mniejszych Krytyka płatoników i atystotelików Ponowna krytyka stoików Krytyka poetyckich opowieści o bogach Spis treści

5 Istnienie bogów i ich natura Wrodzone pojęcie bóstwa Szczęśliwość bogów Życie bogów Wygląd bogów i ich poznanie Uzasadnienie antropomorfizmu O wieczności bogów Krytyka wiary w przeznaczenie Krytyka wiary we wróżby Odrzucenie boskości ciał niebieskich Krytyka stoickiego pojęcia boskości O rzekomej pobożności Epikura Zarzut ateizmu O czci boskiej oddawanej Epikurowi IV. Świadectwa Sekstusa Empiryka Podział filozofii Teoria poznania Kryterium prawdy Pojęcie człowieka O rzeczach prawdziwych Znak, treść znaku i to, co realnie istnieje Przedstawienia pochodzą od rzeczy istniejących Oznaka jest przedmiotem zmysłowym Receptywność i bezbłędność zmysłów Dowód na istnienie próżni Pojęcie czterech elementów Każdy przedmiot zmysłowy jest pewny Fizyka Struktura wszechrzeczy Spis treści 11

6 O przemianach jakościowych i ilościowych O czasie O duszy Teologia O bogach V. Świadectwa Plutarcha Etyka O miłości erotycznej O miłości rodzicielskiej O miłości braci Epikura do Epikura Epikurejska apolityczność O mędrcu Przyjemność jako brak cierpienia Przyjemność duchowa O bezpodstawności lęku przed cierpieniem, śmiercią i bogami Przyjemność a cnoty O wzajemnym szacunku Epikura i jego uczniów Fizyka VI. Świadectwa Seneki o Epikurze Z Listów moralnych do Lucyliusza O karach pośmiertnych O śmierci O znoszeniu bólu O dobru najwyższym Podział dóbr O wdzięczności Cnota a szczęście Spis treści

7 Z Dialogów O fałszywych epikurejczykach Posłowie 1. Epikur z Samos i jego szkoła Życie Epikura Epikur jako przewodnik duchowy Filozoficzna ewangelia Epikura Kanonika. Metodologia i epistemologia Epikura 209 Podstawy metodologiczne filozofii Epikura Epikurejskie kryterium prawdy Antymatematycyzm i empiryzm epikurejski Praktyczny cel studiów epikurejskich Optymizm poznawczy Epikura Fizyka. Atomistyczna ontologia Epikura Atomizm Teoria parenklizy Prawo izonomii Materializm epikurejski Trzecia droga Epikura Teologia Epikura Epikurejscy bogowie Terapeutyczny sens epikurejskiej teologii Szczęście bogów Nieśmiertelność bogów Religijność i pobożność epikurejska Spis treści 13

8 5. Antropologia epikurejska Epikurejska teoria duszy Problem śmierci człowieka Humanistyczny walor antropologii Epikura Etyka Epikura. Epikurejska terapia duszy Autonomia i kreatywność etyczna człowieka Epikurejska troska o duszę Tetrafarmakon Epikura Lęk przed bogami Lęk przed śmiercią Przyjemność i cierpienie Dwie ostatnie prawdy czwórmianu leczniczego Rodzaje przyjemności Przyjemność katastematyczna Ascetyzm epikurejski. Przyjemność jako nieobecność cierpienia Przyjemność a cnoty Wychowawczy sens hedonizmu Epikura Apolityczność Epikura Sens przyjaźni według Epikura Moralny sens filozofii Epikura Humanizm epikurejski Wybór źródeł Pisma autorów starożytnych Zbiory świadectw Wybór opracowań Spis treści

9 Pamiętaj, że urodziłeś się śmiertelnikiem z natury i że przeznaczony ci skończony czas życia dla zbadania nieskończonej i wiecznej w swym istnieniu natury. Rozmyślaj nad tym, co jest teraz, i nad tym, co dopiero będzie, a także nad tym, co już było w czasie minionym. (Sent. Vat., 10, tł. K. Pawłowski) Mam wielką przyjemność ofiarować drogim Czytelnikom niniejszą książkę. Książka prezentuje listy filozoficzne Epikura z Samos oraz wybór najważniejszych świadectw jego filozofii, wybranych z pism wybitnych autorów starożytnych, znawców tej filozofii. Świadectwa zostały ułożone według wspomnianych autorów tak, by nie rozrywać toku ich myśli, a we wnętrzu tego autorskiego układu według przedstawianej w nich problematyki. Najważniejsze dla poznania filozofii Epikura są oczywiście jego własne listy, które zostały zachowane w dziele Diogenesa Laertiosa Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Mając do dyspozycji doskonałe przekłady badanych przeze mnie dzieł starożytnych autorów, nie pokusiłem się, poza nielicznymi wyjątkami, na ich własne tłumaczenie. Jedynie niektóre fragmenty i świadectwa, nieprzetłumaczone na język polski, zdecydowałem się przełożyć samodzielnie, w zdecydowanej większości na podstawie Epicurea H. Usenera. By nie sugerować drogim Czytelnikom rozwiązań i sposobu interpretacji filozofii wielkiego i oryginalnego filozofa, którym był bezsprzecznie Epikur z Samos, a tym samym nie pozbawiać 15

10 ich przyjemności jej samodzielnego poznawania i odtwarzania, nie opatrzono ani jego oryginalnych pism, ani świadectw żadnym komentarzem wyjaśniającym. Nie dodano też żadnego wstępu, który by tłumaczył myśl wielkiego filozofa. Dodałem jedynie na końcu książki skromne posłowie, które w żadnym wypadku nie rości sobie pretensji do wyjaśnienia złożoności i głębi epikurejskiej filozofii. Stanowi jedynie drobne wprowadzenie. Podałem ponadto na końcu książki dosyć obszerną literaturę dotyczącą filozofii Epikura, do której czytelnik będzie mógł sięgnąć, by skonfrontować własne jej rozumienie z tym, co na jej temat piszą historycy filozofii. Zachęcam jednak do samodzielnej lektury pism i świadectw epikurejskich. Jestem przekonany, że każdy Czytelnik, który sięgnie po książkę, sam będzie zdolny zgłębić i zrozumieć po swojemu ducha filozofii epikurejskiej. Ze swej strony, choć sam jestem autorem książki na temat filozofii Epikura z Samos, radzę Czytelnikom, by samodzielnie i może nawet zgodnie z hasłem wielkiego Ateńczyka z Samos lathe biosas ( żyj w ukryciu ) trochę w samotności pozwolili sobie na przygodę intelektualną i duchową, jaką bez wątpienia jest badanie pism Epikura i zgłębianie tajemnic jego filozofii. Zapraszam drogich Czytelników na wielką filozoficzną przygodę. Może i dla nich, jak kiedyś dla mnie, okaże się ona przygodą na całe życie. Kazimierz Pawłowski 16