Analizy i Opinie. Nr 48. Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji. Analyses & Opinions INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Analizy i Opinie. Nr 48. Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji. Analyses & Opinions INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH"

Transkrypt

1 Nr 48 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH T H E I N S T I T U T E O F P U B L I C A F F A I R S Analizy i Opinie Analyses & Opinions Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji Tomasz Kaźmierczak Marek Rymsza

2 2 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji Tomasz Kaźmierczak, Marek Rymsza Polska odznacza się nie tylko wysoką stopą bezrobocia, ale także bardzo niskim poziomem aktywności ekonomicznej społeczeństwa. Programy polityki społecznej mają w dalszym ciągu bardziej osłonowy niż aktywizujący charakter. Podstawowym wyzwaniem dla polityki społecznej jest wbudowanie w ład instytucjonalny sfery społecznej i rynek pracy silnych zachęt do podejmowania i kontynuowania aktywności ekonomicznej. Przedstawione propozycje aktywnej polityki społecznej dotyczą m.in. powiązania uprawnień do korzystania ze świadczeń społecznych przez osoby zdolne do pracy z uczestnictwem w programach aktywizacji zawodowej, rozwoju gospodarki społecznej i trzeciego sektora, funkcjonalnego współdziałania służb zatrudnienia i służb społecznych, a także powiązania w ramach koncepcji flexicurity zmian deregulacyjnych na rynku pracy ze zmianami w systemie zabezpieczenia społecznego. Aktywna polityka społeczna w Polsce stan obecny Jednym z najistotniejszych warunków rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju jest zwiększenie poziomu zatrudnienia. Bezrobocie zostało powszechnie uznawane za najważniejszy problem społeczny współczesnej Polski. Prowadzone w ostatnich latach działania na rzecz ograniczenia skali tego problemu okazały się jednak nieskuteczne. Warto przypomnieć, że w pierwszych latach Trzeciej Rzeczypospolitej pojawienie się masowego bezrobocia rejestrowanego uznawano za konieczny element procesu urynkowienia gospodarki (likwidacja bezrobocia ukrytego, czyli nieproduktywnych miejsc pracy w państwowych przedsiębiorstwach). Zakładano Instytut Spraw Publicznych Analizy i Opinie, 48

3 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji 3 przy tym, że masowe bezrobocie będzie miało charakter przejściowy, a w zrestrukturyzowanej, urynkowionej i rozwijającej się gospodarce popyt na pracę będzie rósł. Niestety, po 15 latach przemian ustrojowych Polskę charakteryzuje nie tylko bardzo wysoka, jak na warunki europejskie, stopa bezrobocia (prawie 20%), ale także bardzo niski poziom aktywności ekonomicznej ludności (zaledwie ponad 50 % osób w wieku produkcyjnym jest aktywnych ekonomicznie). Stopniowo odwracamy więc perspektywę postrzegania najważniejszego problemu polskiego rynku pracy. Zauważamy, że to nie tyle niski poziom zatrudnienia jest konsekwencją wysokiej stopy bezrobocia, ale odwrotnie. Następuje przedefiniowanie celu interwencji państwa na rynku pracy: z prób ograniczania poziomu bezrobocia i łagodzenia jego negatywnych skutków (obniżanie podaży pracy i działania osłonowe adresowane do bezrobotnych) w kierunku podejmowania działań na rzecz podniesienia poziomu zatrudnienia (określane najczęściej jako aktywna polityka zatrudnienia). Zwrot ten jest jednak widoczny na poziomie politycznych deklaracji i dokumentów rządowych. Działania praktyczne okazują się nieskuteczne, gdyż podejmowane są na skalę nieadekwatną do potrzeb (obecnie z aktywnych form wsparcia korzysta jedynie 4% zarejestrowanych bezrobotnych). Dodatkowo działania te często nie uwzględniają specyfiki organizacji polskiego rynku pracy i zachowań jego aktorów. Przykładem może być rozreklamowany niewspółmiernie do rzeczywistej skali zrealizowanych działań, a równocześnie przestrzelony, bo nie uwzględniający oczekiwań młodzieży rządowy program Pierwsza praca. Stąd, naszym zdaniem, podstawowym wyzwaniem dla polityki społecznej na najbliższą przyszłość jest nie tyle deklarowane przez obecny rząd rozwijanie przy pomocy funduszy strukturalnych UE specjalnych programów zatrudnienia subsydiowanego czy zatrudnienia socjalnego, adresowanych do poszczególnych kategorii odbiorców (np. osób niepełnosprawnych, młodzieży itp.), a prowadzonych w ramach dotychczasowej strategii polityki społecznej, ale przekształcanie ładu instytucjonalnego sfery społecznej i rynku pracy w taki sposób, aby wbudowane weń zostały silne zachęty do podejmowania/kontynuowania aktywności ekonomicznej. Chodzi o to, aby z punktu widzenia obywatela dokonującego wyboru bardziej opłacało się pracować niż nie pracować. Cel ten wyznacza ramy dla aktywnej polityki społecznej 1, której istotą jest podejmowanie takich działań, aby przywracanie równowagi między popytem i podażą pracy (do czego sprowadza się rozwiązywanie problemu bezrobocia) osiągane było przy jak najwyższym poziomie produktywnego zatrudnienia. Stanowi to alternatywę dla podejścia dominującego w pierwszych piętnastu latach transformacji ustrojowej, gdy poziom bezrobocia próbowano ograniczać głównie przez obniżanie podaży pracy (wcześniejsze emerytury, dostępność rent inwalidzkich, świadczenia osłonowe w ramach programów socjalnych) 2, przy czym w kolejnych latach poziom ochrony socjalnej znacząco malał (osiągając w niektórych obszarach poziom substandardowej ochrony socjalnej: obecnie prawo do zasiłku z tytułu bezrobocia ma np. jedynie ok. 15 % bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy), nie zmieniała się zaś filozofia wsparcia. Ten stan rzeczy wskazuje właśnie na wyczerpanie się dotychczasowej strategii osłonowej polityki społecznej. Analizy i Opinie, 48 Instytut Spraw Publicznych

4 4 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji Programy polityki społecznej stosowane w Polsce po 1989 r. należy zmienić z dwóch powodów. Po pierwsze, działania osłonowe tak jak były prowadzone nie aktywizowały, lecz raczej dezaktywizowały beneficjentów. Wynikało to z przyjętej strategii transformacyjnej, w której polityce społecznej przypisano funkcje wentyla bezpieczeństwa dla reform gospodarczych świadczenia społeczne miały osłaniać najsłabsze kategorie społeczne przed konsekwencjami reformy gospodarczej oraz łagodzić jej skutki. Stąd w pierwszych latach po 1989 roku relatywna szczodrość systemu zasiłków z tytułu bezrobocia i zasiłków z pomocy społecznej oraz zachęty do opuszczenia rynku pracy w wyniku przejścia na wcześniejszą emeryturę. Obraz całości uzupełniał nieszczelny system orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności, dzięki któremu łatwo było odejść z rynku pracy na rentę inwalidzką. Zachęty dezaktywizacyjne były silne zwłaszcza w pierwszej połowie dekady lat 90. Były one jednak kontynuowane także później. W efekcie oddziaływania m.in. powyższych czynników wskaźnik zatrudnienia w latach spadł w Polsce z, i tak już niskiego, poziomu 58,8% do 53,1%. Po drugie, nie udało się jak do tej pory przezwyciężyć socjalistycznego dziedzictwa Polski resortowej i nadal reformy społeczne przeprowadzane w jednych obszarach nie są powiązane ze zmianami instytucjonalnymi w pozostałych. Barierą dla upowszechnienia programów aktywizacyjnych jest w Polsce zwłaszcza brak mechanizmów współpracy służb społecznych (zwłaszcza pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej) ze służbami zatrudnienia (pracownikami urzędów pracy), co prowadzi do zjawiska przerzucania trudnych klientów między różnymi instytucjami. Należy przy tym zaznaczyć, że zmiany w organizacji resortów pracy i polityki społecznej oraz gospodarki (najpierw ich połączenie w jeden superresort, a następnie wyodrębnienie Ministerstwa Polityki Społecznej, już bez pracy ) okazały się być sposobem budowania pozycji politycznej decydentów, a nie poszukiwaniem trwałego rozwiązania instytucjonalnego, przekraczającego resortowe podziały z przeszłości. Istotną barierą jest też brak koordynacji zmian deregulacyjnych na rynku pracy ze zmianami dotyczącymi organizacji i finansowania systemu zabezpieczenia społecznego, co prowadzi do jednowymiarowego definiowania korzyści z uelastyczniania rynku pracy (wyłącznie jako sposobu obniżania kosztów pracy), a w konsekwencji do polaryzacji stanowisk partnerów społecznych i niemożności wypracowania stabilnych rozwiązań. O ile przyjęcie strategii działań osłonowych w ramach polityki społecznej państwa miało swe niewątpliwe uzasadnienie na początku lat 90., o tyle już od połowy minionej dekady zaczęło tracić rację bytu. Mimo to i mimo pewnych cząstkowych wyłomów (porządkowanie orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ustawa o zatrudnieniu socjalnym) w chwili obecnej w dalszym ciągu programy polityki społecznej mają bardziej osłonowy niż aktywizujący charakter. Należy wszakże odnotować wyraźną zmianę deklaracji programowych: o niezbędności aktywizacji mówi rząd (od 2 3 lat) i organizacje pozarządowe; filozofia aktywizacji jest (słabiej lub mocniej) zawarta w takich dokumentach jak Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej na lata czy Narodowa strategia rozwoju na lata Instytut Spraw Publicznych Analizy i Opinie, 48

5 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji 5 Upowszechnianie instrumentów aktywnej polityki społecznej propozycje na najbliższą przyszłość Dla upowszechnienia koncepcji aktywnej polityki społecznej kluczowe znaczenie mają trzy obszary instytucjonalnych działań państwa: (1) system przeciwdziałania bezrobociu, (2) system pomocy społecznej, (3) system emerytalno-rentowy. Chodzi przy tym o prowadzenie zintegrowanych działań równocześnie w trzech wskazanych obszarach. Pierwsza grupa kwestii istotnych, z punktu widzenia upowszechniania stosowania instrumentów aktywnej polityki społecznej, dotyczy rozwiązań wywołujących lub wzmacniających motywację do pracy. Następujące zagadnienia wydają się tu być kluczowe: Powiązanie uprawnienia do korzystania ze świadczeń społecznych przyznawanych osobom pozostającym bez pracy a zdolnym do jej wykonywania z podjęciem rzeczywistych aktywności na rzecz powrotu na rynek pracy, czyli: intensywnym poszukiwaniem pracy, uczestnictwem w programach szkoleniowych, uczestnictwem w programach zatrudnienia publicznego lub subsydiowanego. Rzecz w tym, że podjęcie powyższych czynności powinno być obowiązkiem osoby korzystającej ze świadczeń osłonowych, z którego mogą zwolnić tylko szczególne okoliczności; ponadto rozważać można ograniczenie prawa do otrzymywania ww. świadczeń do okresu kilku lat. Wprowadzenie w życie powyższych rozwiązań wymagałoby zmian w ustawach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i o pomocy społecznej chodzi w szczególności o ich uspójnienie i przyjęcie ustawowej zasady, że aktywność jest obywatelskim obowiązkiem w sytuacji korzystania z nieskładkowych (a więc finansowanych z budżetu państwa) świadczeń, nie zaś czymś czego mniej lub bardziej, ale zawsze uznaniowo, wymagają służby społeczne w ramach tzw. kontraktu socjalnego. Podniesienie efektywnego wieku przechodzenia na emeryturę. W ostatnich latach przeciętny wiek przejścia na emeryturę wyniósł 59 lat u mężczyzn i 55 lat u kobiet (wobec ustawowej granicy 65 i 60 lat). Przeprowadzenie zmiany wymagałoby likwidacji przywilejów branżowych dających prawo do wcześniejszej emerytury (na zasadach pociągających dodatkowe wydatki z budżetu państwa). Oprócz wzmacniania motywacji do wejścia na rynek pracy aktywna polityka społeczna wymaga stworzenia instytucjonalnych mechanizmów umożliwiających efektywne ekonomicznie zatrudnianie osób pozostających bez pracy. Z tego punktu widzenia należy zwrócić uwagę na następujące kwestie: Rozwój ekonomii społecznej, rozumianej jako sektor gospodarki zdolny tworzyć efektywne (w pełni lub w znacznej mierze) miejsca pracy dla osób nieatrakcyjnych dla normalnego rynku pracy. Trzy grupy spraw mogą mieć tu kluczowe znaczenie: 1. Stworzenie prawno-finansowych ram funkcjonowania sektora ekonomii społecznej zakresu pomocy publicznej i zobowiązań podatkowych; w szczególności chodzi tu o znalezienie złote- Analizy i Opinie, 48 Instytut Spraw Publicznych

6 6 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji go środka pomiędzy protekcjonizmem ze strony państwa a przestrzeganiem reguł wolnorynkowej konkurencji i ponoszeniem ekonomicznego ryzyka. 2. Stworzenie zróżnicowanych form gospodarowania w ramach ekonomii społecznej form przedsiębiorstw społecznych. Parlament ostatniej kadencji nie zdołał ukończyć prac legislacyjnych nad rządowym projektem ustawy o spółdzielniach socjalnych rzecz w tym, iż spółdzielnie takie należy traktować jako jeden z wielu możliwych typów przedsiębiorstw społecznych. 3. Stworzenie sieci instytucji wspierających sektor ekonomii społecznej: od doradztwa technicznego począwszy, poprzez doradztwo/szkolenie w zakresie zarządzania, na dostępie do kapitału (gwarancje kredytowe i kredyty) skończywszy. Rozwój trzeciego (pozarządowego) sektora, który jest naturalnym nośnikiem ekonomii społecznej. Chociaż ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, stworzyła podstawy partnerstwa władz publicznych i organizacji pozarządowych, we wzajemnych stosunkach nadal dominuje nieufność. Po części jest to wynik swoistego etatyzmu, obecnego nawet w samorządach, a po części słabości trzeciego sektora także w najprostszym liczebnym sensie. Tymczasem ekonomia społeczna to obszar, w którym niezbędna jest synergiczna współpraca państwa i zorganizowanych obywateli. Reforma/reorganizacja publicznych służb zatrudnienia i służb społecznych, które od ich stworzenia w obecnym kształcie (tj. od początku lat 90.) działają niezależnie od siebie. Myśląc poważnie o aktywnej polityce społecznej do rozważenia jest również taka wersja reformy/ reorganizacji, która polegałaby na nowym podziale zadań pomiędzy kluczowymi w tym układzie instytucjami: urzędami pracy, ośrodkami pomocy społecznej i powiatowymi centrami pomocy rodzinie oraz centrami integracji społecznej. Powiązanie zmian deregulacyjnych na rynku pracy ze zmianami w systemie zabezpieczenia społecznego tak, aby upowszechnianie elastycznych form zatrudniania nie prowadziło do wyłączania rosnącego segmentu osób aktywnych zawodowo z systemu ochrony socjalnej. Podejście takie, zakładające kojarzenie elastyczności rynku pracy z bezpieczeństwem socjalnym, określane jest obecnie w Europie jako koncepcja flexicurity. Znane są dwa odmienne z powodzeniem zastosowane rozwiązania. Pierwszy z nich model duński zakłada tzw. elastyczność numeryczną (czyli łatwość zwalniania pracowników z przyczyn ekonomicznych) powiązaną z wysokim poziomem ochrony socjalnej bezrobotnych i dostępnością programów aktywizujących. Drugi z nich, model holenderski opiera się na rozwoju nietypowych form zatrudnienia, zwłaszcza pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy i pracy tymczasowej (rozwój agencji pracy tymczasowej) powiązanym ze stopniowym rozciąganiem ochrony socjalnej na nietypowe formy (które w ten sposób przestają być nietypowe). W obu przypadkach rezultatem jest wysoki poziom zatrudnienia i krótki okres pozostawania bez pracy po jej utracie. Polska też powinna poszukiwać dostosowanego do specyfiki polskiego rynku pracy modelu flexicurity, przy czym jak Instytut Spraw Publicznych Analizy i Opinie, 48

7 Aktywna polityka społeczna. Stan obecny i szanse upowszechnienia koncepcji 7 pokazują doświadczenia duńskie i holenderskie kluczowe jest tu porozumienie związków zawodowych i organizacji pracodawców. W Polsce stanowiska partnerów społecznych w tym zakresie są, niestety, mocno spolaryzowane. Wskazując na możliwości i uwarunkowania upowszechnienia w Polsce programów aktywnej polityki społecznej należy podkreślić, że koncepcja ta jest tylko jednym z instrumentów, które mając wpływ na decyzje podejmowane przez obywateli, kształtują poziom zatrudnienia i w konsekwencji budują dobrobyt społeczeństwa. Aktywna polityka społeczna nie jest lekiem na wszystkie problemy, a jedynie na niektóre i w pewnym zakresie. Błędem reformatorów było podejmowanie po 1989 r. radykalnych działań w ograniczonych obszarach i krótkim okresie obowiązywania, na zasadzie zmian od ściany do ściany (przykładem centralizacja decentralizacje recentralizacja systemu ochrony zdrowia). Lepiej jest, naszym zdaniem, podejmować działania mniej radykalne w swych założeniach, za to bardziej konsekwentnie i w sposób skoordynowany w różnych obszarach rynku pracy i sfery społecznej. Przypisy 1 Por. analizę tej koncepcji i szans jej upowszechnienia w Polsce w: T. Kaźmierczak, M. Rymsza (red.), W stronę aktywnej polityki społecznej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Por. analizę reform społecznych w: M. Rymsza (red.), Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Analizy i Opinie, 48 Instytut Spraw Publicznych

8 dr Tomasz Kaźmierczak, socjolog, adiunkt w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert Instytutu Spraw Publicznych. Specjalizuje się w problematyce pomocy społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem podejścia aktywizującego beneficjentów oraz ekonomii społecznej. dr Marek Rymsza, socjolog, dyrektor Programu Polityki Społecznej w Instytucie Spraw Publicznych, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w porównawczej polityce społecznej i problematyce sektora obywatelskiego; redaktor naczelny kwartalnika Trzeci Sektor. Obaj autorzy opublikowali wspólnie książkę: T. Kaźmierczak, M. Rymsza (red.), W stronę aktywnej polityki społecznej, ISP, Warszawa Analizy i Opinie Nr 48, wrzesień 2005 Redagują: dr Jacek Kucharczyk, Mateusz Fałkowski, mateusz.falkowski@isp.org.pl Jarosław Ćwiek-Karpowicz, jarek.cwiek-karpowicz@isp.org.pl Projekt graficzny: Andrzej Jasiocha jasio70@interia.pl Instytut Spraw Publicznych Adres: ul.szpitalna 5 lok Warszawa, Polska isp@isp.org.pl

Strategia Rozwoju Kraju 2020

Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 MINISTERSTWO ROZWOJU REGIONALNEGO Strategia Rozwoju Kraju 2020 Dokument przyję ty uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 wrześ nia 2012 roku Warszawa, wrzesień 2012 r. Ministerstwo

Bardziej szczegółowo

Analiza porównawcza zmian sytuacji osób 45+ na rynkach pracy w Polsce oraz w wybranych krajach UE intensywnie promujących politykę zarządzania wiekiem

Analiza porównawcza zmian sytuacji osób 45+ na rynkach pracy w Polsce oraz w wybranych krajach UE intensywnie promujących politykę zarządzania wiekiem Projekt Z wiekiem na plus - szkolenia dla przedsiębiorstw realizowany w partnerstwie z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, dofinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Priorytetu

Bardziej szczegółowo

Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych świadczących usługi rynku pracy skierowane do tych osób

Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych świadczących usługi rynku pracy skierowane do tych osób Tomasz Schimanek Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych świadczących usługi rynku pracy skierowane do tych osób Tomasz Schimanek Sytuacja osób powyżej

Bardziej szczegółowo

RYNEK PRACY - WYZWANIA STRATEGICZNE

RYNEK PRACY - WYZWANIA STRATEGICZNE EKSPERTYZA RYNEK PRACY - WYZWANIA STRATEGICZNE na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 ElŜbieta Kryńska, Łukasz Arendt Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Streszczenie W horyzoncie krótkookresowym

Bardziej szczegółowo

POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r.

POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. POLITYKA MIGRACYJNA POLSKI stan obecny i postulowane działania Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. Opracowanie: Zespół do Spraw Migracji. Redakcja: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Bardziej szczegółowo

Aktywizacja zawodowa osób 50+ i zarządzanie wiekiem. Informacje użyteczne dla instytucji rynku pracy

Aktywizacja zawodowa osób 50+ i zarządzanie wiekiem. Informacje użyteczne dla instytucji rynku pracy Aktywizacja zawodowa osób 50+ i zarządzanie wiekiem Informacje użyteczne dla instytucji rynku pracy Warszawa 2010 1 PODZIĘKOWANIA Niniejsza publikacja powstała w ramach Projektu Zysk z dojrzałości realizowanego

Bardziej szczegółowo

KIERUNKI DZIAŁAŃ W POLSCE NA RZECZ RÓWNOWAGI PRACA ŻYCIE RODZINA

KIERUNKI DZIAŁAŃ W POLSCE NA RZECZ RÓWNOWAGI PRACA ŻYCIE RODZINA KIERUNKI DZIAŁAŃ W POLSCE NA RZECZ RÓWNOWAGI PRACA ŻYCIE RODZINA pod redakcją naukową Cecylii Sadowskiej Snarskiej W YDAWNICTWO W Y Ż SZEJ S ZKOŁ Y E KONOMICZNEJ W B IAŁ YMSTOKU Białystok 28 RECENZJA PROF.

Bardziej szczegółowo

Systemy emerytalne wybranych krajów Chile, Niemiec, Polski, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch na przełomie XX i XXI wieku

Systemy emerytalne wybranych krajów Chile, Niemiec, Polski, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch na przełomie XX i XXI wieku nr 6 (123) 2014 Systemy emerytalne wybranych krajów Chile, Niemiec, Polski, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch na przełomie XX i XXI wieku SPIS TREŚCI OD REDAKCJI..................................... 1

Bardziej szczegółowo

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w świetle przepisów prawa międzynarodowego i polskiego

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w świetle przepisów prawa międzynarodowego i polskiego Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w świetle przepisów prawa międzynarodowego i polskiego dr Magdalena Arczewska Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski Warszawa, maj 2012 Spis treści

Bardziej szczegółowo

POMOC SPOŁECZNA WOBEC ZAGROŻENIA WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM BADANIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM

POMOC SPOŁECZNA WOBEC ZAGROŻENIA WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM BADANIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM POMOC SPOŁECZNA WOBEC ZAGROŻENIA WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM BADANIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM Jerzy Krzyszkowski Marek Skrzyński Łukasz Kutyło publikacja opracowana w ramach projektu TWOJA SZANSA Analiza efektywności

Bardziej szczegółowo

Piotr Frączak, Maria Rogaczewska, Kuba Wygnański. Głos w dyskusji na temat wizji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce

Piotr Frączak, Maria Rogaczewska, Kuba Wygnański. Głos w dyskusji na temat wizji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce Piotr Frączak, Maria Rogaczewska, Kuba Wygnański Głos w dyskusji na temat wizji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce Luty 2005 1 SPIS TREŚCI DOKUMENTU Stan społeczeństwa obywatelskiego. Próba

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 PO WER 2014-2020. 17.12.2014 r.

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 PO WER 2014-2020. 17.12.2014 r. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 PO WER 2014-2020 17.12.2014 r. 1 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 4 Sekcja 1. Wkład programu w realizację strategii Europa 2020 oraz w osiągnięcie spójności

Bardziej szczegółowo

Grzegorz W. Kołodko. Strategia. dla Polski. Moim córeczkom Julii i Gabrysi

Grzegorz W. Kołodko. Strategia. dla Polski. Moim córeczkom Julii i Gabrysi Grzegorz W. Kołodko Strategia dla Polski Moim córeczkom Julii i Gabrysi Honorarium za książkę Autor przekazuje Fundacji Chór Stuligrosza - Poznańskie Słowiki" Grzegorz W. Kołodko Strategia dla Polski Warszawa

Bardziej szczegółowo

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 Załącznik do uchwały nr Rady Ministrów z dnia..(poz..) Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 Nowy wymiar aktywnej integracji Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Warszawa,

Bardziej szczegółowo

Szanowni Państwo, Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego

Szanowni Państwo, Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego Szanowni Państwo, Samorząd Województwa przygotował ambitną wizję rozwoju regionu na najbliższą dekadę. Ma ona pomóc w realizacji aspiracji i marzeń Małopolan. W ciągu ostatniego 10-lecia samorząd przejął

Bardziej szczegółowo

Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu

Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050 Spis treści Wizja zrównoważonego rozwoju dla polskiego biznesu 2050 str. 06 1. Wstęp 2. Polska

Bardziej szczegółowo

Ekonomii Społecznej. Różne formy współpracy z podmiotami. Ilona Gosk, Agnieszka Pyrka

Ekonomii Społecznej. Różne formy współpracy z podmiotami. Ilona Gosk, Agnieszka Pyrka 1 Podmioty Ekonomii Społecznej Różne formy współpracy z podmiotami ekonomii społecznej Ilona Gosk, Agnieszka Pyrka Podmioty Ekonomii Społecznej Spis treści > > Wstęp 1 > > Różne ujęcia partnerstwa 1 >

Bardziej szczegółowo

PRIORYTETY POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ 2012-2016

PRIORYTETY POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ 2012-2016 PRIORYTETY POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ 2012-2016 Warszawa, marzec 2012 r. Wstęp Rada Ministrów przyjęła niniejsze priorytety polskiej polityki zagranicznej, w tym strategię w ramach Unii Europejskiej,

Bardziej szczegółowo

Założenia realizacji Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020

Założenia realizacji Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020 Założenia realizacji Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020 1 SPIS TREŚCI 1. Perspektywa finansowa 2014-2020... 3 2. Przygotowania do realizacji perspektywy finansowej 2014-2020 w Polsce...

Bardziej szczegółowo

Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce

Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Warszawa Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce Opracował zespół w składzie: prof. IPiSS dr hab. Piotr Błędowski kierownik prof. UW dr hab. Barbara Szatur-Jaworska

Bardziej szczegółowo

Długofalowa polityka rozwoju wolontariatu w Polsce

Długofalowa polityka rozwoju wolontariatu w Polsce Długofalowa polityka rozwoju wolontariatu w Polsce Opracował Zespół: Magdalena Arczewska Grzegorz Całek Ewa Gliwicka Filip Pazderski Wojciech Rustecki i Kamil Bobek DPP MPiPS Warszawa, czerwiec 2011 Spis

Bardziej szczegółowo

Model realizacji usług o określonym standardzie w mieście na prawach powiatu

Model realizacji usług o określonym standardzie w mieście na prawach powiatu Zespół Ekspercki: Kazimiera Janiszewska, Ewa Kamińska, Lucyna Kozaczuk, Marek Lasota, Maria Remiezowicz, Jacek Sutryk Przewodnicząca Zespołów Eksperckich: Barbara Kowalczyk (red.) Model realizacji usług

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1.2 Uzasadnienie alokacji finansowej... 28 2. OSIE PRIORYTETOWE... 35. 2.A Opis osi priorytetowych innych niż pomoc techniczna...

Spis treści. 1.2 Uzasadnienie alokacji finansowej... 28 2. OSIE PRIORYTETOWE... 35. 2.A Opis osi priorytetowych innych niż pomoc techniczna... Spis treści 1. STRATEGIA DOTYCZĄCA WKŁADU PROGRAMU OPERACYJNEGO W REALIZACJĘ UNIJNEJ STRATEGII NA RZECZ INTELIGENTNEGO, ZRÓWNOWAŻONEGO WZROSTU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU ORAZ OSIĄGNIĘCIE SPÓJNOŚCI

Bardziej szczegółowo

Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020

Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 Załącznik do Uchwały Nr LXIII/1751/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 29 sierpnia 2013 r. Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 Warszawa, 2013 r. 1 Program rozwoju edukacji w Warszawie w

Bardziej szczegółowo

Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC)

Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC) Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC) Redakcja merytoryczna: dr Maja Rynko Recenzenci: prof. dr hab. Jarosław Górniak prof. dr hab. Irena E. Kotowska dr

Bardziej szczegółowo

DUALNY SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W POLSCE SZANSE I BARIERY WDROŻENIA

DUALNY SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W POLSCE SZANSE I BARIERY WDROŻENIA Gdańsk, Dr Ewa Lechman Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska ul. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk eda@zie.pg.gda.pl EKSPERTYZA DUALNY SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W POLSCE SZANSE I BARIERY

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 24 stycznia 2014 r. Poz. 52. UCHWAŁA Nr 237 RADY MINISTRÓW. z dnia 24 grudnia 2013 r.

Warszawa, dnia 24 stycznia 2014 r. Poz. 52. UCHWAŁA Nr 237 RADY MINISTRÓW. z dnia 24 grudnia 2013 r. MONITOR POLSKI DZIENNIK URZĘDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 24 stycznia 2014 r. Poz. 52 UCHWAŁA Nr 237 RADY MINISTRÓW z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu na

Bardziej szczegółowo

Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań

Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań Redakcja naukowa: prof. UW dr hab. Barbara Szatur-Jaworska Warszawa 2008 r. dyskryminacja bookman.indd 1 2008-09-24 11:18:01

Bardziej szczegółowo

Rzecznictwo na rzecz osób niepełnosprawnych

Rzecznictwo na rzecz osób niepełnosprawnych Raport Rzecznictwo na rzecz osób niepełnosprawnych standardy usług rehabilitacji społecznej 2 Spis treści 1. Wstęp...2 2. O projekcie...3 2.1. Cele 2.2. Działania 2.3. Założenia metodologiczne 3. Obszary

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA DLA POLSKI

STRATEGIA DLA POLSKI DOKUMENT EUROPEJSKIEGO BANKU ODBUDOWY I ROZWOJU STRATEGIA DLA POLSKI Zatwierdzona przez Zarząd na posiedzeniu w dniu 17 grudnia 2013 r. Tłumaczenie oryginalnego (angielskiego) tekstu dokumentu zostało

Bardziej szczegółowo