Barbara Pasamonik, Prawa kobiet i europejski kryzys multikulturalizmu. Women's Rights and the Crisis of European Multiculturalism

Transkrypt

1 Kultura i Społeczeństwo, tom 57, nr 3, 2013: NIE U SIEBIE vol. 57, no 3, 2013: NOT IN MY HOME Barbara Pasamonik, Prawa kobiet i europejski kryzys multikulturalizmu Women's Rights and the Crisis of European Multiculturalism Nicole Dołowy-Rybińska, Media europejskich mniejszości językowych: stan, wyzwania, zagrożenia The Media of European Linguistic Minorities: State, Challenges, and Threats Aleksandra Grzymała-Kazłowska, Zarys koncepcji społecznego zakotwiczenia. Inne spojrzenie na tożsamość, adaptację i integrację imigrantów An Outline of the Concept of Social Anchoring: A Different Approach to Immigrant Identity, Adaptation, and Integration Agnieszka Trąbka, Strategie tożsamościowe globalnych nomadów. Od wykorzenienia po różne formy zakorzeniania się The Identity Strategies of Global Nomads: From Uprooting to Various Forms of Setting Roots Izabela Grabowska-Lusińska, Ewa Jaźwińska-Motylska, Znaczenie migracji w życiu zawodowym kobiet i mężczyzn The Impact of Migration in the Vocational Life of Men and Women Dorota Woroniecka-Krzyżanowska, Poza, ponad czy między podziałami? Polscy imigranci w spolaryzowanym społeczeństwie Irlandii Północnej Above, Below, or Between Divisions? Polish Immigrants in the Polarized Society of Northern Ireland Agnieszka Pasieka, Wielokulturowość po polsku. O polityce wielokulturowości jako mechznizmie uamcniania polskości Polish Multiculturalism: On the Policy of Multiculturalism as a Mechanism of Strengthening Polishness Marta Danecka, Emilia Jaroszewska, Imigranci z Afryki w Polsce - przyczynek do analizy czynników blokujących ich napływ i integrację Immigrants from Africa in Poland - A Contribution to Analysis of the Factors Blocking Their Influx and Integration Katarzyna Andrejuk, Czego uczą poradniki dla emigrantów? Obraz polskiej religijności oraz relacji genderowych w informatorach dla cudzoziemców What Do Guides for Immigrants Teach? Polish Religiosity and Gender Relations in Information for Foreigners

2 Paweł Lewandowski, Wschód i Zachód przemieszczone oraz odtworzone. Powstanie postmigracyjnego społeczeństwa polskich Ziem Zachodnich The Shifting and Reconstructing of East and West: The Emergence of a Post-Migration Society in Poland's Western and Northern Territories Z HISTORII NAUK SPOŁECZNYCH F r o m Hi s t o r y o f S o c i a l S c i e n c e s Marcin Kula, Historia nie dzieli się na "dawniej" i "dziś" History Is Not Divisible into 'the Past' and 'Today' FAKTY I PROBLEMY F a c t s a n d P r o b l e m s Marcin Kula, Historia twardym sprawdzianem tez nauk społecznych? (O dziennikach Josepha Goebbelsa Is History a Hard Test of Social Science Theses? (On Joseph Goebbels' Diaries) OMÓWIENIA, POLEMIKI, RECENZJE B o o k s R e v i e w a n d D i s c u s s i o n s Tatiana Kanasz, Dylemat (wzajemnego) szacunku oraz (nie)akceptacji zależności (rec.: Richard Sennett Szacunek w świecie nierówności, Warszawa 2012) Teresa Żmijewska-Jędrzejczyk, Potencjał integracji Europy wśród elip politycznych i obywateli (rec.: Tożsamość zaufanie, integracja. Polska i Europa, Włodimierz Wesołowski, Kazimierz M. Słomczyński [red.], Warszawa 2012) Maria Rakoczy, Język, kultura, animacja o zachowaniu tożsamości kulturowej w świecie zachodnich demokracji (rec.: Nicole Dołowy-Rybińska, Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa 2011). Barbara Pasamonik S t r e s z c z e n i a W społeczeństwach zachodnich w ostatnich trzech dekadach obserwujemy kryzys multikulturalizmu, a polityka wielokulturowości jest krytykowana zarówno przez lewicę, jak i prawicę. Lewica obawia się, że liberalne wartości mogą zostać podważone w świetle przekonań mniejszości etnicznych, a prawica postrzega mniejszości etniczne jako zagrożenie dla jedności narodowej i bezpieczeństwa. Na Zachodzie pojawił się kryzys polityczny na tle poczucia, że liczne

3 mniejszości muzułmańskie nie podzielają zachodnich wartości i nie są lojalne wobec krajów je przyjmujących. W tym tekście problem ten jest rozpotrywany z perspektywy feministycznej. Feministki twierdzą, że opowiadanie się za kulturowym zróżnicowaniem nie powinno przysłaniać wiedzy o istocie niektórych tradycyjnych zwyczajów, takich jak aranżowane małżeństwa, honorowe zabójstwa, obrzezanie kobiet. Feministki i liberałowie zgadzają się obecnie, że tradycyjna kultura nie powinna być uasadnieniem dla pogwałcenia praw kobiet. Twierdzą, że obecnie polityka multikulturalizmu musi zostać poddana rewizji, gdyż rozdźwięk między zwyczajami mniejszości i prawami kobiet w społeczeństwach przyjmujących stał się ewidentny. In Western societies, a crisis of multiculturalism has been observed in the last three decades and multicultural policies have been criticized by both the political right and left. The left worries about the liberal values that may be endangered by the beliefs of ethnic minorities, while the right sees ethnic minorities as a threat to national unity and security. Western societies are undergoing a policy crisis as it has come to be felt that some large Muslim minorities do not share Western values and are not loyal to their receiving country. In this study, the feminist perspective is discussed. Feminists argue that a concern for the preservation of cultural diversity should not overshadow the discriminatory nature of some tribal or traditional customs such as forced marriage, honour killing, or female genital mutilation. Currently, feminists and liberals agree that culture should not be used as an excuse for violations of women's rights by minority groups. It is argued that multicultural policy must be reconsidered, as the clash between minority customs and women's rights in receiving Western societies has become evident. multiculturalism/wielokulturowość; gender equality/równość płci; sexual liberalisation/liberalizacja seksualna; tribal customs/ plemienne obyczaje; integration of Muslims/integracja muzułmanów Nicole Dołowy-Rybińska Trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie we współczesnym świecie mniejszości językowych nie posiadających swoich własnych mediów. Ich rola i znaczenie rozpatrywana jest w szerokiej antropologicznej perspektywie. Media nie tylko przekazują informacje i dostarczają rozrywki, ale wpływają na sposób postrzegania świata i tworzenia wspólnoty wyobrażonej. Odgrywają więc zasadniczą rolę w procesie zachowanie tożsamości kulturowej grupy oraz podnoszą prestiż języka mniejszościowego. W artykule rozpatrywane są zasadnicze kwestie związane z mediami mniejszości wraz z ich ambiwalentnymi dla grup konsekwencjami: ochroną języków mniejszościowych za cenę uniformizacji kulturowej czy koniecznością odgórnego finansowania tych mediów, a przez to ograniczeniem ich zasięgu. Z odwołaniem do przykładów z kilku europejskich mniejszości językowych zostały przedstawione problemy związane w praktyce z funkcjonowaniem takich mediów jak prasa, radio, telewizja i internet. It is difficult to imagine linguistic minorities functioning in the modern world without their own media. In this article, the role and significance of minority media are examined through a broad anthropological perspective. The media not only transfers information and provides entertainment but also influences people's perception of the world and the creation of imagined communities.

4 Therefore, the media plays an essential role in the process of maintaining group cultural identity and raises the prestige of the minority language. This article considers the essential issues related to minority media and the ambivalent consequences for a minority group of their existence: i.e., protection of a minority language at the price of cultural uniformity, and the necessity of being financed from above resulting in limitations on the minority media's scope. Based on examples from a few European linguistic minorities, some practical problems concerning the functioning of the minority press, radio, television, and Internet are presented. new media/nowe media; linguistic minorities/mniejszości językowe; imagined communities/wspólnoty wyobrażone; remediation/remediacja; minority language/języki mniejszościowe Aleksandra Grzymała-Kazłowska Artykuł zawiera propozycję koncepcji społecznego zakotwiczenia, która umożliwia powiązanie problematyki tożsamości, adaptacji i integracji imigrantów. Pozwala przezwyciężyć ograniczenia zarówno pojęcia integracji, jak i subiektywnie definiowanej tożsamości oraz uczynić przedmiotem badania zasoby społeczno-psychologiczne, które jednostki mogą wykorzystywać do adaptacji w zmienionej rzeczywistości społecznej. Autorka rozpoczyna od rozważań nad znaczeniem tożsamości dla analiz współczesnego społeczeństwa i przyczynami problematyczności tego pojęcia oraz od przedstawienia potocznego i metaforycznego użycia pojęcia kotwicy. Proponuje aby roboczo zdefiniować zakotwiczanie jako poszukiwanie przez jednostkę istotnych dla niej punktów odniesienia i oparcia, które pozwalają osiągnąć relatywną psychospołeczną stabilność w otaczającej rzeczywistości. Wskazuje na różne typy kotwic: od prawno-instytucjonalnych (np. obywatelstwo) i ekonomicznych (np. zasoby materialne) przez związane z określonymi miejscami (np. miejscem urodzenia) aż do kotwic osobistych (jak cechy fizyczne, praktyki cielesne, indywidualne cechy i wartości), kulturowych (np. język) i najbardziej kluczowych z socjologicznego punktu widzenia kotwic społecznych (zawartych w relacjach rodzinnych i przyjacielskich). Choć propozycja koncepcji społecznego zakotwiczenia wyrasta głównie z badań i rozważań z obszaru studiów migracyjnych nad adaptacją i integracją migrantów, wydaje się pomocna do bardziej ogólnych analiz socjologicznych. The proposed concept of social anchoring contained in this article allows issues of immigrant identity, adaptation, and integration to be combined. It allows limitations to the idea of integration and the subjective defining of identity to be overcome, and it also includes the socio-psychological resources that an individual can use to adapt to a changed social reality. The author begins by considering the meaning of identity for the analysis of contemporary society and the reasons for the problematic nature of the idea; she presents the colloquial and metaphoric uses of the concept of anchoring. She then proposes that anchoring should provisionally be defined as an individual's search for essential points of reference and support that will allow him or her to achieve a relative socio-psychological stability in the environment. She points out various types of anchors: from legal-institutional (for instance, citizenship) and economic (for instance, material resources), through ties to a specific place (for instance, the place where one was born), to personal anchors (such as physical characteristics, physical practices, individual traits, and values), cultural aspects

5 (for instance, language), and - most importantly from the sociological viewpoint - social anchors (contained in relations with friends and family). Although the proposed concept of social anchoring has emerged mainly from studies concerning the adaptation and integration of migrants, it should have application to more general sociological analyses. social anchoring/zakotwiczenie społeczne; identity/tożsamość; integration/integracja; adaptation/adaptacja; immigrants/imigranci Agnieszka Trąbka Migracja w dzieciństwie w związku z pracą zawodową rodziców jest współcześnie doświadczeniem coraz bardziej powszechnym. Jednak stosunkowo rzadko stawała się dotychczas przedmiotem uwagi socjologów. Autorka omawia na podstawie 53 wywiadów biograficznych najważniejsze życiowe wyzwania i pożytki wynikające takiego mobilnego i wielokulturowego dzieciństwa. Próbuje też odtworzyć strategie tożsamościowe podejmowane przez Third Culture Kids, jak określa się w literaturze (głównie amerykańskiej) tę kategorię osób. Zwraca uwagę w szczególności na problemy konstruowania tożsamości narodowej, nadawania spójności i ciągłości własnej tożsamości oraz identyfikacji z przestrzenią. Migration in childhood in connection with a parent's work is a contemporary experience that is becoming increasingly common. However, it has seldom previously been the subject of sociological interest. On the basis of 53 biographical interviews, the author discusses the most important life challenges and advantages arising from such a mobile and multicultural childhood. She also attempts to create the identity strategy undertaken by Third Culture Kids (as this category of persons is described in the - mainly American - literature). She pays particular attention to the problems of constructing a national identity, giving coherence and continuity to one's own identity, and territorial identification. Third Culture Kids; migration/migracja; mobility/ mobilność; childhood/dzieciństw; identity/tozsamość; biographical method/ metoda biograficzna Izabela Grabowska-Lusińska, Ewa Jaźwińska-Motylska Autorki podejmują kwestię różnic roli migracji w przebiegu karier zawodowych kobiet i mężczyzn. Teoretycznym punktem wyjścia jest mertonowska koncepcja struktury możliwości i jej znaczenie dla wyjaśnienia sposobu realizacji celów przez indywidualnych aktorów społecznych migrantów i migrantki. Na podstawie przeprowadzonego wśród migrantów badania jakościowego (seria wywiadów pogłębionych o charakterze biografii zawodowych) przedstawione zostały ścieżki karier zawodowych migrantów w kraju i zagranicą, zarówno ich obiektywny obraz, jak i subiektywna percepcja, z zaznaczeniem roli przypisywanej migracji przez samych migrantów. Ponadto weryfikacji podlega hipoteza, że kobiety i mężczyźni inaczej reagują na strukturę

6 możliwości związanych z migracją oraz inaczej z nich korzystają. The author examines the difference of the role of migration in men's and women's careers. The theoretical entry point is Merton's concept of opportunity structure and its significance for clarifying the means by which individual social actors - male and female migrants - achieve their goals. On the basis of qualitative research conducted among migrants (a series of in-depth interviews of a career-biographical nature) the career paths of migrants within the country and abroad are presented: both in objective terms and in terms of the migrants' subjective perceptions, including the significance they themselves ascribe to the role of migration. In addition, the author tests the hypothesis that men and women react differently to the opportunity structure connected to migration and take advantage of it differently. migration / migracja; vocational careers / kariery zawodowe; opportunity structure / struktura możliwości; gender / płeć Dorota Woroniecka-Krzyżanowska Mimo upływu kilkunastu lat od podpisania w 1998 roku traktatu pokojowego podziały między społecznością katolicką a protestancką w Irlandii Północnej wciąż zaznaczają się z całą ostrością. Segregację północnoirlandzkiego społeczeństwa można obserwować na różnych poziomach: nie tylko miejsca zamieszkania, rynku pracy, sektora edukacji, ale także sfery konsumpcji czy wzorów spędzania czasu wolnego. Począwszy od 1 maja 2004 r. w tę spolaryzowaną rzeczywistość zaczęła wkraczać gwałtownie rosnąca grupa imigrantów, w której najliczniejszy odsetek stanowią Polacy. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o reakcję społeczności lokalnych na pojawienie się imigrantów z Polski, którzy choć w większości postrzegani są jako katolicy nie dają się w oczywisty sposób wpisać w istniejące i utrwalone przez konflikt granice społeczne i symboliczne. In spite of the passage of over a dozen years since the signing of the peace treaty in 1998, the divisions between Catholic and Protestant societies in Northern Ireland are still sharply drawn. The segregation of the Northern Irish population can be observed at various levels: not only in areas of residence, the labor market, and the education sector, but also in the sphere of consumption or in patterns of spending free time. Beginning on 1 May 2004, a rapidly growing group of immigrants, of which the largest percentage was constituted by Poles, began to enter this polarized reality. The aim of the article is to portray the local social reaction to the appearance of immigrants from Poland, who - although generally viewed as Catholics - can not be easily written into the social and symbolic boundaries produced by the conflict. Key words/słowa kluczowe social boundaries/granice społeczne; symbolic boundaries / granice symboliczne; migration/migracja; Northern Ireland / Irlandia Północna Agnieszka Pasieka

7 Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o zasadność użycia kategorii wielokulturowości w odniesieniu do polskiego kontekstu. Autorka stwierdza, że badanie różnorodności w Polsce musi uwzględniać fakt, iż różnorodność ta funkcjonuje w kontekście jednej, dominującej polskokatolickiej kultury, która wywiera ogromny wpływ zarówno na sposób postrzegania Innych, jak i na ustanawianie i podtrzymywanie hierarchii społecznych. Lekceważenie takich uwarunkowań prowadzi do tego, że kategoria wielokulturowości, zamiast stawać się narzędziem dowartościowania mniejszości kulturowych, sprzyja reifikacji różnicy kulturowej i dalszej marginalizacji kulturowych Innych. Ilustrację dla tych refleksji stanowi materiał z badań terenowych w zamieszkanej przez Polaków i Łemków-Ukraińców gminie Uście Gorlickie. Opisując konflikt między zwolennikami i przeciwnikami wprowadzenia podwójnego nazewnictwa, autorka stara się udowodnić, iż debaty prowadzone na lokalnym gruncie odzwierciedlają dominującą w Polsce wizję relacji większość mniejszość. The aim of this article is to try to determine the justifiability of applying the category of multiculturalism in the Polish context. The author claims that studies of diversity in Poland have to take into account that this diversity is functioning in the context of a single, dominant Polish Catholic culture which exerts enormous influence both on the manner in which Others are seen, and on the establishment and maintenance of social hierarchies. Overlooking this circumstance means that instead of being an instrument for the appreciation of cultural minorities the category of multiculturalism favours the reification of cultural differences and the further marginalization of the 'culturally Other'. Material from field research in the district of Uście Gorlickie, which is inhabited by Poles and Lemko Ukrainians, is used for illustration. In describing the conflict between advocates and opponents of the introduction of dual language signs, the author attempts to prove that the debate at the local level reflects the dominant vision in Poland of majority-minority relations. multiculturalism/wielokulturowość; Polishness/polskość; cultural domination/dominacja kulturowa; double naming/podwójne nazewnictwo; Lemkos and Ukrainians/Łemkowie i Ukraińcy Marta Danecka, Emilia Jaroszewska Skala napływu obcokrajowców do Polski sukcesywnie rośnie. Można zauważyć coraz większy napływ imigrantów z Azji, natomiast przybysze z regionu Afryki Subsaharyjskiej nadal stanowią jedynie niewielki odsetek strumienia imigracyjnego. Aby zbadać przyczyny tej dysproporcji autorki analizują znaczenie czynników push and pull na przykładzie Nigerii. A następnie odnosząc się do takich kwestii jak: relacje ze społeczeństwem przyjmującym, kultura, komunikacja, klimat i migracyjne sieci wsparcia oceniają bariery, które mogą zniechęcać mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej do wyboru Polski jako docelowego kraju imigracji.

8 The scale of foreign migration to Poland is continually growing. An increasing number of immigrants from Asia can be seen, although arrivals from the region of Sub-Saharan Africa still constitute only a small percentage of the immigration flow. In order to research the causes of this disproportion, the authors have analysed the importance of push and pull factors using the example of Nigeria. Afterwards, in connection with such questions as relations with the receiving country, communication, climate, and migrant support systems, they evaluate the obstacles that could discourage the inhabitants of Sub-Saharan Africa from choosing Poland as their preferred country of immigration. Sub-Saharan Africa/Afryka Subsaharyjska; migration/migracje; cultural difference/różnice kulturowe; communication/komunikowanie; social distance/dystans społeczny; support system/sieci wsparcia, push and pull Katarzyna Andrejuk Autorka podejmuje analizę dyskursu integracyjnego zawartego w poradnikach dla cudzoziemców, wydanych w Polsce. Skupia się na dwóch istotnych aspektach: po pierwsze, na obrazie polskiej religijności, po drugie, na opisie relacji genderowych oraz ról społecznych kobiet i mężczyzn. Informatory dla cudzoziemców mają za zadanie edukację obcokrajowców do życia w nowym kraju. Można je również odczytywać jako autoportret społeczeństwa przyjmującego, określający jego kluczowe wartości oraz preferowany przebieg integracji. W przypadku badanych poradników wyraźna jest europeizacja dyskursu o integracji i cudzoziemcach: buduje się w nich opozycję między wartościami i wzorcami europejskimi a kulturami spoza Europy. W sferze relacji genderowych poradniki propagują równouprawnienie, a egalitarna wizja społeczeństwa przyjmującego przeciwstawiona jest obrazowi nieegalitarnych krajów wysyłających. W sferze religijności, zwłaszcza jeden z informatorów ukazuje społeczeństwo polskie jako przeniknięte wpływami chrześcijaństwa w różnych sferach życia. The author undertakes to analyse the integration discourse contained in guides for foreigners published in Poland. She concentrates on two major aspects: first, on the portrayal of Polish religiosity, and second, on descriptions of gender relations and the social roles of men and women. Information booklets for foreigners are intended to educate foreigners about life in their new country. They may also be read as a self-portrait of the receiving society, defining its key values and preferred integration methods. In the case of the guides under analysis here, the Europeanization of the discourse on integration and foreigners is clear: they create an opposition between European values and models and those of non-european cultures. In the sphere of gender relations, the guides propagate equal rights, and the egalitarian vision of the receiving society is contrasted with the images of the non-egalitarian sending countries. In the sphere of religiosity, one of the guides in particular portrays Polish life as being imbued with the influence of Christianity.

9 integration of immigrants/integracja imigrantów; multicultural education/edukacja międzykulturowa; religion/religia; gender Paweł Lewandowski Artykuł jest zmierzającym w kierunku syntezy omówieniem powojennych migracji na pozyskane przez Polskę Ziemie Zachodnie. Główną osią rozważań jest spotkanie osadników pochodzących ze Wschodu oraz Zachodu przedwojennego państwa. Mimo odgórnych planów zasiedlenia i optymistycznych nadziei Ziemie Zachodnie najpierw stały się przestrzenią tarć, a dopiero potem długotrwałej integracji. Wspólne zamieszkiwanie pokazało, że przybysze ze Wschodu i Zachodu znacznie się między sobą różnią, a to wytworzyło wiele napięć obserwowalnych na poziomie wzajemnych określeń, stereotypów, wyobrażeń społecznych oraz dostępu do różnych form kapitału w nowym miejscu. Styl życia migrantów pochodzących z dawnej zachodniej Polski najwyraźniej zyskał status obowiązującej normy kulturowej, a przesiedleńcom z dawnych Kresów pozostawiono powinność dostosowania się. Do opisu skomplikowanych wzajemnych stosunków autor proponuje użycie pojęć orientalizacji i okcydentalizacji. This article aims to synthesize the discussion of post-war migration in the Western and Northern Territories acquired by Poland. The main axis of consideration is the meeting of settlers coming from the east and west of the pre-war state. In spite of the centralized plans for resettlement and optimistic hopes, the Western and Northern Territories were first an area of conflict and only later an area of long-lasting integration. Living together revealed that the arrivals from the east and west differed from one another to a large degree, and this produced tension that was observable in their ways of referring to each other, their stereotypes and social images, and in their access to various forms of capital in the new location. The lifestyle of the migrants from Poland's former west clearly achieved the status of the obligatory cultural norm, and the settlers from the former eastern lands were obliged to adapt themselves. The author proposes using the ideas of orientalization and occidentalization to describe these complicated mutual relations. Poland's Western and Northern Territories/Ziemie Zachodnie; resettlement/przesiedlenia; migration/migracja; West/Zachód; East/Wschód; dominance/dominacja