ZESZYTY NAUKOWE 3 (43) 2006

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE 3 (43) 2006 Warszawa 2006

2 RADA REDAKCYJNA prof. zw. dr hab. Zdzisław BOMBERA (przewodniczący) prof. zw. dr hab. Michał GMYTRASIEWICZ prof. zw. dr hab. Zbigniew KRAWCZYK (z-ca przewodniczącego) prof. zw. dr hab. Józef KUBICA prof. zw. dr hab. Jerzy KUCIŃSKI prof. zw. dr hab. Jacek KULAWIK prof. zw. dr hab. Eugeniusz MAZURKIEWICZ (z-ca przewodniczącego) REDAKCJA prof. zw. dr hab. Józef KUBICA redaktor naczelny dr Edward MODZELEWSKI redaktor zeszytu mgr Barbara BEREZA sekretarz Zeszyt poświęcony tematyce turystycznej (T). ADRES REDAKCJI ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna Warszawa, ul. Wolska 43 KOREKTA mgr Joanna Warecka SKŁAD I ŁAMANIE mgr Tomasz Fabiański Copyright by ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2007 ISSN DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o Warszawa, ul. Wolska 43 tel wydawnictwo@druktur.pl

3 Spis treści I. PRODUKT TURYSTYCZNY I UWARUNKOWANIA TURYSTYKI Dariusz Ostrowski Zachowania nabywców usług turystycznych Katarzyna Chrościcka Demograficzne uwarunkowania rozwoju produktu turystycznego Magdalena Michaliszyn, Michał Grzegorek Uwarunkowania atrakcyjności turystycznej regionu wybrane aspekty Katarzyna Chrościcka Rola kapitału ludzkiego w kształtowaniu produktu turystycznego Michał Grzegorek Zastosowanie metod kartografii społeczno-gospodarczej w geografii turystycznej Jarosław Płachecki Celtycki tygrys doświadczenia Irlandii w procesie integracji z Unią Europejską II. Turystyka a pedagogika Justyna Kościelnik Turystyka aktywna w programach Zielonych Szkół Krzysztof Lubański Pedagogiczny potencjał turystyki Edward Erazmus Strategie uczenia się i studiowania w gospodarce rynkowej III. Problematyka żywienia a turystyka Ewa Michota-Katulska, Katarzyna Wolnicka Współczesne tendencje żywienia osób uprawiających sport i aktywnych fizycznie Piotr Dominik Zastosowanie żywności funkcjonalnej w gastronomii hotelowej

4 IV. Z ZAGADNIEŃ CZASU WOLNEGO Kazimierz Migdał, Anna Migdał Percepcja czasu psychologicznego a preferencje w programowaniu czasu wolnego Jan Pięta Budżet czasu i pojęcie czasu wolnego V. Z kart historii Aleksy Chmiel Turystyka w działalności organizacji młodzieżowych (ZMP, ZMS i ZSMP) VI. RECENZJE I SPRAWOZDANIA Zbigniew Krawczyk Wprowadzenie do teorii rekreacji ruchowej 259 Dariusz Ostrowski, Rafał Rastawicki, Jan Wysokiński Turystyka i rekreacja w regionalnej perspektywie SUMMARY

5 TABLE OF CONTENT I. The tourist product and the tourism conditionings Dariusz Ostrowski The behaviour patterns of tourist service buyer 9 Katarzyna Chrościcka The demographic conditioning of the tourist industry development 43 Magdalena Michaliszyn-Ciesnowska and Michał Grzegorek The conditioning of the tourist region attractiveness chosen aspects Katarzyna Chrościcka The impact of human resources on the development of the tourist industry Michał Grzegorek The use of the socio-economic cartography in the tourist geography 81 Jarosław Płachecki The Celtic tiger the Irish experience in the EU integration II. Tourism vs. Pedagogy Justyna Kościelnik Active tourism in the programme of Green schools Krzysztof Lubański The pedagogical potentials of tourism Edward Erazmus The strategy of learning and studying in the market economy. 161 III. Nutrition vs. tourism Ewa Michota-Katulska and Katarzyna Wolnicka The modern nutrition tendencies of people practising sport and being physically active Piotr Dominik The use of the functional food in the hotel catering

6 IV. The chosen aspects of leisure time Kazimierz Migdał, Anna Migdał The perception of the psychological time vs. the preferences in the leisure time programming Jan Pięta The time budget and the concept of the leisure time V. From a historical perspective Aleksy Chmiel The youths organizations in the tourism 245 VI. Review Zbigniew Krawczyk The introduction to the theory of mobile recreation. The review of the academic book titled The outline of the theory of the mobile reacreation edited by A. Dąbrowski. Publishing house: ALMAMER and AWF. Warsaw p Dariusz Ostrowski, Rafał Rastawicki, Jan Wysokiński Tourism and recreation in the regional perspective SUMMARY

7 SUMMARIES Dariusz Ostrowski Zachowania nabywców usług turystycznych Autor artykułu przedstawia i analizuje pojęcie zachowań konsumentów usług turystycznych oraz uwarunkowania zachowań nabywców usług turystycznych. Do czynników wyznaczających aktywność turystyczną autor zalicza: przynależność do klasy społecznej, kompetencje kulturowe nabywcy, kulturę i subkulturę nabywców, uprzemysłowienie i urbanizację środowiska. O zachowaniach konsumenckich decydują również czynniki społeczne (rola i funkcja społeczna jednostki w grupie, rodzinie, styl życia, wzorce konsumpcji, czyli wzorce wydatkowania turysty) oraz czynniki psychologiczne (osobowość turysty, uczenie się i postrzeganie, potrzeby konsumenta oraz postawy i motywacje). Autor poddaje także analizie proces dokonywania zakupu produktu turystycznego. Podkreśla przy tym znaczącą dla podejmowania decyzji rolę przywódców opinii. W końcowej części artykułu opisuje zjawisko dysonansu pozakupowego i sposoby jego redukcji. The behaviour patterns of tourist service buyer The author presents and analyzes the concept of the behaviour patterns of the tourist service buyer and their conditioning. According to him the factors which define the active tourist are the following: the social status the cultural competence of the buyer the culture and sub-culture of the buyer the industralization and urbanization of the environment Additionally, he outlines the other factors: social, which contribute to the consumer behaviour patterns (the role and the social function of an individual in the group, his family, his lifestyle, his consumption patterns; this means the patterns

8 8 Summaries of the tourist s expenditures), and psychological (the personality of the tourist, his learning and perceiving process, the consumer s needs, attitudes and motivations). The author also analyzes the process of purchasing the tourist product. He underlines the role of the opinion leaders in decision-making. At the end of the article the author describes the phenomenon of the after-purchase dissatisfaction and the ways of dealing with it.

9 Summaries 9 Katarzyna Chrościcka Demograficzne uwarunkowania rozwoju produktu turystycznego Artykuł traktuje o tworzeniu przez demografię nowych rynków konsumenta i przemianie dotychczasowych. Opisuje wpływ demografii na to, co będzie kupowane, przez kogo i w jakich ilościach na rynku turystycznym. Populacje z natury niestabilne stanowią pierwszy czynnik środowiskowy, który należy analizować i rozważać przy rozwoju produktu turystycznego. W dobie błyskawicznie rozwijającego się postępu technicznego możemy być świadkami dużego spadku ilośc siły roboczej, ale nie dotyczy to zapewne usług, a zwłaszcza usług turystycznych, w których to ludzie odgrywają szczególne znaczenie. Postęp techniczny wykorzystywany w medycynie sprawi, że ludzie będą żyli dłużej. Starzenie się ludności, ale i jednoczesne wydłużenie się okresu życia zawodowego sprawi, że rozwój produktu turystycznego należy wiązać z tą właśnie klientelą. The demographic conditioning of the tourist industry development The paper is concerned with the developments in demography creating the new consumer markets and changing the existing ones. It describes the impact of demography on what will be purchased in the tourist industry, by whom and in what quantity. The populations, by nature, are not stable. Therefore, they should be the basis of analysis when considering the expansion of the tourist industry. In the age of rapid technical progress we can witness the lower demand for the labour force. This, however, does not apply to the service sector in general and to the tourist industry in particular, where manpower plays a major role. The breakthroughs in medicine have contributed to longer lives and this, in turn, will result both in the ageing of the global population and the increase in the retirement age. This sector of the population should be taken into consideration when contemplating the expansion of the tourist industry.

10 10 Summaries Magdalena Michaliszyn-Ciesnowska, Michał Grzegorek Uwarunkowania atrakcyjności turystycznej regionu wybrane aspekty Pojęcie regionu turystycznego jest trudne do zdefiniowania. Odnosi się do podziału powierzchni ziemi, podziału przestrzeni społeczno-ekonomicznej. Region turystyczno-usługowy istnieje w układzie przestrzennym, jest złożony z zagospodarowania turystycznego, osób zatrudnionych w turystyce oraz infrastruktury turystycznej. Istnieje wiele podziałów przestrzeni turystycznej Polski na regiony. Najbardziej znanym jest podział M. I. Mileskiej na 21 regionów wypoczynkowo-turystycznych. W układzie województw największy krajowy ruch turystyczny notowany jest na Mazowszu, w woj. pomorskim i małopolskim. Turyści zagraniczni ponadto często odwiedzają woj. wielkopolskie i lubelskie. Regiony turystyczne Polski są rozmieszczone nierównomiernie, a ich lokalizacja w głównej mierze zależy od położenia najważniejszych walorów przyrodniczych i kulturowych. The conditioning of the tourist region attractiveness chosen aspects The concept of the tourist region is hard to define. It refers to the area and social-economic expanse division. The tourist service region exists in a space system and is composed of the tourist estate management, people employed in the tourist industry and the tourist infrastructure. There are many Polish tourist expanse divisions. The most popular is the Milewska division of 21 tourist-recreation regions. In the Polish province system the biggest tourist activity is noted in the Mazovia, Pomerania and Little Poland Provinces. In addition, the foreigners come to the Great Poland and Lubelskie Province. The tourist regions are unevenly spread across Poland. Its location depends mainly on the distribution of the most important natural and cultural values.

11 Summaries 11 Katarzyna Chrościcka Rola kapitału ludzkiego w kształtowaniu produktu turystycznego Zarządzanie turystyką i kształtowanie produktu turystycznego nabierają szczególnego znaczenia. Produkt turystyczny to nie tylko zróżnicowane możliwości zakwaterowania, wyżywienia czy spędzenia wolnego czasu. To przede wszystkim ludzie, którzy kształtują wizerunek firmy i zaspakajają potrzeby swoich klientów tak, aby pozyskać i utrwalić ich lojalność. Muszą prezentować się wobec klientów jako partner solidny i zatroskany o ich dobro. The impact of human resources on the development of the tourist industry The management and the development of the tourist product is of great importance. The tourist product is not just a diversification of accommodation, catering and entertainment. It is, first of all, personnel who project the image of the company and meet the clients needs in order to obtain and retain their loyalty. They have to prove themselves as a reliable and caring partner.

12 12 Summaries Michał Grzegorek Zastosowanie metod kartografii społeczno-gospodarczej w geografii turystycznej W dobie informatyzacji i masowej dostępności do danych statystycznych i naukowych istnieje potrzeba stosowania metod kartograficznych przy prezentacji zjawisk. Także geografia turystyczna jako dziedzina nauki może wykorzystywać rozmaite sposoby przedstawiania na mapie. Artykuł opisuje poszczególne metody stosowane w kartografii społeczno-gospodarczej i wskazuje jak można je wykorzystać w geografii turystycznej. Opisano główne metody takie jak: wykresy, diagramy i kartodiagramy, kartogramy oraz izolinie. The use of the socio-economic cartography in the tourist geography In the age of the information technology and the mass access to statistical and research data it is necessary to make use of the cartographic methods in presenting the phenomena. Besides, the tourist geography as a scientific discipline can use various means of the map presentation. The article describes the particular methods used by the socio-economic cartography and shows how to apply them in the tourist geography. The author highlights the most common methods such as: graphs, diagrams and cartodiagrams, cartograms and isolines.

13 Summaries 13 Jarosław Płachecki Celtycki tygrys doświadczenia Irlandii w procesie integracji z Unią Europejską Treścią artykułu jest zanalizowanie i ukazanie doświadczeń Irlandii Celtyckiego tygrysa w procesie integracji z Unią Europejską. We wprowadzeniu autor dokonuje pewnego uporządkowania pojęć oraz wskazuje traktatowe podstawy integracji. Sporo miejsca zajmują rozważania na temat historycznych i politycznych uwarunkowań integracji Irlandii z Unią Europejską. Autor sięga tutaj do historii brytyjskiej dominacji, do walk Irlandii o niepodległość, ukazuje drogę Irlandii do UE i pierwsze jej kroki w strukturach europejskich. Najwięcej uwagi poświęca autor gospodarczemu aspektowi integracji Irlandii z Unią Europejską. Pokazuje, jak w ramach UE Irlandia przekształcała się stopniowo dzięki mądrej polityce ekonomicznej w silne gospodarczo państwo Celtyckiego tygrysa. W ostatniej części artykułu ukazano współczesny potencjał ekonomiczny Irlandii, jej miejsce w gospodarce UE i perspektywy rozwoju. The Celtic tiger the Irish experience in the EU integration The article is concerned with the analysis and presentation of the Irish experience the Celtic tiger in the EU intergration. In the introduction the author arranges the basic principles of the integration in an orderly manner and presents its treaty basis. He writes at length upon historical and political conditioning of Ireland being integrated into the EU. The author mentions the history of the British domination, the Irish fight for independence, shows Ireland s way to the EU and its first steps in the European structures. He especially pays attention to the economic aspect of Ireland s integration with the EU. He presents how within the EU Ireland transformed gradually into an economically strong country Celtic tiger thanks to a wise economic policy. In the last part of the article contemporary economic potentials of Ireland are shown, its place in the EU economy and perspectives for its development.

14 14 Summaries Justyna Kościelnik Turystyka aktywna w programach zielonych szkół Zielone Szkoły są idealnym rozwiązaniem dla młodzieży szkolnej, która ze względu na postępujący czynnik cywilizacyjny traci nie tylko wiedzę o przyrodzie, ale i kontakt z nią. Na przeszkodzie w prawidłowej organizacji Zielonych Szkół staje jednak wiele elementów, m.in. brak wiedzy o pozytywnym wpływie tej formy nauki połączonej z wypoczynkiem i przyzwyczajenie do utartych rozwiązań organizatorów wycieczek szkolnych. Autorka skupia się na pozytywnym wpływie Zielonych Szkół na całokształt wychowania młodzieży, przedstawia alternatywne rozwiązania programowe, zaś w końcowej części wykazuje zalety Roztocza jako miejsca odpowiedniego do organizowania tej formy wyjazdów młodzieży szkolnej. Active tourism in the programme of Green schools Green schools are an ideal solution for the school youth who because of a progressive civilisation factor is losing not only the knowledge about nature but also the contact with it. However, there are many obstacles on the way to organize Green Schools properly. Among others there is the lack of knowledge about positive influence of this form of learning and resting joined together, as well as the habit of using the same solutions used by those who organise school trips. The author focuses on the positive influence of Green Schools on the whole of the youth upbringing and presents alternative programme solutions. In the final part she shows the advantages of Roztocze region as the right place to organize that kind of school youth trips.

15 Summaries 15 Krzysztof Lubański Pedagogiczny potencjał turystyki Aktywność turystyczna może być pełnoprawną formą pracy wychowawczej oraz samowychowania pod warunkiem właściwego doboru jej treści i sposobów realizacji. Uwzględniając cele oddziaływań pedagogicznych i ich metody, należy wykorzystać podstawowe atrybuty tkwiące w turystyce dla kształtowania pożądanych cech osobowości. Ważne jest też, by proces wychowania przez turystykę nie dotyczył jedynie oddziaływań instytucjonalnych, lecz stał się działalnością autokreatywną. The pedagogical potentials of tourism The tourist activity may be a meaningful form of the upbringing and the selfupbringing providing that a proper choice of content and method of realization has been made. Taking into consideration the aims of the pedagogical interactions and their methods we should exploit the basic attributes of tourism to project a required personality. There is no denying that the process of the upbringing through tourism should not be only an institutional activity but also an autocreative one.

16 16 Summaries Edward Erazmus Strategie uczenia się i studiowania w gospodarce rynkowej W gospodarce rynkowej ważną rolę w procesie kształtowania osobowości zawodowej odgrywają cztery strategie uczenia się i studiowania, mniej jest efektywna strategia nauczania. Nie zapewnia ona aktywnych kontaktów z materiałem interpretowanym z różnych punktów widzenia. Natomiast w strategiach wielostronnego studiowania mieszczą się umiejętności koncepcyjne i praktyczne, twórcze i wykonawcze wraz ze środkami działania: analizowania, planowania, projektowania i posługiwania się narzędziami. Wizerunek osobowości kształtuje się w ramach strategii: 1. Erudycyjno- -oświeceniowej, 2. Odkrywania (problemowej), 3. Działania realizującego się przez czynności jednostek i zbiorowości, 4. Przeżywania obejmującego mechanizmy radości i smutku, zachwytu i pogardy itd. Wszystkie te cztery strategie razem stanowią podstawę do wielostronnego uczenia się i studiowania, a w rezultacie do kształtowania się osobowości produktywnej. The strategy of learning and studying in the market economy In the market economy the four strategies of learning and studying are key to the process of projecting a professional personality. The strategy of teaching is less effective. It does not guarantee active contacts with the materials seen from different points of view. However, the strategy of versatile studying comprises the conceptual an practical, creative and executive skills altogether with the means of performance: analyzing, planning, projecting and tool-managing. The personality image is formed through four strategies: 1. erudite and instructive process 2. discovering (problem-solving) process 3. activities of individuals and groups 4. experiencing through mechanisms of joy and sorrow, admiration and contempt. All these four strategies are the basis for versatile learning and studying and, as a consequence, for projecting a productive personality.

17 Summaries 17 Ewa Michota-Katulska and Katarzyna Wolnicka Współczesne tendencje żywienia osób uprawiających sport i aktywnych fizycznie W artykule ukazano nowe tendencje żywienia osób uprawiających sport zarówno wyczynowo, jak i rekreacyjnie, np. w ramach turystyki kwalifikowanej. Właściwe odżywianie oraz trening to czynniki najsilniej wpływające na kondycję fizyczną. W przypadku osób wykazujących dużą aktywność fizyczną należy pamiętać o odpowiednio większej ilości energii i składników pokarmowych (szczególnie węglowodanów) w diecie. Artykuł prezentuje specyfikę żywienia w okresie treningowym, w trakcie zawodów oraz regeneracji po zawodach. The modern nutrition tendencies of people practising sport and being physically active The article presents new nutrition tendencies of people practising sport both professionally and recreationally e.g. in the form of the qualified tourism. A proper nutrition and training are key factors contributing to fitness. When you are physically active it is important to provide enough energy and nutritious ingredients (especially carbohydrates) in your diet. The article deals with the problem of nutrition in the period of intensive training, during the sport competition or regeneration after the sport competition.

18 18 Summaries Piotr Dominik Zastosowanie żywności funkcjonalnej w gastronomii hotelowej Żywność funkcjonalna (prozdrowotna) staje się coraz bardziej popularna w wielu krajach. W artykule przedstawiono znaczenie żywności spełniającej, poza zaspokajaniem głodu, różnorodne funkcje. Żywność funkcjonalna została już włączona do narodowych programów zdrowotnych, m.in. w USA i Finlandii. Przytoczono dane dotyczące rozwoju rynku żywności funkcjonalnej i podano przykłady wybranych produktów handlowych. The use of the functional food in the hotel catering The functional food (healthy) is becoming more and more popular in many countries. In the paper different functions of food, not only to appease one s hunger, are presented. The functional food has already been included into the national programs of e.g. the USA and Finland. The examples of the commercial functional food products have been tabulated.

19 Summaries 19 Kazimierz Migdał, Anna Migdał Percepcja czasu psychologicznego a preferencje w programowaniu czasu wolnego Autorzy badali zależności między percepcją czasu psychologicznego a zachowaniem ludzi w czasie wolnym. W badaniach zastosowali metodę korelacyjną, wykorzystując jako narzędzia pomiaru zmiennych standaryzowane kwestionariusze. Grupę badaną stanowiły osoby w przedziale wieku 18 do 45 lat z wykształceniem średnim i wyższym, mieszkający na wsi i w miastach o różnej wielkości kobiety i mężczyźni. Autorzy stwierdzili występowanie trzech grup osób, skoncentrowanych na: a) przeszłości, b) teraźniejszości i c) przyszłości, oraz dwóch grup: a) nie wrażliwych na tempo upływu czasu i b) wrażliwych na tempo upływu czasu. Stwierdzono zależności między percepcją czasu a planowaniem czasu wolnego. Koncentracja na czasie minionym znacząco obniża aktywność bieżącą, ale nie wpływa na planowanie przyszłości i pozytywnie koreluje z dbałością o własne zdrowie i sprawność. Najsilniejszy związek występuje między długością perspektywy myślenia o czasie przyszłym a planami. Badania potwierdziły sygnalizowane w literaturze różnice w percepcji czasu między kobietami a mężczyznami, ale tylko w odniesieniu do czasu minionego. Kobiety znacznie częściej myślą o czasie minionym. The perception of the psychological time vs. the preferences in the leisure time programming The authors have made research into the interdependence between the perception of the psychological time and the behaviour of the people spending their leisure time. They applied the correlative method using the standarized questionnaires as tools of measuring the variables. The women and men, aged 18-45, of middle and higher education, living in the countryside and in the town of various sizes were the group samples. The researchers discovered the three groups focused on: a/ the past b/ the present c/ the future and the two groups:

20 20 Summaries a/ not sensitive to the pace of passing time b/ sensitive to the pace of passing time. They discovered the interdependence between the time perception and the leisure time. The concentration on the passed time considerably decreases the present activity but does not influence the future planning and positively correlates with the care for your own health and fitness. There is the strongest link between the length of perspective thinking about the future planning and the plans. The research confirmed the differences, which had already been mentioned in the literature, in the time perception between men and women but only in the terms of the passed time.

21 Summaries 21 Jan Pięta Budżet czasu i pojęcie czasu wolnego Treść artykułu obejmuje problematykę budżetu czasu i czasu wolnego. W szczególności w artykule przedstawiono sposoby badania budżetu czasu i dokonano ustaleń terminologicznych w definiowaniu czasu wolnego. Ponadto sprecyzowano współczesne pojmowanie czasu wolnego jako składnika budżetu czasu ogólnego, rozpatrzono niektóre zagadnienia dobrowolności i bezinteresowności wczasowania. Omówiono też pracę zawodową, która jest podstawowym kryterium podziału budżetu czasu i wydzielenia z niego czasu wolnego oraz zwrócono uwagę na ekonomiczny wymiar czasu wolnego. The time budget and the concept of the leisure time The article deals with the time budget and the leisure time. In particular, it describes the different ways of measuring the time budget and defining the lesiure time in the termonological terms. The author specified the modern idea of leisure time as an element of the general time budget, examined some aspects of voluntary and disinterested relaxation. He also investigated the professional career which is the basic criterium of time budget division and the leisure time distribution. Additionally, he draws attention to the economic dimension of the leisure time.

22 22 Summaries Aleksy Chmiel Turystyka w działalności organizacji młodzieżowych (ZMP, ZMS i ZSMP) Spośród wielu organizacji młodzieżowych z okresu II RP tylko nielicznym OMTUR, ZWZ, ZMD i ZMW RP Wici po II wojnie światowej było dane prowadzić działalność turystyczną. Powstały w 1948 r. z połączenia wymienionych organizacji ZMP turystyce poświęcił niewiele uwagi, skupiając się głównie na działalności sportowej. Natomiast jego następcy, zarówno ZMS, jak i ZSMP, działalność turystyczną traktowały prestiżowo, co przejawiało się w uprawianiu różnych form turystyki, od wycieczek, poprzez obozy rekreacyjno-szkoleniowe, do niemal wszystkich dyscyplin turystyki kwalifikowanej. The youths organizations in the tourism Between 1945 and 1989 not many youth organizations were to conduct tourist activity OMTUR, ZWZ, ZMD and ZMW RP Wici. These leftish youths organizations merged and established the Union of Polish Youths (ZMP) in 1948 which paid little attention to the tourist activity. Rather it focused on the sport activity. However, its successors the Union of Socialist Youths (ZMS) and the Union of Polish Socialist Youths (ZSMP) attached much importance to the tourism by organizing different kinds of events such as excursions, trips, recreational and training camps and all types of qualified tourism.