Zmiany klimatyczne a edukacja ekologiczna społeczeństwa

Transkrypt

1 Zmiany klimatyczne a edukacja ekologiczna społeczeństwa Janina Kawałczewska - RCEE w Płocku Zadanie realizowane w ramach projektu: Człowiek energia środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

2 Cel: promocja edukacji ekologicznej społeczeństwa na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Jeśli myślisz rok naprzód sadź ryż. Jeśli myślisz 10 lat naprzód sadź drzewa Lecz jeśli myślisz 100 lat naprzód ucz ludzi. (przysłowie chińskie źródło Pod kloszem, czyli prognoza pogody Kontynuacja.

3 1. Rola edukacji ekologicznej w kształtowaniu świadomości społeczeństwa na temat zmian klimatu. - czy społeczeństwo, posiada wystarczająco bogaty dostęp do wiarygodnych wiadomości: o klimacie i przyczynach jego zmian, o sposobach postępowania w domu, w pracy, w drodze do pracy, podczas odpoczynku itp., aby nie przyczyniać się do zmian klimatu, o energetyce w świecie, Europie iw Polsce i jej wpływie na zmiany klimatu, wpływie na klimat budownictwa, rolnictwa, transportu, leśnictwa, handlu, działalności społecznej, czy władza w Polsce zna problematykę zmian klimatycznych, problemy energetyki w Polsce, w Europie i na świecie i wpływ energetyki konwencjonalnej na środowisko przyrodnicze.

4 - ochrona klimatu i energetyka w polityce ekologicznej państwa na lata z perspektywą do roku 2016: działania na rzecz realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałania zmianom klimatycznym, ochronie różnorodności biologicznej, udział społeczeństwa na rzecz ochrony środowiska i podnoszenia świadomości ekologicznej, brak ochrony klimatu (osobnego rozdziału w PEP), brak jakiegokolwiek celu enumerywnego dla ochrony klimatu, rozwoju OZE, efektywności energetycznej, w odniesieniu do ochrony klimatu PEP jest bardzo słabo powiązana z polityką ekologiczną Unii Europejskiej co może spowodować, że Polska nie będzie w stanie spełnić wymogów UE, ochrona klimatu postrzegana jest jako bariera rozwoju gospodarczego i zagrożenia dla Polski, a nie szansa na budowę innowacyjnej gospodarki,

5 - niektóre z wyników badań socjologicznych prowadzonych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju: zachowania konsumenckie zdominowane przez dwa motywy: ekonomiczny i zdrowotny, ludzie skłonni do działań proekologicznych, jeśli widzą w nich związek z ochroną i poprawą stanu zdrowia swojego i swoich bliskich, Łatwiej uzyskuje się efekt ekologiczny w postaci oszczędzania wody, energii, segregacji odpadów, jeśli efekty tych działań wiążą się z wymiernymi korzyściami dla ludzi, zagrożenia ekologiczne (patrz kampania wyborcza do samorządów), zanieczyszczenie środowiska nie jest odbierane jako zagrożenie cywilizacyjne, dziura ozonowa - 50 % badanych, ocieplenie klimatu - 25 % badanych, zanieczyszczenie powietrza 30 % badanych, zanieczyszczenie wód 31 % badanych, kwaśne deszcze - 21% badanych, Wyczerpywanie zasobów 8 % badanych, - brak jednoznacznych opinii, ekspertyz na temat zmian klimatu (rozmowy trenerów RCEE ze społeczeństwem), - brak jednoznacznego przekazu na temat zmian klimatu ze strony kompetentnych źródeł.

6 2. Konieczne działania edukacyjne na rzecz zwiększenia świadomości ekologicznej społeczeństwa dla przeciwdziałania zmianom klimatu, - działania ze strony administracji rządowej, samorządów i funduszy ekologicznych, aktywna współpraca ze społecznościami lokalnymi propagująca sektorowe, kluczowe programy adaptacji do zmian klimatu (gospodarka wodna, leśna, rolnictwo, gospodarka przestrzenna, budownictwo, ochrona zdrowia) podczas wdrażania tych programów, w tym opracowania programów w gminach,

7 - działania ze strony nauki, mediów, ośrodków edukacji: budowa scenariuszy zmian klimatu, modeli klimatycznych zagrożeń, instrumentów wspomagających realizację programów zapobiegania zmianom klimatu, powszechne prezentowanie w/w działań za pośrednictwem mediów, ośrodków edukacji ekologicznej, - udział poszczególnych sektorów w emisji gazów cieplarnianych; energetyka (26 %), przemysł (19 %), leśnictwo (17%), rolnictwo (14 %), transport (13 %), budownictwo (8 %), odpady (3 %),

8 3. Przykłady działań na rzecz ochrony klimatu w sektorze rolniczym, - czynniki klimatyczne decydujące o powodzeniu produkcji rolnej, temperatura, opad, przymrozki, długość okresu wegetacyjnego, - udział źródeł rolniczych w emisji gazów cieplarnianych (Źródło: IPCC 2007), nawożenia mineralne (N 2 O 51 %), fermentacja żołądkowa bydła (CH 4 31 %), gospodarka gnojowicą (CH 4 11 %) (N 2 O 7 %), - działania na rzecz redukcji w/w emisji, redukcja emisji N 2 O z gleby, pochłanianie węgla, redukcja emisji CH 4, redukcja emisji CO 2, zwiększanie pochłaniania, unikanie emisji, - znaczące zmiany w produkcji rolniczej: zmiany w diecie, rolnictwo ekologiczne, agroleśnictwo, - niewielkie zmiany w stosowanej technologii: upraw, hodowli zwierząt, gospodarki nawozami.

9 - przykłady emisji: ziemniaki 235 kg CO 2 eg/mg, kukurydza na paszę 577 kg CO 2 eg/mg pszenica na mąkę 804 kg CO 2 eg/mg wieprzowina 6360 kg CO 2 eg/mg, jagnięcina 7500 kg CO 2 eg/mg, wołowina kg CO 2 eg/mg, - odpowiedzialność ODR za kształcenie ekologiczne rolników,

10 4. Działania edukacyjne dla innych sektorów i dla ogółu społeczeństwa energetyki (26 %), gospodarki komunalnej (3 %), transportu (13 %), przemysłu (19 %), leśnictwa (17 %).

11 5. Rola ośrodków edukacji ekologicznej: - wyniki badań Instytutu na rzecz Ekorozwoju w ramach projektu Mądry Polak przed szkodą, czyli dbałość o przyszłą jakość życia, Cel - stworzenie wspólnego podejścia władz i społeczności lokalnych w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym wynikającym z coraz częściej i intensywniej występujących ekstremów pogodowych, które wiążą się z pogłębiającymi się zmianami klimatu: Efekty badań: 5/30 gmin - brak jakichkolwiek działań związanych z ochroną klimatu, 14/30 gmin działania minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia szkód oraz przygotowujące do funkcjonowania w sytuacji kryzysowej (głównie działania prewencyjne w zakresie ochrony przed powodzią), Zabezpieczenia na wypadek sytuacji kryzysowych: agregaty prądotwórcze przy SUW, specjalistyczny sprzęt (np. łódź motorowodna), zaplecze noclegowe, system ostrzegania kryzysowego.

12 Zabezpieczenie przed skutkami ekstremów pogodowych: odbudowa, wzmacnianie, podwyższanie wałów rzecznych, przegląd ich, przegląd urządzeń wodnych, regulacja rzek, ograniczenie możliwości zabudowy w strefach zalewowych, kontrola stanu drzew, budowa systemów odwadniających przy drogach, zabezpieczenia w prywatnych domach, wczesne ostrzeganie: współpraca z IMGW, posterunki wodowskazowe, monitoring przed pożarami w lasach, ubezpieczenia prywatnych budynków, ubezpieczenia miejsc użytku publicznego, adaptacja: zmiany w rolnictwie odejście od roślin wrażliwych na czynniki atmosferyczne, zastępowanie rolnictwa agroturystyką.

13 - zadanie dla ośrodków edukacji ekologicznej, szkół, mediów, gmin, powiatów, itp. Cel: zrozumienie konieczności działań na rzecz ochrony klimatu, konferencje, seminaria, warsztaty, zajęcia terenowe, wydawnictwa (poradniki, kalendarze, zakładki itp.), konkursy, propagowanie technologii przyjaznych klimatowi, ścieżki ekologiczne, audycje radiowe, telewizyjne, wywiady, artykuły prasowe, - potrzeba stworzenia odpowiedniej bazy edukacyjnej i przygotowanie kadry edukatorów, - Konieczność zabezpieczenia środków finansowych na edukację ekologiczną z budżetów gmin, powiatów, funduszy ekologicznych.

14 6. RCEE w Płocku na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym 6.1. Ku zrównoważonemu rozwojowi gmin województwa mazowieckiego (szkolenia i warsztaty dla pracowników samorządów gmin, organizacji społecznych) rok, źródło finansowania: WFOŚiGW w Warszawie. Przykłady szkoleń, seminariów, -Gospodarowanie odpadami a efekt cieplarniany -Skutki globalnego ocieplenia dla Polski i przeciwdziałania im. Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu-poznań 2008r, -budowa odnawialnych źródeł energii na Mazowszu, -Co możemy zrobić w domu, w środowisku lokalnym, aby przeciwdziałać zmianom klimatycznym? -Finansowanie budowy odnawialnych źródeł energii ze środków polskich funduszy ekologicznych i funduszy zagranicznych, w tym Unii Europejskiej.

15 6.2. Płocka akademia ekologii dla rozwoju zrównoważonego Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej (szkolenia, warsztaty dla młodzieży, przedsiębiorców, pracowników samorządowych) r r - źródło finansowania: NFOŚiGW *konkursy grantowe i warsztaty pn. Oszczędzając energię, racjonalnie gospodarując odpadami, chrońmy klimat Ziemi * warsztaty i konferencje z okazji Międzynarodowego Dnia Ziemi w Płocku, Włocławku i Kutnie. -happeningi przygotowane przez młodzież, -badanie poziomu wiedzy ekologicznej dot. zmian klimatu, -prezentacja społeczeństwu odnawialnych źródeł energii(pomp ciepła, kolektorów słonecznych), -tematyka konferencji z okazji Międzynarodowego Dnia Ziemi * zadania mieszkańców, firm i instytucji w zakresie klimatu w aspekcie ustaleń konferencji klimatycznej, * wdrażanie pakietu energetyczno-klimatycznego w przedsiębiorstwach w aspekcie konferencji klimatycznej w Poznaniu, * odnawialne źródła energii a ochrona przyrody, * Jak wykorzystać fundusze UE do działań na rzecz ochrony klimatu.

16 6.3. Region płocki, Kujaw i Ziemi Kutnowskiejregionem świadomych ekologicznie roku roku -źródło finansowania NFOŚiGW. Niektóre cele projektu: inicjowanie działań służących wdrażaniu zrównoważonego rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem zmian klimatycznych, - zwiększenie odpowiedzialności społeczeństwa za działania służące ochronie klimatu, - kształtowanie roli szkoły jako lokalnego centrum zrównoważonego rozwoju. - ułatwienie współpracy samorządów gmin z organizacjami pozarządowymi w zakresie wdrażania ZR. Uczestnicy: przedstawiciele samorządów gmin, radni, sołtysi, nauczyciele, organizacje społeczne, szkoły

17 Tematyka niektórych seminariów i warsztatów. Seminaria: - Zmiany klimatu - Odnawialne źródła energii - Zalesienia i zadrzewiania a ochrona klimatu

18 Warsztaty: - Co mogę zrobić dla ochrony klimatu, - Odnawialne źródła energii a ochrona przyrody w naszych środowiskach. - Przygotowujemy projekty zadrzewień i zalesień. - Jak oszczędzać energię w domu, miejscu pracy, w życiu codziennym, aby przeciwdziałać zmianom klimatycznym?

19 6.4 Sięgnij po słońce program wykorzystania energii odnawialnej w społecznościach wiejskich metodą zrób to sam

20 Założeniem programu Sięgnij po słońce jest pokazanie jak własnymi siłami, od podstaw, przy minimalnych nakładach finansowych można zbudować kolektor słoneczny typu wodnego, który zainstalowany na obiekcie, jakim może być szkoła, gminny dom kultury, ośrodek pomocy społecznej czy urząd gminy spełnia rolę wspierającego źródła energii do podgrzania ciepłej wody użytkowej. Program bazuje na autorskim modelu instalacji solarnej pana Adama Chodźki z Międzyrzeca Podlaskiego.

21 Cele Programu wyszkolenie kadry około 150 osób z praktycznymi umiejętnościami budowy kolektorów słonecznych (wodnych) i całych instalacji wodnych. wykonanie 15 modelowych instalacji solarnych (6 m² absorbera + instalacja na każdy obiekt): 10 na Mazowszu (gmina Brudzeń Duży, Drobin, Bielsk, Nowy Duninów, Gąbin, Staroźreby, Słupno, Przasnysz, Gostynin) 2 w kujawsko-pomorskim (gmina Włocławek i Baruchowo) 1 w pomorskim (gmina Kwidzyn) 1 w śląskim (gmina Jeleśnia) 1 na Podlasiu (gmina Jeleniewo)

22 Cele Programu cd. wskazanie rolnikom i innym członkom społeczności lokalnych alternatywnego źródła zarobkowania w zakresie budowy instalacji solarnej metodą zrób to sam jako przykładu łączenia kwestii socjalnych z ekologicznymi. budowanie współpracy pomiędzy członkami lokalnej społeczności w celu zdobycia poparcia dla zmian proekologicznych na terenie swojego sołectwa czy gminy. ochrona środowiska przyrodniczego poprzez budowę nowoczesnej proekologicznej instalacji solarnej, która zastępując tradycyjne systemy ogrzewania wody eliminuje ilość zanieczyszczeń powęglowych, szczególnie na terenach przyrodniczo cennych. kampania promocyjno-informacyjna dotycząca wykorzystywania energii odnawialnej, ze szczególnym wskazaniem na energię słońca.

23 7. Badania poziomu wiedzy ekologicznej uczestników warsztatów prowadzonych przez RCEE dotyczące: oszczędzania energii w domu, miejscu pracy, mieszkam w domu ocieplonym, ze szczelnymi oknami (50% odpowiedzi - tak), ogrzewanie w domu jest ekologiczne (20% - tak), moja pralka ma mniej niż 10 lat (20% - tak), piorę w pralce wypełnionej całkowicie (80% - tak), myjąc zęby, goląc się, zakręcam wodę (60% - tak), stosuję energooszczędne żarówki (30% - tak), wyłączam telewizor, komputer, radio z trybu stand by (10% - tak), moja zamrażarka jest ustawiona na -18 C (10% - tak), używam prysznica zamiast wanny (20% - tak), nie zasłaniam grzejników (50% - tak), moje zainteresowanie instalacją kolektorów słonecznych (30% - tak).

24 8. Analiza sytuacji w zakresie oszczędzania energii i budowy OZE w regionie: mało OZE w regionie płockim, dużo więcej we włocławskim, możliwość odbudowy elektrowni wodnych, wykorzystanie biomasy, więcej ciepła ze słońca, geotermia.

25 9. Analiza wyników ankiet i to dało pomysł na realizację nowego projektu,,człowiek energia środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej, którego celem jest: podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców województw: mazowieckiego, kujawsko pomorskiego i łódzkiego nt. przeciwdziałania zmianom klimatu, promowania racjonalnego gospodarowania energią, uświadomienie ludziom tego, jak bardzo jesteśmy uzależnieni od energii.

26 10. Trzeba nasilić edukację ekologiczną społeczeństwa na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu i racjonalnego gospodarowania energią: wyjaśnić rzeczywistość w zakresie zmian klimatu, przybliżyć społeczeństwu, władzy, firmom problemy polskiej energetyki oraz pokazać inne niż dotychczas preferowane sposoby ich rozwiązania, uświadomić należy wszystkim, że tradycyjne zasoby naturalne służące wytwarzaniu energii to zasoby nieodnawialne, uświadomić, że emitowane zanieczyszczenia z energetyki konwencjonalnej dominującej w Polsce stanowią znaczące uciążliwości dla środowiska, w tym także dla klimatu Ziemi, a Polacy mają ponadto zobowiązania międzynarodowe i unijne do redukcji emisji gazów cieplarnianych,

27 uświadomić, iż od naszego zachowania w domu, w pracy, w drodze do pracy, podczas rekreacji, zależy zużycie energii elektrycznej i cieplnej, nasze zasoby pieniężne i zmiany klimatyczne, należy pokazać, jak każdy człowiek, rodzina, firma, szkoła, może ograniczyć zużycie energii, uświadomić, że w naszym regionie są bardzo duże zasoby energii tzw. odnawialnej która w sposób bezpieczny dla środowiska i zdrowia ludzi, może być wykorzystana. Są w Polsce sprzyjające temu: przepisy prawne, źródła finansowania,

28 musimy uświadomić naszych mieszkańców o ich odpowiedzialności za tzw. ekologiczny styl życia,,o wysokiej efektywności energetycznej : działania potrzebne są w sferze edukacyjnej i informacyjnej całego społeczeństwa, w opracowywanych programach ochrony środowiska uwzględniać zaopatrzenie całych gmin w energię elektryczną i cieplną, termomodernizacji budynków.

29 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ