Cykl komórkowy i nowotwory. Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
|
|
- Sylwester Wójcik
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Cykl komórkowy i nowotwory Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
2 Kilka podstawowych informacji Komórki wielokomórkowego organizmu mają zróżnicowaną zdolność do podziału i występują w kilku, szeroko rozumianych, stanach funkcjonalnych: 1. Komórki silnie zróżnicowane, które utraciły zdolność do dzielenia się (np. neurony, k-ki mięśni prążkowanych, erytrocyty). 2. Komórki zestarzałe, które wyczerpały zdolności do podziału na skutek wyczerpania limitu podziałowego lub na skutek stresu. 3. Komórki zróżnicowane, które zachowały zdolność do podziału (np. fibroblasty, k-ki naczyń krwionośnych). 4. Komórki dzielące się w tkankach nieustannie odnawiających się (naskórek, nabłonek jelitowy, krew). 5. Komórki zarodkowe (ang. stem cells).
3 Zachowanie komórki (np. podziały komórkowe) jest regulowane przez wiele czynników aktywujących i hamujących. Ostateczny rezultat (np. podział lub spoczynek) zależy od tego, w którą stronę przechyli się równowaga. przeżycie podział Sygnały hamujące 1. Uszkodzenie DNA 2. Brak czynników wzrostowych 3. Zróżnicowanie 4. Starzenie komórkowe różnicowanie apoptoza Sygnały stymulujące 1. Czynniki wzrostowe 2. Infekcje wirusowe 3. Transformacja nowotworowa Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
4 Ogólny schemat ścieżki sygnalizacyjnej odbierającej sygnał ze środowiska i prowadzącej do zmiany funkcjonowania komórki. Ligand sygnalizujący Receptor Błona komórkowa Białka przenoszące sygnał Białka wykonawcze Enzym Czynnik transkrypcyjny Białka cytoszkieletu Zmiana metabolizmu Zmiana ekspresji genów Zmiana ruchliwości i kształtu Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
5 Zewnątrzkomórkowe sygnały wywołują reakcję komórek szybko lub wolno w zależności od typu aktywowanych mechanizmów sygnalizacyjnych. cząsteczka sygnałowa Reakcja komórki szybka: kilka, kilkadziesiąt sekund receptor DNA RNA Reakcja komórki powolna: kilkadziesiąt minut Zmiana zachowania komórki Zmiana zestawu aktywnych białek nowe białko Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
6 O dzielących się komórkach mówimy, że są w cyklu komórkowym (ang. the cell cycle). W rosnących i dzielących się komórkach można morfologicznie zauważyć dwie fazy: mitoza (M) czyli rzeczywisty, fizyczny podział komórki macierzystej na dwie komórki potomne, w której wyróżnia się kariokinezę (podział jądra komórkowego) oraz cytokinezę (podział cytoplazmy). Pomiędzy dwoma mitozami występuje przerwa międzymitotyczna (ang. gap - G). Schemat dzielącej się komórki: zauważ brak jądra komórkowego i widoczne chromosomy przemieszczające się do biegunów wrzeciona podziałowego
7 Synteza DNA występuje w interfazie i dzieli przerwę międzymitotyczną na przerwę przedreplikacyjną G1 i przerwę poreplikacyjną G2. Fazę replikacji (syntezy) DNA zwie się fazą S. G2 M (mitoza) Faza cyklu Czas trwania G1 (przerwa) ok.10 h S (synteza DNA) G2 (przerwa) M (mitoza) ok. 8 h ok. 5 h ok. 45 min. S Interfaza G1
8 Podział komórkowy jest bardzo istotny dla życia organizmu dlatego wszystkie fazy są przez komórkę skrupulatnie regulowane. W cyklu komórkowym występuje kilka tzw. punktów kontrolnych (ang. checkpoints). Ich przekroczenie i wejście do następnej fazy jest możliwe tylko wtedy gdy ściśle określone warunki środowiskowe i wewnątrzkomórkowe na to pozwalają. Czy środowisko jest sprzyjające? Czy całe DNA uległo replikacji? Czy występują pęknięcia DNA? Czy wszystkie chromosomy są przyczepione do wrzeciona podziałowego? G2 M S G1 Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2002) Czy środowisko sprzyja podziałom? Glukoza? Aminokwsy? Czynniki wzrostowe? Czy DNA jest uszkodzone?
9 Rozmieszczenie komórek w poszczególnych fazach cyklu można badać za pomocą cytometru przepływowego. Komórki po utrwaleniu barwi się jodkiem propidyny, który wiąże się z DNA. Ilość jodku związanego z komórką jest proporcjonalna do ilości DNA. liczba komórek G1 S G2/M względna ilość DNA
10 Przykład wykorzystania cytometru przepływowego do badania apoptozy programowanej śmierci komórki. WRN +/+ WRN -/- cell count subg1 subg1 G1 G2 G1 G2 % subg1 cells WRN -/- WRN +/+ Źródło: badania własne time of treatment
11 Bardzo ważnym zjawiskiem jest tzw. blok powtórnej replikacji. Każdy fragment DNA może być tylko powielony jeden raz w trakcie cyklu komórkowego. Brak bloku mógłby doprowadzić do poważnego zaburzenia struktury chromosomów powodującego albo śmierć komórki albo jej przekształcenie w komórkę nowotworową. S G1 S G2 G1 G2 Fuzja cytoplazmy Jadro komórki w G1 natychmiast rozpoczyna syntezę DNA. Jądro S kontynuuje replikację Jadro komórki w G2 pozostaje w G2. Jądro S kontynuuje replikację Jadro komórki w G2 pozostaje w G2. Jądro G1wchodzi w fazę S zgodnie z własnym rozkładem. Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Publishing, 1994)
12 Punkt kontrolny G2 chroni komórkę przed rozpoczęciem mitozy z nie w pełni zreplikowanym DNA. Niektóre punkty kontrolne można zlikwidować farmakologicznie można się wtedy przekonać przed czym chroni komórkę ich obecność. Silnym inhibitorem punktu kontrolnego G2 jest duża dawka kofeiny. kontrola S G2 M Mitoza bloker punktu kontrolnego S G2 M Mitoza uszkodzenie DNA uszkodzenie DNA + bloker pk S S G2 M Blok cyklu komórkowego Poronna mitoza Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Publishing, 1994)
13 Odkrycie czynnika MPF (M-phase or mitosis promoting factor). Ekstract cytoplazmy z komórki w fazie M M Ekstract cytoplazmy z komórki interfazowej Oocyt żaby, faza G2 Oczyszczono MPF, składa się z podjednostki p34 (kinaza) i 45 kda białka (cyklina B) G2
14 Cykliny nie posiadają właściwości katalitycznych, wiążą się z białkami zwanymi kinazami cyklinozależnymi (ang. cyclindependent kinases - Cdk). Aktywne kinazy fosforylują swoje białka docelowe aktywując w gwałtowny sposób ( zero-jedynkowo ) kolejne etapy cyklu komórkowego. p21 cyclin CDK aktywna forma kinazy p21 cyclin CDK nieaktywna forma kinazy związana z inhibitorem inhibitor cyklino-zależnej kinazy Kinazy Cdk są regulowane nie tylko przez cykliny ale również przez inne kinazy oraz przez inhibitory cyklinozależnych kinaz stwarza to pole do precyzyjnej wieloczynnikowej regulacji.
15 Poszczególne punkty kontrolne cyklu są regulowane przez różne pary cyklinacyklino-zależna kinaza. Niekorzystne czynniki środowiska lub nieprawidłowości wewnątrzkomórkowe powstrzymują cykl blokując aktywność poszczególnych kinaz. niekorzystne warunki środowiska Cyclin D CDK4 uszkodzone DNA niezreplikowane DNA Cyclin E CDK2 Cyclin A CDK2 Cyclin A CDC2 Cyclin B CDC2 G1 S G2 M Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
16 Cechy komórek nowotworów złośliwych 1. Komórki nowotworów różnych typów i tego samego typu bardzo różnią się właściwościami (choroba heterogenna). 2. Komórki dzielą się w sposób niekontrolowany dlatego często tworzą guzy zwarte masy komórek. 3. Komórki mogą zasiedlać sąsiednie tkanki i odległe narządy tworząc tzw. przerzuty stwarzające często większe problemy medyczne niż guz pierwotny. 4. W komórkach dochodzi do zaburzeń metabolizmu - gospodarują one energią w sposób rozrzutny. 5. Komórki wydzielają do środowiska wiele substancji bardzo aktywnych biologicznie powodując niekorzystne zmiany w całym organizmie. Prawidłowy nabłonek Rozrost łagodny Nowotwór złośliwy Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
17 Powstawanie nowotworów złośliwych odbywa się stopniowo. Proces ten może zachodzić wiele lat. Stadia przedrakowe można zaobserwować badając mikroskopowo przekroje tkanek. Nabłonek prawidłowy Nowotwór nieinwazyjny Rak Tkanka łączna
18 Nazewnictwo Łagodny Brak bliskiej i odległej inwazji Nowotwór Choroba niekontrolowanej proliferacji komórek Złośliwy Komórki inwazyjne Chłoniak (lymphoma) Powstaje z komórek układu limfatycznego Rak (carcinoma) Powstaje z nabłonków np. gruczołu mlecznego płuca żołądka Mięsak (sarcoma) Powstaje z mezodermy np. kostniak Białaczka (leukemia) Powstaje z komórek układu krwiotwórczego
19 Komórki rakowe w hodowli in vitro. 1. Brak tzw. kontaktowego hamowania wzrostu. 2. Mała zależność od obecności w środowisku tzw. czynników wzrostowych. 3. Zdezorganizowany cytoszkielet. 4. Zdolność do wzrostu bez kontaktu z podłożem. 5. Zdolność wywoływania guzów u zwierząt laboratoryjnych. 6. Zwykle liczne aberacje chromosomowe.
20 Niektóre nowotwory można wykryć na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Jest to możliwe ze względu na łatwy dostęp do badanych tkanek. Takim nowotworem jest np. rak szyjki macicy wykrywany dzięki mikroskopowym badaniom wymazu z pochwy. Niektóre nowotwory trudniej wykryć ze względu na konieczność wykonania inwazyjnych procedur nie nadających się do badań przesiewowych. Prawidłowe komórki szyjki macicy Komórki raka szyjki macicy wykryte w wymazie z pochwy.
21 Transformację nowotworową komórek można przeprowadzić w hodowli. Transformacji można dokonać czynnikiem chemicznym, wirusem lub samym DNA wyizolowanym np. z komórek nowotworowych lub fragmentem genomu wirusa. Komórki prawidłowe Komórki transformowane
22 Komórki nowotworowe charakteryzują się występowaniem aberacji chromosomowych. Niektóre nowotwory cechują się masowymi zmianami kariotypu, podczas gdy w innych występują tylko drobne, nieliczne nieprawidłowości. Niektóre aberacje często powtarzają się, np. jak ta związana z białaczką CML, polegająca na translokacji między chromosomami 9 i 22, tworząca tzw. chromosom filadelfijski. Tzw. chromosom filadelfijski Chr q+ 22q-
23 Czynniki mutagenne wywołują nowotwory. Czynniki mutagenne pozostawiają ślad w spektrum mutacji genetycznych spotykanych w nowotworach. Na ilustracji przypuszczalne miejsce indukcji mutacji w genie TP53. UV podwójna tranzycja Benzo(a)piren z dymu tytoniowego Spontaniczna deaminacja TT T T T GCC ATG AAG CGG AGG CCC-ATC CGG TAC T T C GCC T CC GGG-TAG T Mykotoksyna: aflatoksyna B1 z zanieczyszczonego pożywienia Gorący punkt mutacji: ten kodon koduje argininę tworzącą bezpośredni kontakt z DNA Na podstawie: Cell and Molecular Biology, 4/e ( John Wiley and Sons, 2005)
24 Schemat doświadczenia Rous a z 1911 roku: wniosek cząsteczka wyizolowana z nowotworu, mniejsza niż bakteria, jest w stanie wywołać nowotwór u potraktowanych nią kurcząt. Cząsteczką tą okazał się retrowirus RSV Rous sarcoma virus. Kurczaki z mięsakiem mięśni piersiowych Pobranie tkanki nowotworowej Rozdrobnienie komórek nowotworowych Przefiltrowanie lizatu przez pory mniejsze niż rozmiary komórki Wprowadzenie przefiltrowanej frakcji do zdrowego kurczęcia Pojawienie się mięsaka Na podstawie: The Biology of Cancer ( Garland Science 2007)
25 Składniki genomu niektórych onkogennych retrowirusów. Genom wirusa ALV Genom wirusa RSV Genom wirusa AMV Gag koduje strukturalne białka wirusa Pol koduje odwrotną transkryptazę i integrazę Env koduje powierzchniowe glikoproteiny wirionu
26 Co to są onkogeny? Protoonkogeny - geny kodujące białka promujące, w warunkach fizjologicznych, wzrost i podziały komórkowe lub hamujące apoptozę. Onkogeny powstają, w wyniku mutacji, z onkogenów. Wysyłają silny, niefizjologiczny, sygnał promujący podział komórki lub hamujący jej apoptozę (samobójczą śmierć komórki). Onkogeny mogą kodować: czynniki wzrostowe, receptory czynników wzrostowych, cytoplazmatyczne kinazy białkowe, czynniki transkrypcyjny, białka antyapoptotyczne.
27 Jak aktywacja onkogenu RAS sprzyja transformacji nowotworowej komórek? Czynnik wzrostowy RAS GTP MAP-K-K-K Zmiana funkcjonowania białek i wzoru ekspresji genów -> PODZIAŁ Białko X Białko Y regulator MAP-K-K MAP-K
28 Aktywacja onkogenu RAS zachodzi poprzez mutację pojedynczego nukleotydu w genie kodującym białko RAS. Na ilustracji zaznaczono mutację w kodonie 12 zmieniającą kodon glicyny GGC w kodon valiny GTC. Ta substytucja powoduje, że białko wysyła sygnał mitogenny pomimo braku odpowiedniego liganda w środowisku komórki. ATG ACG GAA TAT AAG CTG GTG GTG GTG GGC GCC GGC GGT GTG Met Thr Glu Tyr Lys Leu Val Val Val Gly Ala Gly Gly Val T Val
29 Nazwa genu H-RAS Przykłady protoonkogenów Funkcja białka Przekaźnik sygnału z receptora czynnika wzrostu Najczęściej zmutowany w: Rak jelita grubego, płuca, trzystki L-MYC Czynnik transkrypcyjny Rak płuca CYCD1 Cyklina D1 Rak piersi BCL-2 Czynnik antyapoptotyczny Chłoniak HER2 Receptor czynnika wzrostu Rak piersi, jajnika, żołądka
30 Sposoby aktywacji protoonkogenów Proto-onkogen Mutacja DNA RNA Mutacja punktowa zmieniająca białko Mutacja punktowa zmieniająca odcinek regulatorowy Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008) Amplifikacja genu Translokacja pod silny promotor lub enhancer Translokacja i fuzja z innym białkiem
31 Co to jest supresor fenotypu nowotworowego, w skrócie, gen supresorowy? Geny supresorowe kodują białka, które w fizjologicznych warunkach powstrzymują wzrost komórek lub w inny sposób chronią komórkę przed transformacją nowotworową, np. poprzez ochronę przed mutacjami. Utrata dwu kopii genu supresorowego (na każdym z chromosomów homologicznych) sprzyja transformacji nowotworowej komórek. Zmutowana forma genu przekazywana z pokolenia na pokolenie znacząco zwiększa ryzyko choroby nowotworowej. Supresory kodują, m.in.: regulatory cyklu komórkowego (np. RB), białka promujące apoptozę (np. TP53), białka naprawy DNA (np. BRCA1, BRCA2).
32 Genetyczna różnica między onkogenem a supresorem fenotypu nowotworowego. Mutacja w jednym allelu wywołuje widoczny efekt funkcjonalny Komórka przednowotworowa Mutacja w jednym allelu nie wywołuje efektu funkcjonalnego Komórka przednowotworowa Mutacja w drugim allelu wywołuje efekt funkcjonalny Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2008)
33 Mutacje w genach supresorowych przenoszone przez komórki rozrodcze są przyczyną rodzinnego występowania nowotworów. Na ilustracji przykład rodziny, w której jest dziedziczona mutacja genu TP53. HepCa? BrCa 40 HepCa 63 SalGlCa 63 BrCa 30 BrCa 49 LuCa 52 codon 190: CCT CGT (Pro Arg) BrainTu 1,5 Źródło: badania własne
34 Geny supresorowe mogą ulec inaktywacji na wiele sposobów. Mutacje punktowe powodujące inaktywację białka Rozległe delecje powodujące utratę całego lub dużych fragmentów genu Zmiany epigenetyczne: gen nie ulega mutacji ani delecja lecz jego transkrypcja jest wyciszona np. poprzez hipermetylację cytozyny w promotorze DNA RNA
35 Mutacje somatyczne w onkogenach i genach supresorowych można stosunkowo prosto badać dzięki zastosowaniu reakcji PCR oraz sekwencjonowania. Poznanie mutacji może pomóc w prognozowaniu przebiegu choroby lub podatności komórek nowotworowych na niektóre leki. Na ilustracji: mutacja genu TP53 w komórkach raka płuca mieszkańców Górnego Śląska. Źródło: badania własne
36 Jak działa białko prb, kodowane przez jeden z supresorów - RB? Rb E2F DNA Rb CDK4 D1 Białka fazy S nie są produkowane. Kinaza CDK4 zaktywowana przez cyklinę fosforyluje Rb, które odskakuje od E2F. E2F Produkcja białek fazy S -> PODZIAŁ.
37 Jakie są elementy szlaku sygnalizacyjnego Rb? p15 p16 (INK4a) p21 (WAF1) p27 i in. inhibitor (INK) cyklino-zależnej kinazy D1 CDK4 aktywna forma kinazy Rb Rb D1 cyklina CDK4 nieaktywna forma kinazy
38 Mechanizm hamowania rozwoju nowotworu przez białko p53 kodowane przez supresor TP53. Aktywny onkogen Promieniowanie jonizujące Promieniowanie UV Stres metaboliczny Blokada transkrypcji Białko p53 wiąże się z DNA jako tetramer Zatrzymanie cyklu Starzenie się komórek Apoptoza Naprawa DNA Adaptocja metabolizmu Na podstawie: The Biology of Cancer ( Garland Science 2007)
39 Białko supresorowe p53 ulega wielu modyfikacjom potranslacyjnym takim jak: fosforylacja, acetylacja, metylacja, sumolacja, ubikwitynacja. Te modyfikacje zmieniają stabilność białka, jego oddziaływanie z innymi białkami, z DNA, zdolność tworzenia oligomerów. Kombinacje poszczególnych modyfikacji modulują sposób funkcjonowania białka. Można powiedzieć, że białko p53 ma strój na każdą okazję. Fosforylacja końca aminowego zwiększa aktywność pro-transkrypcyjną utrudnia wiązanie z inhibitorem MDM2 Acetylacja końca karboksylowego zwiększa aktywność pro-transkrypcujną utrudnia wiązanie z inhibitorem MDM
40 Co dzieje się z p53 i prb po uszkodzeniu DNA? p53 p53 p53 gen białka p21 (WAF1) D1 D1 p21 p21 D1 CDK4 D1 Rb E2F DNA Białka fazy S nie są produkowane.
41 Przykład aktywacji szlaku sygnalizacyjnego zależnego od białka p53 w różnych typach komórek traktowanych przez 24 i 48 godzin substancją generującą stres metaboliczny. A549 U-2 OS C C h ACC-P ACC p53 Ser-15 Ser-392 p21 HSC70 Źródło: badania własne
42 W niektórych komórkach nowotworowych działanie szlaku sygnalizacyjnego zostaje zaburzone, najczęściej poprzez mutację genu TP53, ale występują również inne mechanizmy. Na ilustracji przedstawiono zmiany ekspresji białek pod wpływem rezweratrolu. U-2 OS A549 U U h DO-1 p53 S-15 S-37 S-392 prb p21 MDM2 CDC2 cyclin B1 HSC70 Źródło: badania własne
43 Jak komórki zliczają podziały i z czego składa się mechanizm wyzwalający fenotyp zestarzałej komórki? średnia długość telomerów (kb) p53 + Komórki germinalne (telomeraza aktywna) starzenie zależne od p53 STOP STOP p53 - starzenie niezależne od p53 Komórki z telomerazą Liczba podziałów komórkowych komórki rosnące komórki zestarzałe Źródło: badania własne
44 W komórkach pozbawionych telomerazy (większość komórek somatycznych) telomery skracają się przy każdym podziale komórkowym. Gdy telomery skrócą się do pewnej krytycznej długości, uruchamiają szlak sygnalizacyjny podobny do sygnału dwuniciowego pęknięcia DNA i podziały komórkowe zostają zatrzymane. chromosom podziały p21 podziały telomery ATM p53 p53
45 Starzenie komórkowe jest bardzo ważnym mechanizmem przeciwnowotworowym. Mutacja TP53 Mutacja p16 INK4A Uszkodzenie DNA, Skrócenie telomerów. STOP Starzenie komórkowe Rak
46 Aby mogło dojść do rozwoju nowotworu musi nastąpić: 1. Aktywacja onkogenów. 2. Inaktywacja supresorów. 3. Aktywacja telomerazy. 4. Uzyskanie zdolności inwazji. 5. Uzyskanie zdolności tworzenia nowych naczyń. 6. Zdolność do wzrostu w sąsiednich tkankach. Każdy z powyższych etapów jest związany z wystąpieniem nowego wzoru ekspresji genów wywołanego najczęściej mutacją!!!
47 Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Wykład 13. Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA. Mechanizmy powstawania nowotworów
Wykład 13 Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA Mechanizmy powstawania nowotworów Uszkodzenie DNA Wykrycie uszkodzenia Naprawa DNA Zatrzymanie cyklu kom. Apoptoza Źródła uszkodzeń
Właściwości szlaku sygnalizacyjnego białka p53 ujawnione podczas analizy skutków traktowania komórek rezweratrolem.
Właściwości szlaku sygnalizacyjnego białka p53 ujawnione podczas analizy skutków traktowania komórek rezweratrolem. Streszczenie Ogólnym celem niniejszej pracy było lepsze zrozumienie funkcjonowania szlaku
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza
dr hab. Beata Schlichtholz Gdańsk, 20 października 2015 r. Katedra i Zakład Biochemii Gdański Uniwersytet Medyczny ul. Dębinki 1 80-211 Gdańsk Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza pt.
Bezpośrednia embriogeneza somatyczna
Bezpośrednia embriogeneza somatyczna Zarodki somatyczne formują się bezpośrednio tylko z tych komórek roślinnych, które są kompetentne już w momencie izolowania z rośliny macierzystej, czyli z proembriogenicznie
Genetyka człowieka II. Dziedziczenie wieloczynnikowe. Zmiany somatyczne - nowotwory
Genetyka człowieka II Dziedziczenie wieloczynnikowe. Zmiany somatyczne - nowotwory Dziedziczenie Mendlowskie - jeden gen = jedna cecha np. allele jednego genu decydują o chorobie Huntingtona Bardziej złożone
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 4 Jak działają geny?
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2022 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biologia molekularna Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia
Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Wprowadzenie do biologii molekularnej.
Wprowadzenie do biologii molekularnej. Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Biologia molekularna zajmuje się badaniem biologicznych
Toruń, dnia r.
dr hab. Dariusz Jan Smoliński Zakład Biologii Komórki Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Toruń, dnia 24.06.2013 r. RECENZJA rozprawy doktorskiej Pana magistra
Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej
Seminarium 1 część 1 Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Genom człowieka Genomem nazywamy całkowitą ilość DNA jaka
BIOLOGIA KOMÓRKI - KARIOKINEZY
BIOLOGIA KOMÓRKI - KARIOKINEZY M A Ł G O R Z A T A Ś L I W I Ń S K A 60 µm 1. KOMÓRKI SĄ ZBYT MAŁE, BY OBSERWOWAĆ JE BEZ POWIĘKSZENIA Wymiary komórek podaje się w mikrometrach (µm): 1 µm = 10-6 m; 1000
Podziały komórkowe cz. I
Podziały komórkowe cz. I Tam gdzie powstaje komórka, musi istnieć komórka poprzednia, tak samo jak zwierzęta mogą powstawać tylko ze zwierząt, a rośliny z roślin. Ta doktryna niesie głębokie przesłanie
Biologia molekularna wirusów. Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Biologia molekularna wirusów Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Co to jest wirus? Cząsteczka złożona z kwasu nukleinowego (DNA
Fizjologia człowieka
Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,
DNA musi współdziałać z białkami!
DNA musi współdziałać z białkami! Specyficzność oddziaływań między DNA a białkami wiążącymi DNA zależy od: zmian konformacyjnych wzdłuż cząsteczki DNA zróżnicowania struktury DNA wynikającego z sekwencji
TECHNIKI ANALIZY RNA TECHNIKI ANALIZY RNA TECHNIKI ANALIZY RNA
DNA 28SRNA 18/16S RNA 5SRNA mrna Ilościowa analiza mrna aktywność genów w zależności od wybranych czynników: o rodzaju tkanki o rodzaju czynnika zewnętrznego o rodzaju upośledzenia szlaku metabolicznego
Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów
Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej
Rola starzenia komórkowego w kancerogenezie i terapii przeciwnowotworowej
Rola starzenia komórkowego w kancerogenezie i terapii przeciwnowotworowej Grażyna Mosieniak Anna Strzeszewska Pracownia Molekularnych Podstaw Starzenia, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego
Geny i działania na nich
Metody bioinformatyki Geny i działania na nich prof. dr hab. Jan Mulawka Trzy królestwa w biologii Prokaryota organizmy, których komórki nie zawierają jądra, np. bakterie Eukaryota - organizmy, których
GIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE
GIMNAZJUM SPRAWDZIANY BIOLOGIA klasa III SUKCES W NAUCE II GENETYKA CZŁOWIEKA Zadanie 1. Cechy organizmu są warunkowane przez allele dominujące i recesywne. Uzupełnij tabelę, wykorzystując poniższe określenia,
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE Anna Czarnecka Źródło: Intercellular signaling from the endoplasmatic reticulum to the nucleus: the unfolded protein response in yeast and mammals Ch. Patil & P. Walter The
Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2
Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Nr lekcji Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową PSO, wymagania edukacyjne i podstawa programowa
Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A...
1. Zadanie (0 2 p. ) Porównaj mitozę i mejozę, wpisując do tabeli podane określenia oraz cyfry. ta sama co w komórce macierzystej, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety, komórki budujące
Molekularne markery nowotworowe
Molekularne markery nowotworowe Dr Marta Żebrowska Pracownia Diagnostyki Molekularnej i Farmakogenomiki, Zakład Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej Źródło ryc: http://www.utmb.edu/scccb/;
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Choroby genetyczne o złożonym
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
Wykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
CYKL KOMÓRKOWY I PODZIAŁY KOMÓRKOWE
CYKL KOMÓRKOWY I PODZIAŁY KOMÓRKOWE 1. Cykl komórkowy. Każda komórka powstaje z już istniejącej komórki. Nowe komórki powstają więc z podziału innych, tzw. komórek macierzystych. Po powstaniu komórki rosną,
Gdzie chirurg nie może - - tam wirusy pośle. czyli o przeciwnowotworowych terapiach wirusowych
Gdzie chirurg nie może - - tam wirusy pośle czyli o przeciwnowotworowych terapiach wirusowych Wirusy zwiększające ryzyko rozwoju nowotworów HBV EBV HCV HTLV HPV HHV-8 Zmniejszenie liczby zgonów spowodowanych
Dane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska
Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 5 Droga od genu do
MUTACJE GENETYCZNE. Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A
MUTACJE GENETYCZNE Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A Mutacje - rodzaje - opis Mutacje genowe powstają na skutek wymiany wypadnięcia lub dodatnia jednego albo kilku nukleotydów. Zmiany w liczbie
Molekularne podstawy karcynogenezy i ścieżki sygnałowe niektórych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego
ISSN 1734 5251 Molekularne podstawy karcynogenezy i ścieżki sygnałowe niektórych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego Wenancjusz Domagała Zakład Patomorfologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
Diagnostyka molekularna umożliwia terapie spersonalizowane. Janusz A. Siedlecki
Diagnostyka molekularna umożliwia terapie spersonalizowane. Janusz A. Siedlecki Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa 2015 Rozwój Rozwój medycyny i nauk podstawowych w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Klonowanie molekularne Kurs doskonalący. Zakład Geriatrii i Gerontologii CMKP
Klonowanie molekularne Kurs doskonalący Zakład Geriatrii i Gerontologii CMKP Etapy klonowania molekularnego 1. Wybór wektora i organizmu gospodarza Po co klonuję (do namnożenia DNA [czy ma być metylowane
Europejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Mechanizmy powstawania nowotworów
Porównanie umieralności* w roku 1950 i 2005 Mechanizmy powstawania nowotworów na 100 000 osób 600 500 400 300 200 586,8 211,1 180,7 1950 2005 193,9 183,8 Dr hab. med. Paweł Włodarski 100 0 Choroby serca
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu w porównaniu z analizą trankryptomu:
Mam Haka na Raka. Chłoniak
Mam Haka na Raka Chłoniak Nowotwór Pojęciem nowotwór określa się niekontrolowany rozrost nieprawidłowych komórek w organizmie człowieka. Nieprawidłowość komórek oznacza, że różnią się one od komórek otaczających
Dr hab. Janusz Matuszyk. Ocena rozprawy doktorskiej. Pani mgr Hanny Baurskiej
Dr hab. Janusz Matuszyk INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ im. Ludwika Hirszfelda P OLSKIEJ A K A D E M I I N AUK Centrum Doskonałości: IMMUNE ul. Rudolfa Weigla 12, 53-114 Wrocław tel. (+48-71)
Nukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Metylacja DNA. Anna Fogtman Pracownia Analiz Mikromacierzy Uniwersytet Warszawski Polska Akademia Nauk
Metylacja DNA Anna Fogtman Pracownia Analiz Mikromacierzy Uniwersytet Warszawski Polska Akademia Nauk Przykład symfoniczny Przykład symfoniczny Metylacja DNA O SAM-CH SAM NH 3 5 2 6 1 H DNMT Cytozyna
Analiza mutacji genów EGFR, PIKCA i PTEN w nerwiaku zarodkowym
Analiza mutacji genów EGFR, PIKCA i PTEN w nerwiaku zarodkowym mgr Magdalena Brzeskwiniewicz Promotor: Prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład Biologii i Genetyki Gdański Uniwersytet Medyczny
Geny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
6. Z pięciowęglowego cukru prostego, zasady azotowej i reszty kwasu fosforowego, jest zbudowany A. nukleotyd. B. aminokwas. C. enzym. D. wielocukier.
ID Testu: F5679R8 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Na indywidualne cechy danego osobnika ma (maja) wpływ A. wyłacznie czynniki środowiskowe. B. czynniki środowiskowe i materiał genetyczny. C. wyłacznie
prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie
prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Sekwencyjność występowania zaburzeń molekularnych w niedrobnokomórkowym raku płuca
Uniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii
Życie jest procesem chemicznym. Jego podstawą są dwa rodzaje cząsteczek kwasy nukleinowe, jako nośniki informacji oraz białka, które tę informację wyrażają w postaci struktury i funkcji komórek. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/press.html?print=1
Transport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU KSZTAŁT BIAŁEK.
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU KSZTAŁT BIAŁEK. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III. Karty pracy. 1. Karta
Spis treści. 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13. Przedmowa 10
Spis treści Przedmowa 10 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13 1.1. Organizacja DNA jądrowego 13 1.1.1. Rodzaje sekwencji powtarzalnych i ich lokalizacja 14 1.1.1.1. Sekwencje rozproszone
Molekularna terapia celowana w onkologii. Mirosława Püsküllüoğlu
Molekularna terapia celowana w onkologii Mirosława Püsküllüoğlu Onkogeneza Nowotworzenie nieodłącznie wiąże się z zaburzeniami genetycznymi Progresja ze zdrowej tkanki do inwazyjnego nowotworu zajmuje
Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF
Agnieszka Gładysz Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej Akademia Medyczna Prof.
WYKŁAD XIII ROŚLINY WZROST I ROZWÓJ
WYKŁAD XIII ROŚLINY WZROST I ROZWÓJ Podstawowe objawy życia: Przemiana materii (metabolizm) WZROST I ROZWÓJ Wzrost - nieodwracalny przyrost rozmiarów rośliny Rozwój - zmiany jakościowe zachodzące w ciągu
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD. 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD zakres rozszerzony LO 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17 Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony nr dopuszczenia 564/2/2012 Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony
PROGRAM KONFERENCJI. Perspektywy w onkologii molekularnej II zjazd Centrum Onkologii- Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie
PROGRAM KONFERENCJI Perspektywy w onkologii molekularnej II zjazd Centrum Onkologii- Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie 4 kwietnia 2017 9.30-10.00 Rejestracja i kawa 10.00-10.10 Dyrektor COI - Prof.
Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii?
Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Wykorzystanie nowych technik molekularnych w badaniach nad genetycznymi i epigenetycznymi mechanizmami transformacji nowotworowej
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS. Inżynieria genetyczna. Podstawowe pojęcia Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS Część I Badanie ekspresji genów Podstawy klonowania i różnicowania transformantów Kolokwium (14pkt) Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka Kolokwium (26pkt) EGZAMIN
Uniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii
Życie jest procesem chemicznym. Jego podstawą są dwa rodzaje cząsteczek kwasy nukleinowe, jako nośniki informacji oraz białka, które tę informację wyrażają w postaci struktury i funkcji komórek. Arthur
Co to jest transkryptom? A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH 2
ALEKSANDRA ŚWIERCZ Co to jest transkryptom? A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH 2 Ekspresja genów http://genome.wellcome.ac.uk/doc_wtd020757.html A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH
Radiobiologia. Dawki promieniowania. Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią. Jonizacja. Wzbudzanie
Radiobiologia Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Podczas przechodzenia promieniowania jonizującego przez warstwy ośrodka pochłaniającego jego energia zostaje zaabsorbowana Jonizacja W
Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie
Tkanka mięśniowa Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana poprzecznie prążkowana serca gładka Tkanka mięśniowa Podstawową własnością
Dr hab. n. med. Paweł Blecharz
BRCA1 zależny rak piersi i jajnika odmienności diagnostyczne i kliniczne (BRCA1 dependent breast and ovarian cancer clinical and diagnostic diversities) Paweł Blecharz Dr hab. n. med. Paweł Blecharz Dr
Seminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej
Seminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej 13 wrzesień 2011 rok sala Rady Wydziału Biologii, ul. Oczapowskiego 1A Projekt POKL. 04.01.01-00-178/09
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Disruption of c-mos causes parthenogenetic develepment of unfertilized mouse eggs. W.H Colledge, M.B.L. Carlton, G.B. Udy & M.J.
Disruption of c-mos causes parthenogenetic develepment of unfertilized mouse eggs. W.H Colledge, M.B.L. Carlton, G.B. Udy & M.J.Evans Partenogeneza-dzieworództwo, to sposób rozmnażania polegający na rozwoju
TERMINY BIOLOGICZNE. ZADANIE 5 (3 pkt) Na podstawie ryc. 2 wykonaj polecenia: B. Ustal, w którym etapie cyklu tej komórki kaŝdy
KARTA PRACY Porównanie mitozy i mejozy ZADANIE 1 (1 pkt) Zaznacz odpowiedź opisującą efekt podziału mitotycznego komórki zawierającej 16 chromosomów. a). 2 komórki zawierające po 8 chromosomów; b). 2 komórki
Rola mutacji w procesie nowotworzenia oraz w leczeniu nowotworów
Rola mutacji w procesie nowotworzenia oraz w leczeniu nowotworów Dr Jacek Połosak ZKB Epigenetyki Człowieka Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN Główne przyczyny powstawania nowotworów czynniki
Zmienność organizmów żywych
Zmienność organizmów żywych Organizm (roślina, zwierzę) Zmienność dziedziczna (genetyczna) Zmienność niedziedziczna Rekombinacja Mutacje Segregacja chromosomów Genowe Crossing-over Chromosomowe Losowe
Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet
Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe
Uniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii
Życie jest procesem chemicznym. Jego podstawą są dwa rodzaje cząsteczek kwasy nukleinowe, jako nośniki informacji oraz białka, które tę informację wyrażają w postaci struktury i funkcji komórek. Arthur
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Wykład 5. Remodeling chromatyny
Wykład 5 Remodeling chromatyny 1 Plan wykładu: 1. Przebudowa chromatyny 2. Struktura, funkcje oraz mechanizm działania kompleksów remodelujących chromatynę 3. Charakterystyka kompleksów typu SWI/SNF 4.
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii
Wpływ promieniowania jonizującego na organizmy
Wpływ promieniowania jonizującego na organizmy Napromienienie Oznacza pochłonięcie energii promieniowania i co za tym idzieotrzymanie dawki promieniowania Natomiast przy pracy ze źródłami promieniotwórczymi
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Zgodnie z tzw. modelem interpunkcji trna, cząsteczki mt-trna wyznaczają miejsca
Tytuł pracy: Autor: Promotor rozprawy: Recenzenci: Funkcje białek ELAC2 i SUV3 u ssaków i ryb Danio rerio. Praca doktorska wykonana w Instytucie Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii UW Lien Brzeźniak
Wprowadzenie. DNA i białka. W uproszczeniu: program działania żywego organizmu zapisany jest w nici DNA i wykonuje się na maszynie białkowej.
Wprowadzenie DNA i białka W uproszczeniu: program działania żywego organizmu zapisany jest w nici DNA i wykonuje się na maszynie białkowej. Białka: łańcuchy złożone z aminokwasów (kilkadziesiąt kilkadziesiąt
Działania niepożądane radioterapii
Działania niepożądane radioterapii Powikłania po radioterapii dzielimy na wczesne i późne. Powikłania wczesne ostre występują w trakcie leczenia i do 3 miesięcy po jego zakończeniu. Ostry odczyn popromienny
CYTOSZKIELET. Mikrotubule. podjednostki strukturalne. 450 aminokwasów. 13 (11-16) 55kDa i 53kDa strukturalna polarność
CYTOSZKIELET Mikrotubule podjednostki strukturalne 13 (11-16) 55kDa i 53kDa strukturalna polarność 450 aminokwasów Mikrotubule wydłuŝanie / /skracanie Mikrotubule elongacja + - in vitro in vivo - dodawanie
Nowe leki onkologiczne kierunki poszukiwań. 20 września 2013 roku
Nowe leki onkologiczne kierunki poszukiwań 20 września 2013 roku Wyzwania Nowotwór ma być wyleczalny. Nowotwór ma z choroby śmiertelnej stać się chorobą przewlekłą o długim horyzoncie czasowym. Problemy
Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej
Podstawy mikrobiologii Wykład 3 Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Budowa wirusów Wirusy nie mają budowy komórkowej, zatem pod względem biologicznym nie są organizmami Ŝywymi! Są to twory nukleinowo
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Zbadaj się sam, czyli predyspozycje genetyczne do częstych chorób
Analizy wielkoskalowe w badaniach chromatyny
Analizy wielkoskalowe w badaniach chromatyny Analizy wielkoskalowe wykorzystujące mikromacierze DNA Genotypowanie: zróżnicowane wewnątrz genów RNA Komórka eukariotyczna Ekspresja genów: Które geny? Poziom
OFERTA BADAŃ GENETYCZNYCH
OFERTA BADAŃ GENETYCZNYCH Obowiązuje od stycznia 2014 GINEKOLOGIA Załącznik nr 5 Kod badania Jednostka chorobowa Opis badania Materiał do badań Cena GIN-001 Badanie screeningowe HPV Wykrywanie onkogennych
Mechanizmy chorób dziedzicznych
Mechanizmy chorób dziedzicznych Podział chorób dziedzicznych Choroby jednogenowe Autosomalne Dominujące achondroplazja, neurofibromatoza Recesywne fenyloketonuria, mukowiscydioza Sprzężone z płcią Dominujące
Epigenetic modifications during oocyte growth correlates with extended parthenogenetic developement in the mouse
Epigenetic modifications during oocyte growth correlates with extended parthenogenetic developement in the mouse Tomohiro Kono, Yayoi Obata, Tomomi Yoshimzu, Tatsuo Nakahara & John Carroll Rozwój partenogenetyczny
Tematyka zajęć z biologii
Tematyka zajęć z biologii klasy: I Lp. Temat zajęć Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową Podstawowe zagadnienia materiału nauczania
etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM. Dorota Stępień Świętokrzyskie Centrum Onkologii Zakład Epidemiologii Nowotworów
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM Dorota Stępień Świętokrzyskie Centrum Onkologii Zakład Epidemiologii Nowotworów Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny i ekonomiczny
Badanie funkcji genu
Badanie funkcji genu Funkcję genu można zbadać różnymi sposobami Przypadkowa analizy funkcji genu MUTACJA FENOTYP GEN Strategia ukierunkowanej analizy funkcji genu GEN 1. wprowadzenie mutacji w genie 2.
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Czy priony zawsze są szkodliwe? SPIS TREŚCI: Wprowadzenie. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. Karty pracy. 1.
REGULACJA ROZWOJU (jak z genów odczytywana jest anatomia?)
Wstęp do biologii 7. REGULACJA ROZWOJU (jak z genów odczytywana jest anatomia?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 WIELOKOMÓRKOWOŚĆ daje korzyści krasnorost sprzed 600 mln
GRUCZOLAKOWŁÓKNIAK (fibroadenoma mammae) ZWYRODNIENIE WŁÓKNISTPTORBIELOWATE (mastopathia fibrocystica,morbus Kronig, morbus Reclus)
NOWOTWORY PIERSI NOWOTWORY ŁAGODNE SUTKA: GRUCZOLAKOWŁÓKNIAK (fibroadenoma mammae) TORBIEL (cystis mammae) ZWYRODNIENIE WŁÓKNISTPTORBIELOWATE (mastopathia fibrocystica,morbus Kronig, morbus Reclus) BRODAWCZAK