Stanisław Staszic. Biografia.

Transkrypt

1 Stanisław Staszic. Biografia. Stanisław Staszic pochodził z rodziny mieszczańskiej. Urodził się w Pile w 1755 roku, jako syn burmistrza. Został księdzem, gdyż to była jedna z niewielu dróg dla mieszczanina, która dawała szansę zdobycia znaczenia w życiu publicznym. Na studiach w Lipsku, Getyndze i Paryżu otrzymał gruntowne wykształcenie przyrodnicze. Po powrocie do kraju został nauczycielem dzieci Andrzeja Zamoyskiego. Zajmował się badaniem Karpat. Był członkiem, a póľniej prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Położył duże zasługi na polu rozwoju szkolnictwa i górnictwa w Polsce. Staszic łączył w sobie gruntowną i wszechstronną wiedzę z głęboką szlachetnością serca. Szczególnie mocno przejmował go los mieszczan i chłopów. Rozdał chłopom swój majątek w Hrubieszowskiem, a w testamencie zapisał znaczne sumy na cele społeczne. Działalnością swą obejmował najważniejsze dziedziny życia politycznego i społecznego. Poglądy swoje wyłożył w dwóch dziełach: w "Uwagach nad życiem Jana Zamoyskiego" i w "Przestrogach dla Polski". Program społeczno-polityczny Staszica wyrasta nie tylko z potrzeb mieszczaństwa i chłopstwa, lecz także z głębokiej troski o kraj, z lęku przed utratą niepodległości. Pisarz przywiązuje dużą wagę do wychowania młodzieży, dla której celem powinno być dobro ojczyzny. Ponieważ szczęście społeczeństwa wynika z użyteczności wszystkich jego członków, dlatego, jak pisał, "końcem edukacji krajowej powinna być użyteczność obywatela". Proponuje, by w szkołach stosowano zasadę łączenia teorii z praktyką, poszerzano wiedzę o własnym kraju, pogłębiano wiadomości z matematyki, fizyki i chemii. Podkreśla konieczność odebrania Kościołowi prawa opieki nad szkolnictwem, czym poparł zdecydowanie program reform Komisji Edukacji Narodowej. Wiele rozsądnych postulatów wysunął Staszic w dziedzinie organizacji władz państwowych i prawodawstwa w Polsce. Żądał zniesienia liberum veto twierdząc, że "szczęśliwość większej części obywateli jest dobrem publicznym", domagał się przyznania sejmowi władzy wykonawczej i przedstawicielstwa w nim mieszczan, którzy wraz z przedstawicielami szlachty zasiadaliby w jednej izbie. Przeciwstawiał się wolnej elekcji, wypowiadając się za tronem dziedzicznym. Mówił o konieczności utworzenia stałej armii, na której utrzymanie płacić będzie szlachta. Szczególną troską przejmował go los chłopa. Proponuje uwolnienie go od pańszczyzny, nie mając jednak odwagi żądać uwłaszczenia chłopów. Postuluje, by pańszczyznę zamienić na czynsz, by 1 / 6

2 dziedzic nie miał prawa usunąć chłopa z ziemi bez wyroku sądowego, by zniesiono sądy patrymonialne. Domaga się większych praw dla mieszczan, ustaw zabezpieczających swobodny rozwój miast, co byłoby drogą do uprzemysłowienia kraju. Niemałe znaczenie ma przy tym rozwój handlu i rzemiosła. Osobne miejsce w jego dziełach zajmuje krytyka polskiej magnaterii, którą wini za upadek kraju. Pisał: "Z samych panów zguba Polaków". Oni zniszczyli, według Staszica, szacunek dla prawa, doprowadzili do rozbioru Polski, swoim postępowaniem uczyli innych egoizmu, a nawet zdrady. Do dnia dzisiejszego Stanisław Staszic uważany jest za najwybitniejszą postać polskiego oświecenia. Doceniali go też jemu współcześni. Pogrzeb Staszica przybrał charakter manifestacji, młodzież pielgrzymowała na jego grób na Bielanach, mnożyły się wiersze ku czci zmarłego. W roku 2001 mija 175 rocznica śmierci Stanisława Staszica.. W związku z tym publikujemy całościową bibliografię dzieł patrona naszej szkoły i publikacji jemu poświęconych. Stanisław Staszic. Bibliografia. 1. STASZIC Stanisław.:Być narodowi użytecznym; wybór i wstęp B. Suchodolski. Warszawa STASZIC Stanisław.: Dziennik podróży Kraków STASZIC Stanisław.:Edukacja. Z autobiografią autora. Warszawa STASZIC Stanisław : Geologia- górnictwo- hutnictwo. Red. nauk. Antoni Stanisław Kleczkowski; AGH im. S. Staszica w Krakowie. Warszawa STASZIC Stanisław. : (Calendarium, dzienniki, pamiętniki, poezja, quiz) : wybór materiałów i oprac. tekstu Maria Dąbrowska. Kielce STASZIC Stanisław.: Myśli...do ułożenia stanu nauczycielskiego w Krajach Księstwa 2 / 6

3 Warszawskiego: Biblioteka Warszawska s , Warszawa STASZIC Stanisław.: O nauce, jej znaczeniu i organizacji. Wybór pism. Opracow. B. Suchodolski, Warszawa STASZIC Stanisław.: O statystyce Polski. Krótki rzut wiadomości potrzebnych tym, którzy ten kraj chcą oswobodzić i tym, którzy chcą w nim rządzić. Warszawa STASZIC Stanisław.: O przyczynach szkodliwości Żydów i o środkach usposobienia ich, aby się społeczeństwu użytecznymi stali. Lwów STASZIC Stanisław : O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski.Warszawa STASZIC S. :O ziemiorodztwie Karpatow.Atlas. Warszawa STASZIC S.: Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego. Kraków STASZIC S.: Pisma filozoficzne i społeczne. T.1.Oprac. B. Suchodolski. Kraków STASZIC S. :Pisma filozoficzne i społeczne. T.2.Oprac. B. Suchodolski. Kraków STASZIC S. :Przestrogi dla Polski. Kraków STASZIC S.: Wybór pism.warszawa Opracowania o Staszicu 17. Brandys Marian: Ksiądz Dyrektor w opałach: Generał Arbuz. WięĽ 1986 nr 6 s Drozdowski Marian: Stanisław Staszic a współczesna geologia polska. Kwartalnik Historyczny 1976 nr 4 s DRUGIE Spotkanie Staszicowskie w Pile (24 września 1999 r.) Józef Olejniczak w: Kwartalnik Hist. Nauk nr2, s ELSNER i Chopin na pogrzebie Staszica. Krzysztof Rotermund. Ruch Muzyczny 2000, nr1, s GRUNTA chłopskie, czyli rolnik pracowity: Przestrogi dla Polski. S. Staszic. Kultura wsi 1997, nr2 s MUZEUM Staszica w tradycji staszicowskiej. Józef Olejniczak. Rocz. TNW R. 59/1996, s NIEZREALIZOWANE projekty pomnika Stanisława Staszica. Artur Bardach. Kroniki 3 / 6

4 Warsz nr3, s OD BIOLOGII w dobie Staszica do rewolucji w biotechnologii. Włodzimierz S. Ostrowski: Rocz. TNW. R.60(1997), s OD ODCZUCIA bólu do bólu odczuwania: symbolika gór u Christiana Garvego i Stanisława Staszica. Tomasz Małyszek. Zbliżenia Pol. Niem. 2000, nr1, s OGÓLNOPOLSKA Sesja Staszicowska. Piła Z. J. Wójcik. Kwart. Hist. Nauk. 1995, nr4, s POSTAWA staszicowska- wzór czy relikt przeszłości?. T. Sarleja. Oświatowiec 2000, nr1, s PREKURSOR pracy organicznej. Jerzy Mikke. Rzeczpospolita.-1996, nr209, s PUBLICYSTYCZNA dyskusja wokół Uwag nad życiem Jana Zamojskiego Stanisława Staszica. Anna Grześkowiak- Krwawicz. Napis. Ser. 5(19990, s Róziewicz Jerzy: Ogólnopolska Sesja Staszicowska. Kwart. Hist. Nauk nr3 s SPOTKANIA Staszicowskie w Pile. Józef Olejniczak. Kwart. Hist. Nauki.-1998, nr1, s STANISŁAW Staszic w 1794 r. Andrzej Woltanowski, Zbigniew Wójcik. Przegląd Geol. 1995, nr 5, s STANISŁAW Staszic: Organizator nauki i gospodarki. Z. Wójcik. Prz. Geol. 2000, nr 3, s TERMINY ortograficzne, góralszczyzna w języku S. Staszica. M. Drzazgowski. Stud. Filol. Pol. T.33 r. 1996, s TRUMNĘ jego obdarli z miłości i entuzjazmu. H. F. Nowaczyk. Ruch Muzycz. 1999, s Winnicka Halina: Stanisław Staszic pedagog i organizator oświaty. Zeszyty Historyczno- Politycz. S.D 1986 nr z.4 s WOKÓŁ staszicowskiej tradycji. J. Olejniczak. Rocz. Nadnot..- T ,s Bandura L.: Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica. Warszawa Berger A.: Patriarcha demokracji polskiej. Lublin / 6

5 40. Chyra-Rolicz Z.: Stanisław Staszic. Warszawa Czarniecki Stanisław. :Postać Staszica utrwalona w nazewnictwie nauk o Ziemi: Muzeum Stanisława Staszica. Piła Czarniecki S.: Wystawa ze zbiorów S. Czarnieckiego, Muzeum Okręgowe. Oddział Dworek Wincentego Pola / S. Czarniecki. Lublin Grabowski T.: Stanisław Staszic jako pisarz społeczny. Warszawa Klaczko J. :Autobiografia Staszica. Zamość Kopczyński S. :Stanisław Staszic patronem Centrum Kształceni Ustawicznego w Grudziądzu. Grudziądz Kozmiński K. : Stanisław Staszic. Warszawa Krokowski S. : Stanisław Staszic syn ziem odzyskanych.poznań Kruszyński J.; Stanisław Staszic a kwestia żydowska. Lublin Krzyżanowski J. : Bojownicy przedromantyczni. W: W świecie romantycznym.kraków Lange A. :Jak Staszic chciał uszczęśliwić wieśniaków. Warszawa Limanowski B. Stanisław Staszic. Warszawa Łopański H.: Stanisław Staszic. Lublin Łotys Zbigniew.: Stanisław Staszic: filozof i reformator społeczny. Olsztyn Matuszczyk Andrzej. U Ľródeł ideologii taternictwa: ( o wartościach estetycznych przyrody Tatr w Ziemiorództwie Karpatów S. Staszica). Kraków Molik Witold. Stanisław Staszic ( ). Poznań Plenkiewicz Roman: Stanisław Wawrzyniec Staszyc. W : Album biograficznie zasłużonych Polaków i Polek. T.1 s , Warszawa 1901/ portet/ 57. Prószyński Konrad. O księdzu Stanisławie Staszycu. Warszawa Ptaszyński Edward. Poglądy Staszica na wychowanie. Lublin Sikora J. :Stanisław Staszic. Katowice / 6

6 60. STASZIC Stanisław.: Wielki syn ziemi pilskiej. Piła Pod red. R. Chwaliszewskiego. 61. STASZIC Stanisław Wawrzyniec. :W: Słownik pracowników książki polskiej. Supl. Warszawa 1986 PWN s STASZIC Stanisław. : Materiały sesji staszicowskiej, Piła września red. Józef Olejniczak. Piła Suchodolski B.: Stanisław Staszic na tle epoki. Warszawa Szacka B. :Stanisław Staszic.Warszawa Szacka B.:Stanisław Staszic. Portret mieszczanina. Warszawa Szacka B. :Teoria i utopia Stanisława Staszica. Warszawa Szober S.: O języku Staszica. Lublin Wdówka M. :Stanisław Staszic. ŁódĽ Winnicka H. : Pierwszy polski geolog. w : Wizerunki oświeconych.warszawa Włoch Z.: Stosunek Stanisława Staszica do medycyny...poznań Wysokiński J. :Szlakiem Stanisława Staszica. Warszawa Żylski K.: Poglądy społeczno-polityczne Staszica. Lwów / 6