IZOLACJA WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (WWA) Z GLEBY

Transkrypt

1 Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 IZLACJA WIELPIERŚCIENIWYC WĘGLWDRÓW ARMATYCZNYC (WWA) Z GLEBY Nauka o Środowisku Gdańsk, 2012

2 1. Wstęp 2 Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to obszerna grupa związków chemicznych o budowie pierścieniowej, charakteryzujących się zbliżonymi własnościami fizykochemicznymi. Chociaż znanych jest ponad 100 różnych WWA najczęściej w środowisku występuje około 17 związków chemicznych. WWA nie występują w środowisku w postaci pojedynczych związków zawsze tworzą mieszaniny wieloskładnikowe. Skład ilościowy i jakościowy tych mieszanin zależy od rodzaju materiału spalanego oraz warunków, w jakich zachodzi proces spalania i jest dowodem na źródło emisji. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne należą do grupy najpowszechniej występujących, trwałych zanieczyszczeń organicznych. Głównymi źródłami WWA są: produkty niepełnego spalania paliw kopalnych, lotne pyły i popioły powstające ze spalania paliw lub utylizacji odpadów oraz przemysł ciężki związany z przetwarzaniem węgla i ropy naftowej (koksownie, rafinerie, huty żelaza, aluminium i miedzi, produkcja i wykorzystanie smoły i kreozotu). Szacuje się, iż szczególnie w okresie zimowym, poważnym źródłem WWA w środowisku jest tzw. niska emisja, pochodząca z indywidualnych źródeł ciepła. Jednak najpoważniejszy udział w emisji WWA na terenach zurbanizowanych ma transport samochodowy. Wśród źródeł naturalnych wymienia się pożary lasów i wybuchy wulkanów oraz procesy przemiany materii bakterii, glonów i roślin wyższych. Biosynteza WWA prowadzi do tworzenia tych najbardziej groźnych dla zdrowia człowieka ale w aspekcie ogólnego skażenia, ilości WWA pochodzące ze źródeł naturalnych i stanowiące "naturalne tło" są niewielkie w porównaniu z ilościami będącymi wynikiem działalności człowieka. WWA pochodzące ze źródeł antropogenicznych nie występują w środowisku w postaci pojedynczych związków zawsze tworzą mieszaniny wieloskładnikowe. Skład ilościowy i jakościowy tych mieszanin zależy od rodzaju materiału spalanego oraz warunków, w jakich zachodzi proces spalania. Najistotniejszym ze zdrowotnego punktu widzenia skutkiem oddziaływania WWA na organizm jest zdolność niektórych z nich do wywoływania zmian nowotworowych. Z tego względu WWA podzielono na nieaktywne, mniej aktywne i bardzo aktywne. Liczne badania dostarczyły dostatecznej ilości danych, by WWA o ilości pierścieni powyżej 3 uznać za rakotwórcze i mutagenne. Do tych związków należą m.in.: benzo(a)piren, dibenzo(a,h)antracen, benzo(a)antracen, benzo(b)fluoranten, czy dibenzo(a,e)piren (Rysunek 1). WWA są metabolizowane przez mikrosomalne enzymy cytochromu P 450 do związków mogących tworzyć trwałe połączenia z DNA (np. epoksydy), co w konsekwencji może prowadzić do wysoce prawdopodobnego procesu nowotworzenia. W celu systematycznej oceny toksyczności wszystkich rakotwórczych WWA, wprowadzono tzw. względny współczynnik rakotwórczości (k), odnoszący się do rakotwórczości benzo(a)pirenu (BaP), dla którego przyjęto wartość równą 1.

3 3 becnie jako miarę narażenia na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne przyjmuje się wskaźnik będący sumą iloczynów stężeń 9 WWA i ich względnych współczynników rakotwórczości. WWA emitowane z różnych źródeł ulegają stopniowej dystrybucji w środowisku, gdzie ostatecznie deponowane są w glebach (90%) oraz, ze względu na bardzo słabą rozpuszczalność w wodzie, w osadach dennych (9%). prócz mokrej i suchej depozycji WWA, związki te trafiają do gleby razem z wodami spływnymi. Wody spływne wymywają np. nawierzchnię dróg, na których znajdują się duże ilości WWA pochodzące: ze spalin samochodowych, ze ścierania opon gumowych przy hamowaniu i z samego asfaltu bogatego we frakcje węglowodorów aromatycznych. Dodatkowym źródłem są także niekontrolowane zrzuty ścieków przemysłowych i bytowo-gospodarczych, a także odcieki ze składowisk odpadów. Przykładowe struktury WWA przedstawia rysunek 1. Benzo(a)piren Dibenzo(a,h)antracen Benzo(a)antracen Benzo(b)fluoranten Chryzen Perylen Piren Antracen Naftalen Rys. 1. Przykładowe struktury WWA 2. Wydzielanie WWA z próbek gleby We współczesnej analizie śladowej mamy do czynienia z wykrywaniem substancji na poziomie ppm i ppb. Aby oznaczyć tak małe ilości substancji chemicznych w skomplikowanej matrycy, jaką są próbki środowiskowe, niezbędne jest przygotowanie procedury składającej się z kilku etapów:

4 4 pobieranie próbki, przechowywanie, wstępne przygotowanie obejmujące wyodrębnienie od matrycy, zatężanie czy przekształcanie analitu w postać bardziej trwałą lub dogodną dla końcowego oznaczania, analiza właściwa, obróbka danych. 2.1 Chromatografia adsorpcyjna Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne wydziela się z gleby najczęściej poprzez ekstrakcję niepolarnym rozpuszczalnikiem organicznym. Proces ten nie jest selektywny. W ekstrakcie, poza węglowodorami, znajdują się inne grupy związków, poza tym węglowodorów alifatycznych jest zdecydowanie więcej niż aromatycznych co, w zdecydowanej większości przypadków, uniemożliwia wykorzystanie ekstraktu do analizy właściwej. Skuteczną i często stosowaną na skalę preparatywną metodą rozdzielania mieszanin związków organicznych jest cieczowa chromatografia adsorpcyjna. Rozdział następuje w wyniku wielokrotnych, selektywnych procesów adsorpcji zachodzących na aktywnych powierzchniach sorbentów. Szczególnie cenne usługi oddaje kolumnowa chromatografia adsorpcyjna w przypadku złożonych mieszanin stosunkowo niewielkich ilości substancji, których rozdzielenie za pomocą krystalizacji czy destylacji jest praktycznie nieosiągalne, zwłaszcza gdy chodzi o związki wysokowrzące i wrażliwe na działanie temperatury. Z tych samych powodów metodę kolumnowej chromatografii adsorpcyjna stosuje się do rozdzielania szczególnie złożonych mieszanin związków pochodzących ze źródeł naturalnych. W chromatografii cieczowej występują konkurencyjne oddziaływania między próbką (analit i matryca) a fazą stacjonarną (adsorbent), między próbką a fazą ruchomą (rozpuszczalnik wymywający próbkę z adsorbentu) i między fazą ruchomą a stacjonarną. Mechanizm adsorpcyjny polega na zatrzymywaniu cząsteczek substancji na powierzchni adsorbentu (zwykle porowatego). W procesie tym biorą udział następujące oddziaływania międzycząsteczkowe: siły wynikające z oddziaływań między cząsteczkami mającymi trwały moment dipolowy (oddziaływania dipol-dipol), siły wynikające z oddziaływań między cząsteczkami mającymi dipol i cząsteczkami, w których dipol jest indukowany przez sąsiadujące cząsteczki (oddziaływanie dipol-dipol indukowany), oddziaływania związane z tworzeniem wiązań wodorowych, specjalny rodzaj oddziaływania

5 5 dipol-dipol między wodorem a atomem elektroujemnym, np., N, F. ddziaływania międzycząsteczkowe powodują, że rozdzielane substancje w niejednakowym stopniu zatrzymują się na adsorbencie. Im większe powinowactwo analitu do fazy stacjonarnej tym analit jest silniej przez nią zatrzymywany. Analit z adsorbentu wymywany jest fazą ruchomą. Im silniej zatrzymywany analit, tym później opuszcza kolumnę (większa retencja czyli opóźnienie w stosunku do przepływu fazy ruchomej). bjętość fazy ruchomej potrzebna do jego wymycia nazywa się objętością retencji, a czas, w jakim analit zostaje wymyty z kolumny - czasem retencji. bjętość retencji i czas retencji określa się precyzyjnie, licząc od momentu naniesienia na kolumnę do momentu opuszczenia kolumny (maksimum stężenia analitu) przez analit o najwyższej wartości stężenia. Na rys. 2 przedstawiono schemat oddziaływań między cząsteczkami analitów Z i X a powierzchnią adsorbentu żelu krzemionkowego. Linią przerywaną oznaczono siły wynikające z różnego rodzaju oddziaływań występujących w chromatografii adsorpcyjnej i powodujących retencję. Przedstawiono substancję Z, która silniej oddziałuje z powierzchnią adsorbentu niż substancja X. W stanie równowagi, stosunek stężenia Z w fazie stacjonarnej (3 x Z) do stężenia Z w fazie ruchomej (1 x Z) jest większy {(3 x Z)/(1 x Z) = 3} niż analogiczny stosunek dla X {(3 x X)/(2 x X)=1,5}. Skoro substancji X jest relatywnie więcej w fazie ruchomej niż substancji Z, pierwsza opuści kolumnę substancja X (objętość retencji X, czas retencji X mniejsze niż objętość retencji Z, czas retencji Z). Z X X X Z X Z S Z X ŻEL KRZEMINKWY Rys. 2. Schemat mechanizmu adsorpcji na żelu krzemionkowym. Strzałką oznaczono przepływ fazy ruchomej S, kwadracikami substancje rozdzielane Z (k=3) i X (k=1,5), k=n s /n m, n s -liczba moli substancji rozdzielanej w fazie stacjonarnej, n m liczba moli substancji rozdzielanej w fazie ruchomej, k - współczynnik retencji

6 2.2. Adsorbenty 6 W chromatografii cieczowej używa się adsorbentów porowatych o powierzchniach od setek do tysiąca m 2 /g. Adsorbenty dzieli się na polarne i niepolarne. Do niepolarnych należą węgiel aktywny, węglowodory nasycone, polimery; do polarnych żel krzemionkowy, krzemian magnezu, tlenek glinu. Żel krzemionkowy o ogólnym wzorze Si. 2 n 2 jest najczęściej stosowanym adsorbentem. jego szerokim zastosowaniu decyduje łatwość otrzymywania przez polikondensację kwasu krzemowego, jak również możliwość łatwej modyfikacji jego właściwości powierzchniowych, takich jak struktura geometryczna porów czy modyfikacja chemiczna. Na powierzchni żelu krzemionkowego występują grupy - (silanolowe) o różnych właściwościach, w zależności od wzajemnej odległości i przestrzennego rozmieszczenia oraz grupy siloksanowe (Rys. 3). Rys. 3. Grupy silanolowe (aktywne, bliźniacze, swobodne i związane) i siloksanowa, występujące na powierzchni żelu krzemionkowego

7 7 Grupy silanolowe swobodne oraz aktywne stanowią centra silnie protonodonorowe, grupy silanolowe bliźniacze są centrami o słabych właściwościach protonodonorowych, a grupy związane, połączone ze sobą wiązaniem wodorowym mają właściwości protonoakceptorowe. Uważa się, że największą rolę w procesie adsorpcji odgrywają grupy swobodne i aktywne. Udział poszczególnych form występowania grup wodorotlenowych na powierzchni żelu krzemionkowego zależy od struktury geometrycznej porów. Żele szerokoporowate zawierają więcej swobodnych grup -, natomiast na powierzchni wąskoporowatych żeli więcej jest aktywnych i związanych grup -. Aktywność żelu krzemionkowego jak i innych adsorbentów nieorganicznych zwiększa się przez ogrzewanie w temperaturze ºC, aby częściowo usunąć zaadsorbowaną wodę. Wyższa temperatura w przypadku żelu krzemionkowego może powodować usuwanie grup wodorotlenowych z jego powierzchni. Siła adsorpcji związków organicznych na żelu krzemionkowym jest większa im większa jest ich polarność i rośnie w szeregu: węglowodory < halogenki alkilowe, arylowe < etery (RR)< aldehydy (RC)< ketony(r 2 C)< estry (RCR)< alkohole (R) < fenole (Ar) < zasady azotowe (np. C 5 5 N, C 6 5 N 2 )< aminy III-rz. (R 3 N)< aminy II-rz. i amidy < kwasy karboksylowe Fazy ruchome w chromatografii adsorpcyjnej Zdolność rozpuszczalnika do wymywania substancji z adsorbentu zależy od jego siły oddziaływania z powierzchnią adsorbentu i zwana jest mocą elucyjną rozpuszczalnika (eluentu). Mechanizm tego oddziaływania jest taki sam jak przedstawiony wyżej dla substancji i adsorbentu. Silniejsza adsorpcja rozpuszczalnika na fazie stacjonarnej zmniejsza adsorpcję analitu. Rozpuszczalniki klasyfikuje się zgodnie ze wzrastającą zdolnością wymywania zaadsorbowanych substancji z adsorbentu (czyli zgodnie ze wzrastającą ich mocą elucyjną) zestawiając (porządkując) je w tzw. szereg eluotropowy. W chromatografii z fazą stacjonarną polarną, np. z żelem krzemionkowym, o sile elucji decyduje polarność i polaryzowalność eluentu, więc szereg eluotropowy rozpuszczalników dla tej chromatografii adsorpcyjnej jest jednocześnie szeregiem o wzrastającej ich polarności. Wybór odpowiedniego rozpuszczalnika do rozdziału wybranej mieszaniny związków nie jest łatwy. Zwykle stosuje sie najpierw rozpuszczalnik o średniej mocy elucyjnej, następnie dla uzyskania właściwego rozdziału zmienia się rozpuszczalnik na taki, który ma większą lub mniejszą moc elucyjną. Można mieszać dwa lub więcej rozpuszczalników dla uzyskania odpowiedniej siły elucji i selektywności rozdziału. Szereg eluotropowy rozpuszczalników wg wzrastającej mocy elucyjnej, dla adsorbentów polarnych przedstawiono w Tab. 1.

8 8 Tab. 1. Rozpuszczalniki uszeregowane zgodnie ze wzrastającą mocą elucyjną w chromatografii adsorpcyjnej na żelu krzemionkowym 1. n-pentan 10. Tetrahydrofuran 2. Eter naftowy 11. Aceton 3. n-eksan 12. ctan etylu 4. Cykloheksan 13. Acetonitryl 5. Tetrachlorek węgla 14. Pirydyna 6. Toluen 15. Etanol 7. Eter dietylowy 16. Metanol 8. Chloroform Woda (b. duża siła elucji) 9. Dichlorometan Kwas octowy (b. duża siła elucji) Rozpuszczalniki stosowane w chromatografii cieczowej oprócz odpowiednich właściwości chemicznych muszą spełniać kilka wymogów: powinny być dostępne w handlu, niedrogie, czyste, bezpieczne w użyciu, mało reaktywne (nie niszczyć próbki, wypełnienia kolumny i przyrządu), umożliwiać detekcję próbki i być o odpowiedniej lepkości i lotności. Rozpuszczalniki niżej wrzące mają tendencję do tworzenia baniek, mogą odparowywać w czasie rozdziału i zmieniać niekontrolowanie skład fazy ruchomej. Rozpuszczalniki wyżej wrzące mają zwykle dużą lepkość i wymagają stosowania wysokich ciśnień dla uzyskania odpowiedniej szybkości przepływu, a po rozdziale, przy odparowywaniu eluatu, mogą powodować straty analitu Rozdział metodą kolumnowej chromatografii adsorpcyjnej W adsorpcyjnej chromatografii kolumnowej analizowane substancje w postaci roztworu nanosimy na adsorbent wypełniający kolumnę. Wybór rozpuszczalnika zależy przede wszystkim od rozpuszczalności substancji chromatografowanych. Związek organiczny jest zawsze silniej adsorbowany z rozpuszczalnika niepolarnego niż polarnego natomiast już zaadsorbowany będzie tym silniej wypierany im bardziej polarny jest dany rozpuszczalnik. Następnie przemywając złoże (adsorbent w kolumnie) rozpuszczalnikiem rozwijamy chromatogram, czyli dzielimy mieszaninę na grupy związków lub poszczególne związki chemiczne i wymywamy je (eluujemy) z kolumny zbierając kolejne frakcje eluatu (rozpuszczalnika z eluującymi się związkami). Wymywanie można prowadzić jednym rozpuszczalnikiem (elucja izokratyczna) lub kilkoma

9 9 kolejno, albo mieszaniną rozpuszczalników o wzrastającej polarności (elucja gradientowa). Spływające z kolumny frakcje zbiera się oddzielnie. W ten sposób uzyskuje się rozdział badanej mieszaniny na składniki nieadsorbowane i adsorbowane coraz silniej przez adsorbent. Poszczególne frakcje odparowuje się i bada innymi metodami. Rozdzielając mieszaniny związków organicznych, a szczególnie substancji pochodzenia naturalnego, mimo wielu wskazówek, jakie można znaleźć w literaturze, zawsze wskazane jest wykonanie próby na wzorcach oznaczanych substancji a następnie próby z małą ilością materiału. Poza tym, jak w przypadku innych metod empirycznych, potrzebna jest zawsze pewna doza inwencji eksperymentatora. Niejednokrotnie selektywny rozdział składników mieszaniny udaje się bardzo dobrze dopiero po uzyskaniu pewnego doświadczenia. Zasadniczą częścią każdego zestawu do chromatografii kolumnowej jest kolumna ze szkła obojętnego, której wymiary są dostosowane do skali przeprowadzanego rozdziału. Najczęściej mieszczą one od 10 do 100 g adsorbentu, co wystarcza do adsorpcji od 0,1 do kilku gramów substancji. Dla przyspieszenia elucji stosuje się słabe ssanie (pompka wodna) lub słabe tłoczenie. Napełnianie kolumny adsorbentem można przeprowadzać na sucho i na mokro. W metodzie na sucho adsorbent wsypuje się małymi porcjami do kolumny i ubija pałeczką szklaną. Następnie przemywa się adsorbent rozpuszczalnikiem, w którym nanosi się badaną mieszaninę. Metoda na mokro polega na wprowadzaniu do kolumny zawiesiny adsorbentu w rozpuszczalniku użytym do rozpuszczania substancji. W obu metodach napełnianie należy wykonać tak, by złoże adsorbentu było jednorodne, pozbawione pęcherzyków powietrza i tak ułożone, by nie zmieniało objętości w czasie rozdziału. Powierzchnia adsorbentu powinna być stale pokryta płynem od chwili nalania pierwszych porcji rozpuszczalnika do zakończenia procesu. W przeciwnym razie złoże na kolumnie może łatwo wyschnąć, co uniemożliwi prowadzenie prawidłowej adsorpcji i może spowodować utlenianie się niektórych substancji. Na Rys. 4 przedstawiono zestaw do chromatografii kolumnowej z zastosowaniem tłoczenia. Rys. 4. Zestaw do chromatografii kolumnowej z zastosowaniem tłoczenia

10 10 3. Wykonanie ćwiczenia 3.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest ekstrakcja wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w próbkach gleby. Przygotowanie próbki do analizy obejmuje: - ekstrakcję węglowodorów z gleby, - wydzielenie z ekstraktu frakcji węglowodorów alifatycznych i frakcji wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) za pomocą adsorpcyjnej chromatografii cieczowej, - ocenę rozdziału za pomocą chromatografii cienkowarstwowej. Gleba pochodzi w okolic ulicy Sobieskiego i jest powietrznie sucha Ekstrakcja gleby i przygotowanie ekstraktu do rozdziału Powietrznie suchą glebę rozetrzeć w moździerzu. dważyć próbkę o masie od 10 do 30 g, w zależności od miejsca poboru. Minimalna masa gleby powietrznie suchej dla P 1 i P 4 wynosi 30 g, dla P-3 i P 5 20 g, a dla P-2 i P 6-10 g. Naważkę gleby umieścić w kolbie stożkowej o pojemności 100 ml, dodać 50 ml mieszaniny eteru naftowego i dichlorometanu (3:2, v:v). Kolbę umieścić w łaźni ultradźwiękowej na 15 min. Następnie osad zdekantować, ekstrakt przesączyć przez bezwodny siarczan sodu umieszczony na sączku z bibuły filtracyjnej do kolbki gruszkowej o pojemności 100 ml. Do gleby dodać świeżą porcję 25 ml mieszaniny eteru naftowego i dichlorometanu i ekstrahować w łaźni ultradźwiękowej 10 min, następnie przesączyć przez ten sam sączek. Do połączonych ekstraktów dodać 0,2 ml toluenu i odparować na odparowywaczu obrotowym, przy temperaturze łaźni wodnej nie przekraczającej 30ºC, do objętości poniżej 0,5 ml (warstwa oleju na ściankach kolbki). Do ekstraktu dodać 1 ml eteru naftowego. W razie trudności w rozpuszczeniu ekstraktu można dodać 1-2 krople toluenu i lekko podgrzać zawartość kolbki w łaźni wodnej, w ostateczności próbkę można nanieść na kolumnę w postaci zawiesiny Przygotowanie kolumny do rozdziału W kolbce stożkowej o pojemności 25 do 50 ml umieścić 4 do 6 g żelu krzemionkowego (żelu nie należy ważyć, proszę czekać na wskazówki prowadzącego), zalać go taką ilością eteru naftowego, aby słup cieczy nad zawiesiną wynosił ok. 1 cm. Zawartość kolbki mieszać ruchem łagodnym, tak by usunąć pęcherzyki powietrza z zawiesiny.

11 11 W kolumnie chromatograficznej umieścić na przegrodzie ze szkła 1 krążek bibuły filtracyjnej. Następnie przygotować naczynie na rozpuszczalnik z przemywania kolumny. Zawiesinę żelu krzemionkowego lekko wymieszać i wlać przez lejek do kolumny unikając zbędnego napowietrzania. Wlać tyle zawiesiny, aby złoże adsorbentu po ułożeniu się w kolumnie miało wysokość 6 do 8 cm. Po napełnieniu i ułożeniu adsorbentu w kolumnie na wierzch złoża nałożyć krążek bibuły, następnie przemyć zawartość kolumny 6 ml eteru naftowego (lub więcej aż do osiągnięcia stałej wysokości złoża w kolumnie) i zamknąć wypływ z kolumny. Należy pamiętać, by warstwa adsorbentu była stale pokryta rozpuszczalnikiem! 3.4. Nanoszenie ekstraktu na kolumnę Jeśli ekstrakt był podgrzewany należy go schłodzić do temperatury pokojowej. Wypuścić z kolumny nadmiar eteru naftowego, tak by wysokość cieczy nad złożem wynosiła 1-2 mm. Nanieść roztwór analizowany na czoło kolumny, wlewając go powoli pipetą lub strzykawką najlepiej po ściance kolumny tuż nad powierzchnią żelu. d momentu naniesienia ekstraktu na kolumnę rozpoczyna się zbieranie frakcji. Gdy roztwór znajdzie się w złożu a wysokość cieczy nad złożem wyniesie ok. 1-2 mm, wlać ostrożnie po ściance kolumny 1 ml eteru naftowego i odczekać jak poprzednio (można przyspieszyć przepływ fazy ruchomej stosując lekkie nadciśnienie). Czynność tę powtórzyć jeszcze raz, używając następną, 1 ml porcję eteru naftowego. Gdy składniki ekstraktu są zaadsorbowane na złożu, można dodać pozostałą objętość eteru naftowego, wynikającą z rozmiarów złoża i warunków rozdziału podanych poniżej i prowadzić wymywanie frakcji węglowodorów alifatycznych i WWA Warunki rozdziału Adsorbent - żel krzemionkowy MN-Kieselgel 60 o wielkości ziarna poniżej 0,08 mm Wymiary złoża adsorbentu - 1 cm x 6(8) cm; Elucja: - I frakcja - 12(15) ml eteru naftowego, zawiera węglowodory alifatyczne - II frakcja - 25(30) ml mieszaniny eteru naftowego i toluenu (9:1,v:v), zawiera WWA. Wartości w nawiasach podane są dla złoża o wysokości 8 cm. Jeśli wysokość złoża jest inna objętości frakcji należy proporcjonalnie zmienić. 3.6.cena jakości rozdziału za pomocą chromatografii cienkowarstwowej

12 12 Jeśli stężenie WWA i węglowodorów alifatycznych w glebie jest małe, frakcje można zatężyć na odparowywaczu obrotowym. Na płytkę nanieść roztwory wzorcowe czterech WWA (bonzo(a)antracen, perylen, piren, antracen) oraz dwie frakcje zebrane podczas rozdziału na kolumnie Sporządzenie sprawozdania W sprawozdaniu powinno się znajdować: zwięzły opis technik zastosowanych do izolacji WWA i węglowodorów alifatycznych z gleby, opis próbki, warunki ekstrakcji, warunki rozdziału na kolumnie, warunki rozdziału na płytkach TLC, schemat blokowy, ideowy wykonania oznaczenia, ocena jakości rozdziału i dyskusja wyników. Literatura 1. Behnke M., Szymański J. Problemy cen Środowiskowych, Nr 3(26), 2004, EK - KNSULT, Gdańsk-liwa. 2. Szczepaniak W., Metody instrumentalne w analizie chemicznej. W-wa, PWN, Minczewski J., Marczenko Z., Chemia analityczna. W-wa, PWN, 1985, tom Kocjan R. Chemia analityczna, podręcznik dla studentów, W-wa, PZWL, 2000, tom Staszewski R. Kontrola chemicznych zanieczyszczeń środowiska, Podstawy teoretyczne z ćwiczeniami laboratoryjnymi, Politechnika Gdańska, Gdańsk, Jerzmanowska, Z., Preparatyka organicznych związków chemicznych, PZWL,W-wa, Namieśnik J. Metody instrumentalne w kontroli zanieczyszczeń środowiska. J., Politechnika Gdańska, Gdańsk,1992.