ISSN Vol. 42 Issue 2 June 2016

Transkrypt

1 ISSN Vol. 42 Issue 2 June 2016

2 Vol. 42 Issue 2, 2016 BiTP Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza Safety & Fire Technique Kwartalnik CNBOP-PIB CNBOP-PIB Quarterly Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowego Instytutu Badawczego Publishing House of Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute Czytelnia.cnbop.pl Józefów 2016

3 Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 XI rok wydawania KOMITET REDAKCYJNY Redaktor Naczelny bryg. dr inż. Dariusz Wróblewski Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Redaktor Działu Organizacja i Zarządzanie Strategiczne dr inż. Eugeniusz W. Roguski Redaktor Działu Badania i Rozwój Redaktor Działu Technika i Technologia dr Tomasz Węsierski Szkoła Główna Służby Pożarniczej Redaktor Działu Certyfikacja, Aprobaty i Rekomendacje bryg. dr inż. Jacek Zboina Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Redaktor Działu Partnerstwo dla Innowacyjności na Rzecz Bezpieczeństwa st. bryg. mgr inż. Krzysztof Biskup Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Redaktor Działu Studium Przypadku Analiza Zdarzeń Rzeczywistych nadbryg. Janusz Skulich Redaktor Działu Szkolenia i Propagowanie Wiedzy st. bryg. dr inż. Grzegorz Stankiewicz Szkoła Aspirantów Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu Redaktor Działu Z Praktyki dla Praktyki nadbryg. w st. spocz. Maciej Schroeder Redaktor Działu Nauki Humanistyczne i Społeczne na Rzecz Bezpieczeństwa prof. dr hab. Bernard Wiśniewski SGSP, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Redaktor Działu Postacie Pożarnictwa mgr inż. Jan Kielin Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Redaktor Działu Ratownictwo i Medycyna Katastrof dr n. med. Magdalena Witt Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Redaktor Działu Inżynieria Pożarowa dr inż. Dorota Brzezińska Politechnika Łódzka Sekretarz Redakcji, Redaktor Językowy język polski mgr Julia Pinkiewicz Redaktor Językowy język angielski Jan Stanisław Łopata Redaktor Językowy język rosyjski mgr inż. Julia Mazur Redaktor Statystyczny dr Tomasz Węsierski Przygotowanie do wydania: mgr Anna Golińska Elżbieta Muszyńska by Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowego Instytutu Badawczego Nakład 150 egzemplarzy Wersja papierowa jest wersją pierwotną. RADA NAUKOWA prof. Bogdan Z. Długogórski, Murdoch University in Perth, Australia prof. dr inż. Aleš Dudáček, Vysoká Škola Báňská Technická Univerzita Ostrava (Technical University of Ostrava), Czechy prof. (Fan Weicheng), (State Key Laboratory of Fire Science University of Science and Technology of China), Chiny gen. major dr Wiktor Iwanowicz Klimkin, Oversight and Prevention Department of EMERCOM of Russia prof. dr inż. Rainer Koch, Universität Paderborn, Institut für Feuer- und Rettungstechnologie der Stadt Dortmund (the University of Paderborn, Institute for Fire and Rescue Technology in Dortmund), Niemcy prof. dr inż. Venkatesh Kodur, Michigan State University (Stany Zjednoczone) prof. Jesús Ignacio Martínez Paricio, Universidad Complutense de Madrid (The Complutense University of Madrid), Hiszpania dr inż. Hauke Speth, Institut für Feuer- und Rettungstechnologie der Stadt Dortmund (Institute for Fire and Rescue Technology in Dortmund, Germany), Niemcy dr hab. inż. Lech Starczewski prof. WITPiS, Wojskowy Instytut Techniki Pancernej i Samochodowej (Military Institute of Armoured and Automotive Technology), Polska prof. Asif Usmani BRE Centre for Fire Safety Engineering The University of Edinburgh, Wielka Brytania prof. Andriej Kuzyk Lviv State University of Life Safety, Ukraina dr hab. Aleksandr Wasiljewicz Matjuszyn, All-Russian Scientific Research Institute of Fire Safety (VNIIPO), Rosja\ gen. dr Shamsutdin Sharabutdinovich Dagirov State Fire Academy of EMERCOM of Russia, Rosja ISSN DOI: Projekt okładki: Barbara Dominowska Redakcja: ul. Nadwiślańska 213; Józefów k/otwocka tel kwartalnik@cnbop.pl Czytelnia.cnbop.pl Czasopismo Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza/ Safety & Fire Technique jest pismem kierowanym do kadr kierowniczych ochrony przeciwpożarowej, pracowników jednostek administracji państwowej i samorządowej zajmujących się problematyką zarządzania kryzysowego, pracowników naukowych i dydaktycznych uczelni i instytutów badawczych zainteresowanych tą problematyką. Artykuły publikowane w Kwartalniku przechodzą proces recenzyjny. Kwartalnik BiTP. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza jest publikowany w darmowym i otwartym dostępie tzn. każdy użytkownik ma prawo czytać, kopiować, drukować, rozpowszechniać, cytować i przeszukiwać zasoby otwarte, w tym pełne teksty artykułów, z zachowaniem praw autorskich ich twórców. Użytkownik korzysta z zamieszczonych w Kwartalniku artykułów zgodnie z obowiązującymi przepisami o dozwolonym użytku, podając na kopii utworu informację o źródle i autorze/ach. 13 pkt 7,26 pkt Na podstawie decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Komunikat z dnia 18 grudnia 2015 roku) za artykuły naukowe opublikowane na łamach czasopisma przyznawane jest 13 punktów do dorobku naukowego.

4 Safety & Fire Technique/Безопасность и Пожарная Техника BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 The XI th year of publishing/xi год публикации журнала EDITORIAL COMMITTEE/РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ ЖУРНАЛА Editor-in-Chief/Главный Редактор bryg. Dariusz Wróblewski, PhD/бригадир Дариуш Врублевски, д-р инж. Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute, Poland/Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны Государственный Исследовательский Институт, Польша Chairman of Editorial Committee/Возглавляющий Редакционного Совета Section Editor: Organization and Strategic Management/ Редактор Отдела: Организация и Стратегическое Руководство Eugeniusz W. Roguski, PhD/Эугениуш В. Рогуски, д-р инж. Section Editor: Research and Development / Редактор Отдела: Исследования и развитие Section Editor: Technique and Technology / Редактор Отдела: Техника и технология Tomasz Węsierski, PhD/Томаш Веньсерски, д-р The Main School of Fire Service (SGSP), Poland / Главная Школа Пожарной Службы (SGSP), Польша Section Editor: Certification, Approvals and Recommendations/ Редактор Отдела: Сертификация, одобрения и рекомендации bryg. Jacek Zboina, PhD/бригадир Яцек Збоина, д-р инж. Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute, Poland/ Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны Государственный Исследовательский Институт, Польша Section Editor: Partnership for Safety Innovation/ Редактор Отдела: Партнерство для развития в целях безопасности st. bryg. Krzysztof Biskup, M.Eng./старший бригадир Кшиштоф Бискуп, магистр инж. Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute, Poland/Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны Государственный Исследовательский Институт, Польша Section Editor: Case Study Analysis of Actual Events/ Редактор Отдела: Анализ реальных событий nadbryg. Janusz Skulich/надбригадир Януш Скулих Section Editor: Training and Knowledge Promotion/ Редактор Отдела: Обучение и пропагандирование знаний st. bryg. Grzegorz Stankiewicz, PhD/cтарший бригадир Григорий Станкевич д-р инж. The Fire Service College of the State Fire Service in Poznan, Poland Section Editor: Best Practice in Action / Редактор Отдела: С практики для практики nadbryg. w st. spocz. Maciej Schroeder/надбригадир в отставке Мацей Шредер Section Editor: Humanities and Social Sciences for Safety/Редактор Отдела: Гуманистические и общественные науки на благо безопасности prof. Bernard Wiśniewski/ проф. Бернард Висьневски The Main School of Fire Service (SGSP), Police Academy in Szczytno/Главная Школа Пожарной Службы (SGSP), Высшая школа полиции в г. Щитно Section Editor: People Involved in Firefighting/Редактор Отдела: Лица пожарной охраны Jan Kielin, M.Eng. / Ян Киелин, магистр инж. Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute, Poland/Научно- Исследовательский Центр Противопожарной Охраны Государственный Исследовательский Институт, Польша Section Editor: Rescue and Disaster Medicine / Редактор Отдела: Служба спасения и медицина катастроф Magdalena Witt, MD / Магдалена Витт, д-р мед. наук Medical University in Poznań, Poland / Медицинский университет в г. Познань, Польша Section Editor: Fire Engineering / Редактор Отдела: Пожарная инженерия Dorota Brzezińska, PhD / Дорота Бжезиньска, д-р инж. Lodz University of Technology, Poland / Лодзинский технический университет, Польша Editorial Secretary, Language Editor Polish Language / Секретарь Редакции, языковой редактор польский язык: Julia Pinkiewicz, M.A./ Юлия Пинкевич Language Editor English Language/языковой редактор английский язык: Jan Stanisław Łopata / Ян Станислав Лопата Language Editor Russian Language/языковой редактор русский язык: Yuliya Mazur, M.Eng./ Юлия Мазур, магистр инж. Statistical Editor/Статистический редактор: Tomasz Węsierski, PhD/Томаш Венсерски, д-р Prepared for editing by/подготовили к печати: Anna Golińska, M.A./ Анна Голиньска, магистр; Elżbieta Muszyńska/Эльжбета Мушиньска EDITORIAL ADVISORY BOARD/НАУЧНЫЙ СОВЕТ prof. Bogdan Z. Długogórski/проф. Богдан З. Длугогурски Murdoch University in Perth, Australia/Университет Мердока в городе Перт, Австралия prof. Aleš Dudáček, PhD/проф. Алеш Дудaчэк, д-р инж. Technical University of Ostrava, Czech Republic/Остравский Технический Университет, Чехия prof. Fan Weicheng/проф. Фан Вейченг State Key Laboratory of Fire Science University of Science and Technology of China/Государственная лаборатория пожарной техники Университет наук и технологий в Китае gen. mayor Viktor Ivanovich Klimkin, PhD/ген. майор Виктор Иванович Климкин, д-р Oversight and Prevention Department of EMERCOM of Russia / Департамент надзорной деятельности и профилактической работы Министерства Российской Федерации по делам гражданской обороны, чрезвычайным ситуациям и ликвидации последствий стихийных бедствий prof. Rainer Koch, PhD/проф. Райнер Кох, д-р инж. The University of Paderborn, Institute for Fire and Rescue Technology in Dortmund, Germany/Университет Падерборн, Институт Пожарной и Спасательной Технологии в г. Дортмунд, Германия prof. Venkatesh Kodur, PhD/проф. Венкатеш Кодур, д-р инж. Michigan State University (USA) / Мичиганский университет (США) prof. Jesús Ignacio Martínez Paricio/проф. Гесус Игнасио Мартинес Парицио The Complutense University of Madrid, Spain/Мадридский Университет в г. Комплутенс, Испания Hauke Speth, PhD/Хауке Спет, д-р инж. Institute for Fire and Rescue Technology in Dortmund, Germany/Институт Пожарной и Спасательной Технологии в г. Дортмунд, Германия Lech Starczewski, PhD, prof. WITPiS/проф. Лех Старчевский, д-р инж. Military Institute of Armoured and Automotive Technology, Poland/Военный Институт Броневой и Автомобильной Техники, Польша prof. Asif Usmani/проф. Асиф Усмани BRE Centre for Fire Safety Engineering The University of Edinburgh (UK)/ Центр BRE Техники Пожарной Безопасности Эдинбургский Университет (Великобритания) prof. Andrey Kuzyk / проф. Андрей Кузык Lviv State University of Life Safety, Ukraine / Львовский государственный университет безопасности жизнедеятельности Aleksandr Vasilevich Matyushyn, PhD / Александр Васильевич Матюшин, д-р All-Russian Scientific Research Institute of Fire Safety (VNIIPO), Russia / ФГБУ ВНИИПО МЧС России gen. Shamsutdin Sharabutdinovich Dagirov, PhD/генерал-полковник внутренней службы Шамсутдин Шарабутдинович Дагиров, д-р State Fire Academy of EMERCOM of Russia / Академия ГПС МЧС России ISSN DOI: by Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute Publishing House (Wydawnictwo CNBOP-PIB)/Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны им. Иосифа Тулишковскего Государственный Исследовательский Институт, Польша Circulation/Тираж: 150 copies/экземпляров Paper version constitutes a primary version of the journal. Печатная версия ежеквартальника является первичной версией. Cover design/проект обложки: Barbara Dominowska/Барбара Доминовска Editorial Office/Издательский дом: ul. Nadwiślańska 213; Józefów k/otwocka tel kwartalnik@cnbop.pl Czytelnia.cnbop.pl The quarterly journal Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza/Safety & Fire Technique is addressed to fire protection managers, state and local government employees, researchers and tutors from universities and research institutes interested in the issues of fire protection, civil protection and crisis management. Articles in the quarterly go through a peer review process. Журнал «Безопасность и Пожарная Техника» является журналом, который адресован к руководящим кадрам противопожарной охраны, работникам государственных и местных исполнительных органов власти, занимающихся проблематикой кризисного управления, работникам научно-педагогических университетов и исследовательских институтов, заинтересованных этой проблематикой. Журнал содержит только рецензированные статьи. The Quarterly Safety & Fire Technique is published in free and open access, i.e., each user can read, copy, print, spread, cite and search open resources, including full texts of articles, respecting the copyright of its authors. A user can take advantage of articles published in the Quarterly in accordance with binding law on permitted use, indicating on the copy of the material information about the source and authors. Ежеквартальник BiTP Безопасность и Пожарная Техника публикуется в открытом и бесплатном доступе т.е. каждый пользователь вправе читать, копировать, печатать, распространять, цитировать и пересматривать открытые ресурсы, в тoм полные тексты статей с сохранением авторских прав их создателей. Пользователь использует помещенные в Ежеквартальнике статьи согласно действующим правилам допустимого исполь -зования, указывая на копии произведения информацию об источнике и авторе/авторах. 13 points / 13 баллов 7.26 points / 7,26 балла Under decision of the Minister of Science and Higher Education (The announcement of December 18, 2015) there are 13 points attributed to the author s academic achievements for publishing scientific articles in the Quarterly/На основе решения Министра Науки и Высшего Образования (Сообщение от 18 декабря 2015 года) за статьи, опубликованные в Eжеквартальнике авторы получают 13 баллов, прибавляемых к результатам их научной деятельности.

5

6 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 SPIS TREŚCI postacie pożarnictwa Józef Tuliszkowski niestrudzony działacz w pracy dla polskiego pożarnictwa i piśmiennictwa pożarniczego Beata Wojtasiak, Damian Bąk 15 Zagrożenia wybuchowe w oczyszczalni ścieków: powstawanie i zapobieganie Marek Woliński Analiza wybranych parametrów wybuchowości par heksanu w podwyższonych temperaturach Marzena Półka, Bożena Kukfisz organizacja i zarządzanie strategiczne Rola i miejsce pracowników administracji samorządowej w procesie zarządzania kryzysowego na przykładzie m. st. Warszawy Patrycja Bryczek-Wróbel, Tadeusz Szczurek nauki humanistyczne 21 Wpływ typu dyszy rozpylającej na skuteczność absorpcji obłoku amoniaku powstałego w wyniku awarii przemysłowej Małgorzata Majder-Łopatka, Tomasz Węsierski, Wiktor Wąsik Badania i klasyfikacja systemów pionowych przegród przeszklonych o określonej klasie odporności ogniowej Jacek Kinowski, Paweł Sulik, Bartłomiej Sędłak Projekty badawcze realizowane w obszarze ochrony ludności wybrane zagadnienia Sławomir Stanisław Górski BADANIA I ROZWÓJ Wpływ pyłów pochodzenia drzewnego na działanie czujek pożarowych dymu Waldemar Wnęk, Marcin Jargieło, Rafał Porowski Wpływ ssaków na operacje lotnicze realizowane na cywilnych lotniskach Polski Ignacy Kitowski Wpływ temperatury na ciśnienie wybuchu mieszanin izooktanu i izomerów alkoholu butylowego Marcin Grabarczyk, Andrzej Teodorczyk Udoskonalenie normatywnej metodyki określenia czasu zadziałania tryskacza pożarowego A.I. Kitsak / А.И. Кицак inżynieria pożarowa Powstanie i rozwój inżynierii bezpieczeństwa pożarowego w Polsce Dorota Brzezińska Zastosowanie numerycznej mechaniki płynów CFD do modelowania zabezpieczania pomieszczeń stałymi urządzeniami gaśniczymi gazowymi Sylwia Boroń, Przemysław Kubica Wybrane problemy ochrony przeciwpożarowej w projektowanych i modernizowanych budynkach wysokościowych Mariusz Pecio TECHNIKA I TECHNOLOGIA Wymagania i rozwiązania techniczne systemów pionowych przegród przeszklonych o określonej klasie odporności ogniowej Bartłomiej Sędłak, Paweł Sulik, Jacek Kinowski Studium teoretyczne przewidywania ryzyka wystąpienia rozgorzenia, wstecznego ciągu płomieni oraz zapalenia gazów pożarowych Andrzej Krauze, Adam Krasuski, Bartłomiej Ślęczkowski Zastosowanie nanotechnologii w ochronie przeciwpożarowej Paweł Łukaszczuk Z PRAKTYKI DLA PRAKTYKI Wybrane zasady tworzenia scenariuszy pożarowych Przemysław Kubica, Waldemar Wnęk, Sylwia Boroń 173 Gaszenie płomienia dyfuzyjnego n-heptanu z wykorzystaniem fali uderzeniowej В.М. Баланюк / V.M. Balanyuk 103 5

7 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 STUDIUM PRZYPADKU ANALIZA ZDARZEŃ RZECZYWISTYCH Analiza zdarzeń o znamionach poważnej awarii będących skutkiem wypadkowych uwolnień związków azotu Andrzej Żarczyński, Klaudia Myszyńska Zabezpieczenie przeciwpożarowe budynku instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych - studium przypadku Mariusz Pecio, Krzysztof Łącki ratownictwo i medycyna katastrof Kapnometria jako narzędzie pomocne w resuscytacji Tomasz Kłosiewicz Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa w Polsce przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat i dziś Agata Krystosik-Gromadzińska Wywiad BiTP

8 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 TABLE OF CONTENT СОДЕРЖАНИЕ PEOPLE INVOLVED IN FIREFIGHTING ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ Józef Tuliszkowski a Tireless Activist Working for the Polish Fire Service and Author about Firefighting Issues Юзеф Тулишковский неутомимый польский активист пожарной безопасности и литературы по пожарной охране Beata Wojtasiak, Damian Bąk ORGANIZATION AND STATEGIC MANAGEMENT ОРГАНИЗАЦИЯ И СТРАТЕГИЧЕСКОЕ РУКОВОДСТВО The Role and Function of Local Government in Crisis Management on the Example of the Capital City of Warsaw Роль и место сотрудников местного самоуправления в процессе антикризисного управления на примере г. Варшава Patrycja Bryczek-Wróbel, Tadeusz Szczurek HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES FOR SAFETY ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ Research Projects Dealing with Civil Protection Selected Issues Исследовательские проекты в области защиты населения избранные вопросы Sławomir Stanisław Górski RESEARCH AND DEVELOPMENT ИССЛЕДОВАНИЯ И РАЗВИТИЕ Influence of Wooden-Based Dusts on Smoke Fire Detectors Влияние пыли древесного происхождения на работу дымовых пожарных извещателей Waldemar Wnęk, Marcin Jargieło, Rafał Porowski The Impact on Aviation Operations at Polish Civil Airfields Caused by Mammals Воздействие млекопитающих на воздушные операции, реализуемые в гражданских аэропортах в Польше Ignacy Kitowski Influence of Temperature on Explosion Pressure of Liquid Fuels Blends Composed of Isooctane and Various Isomers of Butyl Alcohol Влияние температуры на давление взрыва смесей изооктана и изомеров бутанола Marcin Grabarczyk, Andrzej Teodorczyk Improvement of the Standard Technique for Determination of the Sprinkler Response Time Совершенствование нормативной методики определения инерционного интервала времени срабатывания оросителя A.I. Kitsak / А.И. Кицак Theoretical Study of Fire Behaviour Concerned with the Prediction of Threats from Flashover, Backdraft and Ignition of Gases Теоретическое исследование прогнозирования угрозы вспышки, обратной тяги и воспламенения пожарных газов Andrzej Krauze, Adam Krasuski, Bartłomiej Ślęczkowski The Application of Nanotechnology in Fire Protection Применение нанотехнологии в противопожарной защите Paweł Łukaszczuk Extinguishment of N-heptane Diffusion Flames with the Shock Wave Тушение диффузионного пламени н-гептана ударной волной В.М. Баланюк / V.M. Balanyuk Explosion Hazards in Wastewater Treatment Plant: Origin and Prevention Угрозы взрыва на очистном заводе: формирование и предупреждение Marek Woliński Analysis of Selected Explosion Parameters of Hexane Vapour at Elevated Temperatures Анализ некоторых параметров взрывоопасности паров гексана при повышенных температурах Marzena Półka, Bożena Kukfisz Effect of Nozzle Structure on the Absorption Efficiency of the Ammonia Cloud Formed as a Result of Industrial Accidents Влияние типа распылительного сопла на эффективность поглощения облака аммиака, образованного в результате промышленной аварии Małgorzata Majder-Łopatka, Tomasz Węsierski, Wiktor Wąsik

9 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 Fire Tests and Classification of Vertical, Glazed Elements of Defined Fire Resistance Class Исследования и классификация систем вертикальных стеклянных перегородок определённого предела огнестойкости Jacek Kinowski, Paweł Sulik, Bartłomiej Sędłak FIRE ENGINEERING ПОЖАРНАЯ ИНЖЕНЕРИЯ Origins and Development of Fire Safety Engineering in Poland Происхождение и развитие инженерии пожарной безопасности в Польше Dorota Brzezińska Application of Computational Fluid Dynamics CFD for Modeling of Protection of Premises by Fixed Gaseous Extinguishing System Применение вычислительной гидродинамики для моделирования пожарной защиты помещений с помощью стационарных газовых установок пожаротушения Sylwia Boroń, Przemysław Kubica Selected Fire Protection Problems in Designed and Modernized High-Rise Buildings Выбранные проблемы противопожарной защиты в проектируемых и модернизируемых высотных зданиях Mariusz Pecio TECHNIQUE AND TECHNOLOGY ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ Requirements and Technical Solutions of Vertical, Glazed Systems of Defined Fire Resistance Class Требования и технические решения для систем вертикальных стеклянных перегородок определённого предела огнестойкости Bartłomiej Sędłak, Paweł Sulik, Jacek Kinowski CASE STUDY ANALYSIS OF ACTUAL EVENTS ТЕМАТИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ АНАЛИЗ РЕАЛЬНЫХ СОБЫТИЙ Analysis of Major Incidents Caused by Accidental Emission of Nitrogen Compounds Анализ событий характерных для крупных аварий в результате случайного выделения соединений азота Andrzej Żarczyński, Klaudia Myszyńska Fire Safety of Municipal Waste Incineration Building - Case Study Противопожарная защита здания инсталляции для термической обработки бытовых отходов - исследование конкретного случая Mariusz Pecio, Krzysztof Łącki RESCUE AND DISASTER MEDICINE СЛУЖБА СПАСЕНИЯ И МЕДИЦИНА КАТАСТРОФ Capnometry as a Device Helpful in Resuscitation Капнометрия - метод, который помогает при сердечно-легочной реанимации Tomasz Kłosiewicz The Maritime Search and Rescue Service in Poland during the Last Ten Years and Today Морская поисково-спасательная служба в Польше за последние несколько лет и сегодня Agata Krystosik-Gromadzińska BiTP s interview / Интервью BiTP BEST PRACTICE IN ACTION С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ Selected Principles of Developing Fire Scenarios Отдельные принципы создания сценариев пожара Przemysław Kubica, Waldemar Wnęk, Sylwia Boroń 173 8

10 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 Szanowni Czytelnicy, CNBOP-PIB, czerwiec 2016 Przekazujemy Państwu nowy, 42. numer kwartalnika BiTP. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza. W bieżącym wydaniu znajdą Państwo 23 artykuły autorów z różnych stron Polski, a także spoza naszych granic. Jest nam niezmiernie miło, że tylu wybitnych specjalistów, repezentujących różne uczelnie i dziedziny wiedzy, decyduje się na wybór właśnie naszego czasopisma, aby podzielić się w nim swoją wiedzą i zaprezentować naszym czytelnikom wyniki własnych badań. Wraz z rozwojem naszego wydawnictwa zyskujemy nie tylko nowych autorów, ale również wybitnych specjalistów, którzy wspierają naszą pracę i sprawiają, że na łamach kwartalnika, prezentowane są artykuły na coraz wyższym poziomie naukowym. Z radością chcielibyśmy poinformować Państwa, że do Rady Naukowej Kwartalnika BiTP. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza dołączył w tym miesiącu jeszcze jeden członek niezwykle doświadczony specjalista, dyrektor Akademii Służby Pożarniczej w Moskwie doktor Szamsutdin Dagirow. Bieżący numer otwiera artykuł przedstawiający biografię wybitnej osoby, która wniosła ogromny wkład w rozwój pożarnictwa. To już kolejny artykuł, przybliżający historię polskiego pożarnictwa i zasłużone dla niego osobistości. Józef Tuliszkowski jest patronem naszego Instytutu, dlatego tym bardziej zachęcamy do zapoznania się z zasługami i osiągnięciami tego wybitnego strażaka. Zgodnie z zapowiedziami, w bieżącym numerze otwieramy dział tematyczny Inżynieria Pożarowa. Znajdą w nim Państwo pierwszy artykuł autorstwa redaktor dr inż. Doroty Brzezińskiej stanowiący wprowadzenie w zagadnienia inżynierii pożarowej, początków tej dziedziny, jej rozwoju i perspektyw. Szczególnej uwadze polecamy Państwu także artykuł pt. Zastosowanie numeryczne mechaniki płynów CFD do modelowania zabezpieczania pomieszczeń stałymi urządzeniami gaśniczymi, który również znalazł się w tym dziale. Zachęcamy wszystkie osoby związane z inżynierią pożarową do publikowania swoich tekstów w naszym kwartalniku. Spośród artykułów zagranicznych zachęcamy do lektury artykułu pt. Gaszenie płomienia dyfuzyjnego n-heptanu z wykorzystaniem fali uderzeniowej w dziale Badania i Rozwój. Artykuł został wysoko oceniony w procedurze recenzyjnej. Opisano i omówiono w nim badania eksperymentalne metody gaśniczej wykorzystującej fale uderzeniowe. Jego wyniki mogą zostać wykorzystane do usprawnienia działań gaśniczych przy pożarach w początkowym stadium, w zamkniętych pomieszczeniach, takich jak magazyny. W bieżącym numerze znajdą Państwo również wywiad z Kierownikiem Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego ZOSP RP Kirowy Gościniec, panem Markiem Lutym. Kirowy Gościniec to wyjątkowe miejsce nie tylko ze względu swoje malownicze położenie w Dolinie Kościeliskiej, ale przede wszystkim na nowoczesne zaplecze szkoleniowe dla strażaków i ratowników. Wykwalifikowana kadra, profesjonalne i praktyczne podejście oraz zaawansowana infrastruktura sprawiają, że szkolenia prowadzone w ośrodku reprezentują najwyższy poziom. Serdecznie zapraszamy do lektury wszystkich zamieszczonych w bieżącym numerze artykułów. Mamy nadzieję, że okażą się dla Państwa interesujące. Życzymy przyjemnej lektury. Komitet Redakcyjny 9

11 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 Dear Readers, CNBOP-PIB, June 2016 We present you a new, 42 nd issue of BITP. Safety & Fire Technique Quarterly. In this issue you will find 23 articles written by authors from different parts of Poland and from abroad. We are very pleased that so many eminent professionals, who represent various universities and fields of knowledge, decide to choose our Journal to share their knowledge and to present to our readers results of their research. With the development of our publishing house we gain not only new authors, but also new outstanding professionals who support our work and make the Quarterly present more and more qualitative scientific articles. We are pleased to inform you that the Scientific Advisory Board of BITP. Safety & Fire Technique Quarterly was joined this month by a new member an experienced specialist, director of the Academy of Fire Service in Moscow Dr. Szamsutdin Dagirow. The current issue starts with an article which outlines the biography of an outstanding individual who greatly contributed to the development of firefighting in Poland. This is another article which describes the history of Polish firefighting and famous people who played a significant role in this area. We do encourage you to read about the merits and achievements of this outstanding fire fighter, as Tuliszkowski is the patron of our Institute. According to the previous announcement, the current issue starts a new thematic section Fire Engineering. In this section you will find the first article written by our editor Dr. Dorota Brzezińska. The article constitutes an introduction to fire engineering, its origins, its development and prospects. We also recommend an article entitled Application of Computational Fluid Dynamics CFD for modelling of protection of premises by fixed gaseous extinguishing systems, which is published in this section as well. We encourage all of you who deal with fire engineering to publish your texts in our Quarterly. Among foreign articles, one of particular interest is entitled Extinguishment of n-heptane diffusion flames with a shock wave. You will find it in Research and Development section. The article has been highly rated in the reviewing procedure. It described and discussed experimental research of extinguishing methods incorporating waves as an extinguishing agent. The results of this research can be used to streamline firefighting operations at an early stage of a fire in confined spaces, such as warehouses. We invite you to read all articles published in the current issue. We hope that you find them interesting. We wish you pleasant reading. Editorial Committee 10

12 BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016 Уважаемые читатели, CNBOP-PIB, июнь 2016 Представляем Вам новый, 42 номер ежеквартального журнала BITP. Безопасность и Пожарная Техника. В этом номере вы найдете 23 статьи авторов из разных частей Польши, а также зарубежья. Мы очень рады, что так много выдающихся специалистов из различных университетов и областей знаний решили выбрать именно наш журнал, чтобы поделиться своими знаниями и представить нашим читателям результаты своих исследований. Вместе с развитием нашего издательства к нам присоединяются не только новые авторы, но и выдающиеся профессионалы, которые поддерживают нашу работу и благодаря им в журнале публикуются статьи ещё более высокого научного уровня. С радостью мы хотели бы сообщить Вам, что новым членом Научного Совета ежеквартального журнала BITP. Безопасность и пожарная техника в этом месяце стал опытный специалист, директор Академии Государственной Противопожарной Службы МЧС России кандидат наук Шамсутдин Дагиров. Текущий выпуск открывает статья с изложением биографии выдающегося человека, который внес огромный вклад в развитие пожарной охраны. Это очередная статья, которая ознакомит читателей с историей пожарной охраны в Польше и ее заслуженных личностей. Юзеф Тулишковский является покровителем нашего института, именно поэтому предлагаем вам прочесть о достоинствах и достижениях этого выдающегося пожарного. Как ранее сообщалось, в текущем номере открывается новый раздел Пожарная Инженерия. Вы найдете в нем первую статью, написанную редактором др. Доротой Бжезиьнской, которая представляет собой введение в пожарную инженерию, истоки этой области, ее развитие и перспективы. Особого внимания заслуживает также статья под названием Применение вычислительной гидродинамики для моделирования пожарной защиты помещений с помощью стационарных установок пожаротушения, которая также находится в новом разделе. Предлагаем всем, кто связан с пожарной инженерией, публиковать свои тексты в нашем журнале. Среди зарубежных статей вашему вниманию предлагаем работу под названием Тушение диффузионного пламени н-гептана ударной волной. Статья была высоко оценена в рецензийной процедуре. В ней описываются и обсуждаются экспериментальные исследования огнетушащего метода, использующего ударные волны. Полученные результаты могут быть использованы для оптимизации огнетушащих действий при пожарах на ранних стадиях в закрытых пространствах, таких как склады. Мы предлагаем Вам прочитать все опубликованные в текущем номере статьи. Надеемся, что они окажутся для вас интересными. Желаем вам приятного чтения. Редакционный Совет 11

13

14 Szanowni Państwo, Zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego to jedno z najważniejszych zadań każdego państwa, dlatego tematyka poruszana w kwartalniku Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza jest zawsze aktualna. Artykuły publikowane na łamach czasopisma odnoszą się do różnorodnych aspektów bezpieczeństwa i poruszają niezwykle ważne problemy m.in. zarządzania kryzysowego, ochrony ludności, ochrony przeciwpożarowej oraz ratownictwa. Tym ostatnim w kwartalniku poświęcony jest odrębny dział pod nazwą Ratownictwo i Medycyna Katastrof, którego tematyka jest mi szczególnie bliska. Serdecznie polecam wszystkim lekturę kwartalnika Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza ze względu na wagę poruszanych w nim zagadnień, a także wysoki poziom merytoryczny oraz interdyscyplinarny charakter tego czasopisma. Dyrektor Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa

15

16 by Wydawnictwo CNBOP-PIB Please cite as: BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016, pp mgr Beata Wojtasiak 1 mgr inż. Damian Bąk 1 Przyjęty/Accepted/Принята: ; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: ; Opublikowany/Published/Опубликована: ; DOI: /bitp Józef Tuliszkowski niestrudzony działacz w pracy dla polskiego pożarnictwa i piśmiennictwa pożarniczego 2 Józef Tuliszkowski - a Tireless Activist Working for the Polish Fire Service and Author about Firefighting Issues Юзеф Тулишковский - неутомимый польский активист пожарной безопасности и литературы по пожарной охране ABSTRAKT W artykule przedstawiono jedną z osób, którym pożarnictwo polskie zawdzięcza swój rozwój. Mowa o Józefie Tuliszkowskim ( ), który żył w latach zaboru ziem ojczystych i w okresie międzywojennym, kiedy odradzała się niezależność państwa polskiego. Jest to kolejny artykuł w dziale Postacie Pożarnictwa, w którym publikowane są biografie osób zasłużonych dla pożarnictwa. Sylwetka innej postaci związanej z ochroną przeciwpożarową płk. poż. w st. spocz. Władysława Pilawskiego, została przybliżona czytelnikom BiTP. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza w numerze pierwszym za 2015 rok. Inżynier Józef Tuliszkowski był profesjonalistą oraz niestrudzonym działaczem w drodze do poprawiania stanu bezpieczeństwa pożarowego. Uosabiał najlepsze cechy strażaka profesjonalnego dowódcy, organizatora i patrioty, będąc wzorem dla współczesnych i przyszłych pokoleń oficerów. Jego wieloletni teoretyczny i praktyczny dorobek do dzisiaj wywiera istotny wpływ na kształtowanie taktyki, techniki, szkolenia i badań naukowych w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Nieustannie zabiegał również o rozwój straży pożarnej. Określił m.in. podstawy techniki i wyszkolenia pożarniczego oraz utworzenia w pełni wykwalifikowanych kadr pożarniczych, z których korzysta do dziś całe współczesne pożarnictwo. Na uwagę zasługuje również jego aktywność w zakresie wydawniczym. Poprzez swoją twórczość wzbogacił branżową literaturę dotyczącą problemu walki z pożarami, która w dużej mierze do dnia dzisiejszego jest aktualna. Jego dorobek to łącznie około 30 pozycji książkowych, w tym m.in. 7-tomowa Obrona przed pożarami, która wzbudziła zainteresowanie również poza granicami kraju oraz opublikowany w 1909 r. pionierski podręcznik dla strażaków pt. Walka z pożarami. Działalność publikacyjna inżyniera Józefa Tuliszkowskiego to także ponad 130 artykułów zamieszczonych głównie w czasopiśmie Przegląd Pożarniczy, łącznie z głośnym projektem Szkoły Pożarniczo-Budowlanej w Warszawie opublikowanym w 1924 r. w postaci broszury. Swoją ogromną wiedzą i doświadczeniem dzielił się także podczas licznych spotkań, konferencji również na arenie międzynarodowej. W dowód uznania jego wybitnych osiągnięć na rzecz ochrony przeciwpożarowej, w roku 1997 jego imię nadano Centrum Naukowo-Badawczemu Ochrony Przeciwpożarowej Państwowemu Instytutowi Badawczemu w Józefowie, którego misją jest działalność na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego Państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej, zarządzania kryzysowego, ochrony ludności i obrony cywilnej ideom, którym inżynier Józef Tuliszkowski podporządkował całe swoje życie. Słowa kluczowe: pożarnictwo polskie, ochrona przeciwpożarowa, piśmiennictwo pożarnicze ABSTRACT One of the people to whom Polish firefighting owes its development was engineer Józef Tuliszkowski ( ) who lived during the annexation period of Poland and in the interwar years, when the independence of the Polish state was reviving. It is the next article in the section "People involved in Firefighting" dedicated for biographies of deserving people who have contributed to firefighting. The profile of another, equally deserving individual associated with fire protection LT Col (Retd) Władysław Pilawski was highlighted in the first issue of "BiTP. Safety & Fire Technique" in Engineer Józef Tuliszkowski was a professional and tireless activist in pursuit of improving the state of fire safety. He personified the best qualities of a fireman - professional leader, organizer and patriot, being a role model for present and future generations of officers. His long-term theoretical and practical achievements have a significant influence on present day shaping of tactics, techniques, training and research in the field of fire protection. He constantly strived to develop the fire service. He defined, among others, the fundamentals of technology and firefighting training, and created a cadre of fully qualified personnel, principles of which are applied in present day firefighting. His contribution as an author in the field 1 Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej Państwowy Instytut Badawczy, Józefów / Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute; 2 Autorzy wnieśli równy wkład merytoryczny w powstanie artykułu / The authors contributed equally to this article; 15

17 POSTACIE POŻARNICTWA BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016, pp DOI: /bitp of publishing is also noteworthy. His work enriched literature for the profession on issues concerning fighting fires, which, in many areas, are relevant today. His achievements, some 30 books, including a text consisting of seven volumes "Defence against fires, which aroused interest beyond Polish borders and a pioneering textbook for firefighters Firefighting published in Engineer Józef Tuliszkowski s activity as an author includes some 130 articles, published mainly in the Fire Review magazine and includes a well publicised project from the School of Firefighting, Warsaw, published in 1924 as a brochure. He shared his wide knowledge and experience at a variety of international meetings and conferences. In recognition of outstanding achievements in fire protection, the Scientific and Research Centre for Fire Protection National Research Institute was named after Józef Tuliszkowski. The Centre s mission is to conduct activities to ensure public safety in areas associated with: fire protection, crisis management, protection of the public and civil defence ideas to which engineer Józef Tuliszkowski devoted his entire life. Keywords: Polish firefighting, fire protection, firefighting literature АННОТАЦИЯ В данной статье представлен человек, которому пожарная охрана в Польше обязана своим развитием. Речь идёт о Юзефе Тулишковским ( ), который жил во время аннексии польских земель и в межвоенном периоде, когда восстанавливалась независимость польского государства. Это очередная статья в разделе Лица пожарной охраны, в котором публикуются биографии людей, связанных с пожарной охраной. Личность другой, не менее заслуженной персоны полковника в отставке Владислава Пилявского, была уже представлена читателям BITP. Безопасность и Пожарная Техника в первом номере за 2015 год. Инженер Юзеф Тулишковский был профессионалом и неутомимым активистом на пути к улучшению состояния пожарной безопасности. Он был воплощением лучших черт пожарного профессионального лидера, организатора и патриота, являясь примером для современных и будущих поколений офицеров. Его долголетние теоретические и практические достижения до сих пор оказывают существенное влияние на формирование тактики, обучения и научных исследований в области противопожарной охраны. Юзеф Тулишковский постоянно стремился к развитию пожарной службы. Описал, в частности, основы техники и обучения по пожаротушению и созданию обученного персонала, которые используются в современной пожарной охране. Внимания заслуживает также его издательская деятельность. Благодаря своей творческой работе он обогатил отраслевую литературу по проблемам тушения пожаров большим количеством публикаций, значительное число которых все ещё актуально. Его достижения: около 30 книг, в том числе 7-томная Защита от пожаров, которая вызвала большой интерес за пределами границ нашей страны, а также опубликованный в 1909 г. пионерский учебник для пожарных Борьба с пожарами. Издательская деятельность инженера Юзефа Тулишковского включает также более 130 статей, опубликованных, в частности, в журнале Пожарный обзор, включая известный проект Пожарностроительной школы в Варшаве, опубликованный в 1924 году в виде буклета. Своими обширными знаниями и опытом он делился также во время многих встреч и конференций, в том числе и международных. В знак признания его выдающихся достижений для противопожарной защиты его имя в 1997 году принял Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны Государственный Исследовательский Институт, миссией которого является деятельность на благо обеспечения общественной безопасности государства в области противопожарной охраны, антикризисного управления, гражданской защиты и гражданской обороны - идей, которым инженер Юзеф Тулишковский посвятил всю свою жизнь. Ключевые слова: пожарная охрана в Польше, пожарная охрана, литература по пожарной охране 1. Rys biograficzny Józef Tuliszkowski urodził się 4 lutego 1867 r. w Radziwiłłowie Wołyńskim 3. Wychowywał się w wierze katolickiej, w domu przepełnionym atmosferą ciepła, szacunku i gorącego patriotyzmu. Wartości wyniesione z domu rodzinnego miały w późniejszym czasie znaczący wpływ na jego drogę życiową. Wcześnie, bo już w 1883 r., będąc uczniem gimnazjum filologicznego w Rydze, Józef Tuliszkowski wykazał swoje zainteresowanie techniką, jak również ze szczególnym upodobaniem przyglądał się pracy strażaków w Rydze, podczas pożarów, które nękały kresy wschodnie. W 1886 roku wstąpił potajemnie do pomocniczej drużyny uczniowskiej przy I kolumnie Ochotniczej Straży Pożarnej w Rydze, z zapałem uczestnicząc przy ćwiczeniach oraz licznych pożarach w mieście. Następnie w 1886 roku rozpoczął działalność konspiracyjną, tworząc wspólnie z kolegami z Kowieńszczyzny Kółko Przyszłych Powstańców. Członkowie Koła byli najlepszymi uczniami i udzielali, za zgodą władz szkolnych, korepetycji słabo uczącym się, zarabiając przy tym po ok rubli miesięcznie. Większość pieniędzy wydawali na zakup broni i amunicji. Podczas tajnych spotkań studiowali strategię wojskową, taktykę i inżynierię polową. J. Tuliszkowski ukończył Gimnazjum w Rydze i tam też w roku 1891 rozpoczął studia na Politechnice. W trakcie studiów na Politechnice w Rydze ( ) wstąpił do Welecji patriotycznej, polskiej or- 3 Niewielkie miasteczko w powiecie krzemienieckim, w polskiej rodzinie ziemiańskiej, osiadłej w zaborze rosyjskim na Wołyniu. ganizacji, zrzeszającej młodzież studencką, gdzie zapoznał m.in. Ignacego Mościckiego. Do Ochotniczej Straży Pożarnej w Rydze wstąpił potajemnie jako student Politechniki Ryskiej, gdzie przez 6 lat ciężkiej pracy (od 1891 r.) przeszedł wszystkie szczeble strażackiej służby od szeregowca do topornika i prądownika włącznie [2]. Jedne z najbardziej istotnych doświadczeń Tuliszkowski zdobył w Rydze, gdzie brał udział w skomplikowanych i bardzo niebezpiecznych akcjach gaśniczych przy pożarach tartaków, fabryk i olejarni. Podczas gaszenia groźnych pożarów odniósł wiele obrażeń. Mimo to pozostał wierny idei strażackiej, nie zaniedbując jednocześnie wymagających studiów politechnicznych. Uczelnię ukończył z wyróżnieniem w 1897 r., otrzymując tytuł inżyniera mechanika budowy maszyn oraz specjalisty z dziedziny pożarnictwa i budownictwa. Następnie w 1898 roku wstąpił do organizowanej przy jego aktywnej pomocy Ochotniczej Straży Ogniowej w Kijowie. Brał czynny udział w niebezpiecznych akcjach gaśniczych. Służbę w Straży Kijowskiej na stanowisku zastępcy naczelnika pełnił przez 6 lat. W 1903 r. przeniósł się do Warszawy, kończąc tym samym 12-letnią działalność w Rydze i Kijowie. Działalność pożarniczą w Królestwie rozpoczął od prowadzenia wykładów na tematy pożarnicze oraz praktycznych ćwiczeń strażackich w szkołach (m.in. w szkole rolniczej w Pszczelinie, w której zorganizował szkolną straż ogniową). Tworzył liczne straże ochotnicze, w których gromadził broń w ramach działalności konspiracyjnej. W 1904 r. zorganizował straż ogniową ochotniczą w Puławach, a następnie w Brzozowej, Kijanach i Nałę- 16

18 PEOPLE INVOLVED IN FIREFIGHTING Please cite as: BiTP Vol. 42 Issue 2, 2016, pp ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ czowie. W celu poprawy organizacji straży ogniowych oraz poznania szczegółów produkcji narzędzi pożarniczych odwiedził kilka jednostek straży w Niemczech i Austrii. W znanych fabrykach pożarniczych Magirusa w Ulm, Knausta, Kernereitera i Millera w Wiedniu i Brauna w Norymberdze zapoznał się z produkcją samochodów pożarniczych i innego sprzętu pożarniczego. Dzięki nowym doświadczeniom po powrocie do kraju, Tuliszkowski zorganizował w firmie Ignis dział pożarniczy z warsztatami, by zaoferować strażom ogniowym dobry, sprawny i lekki sprzęt pożarniczy. Produkowane w tamtych czasach (w firmie Ignis) stacjonarne sikawki strażackie ciężkie, niepraktyczne w użyciu i transporcie, jak również drabiny strażackie i inny sprzęt pożarniczy zostały przez niego usprawnione. W okresie tym zmodernizował także m.in. hamulec ratunkowy klamrowy do przyrządu Heniga, opracował nowy typ kasku ze ściętym grzebieniem, ulepszył hełm dymowy, respirator, zatrzaśnik do linki ratowniczej, bandaż i podpinkę [8]. Pracował nad unowocześnieniem wyposażenia straży pożarnej oraz nad zmianą postrzegania bezpieczeństwa pożarowego wśród cywili. W latach kierował fabryką Wyrobów Drzewnych Ordynacji Zamojskich w Zwierzyńcu Lubelskim. W tym okresie inż. Tuliszkowski dużo czasu poświęcał sprawom szkoleniowym, głównie szkoleniom załogi [3]. Kontynuował również prace nad ulepszeniem narzędzi pożarniczych. Opracował także sygnalizację gestową. W okresie działalności w Zwierzyńcu Tuliszkowski rozpoczął pracę nad pionierskim podręcznikiem dla strażaków pt. Walka z pożarami., poruszającym tematykę zapobiegania i gaszenia pożarów. Książka została ukończona w 1909 roku [2]. Okres pobytu w Zwierzyńcu był dla Tuliszkowskiego ważny również ze względów osobistych. W Zwierzyńcu poznał przyszłą żonę Wandę Łuczycką, z którą pobrał się 18 stycznia 1908 roku w Lublinie. W 1910 r. powrócił do Warszawy i podjął pracę w Centralnym Towarzystwie Rolniczym (CTR). Pragnąc zainteresować działaczy CTR swymi pomysłami na temat tworzenia straży ogniowych na wsi, przedstawił szczegółowe plany koncepcji powołania sieci włościańskich straży ogniowych oraz prowadzenie zorganizowanej profilaktyki pożarowej, przede wszystkim z wykorzystaniem budownictwa ogniotrwałego, które jego zdaniem było najskuteczniejszym sposobem zapobiegania klęsce ognia. Podczas licznych kursów i pokazów rolniczych wyjaśniał zasady produkcji i stosowania tanich, ogniotrwałych materiałów budowlanych i zastosowania ich w budownictwie wiejskim, zwracając uwagę na ekonomikę, wygodę i estetykę. Wyjaśniał przyczyny powstawania pożarów elektryczności i znaczenie piorunochronów. Przez okres pięciu lat ( ) odwiedził kilkaset miejscowości, w których uczył zasad bezpieczeństwa pożarowego z wykorzystaniem środków profilaktycznych. Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan w dniu 28 lipca 1915 roku, inż. Józef Tuliszkowski został powołany na komendanta Straży Ogniowej m. Warszawy. Kiedy obejmował to stanowisko był już uznanym autorytetem w dziedzinie pożarnictwa zarówno w zakresie dowodzenia akcjami, jak i w działalności naukowej - jako autor cenionych podręczników pożarniczych. Swoją bogatą wiedzę zawodową zdobywał w równym stopniu drogą praktyki zawodowej w Straży Ryskiej, jak również przez studia teoretyczne [4]. Tuliszkowski w czasie swojej komendantury, która trwała do 4 marca 1919 roku, przeprowadził reorganizację Straży Warszawskiej. Nowy system przewidywał wyjazdy trzech plutonów w zależności od rozpoznanych potrzeb. Pierwszy pluton (ok. 8 osób) jechał wozem bojowym jako jednostka pierwszego rzutu. Pluton drugi (ok. 20 osób) dysponował trzema wozami, sikawką parową, drabiną mechaniczną i dużą ilością węży, wyjeżdżał gdy sygnalizowano duże zagrożenie ogniem. Trzeci - ostatni pluton wyjeżdżał głównie do gaszenia pożarów, które DOI: /bitp wybuchały na peryferiach miasta, gdzie nie było hydrantów. Wyposażony był w sprzęt pomocniczy: w sikawki i dużą ilość beczkowozów [3]. Dodatkowo jako pierwszy podjął decyzję o zmianie uniformów rosyjskich używanych w Warszawskiej Straży Ogniowej na nowe uniformy, zaprojektowane według wzorów polskich. Wprowadził również nowe stopnie służbowe i dystynkcje: strażak szeregowiec, plutonowy (jeden pasek), sierżant (dwa paski), starszy sierżant (jeden szeroki pasek), porucznik (jedna gwiazdka), kapitan (dwie gwiazdki), komendant (trzy gwiazdki). Józef Tuliszkowski dużą wagę przywiązywał do roli pierwiastka duchowego z uwagi na swoje głęboko religijne wychowanie oraz spustoszenie duchowe spowodowane działalnością zaborców. Za zgodą władz miejskich wystąpił do Kurii Warszawskiej o zgodę na zorganizowanie służby duszpasterskiej. Z inicjatywy Komendanta dzień służby kończył się modlitwą wieczorną. Ustalono również bogaty i okazały ceremoniał nabożeństw strażackich. W pierwszym nabożeństwie 26 sierpnia 1915 roku w Parafii Św. Krzyża udział wzięli strażacy ze wszystkich oddziałów. Funkcjonariusze uczestniczyli we mszy w umundurowaniu (z kaskami i toporkami) wraz z pocztami sztandarowymi oddziałów. Taki ceremoniał towarzyszył wszystkim większym nabożeństwom w warszawskiej straży. Jako Komendant dbał przede wszystkim o ludzi, następnie o konie i sprzęt. Dzięki wizytom w wielu zachodnich strażach oraz udziale w wystawach sprzętu, Tuliszkowski miał pełne rozeznanie w wyposażeniu zagranicznych jednostek oraz w trendach, które towarzyszyły rozwojowi techniki pożarowej. Bardzo doceniał wartość taboru samochodowego. Rozpoczął motoryzację straży, sprowadzając wspaniały na ówczesne czasy samochód pożarniczy marki Hans Loyd, który osobiście dostosował do warunków warszawskich, montując w samochodzie dodatkowy zbiornik na wodę. Z inicjatywy Tuliszkowskiego unowocześniono też uzbrojenie osobiste strażaków topór, pas oraz szlify metalowe i łuskowe z podpinkami pod pachy, które stanowią zabezpieczenie przed spadającymi elementami budowlanymi podczas pożarów i wzmacniają kości ramion przy przenoszeniu ciężkiego sprzętu strażackiego [2]. Jego dążeniem było, aby Warszawska Straż Ogniowa znalazła się w czołówce zawodowych jednostek europejskich. Działania w tym kierunku rozpoczął od odbudowy siły jednostki, doposażenia jej w sprzęt, pojazdy i konie, które wcześniej zostały zagrabione przez Rosjan. Tuliszkowski, jako wielki zwolennik nowoczesności, wprowadził służbę lekarską i weterynaryjną. Uruchomił ochronki dla dzieci strażaków. Dzięki jego inicjatywie powołano także komitet opieki nad rodzinami strażaków. W dniach 8-10 września 1916 roku odbył się I Ogólnokrajowy Zjazd Straży Ogniowych współorganizowany przez Józefa Tuliszkowskiego, na którym wygłosił referat pt. Przyszła organizacja straży ogniowych w odrodzonej Polsce. W wystąpieniu odniósł się do trudnej sytuacji polskiego pożarnictwa, która związana była głównie z problemami finansowymi [2]. Pod koniec 1918 roku Józef Tuliszkowski zaczął pracować w Wojsku Polskim jako twórca struktur ochrony i bezpieczeństwa pożarowego. W Wojsku Polskim zorganizował ochronę przeciwpożarową na wysokim poziomie, tworząc 70 wojskowych straży pożarnych i liczne pogotowia przeciwpożarowe [3]. Opracował szereg instrukcji dla wojskowych straży pożarnych i obiektów wojskowych. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w kolejnictwie stanowiła kolejny etap pionierskiej służby Tuliszkowskiego. W latach pracował na stanowisku szefa ochrony przeciwpożarowej tego resortu. W tym okresie prowadził szeroko zakrojone szkolenie przeciwpożarowe. Prace obejmowały zabezpieczenie przeciwpożarowe większych węzłów kolejowych oraz obiektów zagrożonych pożarowo, takich jak: 17