PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI NA TERENIE GMINY MIKOŁÓW W LATACH Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2020

Transkrypt

1 PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI NA TERENIE GMINY MIKOŁÓW W LATACH Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2020 ZLECENIODAWCA: MIASTO MIKOŁÓW ul. Rynek 16, Mikołów tel.: ; fax: um@mikolow.eu, ZLECENIOBIORCA: EKO TEAM KONSULTING ul. Goleszowska 16/125, Bielsko-Biała tel.: , fax: , kom biuro@eko-team.com.pl, MIKOŁÓW, GRUDZIEŃ 2011

2 Wykonawca: Agnieszka Chylak Tomasz Giza Osoby współpracujące przy opracowaniu niniejszego dokumentu: 1. Sabina Winnicka Mrowiec - kierownik Referatu Ochrony Środowiska Urząd Miasta Mikołów, 2. Aleksandra Osicka Referat Ochrony Środowiska, Urząd Miasta Mikołów Zdjęcia na okładce: Agnieszka Chylak Stron a 2 z 87

3 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE CEL I ZAKRES OPRACOWANIA PRZYJĘTA METODYKA WYKAZ DANYCH I MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH WYKORZYSTANYCH W OPRACOWANIU OBJAŚNIENIA DO UŻYTYCH SKRÓTÓW CHARAKTERYSTYKA OBSZARU ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI IDENTYFIKACJA OBSZARU LOKALIZACJA KLUCZOWE UWARUNKOWANIA OBSZARU (ZWIĄZANE JAKOŚCIĄ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO) Uwarunkowania klimatyczne Zidentyfikowane problemy w zakresie stanu powietrza atmosferycznego Działania komplementarne na rzecz poprawy jakości powietrza Oczekiwania społeczne w zakresie działao modernizacyjnych w budynkach mieszkalnych ZBIEŻNOŚD PROGRAMU Z ZAPISAMI DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH I PLANISTYCZNYCH Kontekst krajowy Strategia Rozwoju Kraju Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Kontekst regionalny Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku Kontekst lokalny Strategia Rozwoju Gminy Mikołów na lata Program ochrony powietrza dla strefy gliwicko-mikołowskiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu Program Ochrony Środowiska Gminy Mikołów Uchwała Nr XI/193/ LOGIKA INTERWENCJI CELE PROGRAMU OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI POTENCJALNE ROZWIĄZANIA TECHNICZNO-TECHNOLOGICZNE PROWADZĄCE DO ZRACJONALIZOWANIA ZUŻYCIA ENERGII NA CELE GRZEWCZE W BUDYNKACH MIESZKALNYCH (INDYWIDUALNYCH) Wymiana źródeł ciepła Kotły węglowe komorowe zasypowe Kotły węglowe z automatycznym podawaniem paliwa Kotły gazowe Kotły olejowe Kotły na pelety drzewne Kotły elektryczne Odnawialne źródła energii dla budynków indywidualnych Pompy ciepła Kolektory słoneczne do przygotowania c.w.u Modernizacja instalacji wewnętrznych c.o. i c.w.u oraz termoizolacja przegród zewnętrznych budynku KONKLUZJA PODZIAŁ ZADAO W LATACH BUDYNEK STANDARDOWY JAKO NARZĘDZIE MONITORINGU SPODZIEWANYCH EFEKTÓW RZECZOWYCH, ENERGETYCZNYCH, EKOLOGICZNYCH I EKONOMICZNYCH METODOLOGIA BUDYNKU STANDARDOWEGO. OBLICZENIA WSTĘPNE KALKULACJA WSKAŹNIKÓW ENERGETYCZNYCH I EKOLOGICZNYCH Stron a 3 z 87

4 Kalkulacja wskaźników energetycznych Jednostkowe zapotrzebowanie na moc cieplną Jednostkowe zapotrzebowanie na energię cieplną Zapotrzebowanie na moc i energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej Instalacje solarne wspomagające przygotowanie ciepłej wody użytkowej Wprowadzenie pomp ciepła w miejsce kotłów węglowych tradycyjnych Kalkulacja wskaźników ekologicznych OKREŚLENIE PARAMETRÓW BUDYNKU STANDARDOWEGO EFEKTY WDROŻENIA PROGRAMU OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI EFEKT RZECZOWY EFEKT ENERGETYCZNY EFEKT EKOLOGICZNY EFEKT EKONOMICZNY ANALIZA EKONOMICZNA NAKŁADY INWESTYCYJNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAO ZMIANA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH ZWIĄZANYCH Z OGRZEWANIEM KOSZTY FINANSOWE WDRAŻANIA ZADAO PROGRAMU ZARZĄDZANIE PROGRAMEM I JEGO REALIZACJA WYBRANE WARUNKI KORZYSTANIA ZE WSPARCIA SZCZEGÓŁOWE WYMOGI FORMALNE ZASADY KOLEJNOŚCI KWALIFIKACJI UDZIAŁU W PROGRAMIE HARMONOGRAM DZIAŁAO ORGANIZACYJNYCH ZAŁĄCZNIKI SPIS TABE L TABELA 1.1 OBJAŚNIENIA NIEKTÓRYCH SKRÓTÓW I TERMINÓW UŻYTYCH W OPRACOWANIU TABELA 2.1 TERMOMODERNIZACJA OBIEKTÓW KOMUNALNYCH NA TERENIE GMINY MIKOŁÓW W LATACH TABELA 2.2 INNE NIŻ TERMOMODERNIZACJA OBIEKTÓW DZIAŁANIA PODEJMOWANE NA TERENIE GMINY MIKOŁÓW W LATACH NA RZECZ POPRAWY JAKOŚCI POWIETRZA TABELA 2.3 UJĘCIE ILOŚCIOWE DZIAŁAO W ZAKRESIE RACJONALIZACJI ZUŻYCIA ENERGII NA CELE GRZEWCZE W BUDYNKACH INDYWIDUALNYCH MIESZKALNYCH NA LATA TABELA 2.4 WYKAZ I KONTEKST FUNKCJONOWANIA DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH I AKTÓW PRAWNYCH OBEJMUJĄCYCH ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PRZEDMIOTOWYM PROJEKTEM TABELA 2.5 STOPIEO REALIZACJI PROGNOZOWANEGO EFEKTU EKOLOGICZNEGO WG POP TABELA 3.1 PODZIAŁ ZADAO MODERNIZACYJNYCH NA ETAPY TABELA 4.1 OBLICZENIA W ZAKRESIE JEDNOSTKOWEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA MOC CIEPLNĄ TABELA 4.2 ORIENTACYJNE WSKAŹNIKI ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU BUDYNKU TABELA 4.3 OBLICZENIA W ZAKRESIE WYZNACZENIA JEDNOSTKOWEGO ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ CIEPLNĄ TABELA 4.4 KALKULACJA ZAPOTRZEBOWANIA NA MOC I ENERGIĘ CIEPLNĄ (NETTO) DO PRZYGOTOWANIA C.W.U. BUDYNEK STANDARDOWY TABELA 4.5 PODSTAWOWE PARAMETRY KOLEKTORA SOLARNEGO TABELA 4.6 CECHY I KOSZTY PALIW TABELA 4.7 JEDNOSTKOWE (W ODNIESIENIU DO JEDNOSTKI SPALONEGO PALIWA) WSKAŹNIKI EMISJI ZANIECZYSZCZEO (Z UWZGLĘDNIENIEM TAKICH WIELKOŚCI JAK: SPRAWNOŚD ODPYLANIA, SPRAWNOŚD ODSIARCZANIA EC, ZAWARTOŚD SIARKI, ZAWARTOŚD POPIOŁU) TABELA 4.8 OBLICZENIOWA ROCZNA EMISJA ZANIECZYSZCZEO DLA 1 BUDYNKU STANDARDOWEGO - STAN ISTNIEJĄCY TABELA 4.9 OBLICZENIOWA ROCZNA EMISJA ZANIECZYSZCZEO DLA 1 BUDYNKU STANDARDOWEGO - STAN DOCELOWY (KOTŁY) 46 TABELA 4.10 OBLICZENIOWA ROCZNA EMISJA ZANIECZYSZCZEO DLA 1 BUDYNKU STANDARDOWEGO - STAN DOCELOWY (OZE) 46 TABELA 4.11 PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA I CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU STANDARDOWEGO PRZYJĘTEGO DO DALSZYCH ANALIZ.. 47 Stron a 4 z 87

5 TABELA 5.1 PLANOWANY EFEKT RZECZOWY WG ETAPÓW WDRAŻANIA PROGRAMU TABELA 5.2 ROCZNE, OBLICZENIOWE ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ CIEPLNĄ BRUTTO (ZUŻYCIE ENERGII) DLA POSZCZEGÓLNYCH WARIANTÓW MODERNIZACJI DANE W GJ/ROK TABELA 5.3 EFEKT EKOLOGICZNY DANE W TONACH NA ROK (MG/A) TABELA 5.4 EFEKT EKOLOGICZNY USZCZEGÓŁOWIENIE WG WARIANTÓW MODERNIZACJI DANE W KG/ROK TABELA 5.5 EFEKTY EKONOMICZNE REALIZACJI PROGRAMU TABELA 6.1 HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM (WG WZORU WFOŚIGW W KATOWICACH) ETAP 1, ROK TABELA 6.2 HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM (WG WZORU WFOŚIGW W KATOWICACH) ETAP 2, ROK TABELA 6.3 HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM (WG WZORU WFOŚIGW W KATOWICACH) ETAP 3, ROK TABELA 6.4 HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM (WG WZORU WFOŚIGW W KATOWICACH) ETAP 4, ROK TABELA 6.5 HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM (WG WZORU WFOŚIGW W KATOWICACH) ETAP 5, ROK TABELA 6.6 WARTOŚD NAKŁADÓW NA RZECZOWĄ REALIZACJĘ PROGRAMU WG ETAPÓW TABELA 6.7 ROZKŁAD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADAO WARIANT 1: TYLKO WSPARCIE ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH GMINY MIKOŁÓW TABELA 6.8 ALTERNATYWNY ROZKŁAD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADAO TABELA 7.1 KLUCZOWE ETAPY WDRAŻANIA PROGRAMU ETAP I SPIS M AP MAPA 2.1 LOKALIZACJA MIKOŁOWA NA TLE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO I POWIATU MIKOŁOWSKIEGO MAPA 2.2 PROMIENIOWANIE SŁONECZNE W POSZCZEGÓLNYCH REGIONACH KRAJU MAPA 2.3 POTENCJAŁ TECHNICZNY WYKORZYSTANIA ENERGII SŁONECZNEJ W GMINIE MIKOŁÓW NA TLE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO MAPA 2.4 POWIAT MIKOŁOWSKI NA TLE MAPY KLASYFIKACJI STREF STANOWISK PYŁU ZAWIESZONEGO PM SPIS WY K RE SÓW WYKRES 2.1 ZAKRES ILOŚCIOWY ZADAO POLEGAJĄCYCH NA WYMIANIE KOTŁÓW W LATACH WYKRES 3.1 STRUKTURA ILOŚCIOWA ZADAO MODERNIZACYJNYCH W LATACH (DANE W SZT. BUDYNKÓW) WYKRES 4.1 BUDYNKI MIESZKALNE INDYWIDUALNE ODDANE DO UŻYTKOWANIA W LATACH WYKRES 4.2 BUDYNKI MIESZKALNE INDYWIDUALNE ODDANE DO UŻYTKU W LATACH (DANE SZACUNKOWE) WYKRES 4.3 SZACUNKOWA STRUKTURA BUDYNKÓW MIESZKALNYCH INDYWIDUALNYCH W GMINIE MIKOŁÓW WG WIEKU WYKRES 4.4 OBLICZENIOWA STRUKTURA BUDYNKÓW ZE WZGLĘDU NA STOPIEO IZOLACYJNOŚCI PRZEGRÓD ZEWNĘTRZNYCH WYKRES 4.5 PRODUKCJA ENERGII (LOCO ZASOBNIK) Z 1 ZESTAWU KOLEKTORÓW SŁONECZNYCH ORAZ OSZCZĘDNOŚCI W ZUŻYCIU ENERGII (Z UWZGLĘDNIENIEM SPRAWNOŚCI ŹRÓDŁA, KTÓREGO ZESTAW SOLARNY MA WSPOMAGAD) WYKRES 5.1 ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ CIEPLNĄ BRUTTO (ZUŻYCIE ENERGII DLA C.O. I C.W.U.) WG ETAPÓW WDRAŻANIA PROGRAMU (DANE W GJ/ROK) WYKRES 5.2 DYNAMIKA ZMIAN OSZCZĘDNOŚCI W ZUŻYCIU ENERGII CIEPLNEJ WYKRES 5.3 ZUŻYCIE PALIW I ENERGII ELEKTRYCZNEJ W STANIE ISTNIEJĄCYM ORAZ PO REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH ETAPÓW PROGRAMU WYKRES 5.4 STRUKTURA WYKORZYSTANIA PALIW STAN ISTNIEJĄCY (2011 R.) I DOCELOWY (2016 R.) WYKRES 5.5 ŚREDNIE KOSZTY UZYSKANIA 1 GJ ENERGII WG NOŚNIKÓW (DANE W ZŁ/GJ) WYKRES 6.1 WYDATKI NA ZAKUP I MONTAŻ URZĄDZEO WG ETAPÓW DANE W PLN WYKRES 6.2 MODEL FINANSOWANIA ZADAO OKREŚLONYCH PROGRAMEM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI PRZY WSPARCIU PREFERENCYJNYCH ŚRODKÓW WFOŚIGW W KATOWICACH WYKRES 6.3 KOSZTY OGRZEWANIA W GRUPIE OBJĘTEJ PROGRAMEM (PODZIAŁ WG ETAPÓW, DANE W TYS. PLN) Stron a 5 z 87

6 WYKRES 7.1 ŚCIEŻKA APLIKACYJNA ZWIĄZANA Z DOTACJĄ DLA ZADAO OBJĘTYCH PROGRAMEM Stron a 6 z 87

7 1. Wprowadzenie 1.1. Cel i zakres opracowania Proces spalania paliw na cele grzewcze w budynkach powoduje emisję zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza, stanowiącą jeden z kluczowych czynników wpływających na stan środowiska naturalnego. Aby możliwe było skuteczne ograniczenie jej negatywnego oddziaływania, konieczne są inwestycje, których celem jest zoptymalizowanie zużycia energii w obiektach. Niejednokrotnie koszty tego rodzaju przedsięwzięć są zbyt wysokie w stosunku do możliwości podmiotu wdrażającego. Dlatego też, dla przyspieszenia procesu modernizacyjnego, wprowadzono w Polsce szereg narzędzi preferencyjnego wsparcia finansowego przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska, w tym również ochrony atmosfery. Zwykle jednak narzędzia te dostępne są dla podmiotów komercyjnych, jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów instytucjonalnych. Tymczasem od wielu lat wiadomym jest, że problemy związane z jakością powietrza są w znacznej mierze wynikiem spalania paliw na cele grzewcze w indywidualnych kotłowniach zainstalowanych w budynkach mieszkalnych. Problem potęguje fakt braku prawnych normatywów w odniesieniu do tej grupy budynków, których egzekwowanie pozwalałoby kontrolować poziom emisji (inaczej, niż ma to miejsce np. w stosunku do dużych zakładów produkcyjnych). O ile zatem obserwowane są działania przedsiębiorstw czy też samorządów na rzecz ograniczenia zużycia energii w budynkach (na cele grzewcze bądź technologiczne), o tyle niska emisja mieszkaniowa pozostaje kwestią otwartą. Rozwiązaniem dla istniejącej sytuacji jest wprowadzanie narzędzi pośredniego stymulowania postaw proekologicznych dla właścicieli obiektów mieszkalnych. Najlepszym przykładem jest tutaj model wykorzystania przez jednostki samorządu terytorialnego z obszaru województwa śląskiego dostępnych środków preferencyjnych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFOŚiGW) w formie pożyczki preferencyjnej i dotacji a następnie przeznaczenie uzyskanych funduszy na bezzwrotne wsparcie właścicieli/administratorów indywidualnych budynków mieszkalnych. Innym przykładem może być znana z lat wcześniejszych inicjatywa gmin, które w ramach Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska 1, dofinansowywały wymianę kotłów przez mieszkańców. Działania tego rodzaju pozwalają przede wszystkim na zmniejszenie zaangażowania środków własnych mieszkańców w procesie inwestycyjnym, co z kolei skutkuje przyspieszeniem realizacji przedsięwzięć i osiągnięciem wymiernych korzyści energetyczno-ekologicznych. Warto zaznaczyć, że działania prowadzone w kierunku stymulowania zachowań mieszkańców poprzez udostępnienie określonych zachęt ekonomicznych dają o wiele lepsze rezultaty niż mogłoby to wynikać z ewentualnego wprowadzania sankcji administracyjnych. Aby możliwe było skuteczne przeprowadzenie odpowiednich działań, konieczne jest zorganizowanie całego procesu. W ciągu ostatnich lat wypracowany został scenariusz przygotowania programów ograniczenia niskiej emisji dokumentów przyjmowanych uchwałą rady gminy/powiatu, które m.in.: gromadzą dane w odniesieniu do osób gotowych podjąć działania inwestycyjne w zakresie ograniczenia zużycia energii cieplnej, na warunkach wynikających z zapisów programowych (inwentaryzacja), analizują dostępne kierunki działań w obszarze techniczno-technologicznym, wskazują parametry ekonomiczne związane z realizacją przedsięwzięć (wartość nakładów inwestycyjnych, źródła finansowania, oszczędności w kosztach ogrzewania, rentowność zadań), opisują spodziewane efekty energetyczne i ekologiczne, dostarczają narzędzi monitoringu kluczowego społecznie parametru jakim jest efekt ekologiczny. 1 Powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska zostały zlikwidowane na mocy ustawy z dnia 20 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2010 r. Stron a 7 z 87

8 Jak wynika z doświadczeń różnych jednostek samorządu terytorialnego (w tym również Miasta Mikołów), realizacja programu ograniczenia niskiej emisji wydatnie przyczynia się do poprawy stanu środowiska. Przede wszystkim stymuluje zmianę nośnika energii pierwotnej dla ogrzewania budynków z paliwa stałego (węgla kamiennego, często o złej jakości) na inne, bardziej przyjazne dla środowiska rodzaje paliw (węgiel specjalnego sortu np. ekogroszek, gaz ziemny, olej opałowy, biomasa). Ponadto pozwala na zracjonalizowanie zużycia energii (poprzez wymianę niskosprawnych kotłów i pieców na jednostki o wysokiej efektywności, a także instalację odnawialnych źródeł energii). Wszystko to przyczynia się do redukcji emisji substancji szkodliwych dla środowiska, takich, jak: dwutlenek siarki, tlenek węgla, tlenki azotu, pyły, rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne WWA, benzo-(α)-piren, dioksyny i furany, oraz węglowodory alifatyczne, aldehydy i ketony i metale ciężkie. Warto również dodać, iż pośrednim efektem realizacji programów jest wymuszenie zmiany zachowań wśród mieszkańców; w okresie zimowym w paleniskach domowych często spalane są niektóre frakcje odpadów komunalnych, które powinny być unieszkodliwiane przez składowanie lub poddawane procesowi utylizacji biologicznej; jest to przyczyną trudnej do oszacowania emisji najbardziej niebezpiecznych związków do atmosfery. Program ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Mikołów 2 bazuje na wypracowanych doświadczeniach w dziedzinie ochrony powietrza. Ma on na celu przede wszystkim określenie kierunków działań i metod ich wdrożenia dla poprawy jakości powietrza na terenie gminy w związku z procesem energetycznego spalania paliw w indywidualnych budynkach mieszkalnych. W poprzednich latach w Mikołowie prowadzone były działania związane z wymianą źródeł ciepła w budynkach indywidualnych. Obecny program stanowi zatem niejako kontynuację działań, aczkolwiek jest pierwszym dokumentem planistycznym w obszarze ograniczenia niskiej emisji. Jego zasadniczą rolą jest uporządkowanie działań na lata oraz zasygnalizowanie celów długoterminowych do roku Wobec przyjętych założeń, program swoim zakresem obejmuje: okres 5 lat ( ), dla którego określone zostaną limity ilościowe i kwotowe na realizację działań związanych z wymianą źródła ciepła i/lub instalacji odnawialnych źródeł energii, okres 3 lat ( ), dla którego zdefiniowane zostaną długoterminowe cele w zakresie ograniczenia niskiej emisji; będą one podstawą do wyznaczenia dalszych działań prowadzących do racjonalizacji zużycia energii w obiektach zlokalizowanych na terenie Gminy Mikołów. Przedstawiony podział wynika z jednej strony z konieczności zgromadzenia odpowiedniej liczby obiektów dla spełnienia kryterium obszarowości programu (rozumianego jako zebrania takiej liczby zadań modernizacyjnych, która pozwalałaby na osiągnięcie efektu skali odczuwalnego zmniejszenia stężenia zanieczyszczeń pyłowo-gazowych), z drugiej natomiast uwarunkowaniami organizacyjnymi, które wskazują na możliwość dokonania wymiany systemów grzewczych w ilości nie większej niż ok szt. w ciągu roku 4. Ważne jest także założenie ponownego wyznaczenia działań w ramach zdefiniowanych celów długoterminowych po upływie pięcioletniego okresu wdrażania zadań przewidzianych niniejszym programem. Program może być, w miarę potrzeb, weryfikowany i uaktualniany w oparciu o monitoring jego realizacji i zmian. Ustalone jednak założenia generalne (dotyczące głównie sposobu realizacji programu, źródeł finansowania inwestycji, metody poprawy jakości powietrza i kontroli efektów wdrażania przedsięwzięć inwestycyjnych), uznaje się za właściwe dla całego programu. 2 Dalej: Program lub PONE 3 W szczególności niniejszy program ma za zadanie dostarczyć narzędzi oceny efektów rzeczowych, energetycznych, ekologicznych i ekonomicznych. 4 Określony przedział ilościowy wynika z doświadczeń Gminy Mikołów z lat ubiegłych. Stron a 8 z 87

9 1.2. Przyjęta metodyka PONE podzielony został na następujące części: część pierwsza, obejmująca rozdział 2, dotyczy ogólnych informacji w zakresie obszaru oddziaływania Programu; zawarte w tej części informacje pozwolą na identyfikację gminy Mikołów oraz rozpoznanie potrzeb związanych z ochroną atmosfery, część druga, obejmująca rozdział 3, związana jest z oczekiwaniami społecznymi w zakresie wariantów modernizacyjnych w obrębie źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych, część trzecia, obejmująca rozdział 4 to wyznaczenie modelowego (reprezentatywnego) budynku mieszkalnego, w odniesieniu do którego prowadzony będzie monitoring efektów rzeczowych, ekologicznych i ekonomicznych poszczególnych etapów realizacji programu, część czwarta, obejmująca rozdziały od 5 do 6 to identyfikacja celów programu, metod ich osiągnięcia, spodziewanych rezultatów oraz ocena ekonomiczna podejmowanych działań, część piąta, obejmująca rozdział 7, dotyczy kwestii zarządzania programem i organizacji procesu jego realizacji. Integralną częścią Programu są załączniki, określone w rozdziale Wykaz danych i materiałów źródłowych wykorzystanych w opracowaniu W opracowaniu wykorzystano następujące dane i materiały źródłowe Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (Dz. U. 201, poz. 1240) Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2030 r. (M.P. Nr 2, poz. 11) Uchwała Nr XI/193/2011 Rady Miejskiej Mikołowa z dnia 27 września 2011 r. w sprawie zasad udzielania dotacji celowych na częściowe dofinansowanie poniesionych rzeczywistych kosztów na modernizację ogrzewania, zakup i montaż urządzeń do pozyskiwania odnawialnych źródeł energii. Opracowanie metody programowania i modelowania systemów wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, wraz z programem wykonawczym dla wybranych obszarów województwa część II: Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego (projekt), (Polska Akademia Nauk Instytut gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Województwo Śląskie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach; praca zbiorowa pod kierunkiem dr inż. Wiesława Bujakowskiego, Katowice 2005 r. Stron a 9 z 87

10 1.4. Objaśnienia do użytych skrótów W opracowaniu używane są skróty. Ich objaśnienie przedstawia Tabela 1.1. Tabela 1.1 Objaśnienia niektórych skrótów i terminów użytych w opracowaniu Lp. Skrót Termin Rozwinięcie Uwagi 1. c.o. 2. c.w.u. centralne ogrzewanie ciepła woda użytkowa 3. GJ Gigadżul 4. GUS Główny Urząd Statystyczny 5. kwh kilowatogodzina 6. Mg Megagram 7. Mg/a Megagram "per anno" 8. niska emisja - 9. OZE 10. PAN odnawialne źródła energii Polska Akademia Nauk Dżul jednostka pracy, energii oraz ciepła w układzie SI. Stanowi wielokrotność jednostki podstawowej, tj. dżula (oznaczanego J). Jeden dżul to praca wykonana przez siłę o wartości 1 N (niutona) przy przesunięciu punktu przyłożenia siły o 1 m w kierunku równoległym do kierunku działania siły {1 J = 1 N m}. Związek z kilowatogodzinami - {1 kwh = 1/3 600 GJ = 0,0036 GJ}. Jednostka pracy, energii oraz ciepła. 1 kwh odpowiada ilości energii, jaką zużywa przez godzinę urządzenie o mocy 1000 watów, czyli jednego kilowata. To jednostka wielokrotna jednostki energii - watosekundy (czyli dżula) w układzie SI. {1 kwh = 1x1000xWx60x60xs = Ws = J} kwh jest jednostką energii najczęściej stosowaną w życiu codziennym. W tej jednostce rozliczane jest zużycie energii elektrycznej. W zastosowaniach przemysłowych (np. do podawania ilości energii produkowanej rocznie przez elektrownie) stosuje się jednostki większe: megawatogodzinę (MWh), gigawatogodzinę (GWh) oraz terawatogodzinę (TWh). Oczywiście 1 TWh = GWh, 1 GWh = MWh, a 1 MWh = kwh. Potoczny skrót "kilowat" (kw) jest błędem technicznym, ponieważ kilowat to jednostka mocy, a nie energii. Jednostka masy, jednostka podstawowa w układzie jednostek miar CGS, stanowiąca wielokrotność grama (g). {1 Mg = g; 1 Mg = 1 tona}. Megagram na rok (rocznie). Inaczej Mg/rok. Podobnie jest z innymi jednostkami (np. m 3 /a - m 3 /rok). Skrót stosowany często przez WFOŚiGW w Katowicach Emisja pyłowo-gazowa do atmosfery, pochodząca ze źródeł powierzchniowych, z lokalnych indywidualnych kotłowni (np. w budynkach użyteczności publicznej, budynkach mieszkalnych), gdzie umowna wysokość emitora (komina) nie przekracza 40 m. urządzenia wykorzystujące w procesie wytwarzania ciepła energię: wody, wiatru, słońca, ziemi, biomasy PM10 Pył zawieszony PM10 Rodzaj zanieczyszczenia należący do rodziny aerozoli atmosferycznych. Symbol PM10 oznacza wszystkie cząstki o wielkości 10 mikrometrów lub mniejsze. 12. SPBT (Simple Payback Time) - prosty czas zwrotu Termin ekonomiczny, który określa stosunek zainwestowanego kapitału do rocznych zysków {w przypadku PONE: nakłady inwestycyjne / roczne oszczędności w kosztach ogrzewania ponoszonych przez mieszkańców} 13. SPF - Sezonowy współczynnik wydajności grzejnej pompy ciepła 14. wartość opałowa zapotrzebowanie na energię cieplna netto zapotrzebowanie na energię cieplną brutto Źródło: opracowanie własne - - Ilość ciepła wydzielana przy spalaniu jednostki masy lub jednostki objętości paliwa przy jego całkowitym i zupełnym spalaniu, przy założeniu, że para wodna zawarta w spalinach nie ulega skropleniu, pomimo że spaliny osiągną temperaturę początkową paliwa. Przykładowo: wartość opałowa węgla typu "ekogroszek" w opracowaniu przyjęto na poziomie 27 GJ/Mg (tonę). Ilość energii niezbędna dla pokrycia potrzeb grzewczych obiektu, bez uwzględnienia sprawności systemu grzewczego oraz współczynników zaniżeń temperatury w okresie doby / tygodnia. Inaczej zużycie energii. Ilość energii niezbędna dla pokrycia potrzeb grzewczych obiektu, z uwzględnieniem sprawności systemu grzewczego (wytwarzania, przesyłu, regulacji, akumulacji, wykorzystania) oraz współczynników zaniżeń temperatury w okresie doby / tygodnia Stron a 10 z 87

11 2. Charakterystyka obszaru oddziaływania programu ograniczenia niskiej emisji 2.1. Identyfikacja obszaru Obszar oddziaływania programu ograniczenia niskiej emisji to teren (zazwyczaj gmina), dla którego wdrożenie konkretnych rozwiązań techniczno-ekonomicznych w budynkach przyczyni się do osiągnięcia bezpośrednich, wymiernych rezultatów w aspekcie: ekologicznym zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, powstających w procesie spalania paliw na cele grzewcze), ekonomicznym ograniczenie kosztów ogrzewania indywidualnych budynków mieszkalnych. Obszarem oddziaływania programu ograniczenia niskiej emisji jest gmina miejska Mikołów, administracyjnie wchodząca w skład powiatu ziemskiego - mikołowskiego (województwo śląskie) Lokalizacja Mikołów to miasto położone w środkowej części województwa śląskiego, na Wyżynie Śląskiej, w dolinie rzeki Jamny. Miasto graniczy z Katowicami, Tychami, Łaziskami Górnymi, Orzeszem, Ornontowicami, Gierałtowicami oraz Rudą Śląską. Zgodnie z danymi GUS na dzień 31 grudnia 2010 r., Mikołów zajmuje obszar 79,2 km 2 (co stanowi ok. 34% powierzchni powiatu), a liczba mieszkańców wynosiła osób. Gmina miejska Mikołów podzielona jest na sołectwa: Borowa Wieś, Bujaków, Mokre, Paniowy, Śmiłowice oraz dzielnicę Kamionka. Pozostałe części miasta noszą zwyczajowe nazwy: Centrum, Gniotek, Goj, Nowy Świat i Regielowiec. Od 1999 r. jest ono siedzibą powiatu mikołowskiego (ziemskiego), obejmującego gminy: Mikołów, Łaziska Górne, Ornontowice, Orzesze i Wyry. Mapa 2.1 Lokalizacja Mikołowa na tle województwa śląskiego i powiatu mikołowskiego Lokalizacja powiatu mikołowskiego na tle województwa śląskiego Lokalizacja gminy miejskiej Mikołów na tle powiatu mikołowskiego Źródło: Stron a 11 z 87

12 Miasto przecina droga krajowa nr 81 relacji: Katowice-Skoczów-Cieszyn oraz droga krajowa nr 44 relacji: Gliwice-Oświęcim-Kraków. Mikołów posiada również dogodne połączenia komunikacyjne z innymi miastami województwa. W niedalekiej przyszłości po wschodniej stronie miasta będzie przebiegać autostrada A-1 (Ostrawa-Gdańsk), natomiast po stronie północnej, autostrada A-4 (Zgorzelec-Medyka). Do międzynarodowego lotniska w Pyrzowicach (Katowice) jest 38,6 km, a do lotniska w Balicach (Kraków) 70,6 km Kluczowe uwarunkowania obszaru (związane jakością powietrza atmosferycznego) Uwarunkowania klimatyczne Mikołów położony jest w korzystnym topoklimacie (formy wypukłe, wyniesione ponad dna dolin), określanym jako przejściowy między klimatem oceanicznym a kontynentalnym. Na jego obszarze przeważają wiatry z sektora zachodniego o średniej prędkości do 3,0 m/s. Pociąga to za sobą wysokie zachmurzenie, a tym samym przewagę dni pochmurnych nad pogodnymi. Średnia roczna suma opadów wynosi 798 mm i jest wyższa od średniej w Polsce. Średnia roczna temperatura wynosi 7,9 0 C. Klimat wpływa na długość okresu wegetacyjnego, który trwa przez dni, tj. od połowy marca do końca października. Istotnym determinantem klimatu w kontekście np. wykorzystania układów solarnych dla potrzeb grzewczych jest nasłonecznienie. Jak wynika z dokumentu: Opracowanie metody programowania i modelowania systemów wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, wraz z programem wykonawczym dla wybranych obszarów województwa część II: Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego (projekt), (Polska Akademia Nauk Instytut gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Województwo Śląskie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach; praca zbiorowa pod kierunkiem dr inż. Wiesława Bujakowskiego, Katowice 2005 r.), Mikołów znajduje się w strefie, dla której szacowane nasłonecznienie wynosi kwh/m 2 /rok (dotyczy powierzchni płaskiej) Oznacza to raczej średnie (na tle całego województwa śląskiego) warunki dla wykorzystania energii słonecznej np. w procesie wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej (aczkolwiek parametry te nie eliminują z góry zasadności podejmowania inwestycji w tym obszarze). Średnioroczne nasłonecznienie przekłada się na uzysk energii cieplnej z 1 m 2, aczkolwiek wprowadzenie nachylenia urządzeń technicznych (kolektorów) zwiększa efektywność uzyskanej energii. W celu oszacowania potencjału technicznego wykorzystania energii słonecznej założono zgodnie z dokumentem PAN zastosowanie odbiornika o stałym kącie nachylenia powierzchni; kąt padania promieni słonecznych wynosi 35 o a kąt nachylenia płaszczyzny odbiornika jest równy 43 o. Otrzymany rozkład potencjału przedstawiono na mapie wartości energii cieplnej dla płaskiego kolektora cieplnego o przyjętej średniorocznej sprawności konwersji energii słonecznej na energię cieplną 55%. Jak wynika z przedstawionych na mapie danych, możliwości wykorzystania dla celów grzewczych energii słonecznej w gminie Mikołów obejmują potencjał o wartości ok. 1,7 GJ/m 2 rocznie. Stron a 12 z 87

13 Mapa 2.2 Promieniowanie słoneczne w poszczególnych regionach kraju Źródło: PAN Stron a 13 z 87

14 Mapa 2.3 Potencjał techniczny wykorzystania energii słonecznej w gminie Mikołów na tle województwa śląskiego. Źródło: PAN Stron a 14 z 87

15 Zidentyfikowane problemy w zakresie stanu powietrza atmosferycznego Jak wynika z informacji zawartych w Programie Ochrony Środowiska, o jakości powietrza atmosferycznego w Mikołowie decyduje przede wszystkim emisja pyłowo-gazowa, pochodząca z lokalnych źródeł produkcyjno usługowych, kotłowni palenisk domowych, środków transportu oraz w pewnym stopniu przynoszonych z terenów przyległych przede wszystkim Huty Łaziska S.A., Elektrowni Łaziska S.A. i Elektrociepłowni Tychy. Jak wynika z dokumentu: Stan środowiska w województwie śląskim w 2009 roku (WIOŚ w Katowicach, Katowice 2010 r.), w dziesięciu strefach podlegających ocenie ze względu na ochronę zdrowia stwierdzono klasę A dla zanieczyszczeń takich jak: dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, benzen, ołów, tlenek węgla, arsen, kadm, nikiel oraz w jednej strefie bieruńsko-pszczyńskiej dla pyłu zawieszonego PM10. Strefa gliwicko-mikołowska (do której należy charakteryzowany obszar) cechuje się przekroczeniami nie tylko ze względu na PM10, lecz również dla benzo(α)pirenu i ozonu. Można ocenić, iż na jakość powietrza na obszarze Mikołowa wpływa: emisja komunikacyjna, emisja przemysłowa (w tym z terenu sąsiednich gmin), emisja indywidualna ( niska emisja ). Dwa pierwsze czynniki wydają się być poza realnym wpływem ze strony władz Mikołowa; widoczny wpływ można osiągnąć praktycznie w zakresie emisji komunikacyjnej poprzez inwestycje drogowe prowadzące do poprawy przepustowości ciągów komunikacyjnych. Natomiast źródła poprawy stanu istniejącego w zakresie jakości powietrza należy upatrywać w emisji indywidualnej. Jak wykazują dane WIOŚ, w okresach zimowych notowane jest zwiększone stężenie takich związków jak dwutlenek siarki, benzo(α)piren czy pył zawieszony PM10. Jest to bezpośredni efekt ogrzewania budynków indywidualnych (w większości mieszkalnych). Szczegóły analiz wskazują, że sytuację tą komplikuje zużywanie paliw często niskiej jakości, jak i proceder spalania odpadów komunalnych w kotłowniach węglowych. Stron a 15 z 87

16 Mapa 2.4 Powiat mikołowski na tle mapy klasyfikacji stref stanowisk pyłu zawieszonego PM10 Źródło: Stan środowiska w województwie śląskim w 2009 r., WIOŚ w Katowicach, Katowice 2010 r. Bezpośrednim wnioskiem z analizy problemów Mikołowa w dziedzinie ochrony powietrza jest konieczność zastąpienia istniejących źródeł ciepła w budynkach bardziej efektywnymi energetycznie urządzeniami i/lub zmiany nośników energii na bardziej ekologiczne. Ważnym wydaje się być również wprowadzenie alternatywnych źródeł energii, wspomagających pracę jednostek konwencjonalnych Działania komplementarne na rzecz poprawy jakości powietrza Opisując kwestię zagrożeń dla jakości powietrza na terenie Gminy Mikołów oraz pozytywne oddziaływanie programu ograniczenia niskiej emisji jako narzędzia przeciwdziałania tym zagrożeniom, nie można pominąć innych działań podejmowanych na szczeblu lokalnym i ponad lokalnym na rzecz ograniczenia niskiej emisji. Większość z nich dotyczy działań termomodernizacyjnych, aczkolwiek Stron a 16 z 87

17 polityka poprawy jakości powietrza, zapisana w Programie Ochrony Środowiska Gminy Mikołów, skutkowała także realizacją innych przedsięwzięć. Tabela 2.1 przedstawia listę działań termomodernizacyjnych w obiektach komunalnych przeprowadzonych w Gminie Mikołów w latach , natomiast Tabela 2.2 określa inne działania na rzecz poprawy jakości powietrza przeprowadzone w tym okresie. Tabela 2.1 Termomodernizacja obiektów komunalnych na terenie Gminy Mikołów w latach Lp. Zadanie 1. Termomodernizacja budynku Rynek Termomodernizacja budynku przy ul. Podleskiej Termomodernizacja przedszkoli miejskich: Zakres rzeczowy ocieplenie dachu, wymiana stolarki okiennej ocieplenie elewacji ocieplenie elewacji wymiana stolarki okiennej Nakłady inwestycyjne (brutto) , , Nr 5 przy ul. Księdza Górka , Nr 1 przy ul. Żwirki i Wigury , Nr 3 przy ul. konstytucji 3 maja , Nr 4 przy ul. Katowickiej , Nr 12 os. Słowackiego , Termomodernizacja budynku przy ul. Konstytucji 3 maja 31 Termomodernizacja budynku Zakładu Inżynierii Miejskiej przy ul. Kolejowej 4 Modernizacja kotłowni w budynku ZIM przy ul. Kolejowej 4 ocieplenie dachu, wymiana stolarki okiennej ocieplenie elewacji , ,74 instalacja kotła gazowego konsens ,13 OGOŁEM ,07 Źródło: Informacja o wdrożonych działaniach mających na celu poprawę jakości powietrza w Gminie Mikołów w latach , pismo skierowane do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego nr BGO-764/1268/10 z dnia 8 listopada 2010 r. Tabela 2.2 Inne niż termomodernizacja obiektów działania podejmowane na terenie Gminy Mikołów w latach na rzecz poprawy jakości powietrza Lp Zadanie Modernizacja kotłowni zlokalizowanej przy ul. Grażyńskiego w Mikołowie Częściowy zwrot kosztów poniesionych przez osoby fizyczne w związku z wymianą medium grzewczego z nieekologicznych pieców węglowych na piece ekologiczne Zakres rzeczowy remont modernizacyjny kotła WR10 do wersji WR10N o sprawności średniej obliczeniowej (w zakresie 6-12 MW) > 85% demontaż kotłów WR25 wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne, kotły gazowe, kotły biomasowe Nakłady inwestycyjne (brutto) , ,27 OGÓŁEM ,16 Źródło: Informacja o wdrożonych działaniach mających na celu poprawę jakości powietrza w Gminie Mikołów w latach , pismo skierowane do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego nr BGO-764/1268/10 z dnia 8 listopada 2010 r. Stron a 17 z 87

18 Można stwierdzić, że w ujęciu kosztowym rozkład działań pomiędzy ograniczeniem negatywnego wpływu emisji niskiej i wysokiej był porównywalny. Pewnego uzupełnienia natomiast wymaga zadanie dotyczące częściowego zwrotu kosztów na wymianę kotłów. Wykres 2.1 prezentuje ujęcie ilościowe i strukturalne działań w tym zakresie realizowanych w latach Wykres 2.1 Zakres ilościowy zadań polegających na wymianie kotłów w latach Liczba kotłów wymienionych w latach wg nośnika energetycznego Liczba kotłów ogółem wymienionych w latach Podział strukturalny w grupie 668 szt. wymienionych kotłów Źródło: dane UM w Mikołowie Z przedstawionych danych wynika, że gros inwestycji podejmowanych przez mieszkańców dotyczyła wymiany kotłów węglowych na kotły węglowe ekologiczne. Znacznie rzadziej modernizacja prowadziła do zmiany nośnika energetycznego z stałego na gazowy. Marginalną kwestią było natomiast zastosowanie kotłów na biomasę. Ogółem w latach wymieniono 668 kotłów, co w ujęciu średniorocznym daje ilość na poziomie ok. 133 szt. 5 W roku 2010 nie prowadzono działań w zakresie wymiany źródeł ciepła, na co wpływ miały przede wszystkim zmiany prawne w zakresie gminnych funduszy ochrony środowiska. Stron a 18 z 87

19 Oczekiwania społeczne w zakresie działań modernizacyjnych w budynkach mieszkalnych Praktyka wielu programów ograniczenia niskiej emisji wskazuje, że punktem wyjścia dla ich opracowania i wdrożenia, jak również podstawą do przeprowadzenia monitoringu oczekiwanych rezultatów jest ankietyzacja wśród mieszkańców. Pozwala ona na: wstępną inwentaryzację budowlano-instalacyjną obiektów (ocena źródła ciepła, sposobu przygotowania c.w.u., izolacyjności przegród, wieku budynku), ocenę skali zainteresowania wśród mieszkańców udziałem w programie, identyfikację kierunków działań modernizacyjnych, które mieszkańcy chcą wdrożyć (np. wyłącznie wymiana źródła ciepła, instalacja kolektorów słonecznych, termoizolacja przegród itp.). Zwykle od ilości zgromadzonych ankiet zależy również programowy rozkład zadań na roczne etapy wdrażania. W przypadku Gminy Mikołów, metoda ankietyzacji mieszkańców jako element poprzedzający przygotowanie programu nie została zastosowana. Od kilku lat bowiem prowadzone były działania (nie wynikające z żadnego dokumentu strategicznego), które w założeniu mają na celu wsparcie działań polegających na wymianie istniejących kotłów. Co roku określane były limity (kwotowe i ilościowe) dotyczące zadań modernizacyjnych. Następnie, po kampanii informacyjnej, chętni do przeprowadzenia inwestycji zgłaszali swoje oczekiwania i realizowali zadania zgodnie z stosownym regulaminem, wydawanym w formie załącznika do uchwały Rady Miejskiej Mikołowa. Obecnie samorząd lokalny dostrzega potrzebę uporządkowania działań w zakresie wymiany kotłów i/lub montażu urządzeń bazujących na odnawialnych źródłach energii oraz wykorzystania zalet płynących z programowania tego procesu. Nie zamierza jednak rezygnować z sprawdzonych metod limitów ilościowych i kwotowych do zrealizowania w danym roku oraz naboru chętnych w oparciu o działania informacyjne prowadzone już po przyjęciu programu odpowiednią uchwałą. Tego rodzaju podejście posiada swoje zalety, ale również wady: zalety: o o o o skorelowanie potrzeb mieszkańców do możliwości gminy już na początku okresu planowania; To gmina wskazuje posiadane przez siebie zasoby finansowe przeznaczone na cele programu (uchwała budżetowa). Nie jest zatem zmuszana do ich powiększania, np. poprzez nadmierne zadłużenie, w sytuacji zwiększonego zainteresowania ze strony mieszkańców. zdefiniowanie pożądanych (w kontekście poprawy jakości powietrza) wariantów modernizacji; Przykładowo: wyznaczenie wyższej puli ilościowej na warianty prowadzące do zmiany nośnika energetycznego ze stałego na gazowy, przy jednoczesnym montażu instalacji solarnej, pozwala na zgromadzenie wyższej liczby takich zadań, których efekty ekologiczne są największe. Przy metodzie ankietyzacyjnej wpływ taki jest mocno ograniczony i teoretycznie może się zdarzyć, że gros zadań obejmuje wymianę kotła gazowego (nawet i wyeksploatowanego) na nowy gazowy, o wyższej sprawności. Chociaż i w tym przypadku efekt ekologiczny występuje, to jest on relatywnie niewielki. skrócenie czasu niezbędnego na przygotowanie planu działania, eliminacja ryzyka wycofania części zadań na skutek rezygnacji mieszkańców z realizacji zadań, pomimo wcześniejszej deklaracji udziału w programie wyrażonej w ankiecie Stron a 19 z 87

20 wady: o o Doświadczenia wielu gmin wdrażających podobne programy wskazują, iż deklaracje mieszkańców wyrażone w ankietach często nie mają odzwierciedlenia w faktycznej liczbie zadań zgłaszanych do danego etapu programu. Rodzi to szereg konsekwencji, z których najpoważniejszym jest nie wywiązanie się z zapisanego w umowie WFOŚiGW efektu rzeczowego i ekologicznego. Metoda limitowa ogranicza to ryzyko, tak pod względem ilości, jak i rodzaju dokonywanej modernizacji. Już na wstępie określona zostaje planowana liczba i rodzaj kotłów przewidzianych do likwidacji, a także urządzeń nowych, zamontowanych w budynkach mieszkalnych. Przy tym limit ustalany jest na poziomie, który pozwala na pewną elastyczność w sytuacji wycofania się z programu części mieszkańców. brak szczegółowego rozeznania w stosunku do potrzeb mieszkańców w zakresie modernizacji systemów grzewczych Zastosowanie limitów ilościowych i rodzajowych przy określaniu wariantów modernizacyjnych obarczone jest znacznym prawdopodobieństwem błędu. Opiera się bowiem w znacznej mierze na doświadczeniach z lat ubiegłych, a nie rzeczywistym oczekiwaniom części mieszkańców, którzy byliby gotowi brać udział w programie. brak danych inwentaryzacyjnych Metoda ankietowa pozwala na rozeznanie podstawowych parametrów energetycznych, technicznych i budowlanych obiektów. Jest to szczególnie istotne w sytuacji programowania działań w oparciu o metodologię budynku standardowego. Brak inwentaryzacji powoduje konieczność sięgnięcia do danych bardziej ogólnych (np. danych GUS), tj. mniej dokładnych dla modelowania budynku typowego. Chociaż każde z rozwiązań (ankietowe bądź limitowe) ma swoje wady i zalety, to jednak zdecydowano się na wybór metody limitowej jako bardziej znanej społeczności lokalnej w Mikołowie. Dlatego też Tabela 2.3. określa rodzaje i ilości wszystkich wariantów modernizacyjnych objętych programem. Tabela 2.3 Ujęcie ilościowe działań w zakresie racjonalizacji zużycia energii na cele grzewcze w budynkach indywidualnych mieszkalnych na lata Lp. Wyszczególnienie Jm. Ilość Udział % Symbol 1. Warianty rozwiązań modernizacji źródła ciepła szt , wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej szt ,54 WT-WEC szt ,15 WT-WEn szt. 25 3,85 WT-WEnS 1.4 wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne szt. 10 1,54 WT-GEn 1.5 wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej szt. 10 1,54 WT-GEnS 1.6 wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne szt. 0 0,00 OT-GEn 1.7 wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej szt. 0 0,00 OT-GEnS 2. Zastosowanie OZE szt. 35 5, montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym szt. 10 1,54 SWE 2.2 montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym szt. 15 2,31 SGE 2.3 montaż pompy ciepła powietrze-woda szt. 5 0,77 WT-PP 2.4 montaż pompy ciepła woda-woda szt. 5 0,77 WT-PW OGOŁEM szt Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane UM w Mikołowie Stron a 20 z 87

21 2.4. Zbieżność programu z zapisami dokumentów strategicznych i planistycznych W punkcie przedstawione zostaną zapisy kluczowych (pod względem obszaru zastosowania oraz poruszanych zagadnień) dokumentów strategicznych i planistycznych, potwierdzające zbieżność Programu z prowadzoną polityką krajową, regionalną i lokalną. Wykaz najważniejszych z nich, jak również kontekst funkcjonowania przedstawia Tabela 2.4. Tabela 2.4 Wykaz i kontekst funkcjonowania dokumentów strategicznych i aktów prawnych obejmujących zagadnienia związane z przedmiotowym projektem Lp. Wyszczególnienie Kontekst krajowy 1. Strategia Rozwoju Kraju X 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia X 3. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku X Kontekst regionalny 4. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata X 5. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku Strategia Rozwoju Gminy Mikołów na lata X 7. Program ochrony powietrza dla strefy gliwicko-mikołowskiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu 8. Program Ochrony Środowiska Gminy Mikołów (2002) X 9. Uchwała Nr XI/193/2011 X Źródło: opracowanie własne X Kontekst lokalny X Charakterystyka wymienionych w tabeli opracowań w kontekście przedmiotowego Programu przedstawiona zostanie w dalszej części podpunktu Kontekst krajowy Strategia Rozwoju Kraju Strategia Rozwoju Kraju (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym, określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. PONE jest zbieżny z zapisami SRK, określonymi w Priorytecie 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej, część: Infrastruktura techniczna, podpunkt e) Infrastruktura ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami podpunktu, wdrażane będą (m.in.) działania zmniejszające emisje CO 2, SO 2, NO x i pyłów pochodzących z sektora komunalno-bytowego oraz przemysłu, zwłaszcza energetyki, jak również przedsięwzięcia termomodernizacyjne Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Na podstawie wytycznych Unii Europejskiej, określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając uwarunkowania społeczno-gospodarcze Polski, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata (NSRO lub Narodowa Strategia Spójności - NSS) wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 najbliższych lat w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. NSRO jest instrumentem odniesienia dla przygotowania programów Stron a 21 z 87

22 operacyjnych, uwzględniając jednocześnie zapisy Strategii Rozwoju Kraju na lata (SRK) oraz Krajowego Programu Reform na lata (KPR), odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej. Przedmiotowy Program jest zbieżny z zapisami Celu 3 NSRO Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski. W części: Dywersyfikacja źródeł energii oraz ograniczenie negatywnej presji sektora energetycznego na środowisko naturalne, wskazano m.in. na potrzebę realizacji działań mających na celu zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej i finalnej, zarówno w procesach wytwarzania energii, jej przesyłu i dystrybucji, jak również w procesie jej wykorzystania Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 roku został opracowany zgodnie z art ustawy Prawo energetyczne 6 i przedstawia strategię państwa, mającą na celu odpowiedzenie na najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie do 2030 roku. 7 PONE wykazuje zbieżność z zapisami Polityki w kontekście poprawy efektywności energetycznej. Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. W związku z tym, zostaną podjęte wszystkie możliwe działania przyczyniające się do wzrostu efektywności energetycznej. Jednym z celów głównych w zakresie efektywności energetycznej jest: Konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15, a w ramach niego określono m.in. cel szczegółowy: Wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii. Wśród działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej wymieniono: Wsparcie inwestycji w zakresie oszczędności energii przy zastosowaniu kredytów preferencyjnych oraz dotacji ze środków krajowych i europejskich, w tym w ramach ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, regionalnych programów operacyjnych, środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kontekst regionalny Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata , obowiązująca od chwili przyjęcia jej treści przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą z dnia 4 lipca 2005 r., to jeden z najważniejszych dokumentów przygotowanych przez samorząd województwa, który poprzez swoje organy podejmuje działania na rzecz zaspokajania potrzeb mieszkańców regionu, stałego podnoszenia jakości życia i utrzymania regionu na ścieżce trwałego i zrównoważonego rozwoju. Strategia obrazuje m.in. długofalową koncepcję rozwoju, zorientowaną na rozwiązywanie kluczowych problemów i wykorzystywanie pojawiających się szans. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata jest aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata W polu Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko wyznaczono m.in. priorytet: ochrona i kształtowanie środowiska oraz przestrzeni oraz Cel strategiczny IV: Poprawa jakości środowiska naturalnego i kulturowego oraz zwiększenie atrakcyjności przestrzeni, Kierunek działań 7: Polepszenie jakości powietrza. Zapisy te są zbieżne z charakterem PONE. W uzasadnieniu zdefiniowanego kierunku działań wskazano m.in., że istotne jest przestrzeganie standardów energooszczędności w nowo budowanych i modernizowanych obiektach. 6 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.) 7 Projekt jest obecnie przedmiotem konsultacji społecznych w ramach jego prognozy oddziaływania na środowisko. Stron a 22 z 87

23 Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015 Program Ochrony Środowiska zawiera diagnozę stanu środowiska oraz cele, kierunki działań i zadania, których realizacja zapewni poprawę i ochronę jego stanu. Jednym z celów długoterminowych do 2015 r. jest: Polepszenie jakości powietrza atmosferycznego. W ramach tego celu określono następujące kierunki działań: redukcja niskiej emisji, zintegrowanie i rozbudowa systemu ciepłowniczego regionu, promocja wykorzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej. Zapisy określonego celu wpisują się w zagadnienie Programu Kontekst lokalny Strategia Rozwoju Gminy Mikołów na lata Strategia Rozwoju Gminy Mikołów na lata jest dokumentem kierunkowym, stanowiącym podstawę do podejmowania skoordynowanych działań przez władze samorządowe oraz podmioty sektora prywatnego, organizacje pozarządowe, mieszkańców gminy. Działania objęte strategią pozwalają na kompleksowe ujęcie zrównoważonego rozwoju gminy w dziedzinie sfery społecznej, gospodarczej oraz środowiska naturalnego. PONE jest zbieżny z zapisami zawartymi dla Dziedziny A. Środowisko naturalne: Cel strategiczny: Ochrona powietrza atmosferycznego wysoka jakość powietrza; Zadanie operacyjne: Ograniczenie niskiej emisji na terenie miast. Za wdrożenie wymienionego zadania operacyjnego odpowiedzialny jest Urząd Miejski (Referat Ochrony Środowiska) Program ochrony powietrza dla strefy gliwicko-mikołowskiej województwa śląskiego, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu Obowiązek wykonania programów ochrony powietrza dla stref, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu wynika z art. 91 ust. 10 i 11 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150). Z kolei zakres tego opracowania reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. z 2008 r., Nr 38, poz. 221). W wyniku rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim dokonanej w 2009 roku, wyznaczono strefy, które zostały zakwalifikowane jako strefy C ze względu na ochronę zdrowia, a tym samym zostały zobligowane do opracowania Programu ochrony powietrza (POP). W województwie śląskim wyszczególniono 11 stref, dla których wystąpiły ponadnormatywne stężenia przynajmniej jednej z normowanych substancji. Do stref tych została zaliczona strefa gliwicko-mikołowska, gdzie należy opracować Program ochrony powietrza 8 ze względu na: przekroczenie dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10, przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w roku kalendarzowym. 8 Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, projekt, ATMOTERM, Katowice Stron a 23 z 87

24 Program, wśród podstawowych działań naprawczych, wymienia opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji, który w szczególności uwzględnia wymianę kotłów węglowych o niskiej sprawności na nowoczesne, niskoemisyjne kotły węglowe, jak również zmianę nośnika ciepła wykorzystanie paliw powodujących dużo niższą emisję pyłu PM 10 jak i innych zanieczyszczeń (np. dwutlenek siarki czy benzo(a)piren). W harmonogramem rzeczowo-finansowym dla strefy gliwicko-mikołowskiej określono m.in. zadanie nr GLM1 program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu. Odpowiedzialnym za realizację tego zadania jest Burmistrz Miasta Mikołów. Termin realizacji zadania określono na rok W zakresie ograniczenia emisji powierzchniowej zdefiniowano m.in. zadanie nr GLM8 Realizacja PONE na terenie Mikołowa poprzez stworzenie systemu zachęt do wymiany systemów grzewczych do uzyskania wymaganego efektu ekologicznego. Jako jednostkę odpowiedzialną wskazano Burmistrza Miasta Mikołów. Wdrożenie zadań PONE przyczyniać się będzie do realizacji celów postawionych przez POP w zakresie redukcji pyłu PM10 oraz benzo(alfa)piersnu. Zadanie GLM8, jako wskaźniki osiągnięć celów, wymienia: redukcję PM10 ( ) 21,00 Mg/rok, redukcję B(a)P ( ) 0,0135 Mg/rok, redukcję PM10 ( ) 23,6 Mg/rok, redukcję B(a)P ( ) 0,0141 Mg/rok. Stopień realizacji prognozowanego efektu ekologicznego określonego przez POP dla gminy Mikołów po realizacji zadań modernizacyjnych zaplanowanych w perspektywie średniookresowej przedstawia Tabela 2.5. Tabela 2.5 Stopień realizacji prognozowanego efektu ekologicznego wg POP Lp. Rodzaj zanieczyszczeń Efekt ekologiczny PONE (działania średniookresowe) [Mg/rok] Prognozowany efekt ekologiczny POP 1 etap [Mg/rok] ogółem [Mg/a] po 1 etapie [%] Stopień realizacji POP [%] w stosunku do celu długookresowego 1. PM10 45,53 21,00 44,6 216,8 102,1 2. B(a)P 0,0262 0,0135 0, ,7 94,8 Źródło: obliczenia własne w oparciu o wskaźniki osiągnięć celów wg POP Podkreśla się, iż realizacja zadań objętych PONE w latach pozwoli na ponad dwukrotny stopień realizacji celów POP dotyczących rocznej redukcji emisji pyłu PM10, postawionych na lata oraz pełne wypełnienie standardów w stosunku do celu długookresowego. Jeśli natomiast chodzi o emisję B(a)P, to w perspektywie długookresowej (do 2020 r.) wymagane będzie uzupełnienie zadań tak, aby możliwe było przynajmniej 100% wypełnienie celów. Uzupełnienie to może dotyczyć: kontynuacji wymiany źródeł ciepła i/lub przeprowadzenia działań na rzecz ograniczenia strat ciepła przez przegrody zewnętrzne (termoizolacja budynków). Kontynuacja zadań i ewentualne wprowadzenie nowych działań na rzecz optymalizacji zużycia energii w obiektach pozwoli także na systematyczne ograniczenie stężeń innych zanieczyszczeń w powietrzu Program Ochrony Środowiska Gminy Mikołów Program Ochrony Środowiska Gminy Mikołów opracowany został w 2002 r. (obecnie trwają prace nad jego aktualizacją). W ramach tego dokumenty znalazły się następujące zapisy: Stron a 24 z 87

25 Cel C.1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego; Priorytet P.1. Ograniczenie niskiej emisji; Zadanie Z.2. Promocja ww. przedsięwzięcia oraz alternatywnych źródeł energii wśród mieszkańców gminy w tym wspieranie indywidualnych zmian ogrzewania na ekologiczne. Wymienione elementy są zbieżne z celami i założeniami Programu Uchwała Nr XI/193/2011 Podstawą prawną dla wdrażania zadań inwestycyjnych przewidzianych w Programie jest Uchwała Nr XI/193/2011 Rady Miejskiej Mikołowa z dnia 27 września 2011 r. w sprawie zasad udzielania dotacji celowych na częściowe dofinansowanie poniesionych rzeczywistych kosztów na modernizację ogrzewania, zakup i montaż urządzeń do pozyskiwania odnawialnych źródeł energii. Treść uchwały wraz z załącznikiem (Regulamin) załączono do niniejszego opracowania. Stron a 25 z 87

26 3. Logika interwencji 3.1. Cele programu ograniczenia niskiej emisji PONE nosi cechy zarówno planistyczne w perspektywie średnioterminowej, jak i strategiczne dla horyzontu czasu do 2020 r. W tym kontekście jego cele zgrupować można wg dwóch przedziałów: do roku 2016, do roku Głównym celem Programu ograniczenia niskiej emisji na terenie gminy Mikołów w perspektywie roku 2016 jest redukcja ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w procesie spalania paliw na cele grzewcze w indywidualnych budynkach mieszkalnych. Cel główny realizowany będzie poprzez cele cząstkowe: uświadomienie mieszkańcom Gminy zagrożeń środowiskowych wynikających z prowadzenia nieracjonalnej gospodarki energetycznej w budynkach, wskazanie kierunków działań prowadzących do optymalizacji zużycia energii na cele grzewcze, wskazanie korzyści ekonomicznych na etapie eksploatacji wysokosprawnych urządzeń, wytworzenie mechanizmu zachęt finansowych dla przyspieszenia procesu modernizacyjnego (pod względem energetycznym) w budynkach. Celem technicznym realizacji programu jest wymiana niskosprawnych źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych i/lub montaż instalacji solarnych dla wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz pomp ciepła. Celem strategicznym programu (w horyzoncie roku 2020) jest uzyskanie takich norm jakości powietrza, które przyczynią się do wyłączenia strefy gliwicko-mikołowskiej z grupy C wg corocznej klasyfikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Jako narzędzie do osiągnięcia tego celu przewiduje się kontynuacje działań na rzecz wymiany niskosprawnych źródeł ciepła (na paliwo stałe) oraz pogłębienie działań optymalizujących zużycie energii w obiekcie poprzez termoizolację podstawowych przegród zewnętrznych (ocieplenie ścian, dachów/stropów nad ostatnią ogrzewaną kondygnacją, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej). *** Wszelkie możliwe wsparcie zewnętrzne (ze źródeł preferencyjnych) dla jednostki samorządu terytorialnego w zakresie realizacji Programu jest możliwe jedynie przy wykazaniu pozytywnego efektu ekologicznego. Korzyści ekonomiczne (eksploatacyjne) wynikające z wymiany źródła ciepła interesują przede wszystkim użytkowników urządzeń. Dla nich efekt ekologiczny jest sprawą ważną lecz nadal wtórną, zatem wymierne korzyści ekonomiczne z realizacji zadań modernizacyjnych dla użytkownika (ewentualne zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych oraz niższe zaangażowanie środków własnych na etapie inwestycyjnym) wykorzystane zostaną do osiągnięcia celów środowiskowych. Generalnie zakłada się jednak prowadzenie działań na rzecz wsparcia inwestycyjnego mieszkańców głównie w oparciu o zasoby własne Gminy Mikołów, co nie wyklucza ewentualnego zaangażowania środków zewnętrznych w odpowiednich, korzystnych uwarunkowaniach otoczenia. Stron a 26 z 87

27 3.2. Potencjalne rozwiązania techniczno-technologiczne prowadzące do zracjonalizowania zużycia energii na cele grzewcze w budynkach mieszkalnych (indywidualnych) Zgodnie z założeniami Gminy Mikołów, jak również oczekiwaniami mieszkańców, podstawowym kierunkiem działań nakreślonym przez Program jest obniżenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery poprzez wymianę niskosprawnych i nieekologicznych kotłów na nowoczesne urządzenia grzewcze, a także szersze zastosowanie odnawialnych źródeł energii poprzez montaż instalacji solarnych i/lub pomp ciepła. Oprócz tego jednak występuje szereg możliwości, których realizacja przyczynia się do ograniczenia zużycia energii w budynkach. Działania te nie będą bezpośrednim przedmiotem analiz i wdrożenia w ramach Programu do roku 2016 (przede wszystkim przez relatywnie wysokie koszty realizacji w stosunku do zasobów finansowych Gminy Mikołów), aczkolwiek jednym z jego celów jest uświadomienie mieszkańcom znaczenia określonych zadań. Dotyczą one przede wszystkim szeroko rozumianej termorenowacji, tj.: ocieplenie ścian zewnętrznych, ocieplenie dachu/stropu nad ostatnią kondygnacją, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej (zewnętrznej). Wymienione przedsięwzięcia prowadzą do zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną i stanowią niejako kontynuację założeń Programu z tym, że ich realizacja odbywać się będzie wyłącznie na koszt właścicieli obiektów. Nie wyklucza się przy tym udzielenia wsparcia na wymienione działania w dalszej perspektywie programowania, tj. do roku Wymiana źródeł ciepła Wymiana niskosprawnego źródła ciepła jest najbardziej efektywnym energetycznie przedsięwzięciem (przy jego relatywnie niskich kosztach). Zastosowanie sprawniejszego urządzenia przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii zawartej w paliwie, lecz niejednokrotnie zmniejszenie to może rekompensować (a nawet przekraczać) wzrost kosztów ogrzewania przy przejściu z węgla na bardziej przyjazny środowisku naturalnemu, ale droższy nośnik energii (gaz ziemny, olej opałowy i energia elektryczna). Ostatecznie wyboru rodzaju i typu źródła ciepła dokonuje użytkownik, lecz najważniejszymi kryteriami wyboru urządzenia jakimi będzie się kierował Operator Programu (komisja powołana przez Burmistrza Mikołowa) wspierając użytkownika, jest kryterium sprawności energetycznej oraz kryterium ekologiczne Kotły węglowe komorowe zasypowe W kotłach komorowych zasypowych paliwo spala się na ruszcie stałym, w dużej komorze spalania, mieszczącej porcję paliwa wystarczającą na okres pracy kotła od kilku do kilkunastu godzin, z cyklicznym ręcznym uzupełnianiem paliwa w komorze spalania. Kotły te wymagają obsługi. Kilka razy dziennie (kiedy jest zimno częściej, kiedy jest ciepło rzadziej) trzeba dosypać paliwo do komory kotła oraz przegrabić żar na ruszcie (aby usunąć popiół i żużel oraz zapewnić odpowiedni przepływ powietrza przez złoże paliwa). Regulacja procesu spalania w takim kotle praktycznie nie istnieje, toteż ich sprawności nie są wysokie. Kotły komorowe zasypowe, zwane również kotłami rusztowymi komorowymi, potocznie dzielone są na kotły ze spalaniem górnym i dolnym. Taki podział nie jest poprawny z technicznego punktu widzenia, dlatego też często te same kotły zaliczane są do jednej lub do drugiej grupy, w zależności od indywidualnej interpretacji osoby oceniającej. W kotle rusztowym komorowym o najprostszej konstrukcji, paliwo spala się na ruszcie znajdującym się w dolnej części komory paliwowej (powietrze doprowadzane jest od dołu pod ruszt), zaś spaliny po Stron a 27 z 87

28 przejściu przez całe złoże paliwa odprowadzane są do wymiennika ciepła znad złoża paliwa, u góry kotła. Po rozpaleniu kotła (po uzyskaniu odpowiednio dużej warstwy żaru na ruszcie), napełnia się paliwem pozostałą część komory paliwowej. Paliwo pali się początkowo tylko u dołu kotła. W miarę odgazowania paliwa, strefa żaru stopniowo rozszerza się do góry, aż po pewnym czasie obejmuje całą objętość złoża. Dla kotła tego typu potocznie stosowane bywa zarówno pojęcie kocioł z górnym spalaniem (częściej), jak i kocioł z dolnym spalaniem (rzadziej), w zależności od tego, co oceniający postrzega jako dominujący element procesu spalania doprowadzenie powietrza do dolnej części złoża paliwa, czy odprowadzenie spalin z górnej części złoża paliwa. Z technicznego punktu widzenia, dla tego typu kotła poprawne jest pojęcie kocioł ze spalaniem w całej objętości złoża. W kotle pali się węglem w sortymencie orzech lub kostka. Kotły ze spalaniem w całej objętości złoża były w przeszłości stosowane do spalania koksu. Absolutnie nie powinny być stosowane do spalania paliw o wysokiej zawartości części lotnych (jak węgiel energetyczny), ze względu na niskie sprawności spalania i wysokie wskaźniki emisji szkodliwych zanieczyszczeń (w tym szczególnie związków rakotwórczych), chociaż znajdują jeszcze nabywców ze względu na niskie ceny. Mocno ograniczone są w nich również możliwości operatywnego dostosowania chwilowej mocy kotła do aktualnego zapotrzebowania ciepła przez ogrzewane obiekty. Kotły ze spalaniem w całej objętości złoża nie są przedmiotem wsparcia wynikającego z programu. Kotły ze spalaniem w całej objętości złoża zastąpione zostały przez kotły ze spalaniem w części złoża, które charakteryzują się wyższą efektywnością spalania i niższymi wskaźnikami emisji zanieczyszczeń. W kotle, którego schemat przedstawiono na drugim rysunku, paliwo spala się na ruszcie znajdującym się w dolnej części komory paliwowej (powietrze doprowadzane jest od dołu pod ruszt), zaś spaliny odprowadzane są do wymiennika ciepła z dolnej części złoża paliwa, u dołu kotła. Stosowane potocznie dla tego typu kotła pojęcie kocioł z dolnym spalaniem nie budzi wątpliwości, jednakże z technicznego punktu widzenia poprawne jest pojęcie kocioł ze spalaniem w dolnej części złoża. Kotły tego typu wykorzystywane są do spalania węgla w sortymencie orzech lub groszek. W nowoczesnych kotłach ze spalaniem w części złoża stężenia związków węglowodorowych i tlenku węgla w spalinach wylotowych są wielokrotnie niższe. Znacząco wyższe są uzyskiwane sprawności spalania oraz możliwości operatywnego dostosowania chwilowej mocy kotła do aktualnego zapotrzebowania ciepła przez ogrzewane obiekty. Szczególnie dużym powodzeniem cieszą się kotły zasilane miałem węglowym. Współczesne kotły tego typu dorównują pod względem ekonomiki kotłom z podajnikiem automatycznym. Wśród kotłów zasypowych występuje tak ogromna rozmaitość rozwiązań konstrukcyjnych, że często napotyka się na trudności z jednoznacznym określeniem ich typu (dolnego, czy górnego spalania). Punktem wyjścia zatem do stwierdzenia możliwości udzielenia wsparcia w ramach programu jest potwierdzenie odpowiednim certyfikatem faktu ekologicznej jednostki grzewczej Kotły węglowe z automatycznym podawaniem paliwa Na rynku producenci kotłów retortowych (lub tłokowych) oferują w sprzedaży jednostki o mocach od 15 kw do 1,5 MW. Na podstawie przeprowadzonych badań w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu stwierdzono, że przy zastosowaniu odpowiedniego paliwa sprawność kotłów retortowych przekracza niejednokrotnie 90%. Wydatki poniesione na wymianę kotła i adaptację kotłowni rekompensuje późniejsza tania eksploatacja. Koszt produkcji ciepła w kotłach niskoemisyjnych z zastosowaniem wysokogatunkowego paliwa jest do 30% niższy od ogrzewania za pomocą tradycyjnych kotłów węglowych pomimo wyższej ceny wysokogatunkowych odmian węgla. Praca kotła retortowego/tłokowego (podobnie jak w kotłach olejowych i gazowych) sterowana jest układem automatyki, pozwalającym utrzymać zadaną temperaturę w ogrzewanych pomieszczeniach oraz regulację temperatury w ciągu doby. Dodatkowo palenisko w tego typu kotłach wyposażone jest w układ samoczyszczący. W małych kotłach uzupełnianie zasobnika węglowego odbywa się raz na 3-6 dni, bez konieczności dodatkowej obsługi. Węgiel dozowany jest do paleniska za pomocą podajnika mechanicznego w dokładnych ilościach, gdzie następnie jest spalany pod nadmuchem powietrza, zapewniając żądany Stron a 28 z 87

29 komfort cieplny pomieszczeń. Ponadto ilość wytwarzanego popiołu jest niewielka, co jest spowodowane efektywnym spalaniem oraz tym, że kotły te przystosowane są do spalania odpowiednio przygotowanych wysokogatunkowych rodzajów węgla. Użycie paliwa złej jakości może spowodować zapchanie podajnika paliwa lub powstanie zbyt dużej zgorzeliny w palenisku, co grozi uszkodzeniem kotła. W urządzeniach tych nie można spalać również odpadów komunalnych i bytowych, powodujących trudne do oszacowania emisje, w tym również związków bardzo szkodliwych (np. dioksyny i furany), a co nadal jest popularne przy stosowaniu tradycyjnych palenisk węglowych. W wielu urządzeniach producenci dopuszczają spalanie biomasy, ale tylko w formie odpowiednio przygotowanych peletów Kotły gazowe Kotły gazowe c.o. są urządzeniami o wysokiej sprawności energetycznej, sięgającej nawet 96%. Ze względu na funkcje, jakie może spełniać gazowy kocioł c.o. do wyboru są: kotły jednofunkcyjne, służące wyłącznie do ogrzewania pomieszczeń (mogą być one jednak rozbudowane o zasobnik ciepłej wody użytkowej), kotły dwufunkcyjne, które służą do ogrzewania pomieszczeń i dodatkowo do podgrzewania wody użytkowej (w okresie letnim pracują tylko w tym celu). Kotły dwufunkcyjne pracują z pierwszeństwem podgrzewu ciepłej wody użytkowej (priorytet c.w.u.), tzn. kiedy pobierana jest ciepła woda, wstrzymana zostaje czasowo funkcja c.o. Biorąc pod uwagę rozwiązania techniczne, w ramach tych dwóch typów kotłów można wyróżnić: kotły stojące i wiszące. Ponadto mogą one być wyposażone w otwartą komorę spalania (powietrze do spalania pobierane z pomieszczenia, w którym się znajduje) i zamkniętą (powietrze spoza pomieszczenia, w którym się znajduje). W obu przypadkach spaliny wyprowadzane są poza budynek kanałem spalinowym. Dużą popularnością cieszą się również kotły kondensacyjne, w których zyskuje się wzrost sprawności poprzez dodatkowe wykorzystanie ciepła ze skroplenia pary wodnej zawartej w odprowadzanych spalinach (kondensacja), co wpływa również na obniżenie emisji zanieczyszczeń w spalinach. Kotły gazowe zasilane gazem ciekłym mogą być stosowane na obszarach nie objętych siecią gazową. Wadą kotłów gazowych jest przede wszystkim wysoka i stale rosnąca cena gazu ziemnego. Z kolei w przypadku gazu skroplonego istotnym minusem kotła jest konieczność magazynowania gazu w specjalnych zbiornikach Kotły olejowe Kotły olejowe są bardzo podobne w budowie do kotłów gazowych. Różnice występują głównie po stronie palników. Średnia sprawność nominalna kotłów olejowych renomowanych producentów wynosi do 94%. Kotły olejowe, po wymianie palnika, mogą być eksploatowane również jako gazowe. Podobnie jak w przypadku kotłów gazowych wśród olejowych występują kotły kondensacyjne, jednak w przypadku kotłów olejowych udział pary wodnej w spalinach jest zdecydowanie mniejszy niż w kotłach gazowych, co powoduje, że dodatkowy uzysk energetyczny też jest mniejszy. Zaletami kotłów olejowych jest możliwość stosowania ich na obszarach nie objętych siecią gazową. Wadą z kolei jest wysoka cena paliwa oraz konieczność magazynowania oleju w specjalnych zbiornikach Kotły na pelety drzewne Kotły automatyczne na pelety (paliwo granulowane) i brykiety drzewne wyposażone są w automatyczny system podawania paliwa oraz doprowadzania powietrza do spalania. Nie wymagają stałej obsługi, mogą współpracować z automatyką pogodową. Paliwo umieszcza się w specjalnym Stron a 29 z 87

30 zasobniku, skąd jest pobierane przez podajnik z napędem elektrycznym sterowany automatycznie w zależności od warunków atmosferycznych. Automatycznie steruje także wentylatorem dozującym powietrze do spalania. Paliwo uzupełnia się co kilka dni, tym rzadziej, im większy jest zasobnik Kotły elektryczne Kotły elektryczne przeznaczone są do instalacji wodnych centralnego ogrzewania. Zastosowane elektroniczne układy sterujące zapewniają pracę kotła w cyklu automatycznym, łatwą obsługę oraz wysoki komfort cieplny w ogrzewanych pomieszczeniach. Na polskim rynku oferowane są w różnych wersjach umożliwiających dobór urządzenia najlepiej dopasowanego do potrzeb użytkownika. Dostępne są moce od 4 kw do 24 kw. Przy instalacji kotła elektrycznego nie potrzebna jest budowa komina, wkładów kominowych ani specjalnych pomieszczeń na kotłownię. Kotły elektryczne mają wersje jednofunkcyjne i dwufunkcyjne. W obu przypadkach mogą działać jako przepływowe (na bieżąco ogrzewają przepływającą wodę) lub akumulacyjne (gromadzą nagrzaną wodę w cieplnie izolowanym zbiorniku o dużej pojemności). Przepływowe sprawdzają się przede wszystkim przy nowoczesnych instalacjach o małej pojemności zładu (wody grzejnej w obiegu). Utrzymanie stałej temperatury w pomieszczeniach osiąga się w nich przez precyzyjną regulację intensywności ogrzewania. Przy instalacjach tradycyjnych, o dużym zładzie, przydatny jest zbiornik akumulacyjny. Stałość temperatury osiąga się w tym przypadku nie przez precyzyjne i szybkie reagowanie na zmiany temperatury, lecz dzięki dużej bezwładności cieplnej układu. Składa się na nią duża masa ciężkich członowych grzejników żeliwnych i spora ilość wody w instalacji. Kocioł taki kosztuje zwykle znacznie więcej niż przepływowy. Jednakże w użytkowaniu jest wyraźnie tańszy, m.in. dzięki możliwości dziennego wykorzystywania ciepła zgromadzonego nocą, kiedy obowiązuje tańsza taryfa. Kotły elektryczne wytwarza się w wersjach zarówno stojącej, jak i wiszącej, w obudowie zwykłej lub wykończonej elegancko, a więc urządzenie nie psuje wystroju pomieszczenia Odnawialne źródła energii dla budynków indywidualnych Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w budynkach indywidualnych z roku na rok cieszy się rosnącym zainteresowaniem głównie za sprawą malejących kosztów inwestycyjnych. Najczęstszymi rozwiązaniami są: montaż pompy ciepła oraz montaż kolektorów słonecznych Pompy ciepła Pompa ciepła jest urządzeniem, które odbiera ciepło z otoczenia gruntu, wody lub powietrza i przekazuje je do instalacji c.o., c.w.u, czy wentylacji mechanicznej. Do napędu pompy potrzebna jest energia elektryczna. Jednak ilość pobieranej przez nią energii jest kilkakrotnie mniejsza od ilości dostarczanego ciepła. Pompy ciepła najczęściej odbierają ciepło z gruntu. Przez cały sezon letni powierzchnia gruntu chłonie energię słoneczną akumulując ją coraz głębiej. Aby odebrać ciepło niezbędny jest do tego wymiennik ciepła, który najczęściej wykonywany jest z długich rur ułożonych w gruncie. Przepływający nimi czynnik ogrzewa się od gruntu, który na głębokości ok. 2 m pod powierzchnią ma zawsze dodatnią temperaturę. Ze względu na niską temperaturę wytwarzaną w pompie ciepła (optymalnie ok. 30 C) odradza się stosowanie ogrzewania pompą ciepła przy wykorzystaniu tradycyjnych grzejników. Minimalna temperatura c.o. z kaloryferami wynosi 50 C, dlatego zaleca się ogrzewanie podłogowe Kolektory słoneczne do przygotowania c.w.u. Sercem systemu solarnego jest kolektor słoneczny. W Polsce stosuje się dwa główne typy kolektorów: kolektory płaskie i rurowe (próżniowe). Oba typy różnią się oczywiście budową co z kolei ma wpływ na ich sprawność oraz cenę. Kolektory próżniowe charakteryzują się wyższą sprawnością aniżeli kolektory płaskie. Dodatkowo można je montować na powierzchniach pionowych (np. na ścianie budynku) lub płasko na powierzchniach poziomych (np. na dachu). W przypadku kolektorów płaskich, dla naszej szerokości geograficznej należy montować je z kątem pochylenia wynoszącym od Stron a 30 z 87

31 35 o do 45 o. Wszystkie rodzaje kolektorów należy montować od strony południowej, gdzie nasłonecznienie jest największe. Zasada działania układu kolektorów słonecznych jest stosunkowo prosta. Słońce ogrzewa absorber kolektora i krążący w nim nośnik ciepła, którym zazwyczaj jest mieszanina wody i glikolu. Nośnik ciepła za pomocą pompy obiegowej (rzadziej grawitacyjnie) transportowany jest do dolnego wymiennika ciepła, gdzie przekazuje swoją energię cieplną wodzie. W przypadku gdy promieniowanie słoneczne nie wystarcza do nagrzania wody do wymaganej temperatury, wówczas koniecznym jest dogrzanie jej przy wykorzystaniu konwencjonalnych źródeł energii. Jest to jedna z głównych wad układów wykorzystujących energię słoneczną, a mianowicie ich duża zależność od zmiennych warunków pogodowych, co wprowadza konieczność równoległego stosowania układów opartych o energię konwencjonalną, które będą mogły wspomagać oraz w razie konieczności zastąpić energię słoneczną. Ponadto dla optymalnego wykorzystania energii słonecznej powinno stosować się podgrzewacze zasobnikowe do magazynowania energii Modernizacja instalacji wewnętrznych c.o. i c.w.u oraz termoizolacja przegród zewnętrznych budynku Jeszcze kilkanaście lat temu w Polsce nie przywiązywano specjalnej uwagi do ilości zużywanej energii, gdyż przepisy budowlane nie stawiały wysokich wymagań w dziedzinie izolacyjności cieplnej stosowanych materiałów budowlanych, a ponadto energia była tania. W związku z tym obecnie w Polsce na ogrzewanie budynków zużywane jest kilkakrotnie energii niż dla takich samych budynków w innych krajach o podobnym klimacie. Zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną obiektu mieszkalnego osiągane jest głównie poprzez zmniejszenie strat ciepła dla przegród zewnętrznych poprzez ocieplenie ścian, stropodachów (dachów), stropów nad piwnicami, a także wymianę okien i drzwi zewnętrznych. Ponadto zmniejszenie współczynnika infiltracji powietrza zewnętrznego przez nieszczelności (głównie okna i drzwi) powoduje znaczące zmniejszenie strat ciepła na ogrzewanie zimnego powietrza wentylacyjnego. Inną ważną przyczyną wysokiego zużycia ciepła jest niska sprawność wewnętrznej instalacji ogrzewania. Doświadczenia z audytów energetycznych pokazują, iż przedsięwzięcia termorenowacyjne mogą przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii nawet o 60%. Wadą tych przedsięwzięć jest duża wysokość ponoszonych na ten cel nakładów inwestycyjnych, lecz należy mieć również na uwadze, że żywotność tego typu inwestycji wynosi, co najmniej 20 lat Konkluzja Najszybszy efekt energetyczny, ekologiczny i ekonomiczny w działaniach termomodernizacyjnych można osiągnąć poprzez wymianę źródła ciepła i/lub zastosowanie odnawialnych źródeł energii. W związku z tym ten obszar działań będzie przedmiotem bezpośredniej realizacji w ramach wdrażania Programu do roku W Programie nie wskazano konkretnych producentów urządzeń pozostawiając ostateczny wybór użytkownikowi. Podstawowym wymogiem stawianym przez Program jest, w przypadku urządzeń grzewczych, posiadanie świadectwa badań energetycznych i w przypadku kotłów na paliwa stałe świadectwa na znak bezpieczeństwa ekologicznego. Uchwała Nr XI/193/2011 wymienia szereg możliwych wariantów wymiany istniejącego kotła węglowego na nowe rozwiązania proekologiczne. Bazując jednak na doświadczeniach we wdrażaniu podobnych przedsięwzięć w latach ubiegłych można przyjąć, że największym zainteresowaniem ze strony mieszkańców cieszyć się będą rozwiązania polegające na montażu nowego kotła węglowego ekologicznego. Przyjęto, że będą to urządzenia komorowe zasypowe (ze spalaniem w części objętości złoża) oraz z automatycznym podawaniem paliwa. Założenie to, oprócz czynników związanych z większym zaawansowaniem technologicznymi i sprawnością, podyktowane było także aspektem Stron a 31 z 87

32 ograniczenia negatywnego zjawiska spalania odpadów komunalnych w kotłach. 9 Niewielką część stanowić będą warianty oparte na montażu kotła gazowego. Wymieniona wyżej uchwała dopuszcza także możliwość instalacji kolektorów słonecznych lub pomp ciepła. Założono zatem pewną liczbę tego rodzaju urządzeń z tym, że: w przypadku kolektorów słoneczny możliwy będzie wariant zastosowania kolektora przy istniejącym źródle ciepła lub montażu zestawu wraz z wymianą głównego źródła ciepła, w przypadku pomp ciepła możliwe będą rozwiązania typu powietrze-woda oraz woda-woda; każdorazowo jednak montaż pomp poprzedzi likwidacja istniejącego źródła ciepła na węgiel. Z uwagi na koszt nośników energii takich jak olej opałowy czy prąd elektryczny (jak również przewidywania cenowe w tym zakresie), nie przewiduje się rozwiązań opartych na źródłach ciepła, które je wykorzystują Podział zadań w latach W punkcie (por. Tabela 2.3) wskazano zaplanowane warianty modernizacyjne w zakresie źródła ciepła dla c.o. i c.w.u. Ponieważ jednoczesna realizacja wszystkich działań rodziła by określone trudności organizacyjne, techniczne i finansowe, przewidziano podział inwestycji na pięć etapy, tj. dla roku 2012, 2013, 2014, 2015 i Ilość zadań w każdym etapie uwzględnia: konieczność zachowania obszarowości programu (a nie działań indywidualnych), które wyrażają się odpowiednią ilością zadań w danym roku (min ), techniczne i organizacyjne możliwości realizacji inwestycji, które wskazują na maksymalną ilość zadań na poziomie ok. 200 szt., doświadczenia Gminy Mikołów z realizacji podobnych zadań z GFOŚiGW w latach ; średnioroczna ilość inwestycji wynosiła ok. 133 szt. Podział zadań wg etapów przedstawia Tabela 3.1, z kolei graficzne ujęcie struktury ilościowej zadań w latach przedstawia Wykres 3.1. Wykres 3.1 Struktura ilościowa zadań modernizacyjnych w latach (dane w szt. budynków) Źródło: opracowanie własne Zasadniczą część, ok. 88%, stanowią obiekty, w których zaplanowano wymianę istniejącego kotła węglowego tradycyjny na kocioł węglowy ekologiczny (zasypowy bądź automatyczny). 9 Automatyczne podajniki paliwa stałego przystosowane są do odpowiedniej granulacji węgla. W przypadku wprowadzenia innych rzeczy, np. śmieci, powstaje ryzyko trwałego uszkodzenia kotła. Stron a 32 z 87

33 Tabela 3.1 Podział zadań modernizacyjnych na etapy Lp. Wyszczególnienie Jm. Przyjęty symbol (dla uproszczenia) Etap I Udział % w liczbie budynków (Etap I) Etap II Udział % w liczbie budynków (Etap II) Etap III Udział % w liczbie budynków (Etap III) Etap IV Udział % w liczbie budynków (Etap IV) Etap V Udział % w liczbie budynków (Etap V) Ogółem Udział % w liczbie budynków (Ogółem) 1. Warianty rozwiązań modernizacji źródła ciepła szt , , , , , , wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej szt. WT-WEC , , , , , ,54 szt. WT-WEn 46 27, , , , , ,15 szt. WT-WEnS 5 2,94 5 3,57 5 3,85 5 4,55 5 5, ,85 szt. WT-GEn 2 1,18 2 1,43 2 1,54 2 1,82 2 2, ,54 szt. WT-GEnS 2 1,18 2 1,43 2 1,54 2 1,82 2 2, ,54 szt. OT-GEn 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 szt. OT-GEnS 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 2. Zastosowanie OZE szt ,12 7 5,00 7 5,38 7 6,36 7 7, , montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym szt. SWE 2 1,18 2 1,43 2 1,54 2 1,82 2 2, ,54 szt. SGE 3 1,76 3 2,14 3 2,31 3 2,73 3 3, , montaż pompy ciepła powietrze-woda szt. WT-PP 1 0,59 1 0,71 1 0,77 1 0,91 1 1,00 5 0, montaż pompy ciepła woda-woda szt. WT-PW 1 0,59 1 0,71 1 0,77 1 0,91 1 1,00 5 0,77 3. Ogółem szt , , , , , ,00 Źródło: opracowanie własne Stron a 33 z 87

34 4. Budynek standardowy jako narzędzie monitoringu spodziewanych efektów rzeczowych, energetycznych, ekologicznych i ekonomicznych 4.1. Metodologia budynku standardowego. Obliczenia wstępne Dla przeprowadzenia analizy porównawczej różnych przedsięwzięć wpływających na optymalizację zużycia energii, zastosowana metoda musi respektować jednolite kryteria. Program nie dotyczy jednego obiektu, dla którego możliwe byłoby przeprowadzenie szczegółowego audytu energetycznego i tym samym wyznaczenie efektów energetycznych, ekologicznych i ekonomicznych rozważanych przedsięwzięć. Konieczne jest zatem ustandaryzowanie budynków i stworzenie obiektu modelowego, który przenosiłby maksymalną ilość cech wspólnych grupy analizowanych obiektów. W rozdziale wyznaczony zostanie budynek standardowy (a raczej poszczególne typy budynku standardowego) ze względu na rodzaj zastosowanego źródła ciepła i/lub instalacji wewnętrznej c.o. i c.w.u. Ten teoretyczny budynek pełni następującą rolę: stanowi punkt odniesienia do wyznaczenia podstawowych parametrów energetycznych i ekologicznych, jest elementem monitoringu skali osiąganych efektów ekonomicznych, energetycznych i ekologicznych. Metodologia budynku standardowego jest jednym z czynników prowadzenia rozliczeń związanych z uzyskanym dofinansowaniem WFOŚiGW. Jak już wspomniano w poprzednim rozdziale, przygotowanie programu nie poprzedziła wstępna inwentaryzacja (ankietyzacja). Zatem dla określenia podstawowych parametrów budynku typowego konieczne będzie sięgnięcie po dane ogólnodostępne w tym przypadku dane GUS. Charakterystyka budynku standardowego wymaga określenia przede wszystkim takich cech jak: powierzchnia użytkowa (ogrzewana), kubatura (ogrzewana), zapotrzebowanie na moc i energie cieplną. Pierwsze dwie cechy to zwykle średnia lub wartość najczęściej występująca w grupie analizowanych obiektów. Cecha ostatnia to z kolei pochodna takich czynników jak: wiek budynków oraz stopień izolacyjności przegród zewnętrznych. Od nich zatem należy rozpocząć wszelkie kalkulacje energetyczne i ekologiczne. *** Punktem wyjścia będzie określenie wieku budynków objętych zadaniami. Ponieważ brak jest tego rodzaju danych, zastosowano podejście uproszczone. 1. Według danych GUS, w Gminie Mikołów na koniec 2010 r. było 5987 budynków mieszkalnych (wszystkich rodzajów). W obliczeniach przyjęto, że zainteresowanie programem wyrażą właściciele obiektów wybudowanych w latach Z danych GUS od 1998 r. oraz w oparciu o obliczenia własne (por. dalsza część rozdziału) można w pewnym przybliżeniu określić grupę badanych budynków na Uchwała Rady Miejskiej Mikołowa ogranicza grupę obiektów, w których można dokonywać wymiany źródła ciepła, do tych, które zostały oddane przed dniem 31 grudnia 2008 r. Jednakże ograniczenie to nie dotyczy OZE, dla tego też w modelowaniu budynku standardowego pominięto ograniczenie terminowe. Stron a 34 z 87

35 2. Rzeczywistą ilość budynków mieszkalnych indywidualnych można zdefiniować w oparciu o dane GUS (Bank Danych Lokalnych, cecha: Przemysł i Budownictwo, budynki mieszkalne indywidualne oddane do użytku) za okres Odpowiednią prezentację w tym zakresie przedstawia Wykres 4.1. Wykres 4.1 Budynki mieszkalne indywidualne oddane do użytkowania w latach Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane GUS (Bank Danych Lokalnych: 3. Liczbę budynków w latach wyznaczono w przybliżeniu, opierając się na danych GUS (Narodowy Spis Powszechny 2002) w zakresie struktury wiekowej mieszkań. Poprzez odniesienie liczby mieszkań w 2002 r. (wg NSP 2002 było to szt.) do liczby mieszkań w 1945 r. (3 794 szt.) oraz podzielenie otrzymanej wartości przez liczbę lat analizy (57) uzyskano średnioroczny wskaźnik dynamiki wzrostu liczby mieszkań na poziomie 4,05%. 4. Odnosząc wyznaczony wskaźnik dynamiki wzrostu liczby mieszkań do liczby budynków mieszkalnych w 2002 r. (NSP ), określono w przybliżeniu liczbę budynków dla konkretnego przedziału czasowego. Wykres 4.2 Budynki mieszkalne indywidualne oddane do użytku w latach (dane szacunkowe) Źródło: obliczenia własne w oparciu o dane GUS i przyjęte założenia Stron a 35 z 87

36 5. Zaczerpnięte dane GUS z lat oraz szacunkowe dane dla lat wcześniejszych pozwalają na wyznaczenie obliczeniowej struktury budynków na terenie gminy Mikołów. Wykres 4.3 Szacunkowa struktura budynków mieszkalnych indywidualnych w gminie Mikołów wg wieku Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane GUS i przyjęte założenia obliczeniowe Wyznaczona struktura budynków posłuży do kalkulacji jednostkowego wskaźnika zapotrzebowania na energie cieplną netto dla budynku standardowego. Drugim ważnym elementem, niezbędnym do określenia jednostkowego wskaźnika zapotrzebowania na moc, jest struktura budynków ze względu na liczbę zaizolowanych podstawowych przegród zewnętrznych, tj. ścian zewnętrznych, dachu/stropodachu oraz występowanie okien tzw. niskoemisyjnych. Ze względu na brak szczegółowych danych w tym względzie przyjęto umowne założenie, iż: przynajmniej 80% budynków oddanych do użytku po roku 1986 ma wszystkie podstawowe przegrody zaizolowane (bądź w trakcie budowy bądź w wyniku remontu), budynki oddane do użytku w latach oraz ok. 20% budynków z lat mają przynajmniej 2 z pośród 3 podstawowych przegród zaizolowane (np. wymienione są okna na szczelne PCV i ocieplony jest strop, brak natomiast ocieplenia ścian), budynki oddane do użytku w latach 1966 i mniej mają przynajmniej 1 z pośród 3 podstawowych przegród zaizolowane. Teoretyczny zatem rozkład budynków ze względu na stopień izolacyjności przegród przedstawia Wykres 4.4. Stron a 36 z 87

37 Wykres 4.4 Obliczeniowa struktura budynków ze względu na stopień izolacyjności przegród zewnętrznych Źródło: obliczenia własne Ostatnim krokiem dla określenia danych wstępnych do kalkulacji wskaźników energetycznych i ekologicznych jest wyznaczenie powierzchni i kubatury ogrzewanej budynku standardowego. Dane średnie GUS w tym względzie dla całego przedziału czasowego odnoszą się do mieszkań a nie budynków. W związku z czym przyjęto w uproszczeniu, że obliczeniowa powierzchnia ogrzewana budynku standardowego będzie średnią arytmetyczną powierzchni budynków oddanych do użytku w ciągu 3 ostatnich lat, tj. 171 m 2. Natomiast kubatura budynku to iloczyn powierzchni i średniej wysokości na poziomie 3,2 m, co w rezultacie daje wynik 547 m Kalkulacja wskaźników energetycznych i ekologicznych Kalkulacja wskaźników energetycznych Jednostkowe zapotrzebowanie na moc cieplną. Zapotrzebowanie na moc cieplną budynku jest przede wszystkim uzależnione od stanu ochrony termicznej obiektu. Zazwyczaj wyznaczenie tego parametru dotyczy konkretnego obiektu. Sytuacja analizy grupy obiektów (w pewnym stopniu zróżnicowanych) wymaga zastosowania podejścia uproszczonego, w dużej mierze opartego na doświadczeniach realizacyjnych w podobnych przedsięwzięciach. W kalkulacjach zastosowanie będzie miał jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na moc cieplną na poziomie 100 W/m 2. Wskaźnik ten dotyczy budynku, w którym nie występuje jakakolwiek izolacja termiczna z grupy trzech podstawowych, tj.: ocieplone ściany zewnętrzne, ocieplony dach/strop nad ostatnią kondygnacją, okna o niskim współczynniku przenikalności cieplnej (tzw. niskoemisyjne ). W zależności od ilości przegród zaizolowanych podany wskaźnik ulega zmniejszeniu, aczkolwiek krańcowe zmniejszenia mają charakter malejący. Ostateczny, przyjęty do dalszych wyliczeń, wskaźnik zapotrzebowania na moc cieplną stanowić będzie średnią ważoną, gdzie wagami będzie struktura budynków ze względu na liczbę zaizolowanych podstawowych przegród zewnętrznych. Odpowiednie obliczenia przedstawia Tabela 4.1. Stron a 37 z 87

38 Tabela 4.1 Obliczenia w zakresie jednostkowego zapotrzebowania na moc cieplną Struktura budynków wg występowania izolacji podstawowych przegród zewnętrznych Budynki bez izolacji Budynki z ocieploną 1 przegrodą Budynki z ocieplonymi 2 przegrodami Budynki z ocieplonymi 3 przegrodami OGÓŁEM szt. % szt. % szt. % szt. % szt. % 0 0, , , , ,00 Jednostkowe zapotrzebowanie na moc cieplną budynków w zależności od izolacyjności przegród zewnętrznych Ilość docieplonych przegród brak Jedn. zapotrzebowanie na moc dla c.o. [kw/m 2 ] 0,100 0,090 0,082 0,075 Budynki bez izolacji Kalkulacja jednostkowego zapotrzebowania na moc cieplną dla budynku standardowego Budynki z ocieploną 1 przegrodą Budynki z ocieplonymi 2 przegrodami Budynki z ocieplonymi 3 przegrodami OGÓŁEM kw/m 2 waga % kw/m 2 waga % kw/m 2 waga % kw/m 2 waga % kw/m 2 waga % 0,100 0,00 0,090 13,23 0,082 46,00 0,075 40,77 0, ,00 Powierzchnia ogrzewana Średnie dane wynikowe - zestawienie ogólne Kubatura ogrzewana Jedn. moc Jm. Ilość Jm. Ilość Jm. Ilość m m kw/m 2 0,0802 Źródło: obliczenia własne Przyjęta do dalszych obliczeń jednostkowa wartość zapotrzebowania na moc wynosi 0,0802 kw/m Jednostkowe zapotrzebowanie na energię cieplną W celu oszacowania ogólnego zapotrzebowania na energię cieplną w budynkach mieszkalnych na terenie gminy Mikołów, konieczne jest posługiwanie się danymi pośrednimi. W tym miejscu najbardziej wiarygodne i korelujące ze stanem technicznym są informacje o wieku budynków, gdyż pewne technologie budowlane zmieniały się w określony sposób w czasie. W przybliżonym stopniu można więc przypisać budynkom o określonym wieku wskaźniki zużycia energii. Tabela 4.2 Orientacyjne wskaźniki zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynku Budynki budowane w latach Przybliżony wskaźnik zużycia energii do celów grzewczych w budynku (kwh/m 2 a) do od Źródło: Krajowa Agencja Poszanowania Energii Dla oszacowania jednostkowego zapotrzebowania na energię cieplną, przeliczono podane w tabeli wielkości na GJ i uśredniono dane do dalszych kalkulacji. Efektem obliczeń (średniej ważonej, gdzie wagami jest obliczeniowa struktura wiekowa budynków objętych programem) jest wyznaczenie Stron a 38 z 87

39 wskaźnika zapotrzebowania na energię cieplną (netto, bez uwzględnienia sprawności systemu) na poziomie 0,703 GJ/m 2. Wielkość ta jest wielkość zbliżona od spotykanych w podobnych przedsięwzięciach (poziom waha się w granicach 0,65 0,70 GJ/m 2 ). Tabela 4.3 Obliczenia w zakresie wyznaczenia jednostkowego zapotrzebowania na energię cieplną Liczba i struktura budynków wg okresu budowy do od 2008 OGÓŁEM udział udział udział udział udział udział szt. szt. szt. szt. udział % szt. szt. szt. % % % % % % 86 13, , , , , , ,00 Kalkulacja jednostkowego zapotrzebowania na energię cieplną dla c.o. (netto) dla budynku standardowego GJ/m 2 do od 2008 OGÓŁEM udział % GJ/m 2 udział % GJ/m 2 udział % GJ/m 2 udział % GJ/m 2 udział % 0,972 13,23 0,936 35,69 0,612 15,69 0,504 15,08 0,36 14,15 0,288 6,15 0, ,00 Źródło: obliczenia własne oraz wyniki ankietyzacji GJ/m 3 udział % GJ/m 2 udział % Zapotrzebowanie na moc i energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej Zapotrzebowanie na moc i energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej w stanie bazowym (istniejącym) wyznaczono w oparciu o metodykę zawartą w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (Dz. U. Nr 201, poz. 1240). W obliczeniach zastosowano wariant braku danych przewidziany w Rozporządzeniu i tym samym obliczenia odnoszą się do zmiennych zryczałtowanych. Ponadto w kalkulacjach przyjęto liczbę użytkowników stanowiącą najczęściej występującą wartość 4 osoby. Ważną kwestią, która wpływać będzie na względnie duże zróżnicowanie w zużyciu energii dla c.w.u., jest różnorodność rodzajów źródeł ciepła i sposobu przygotowania c.w.u. Przykładowo: zasadnicza część c.w.u. przygotowywana jest centralnie, w kotle, poprzez zasobnik. Ów zasobnik ma jednak różny wiek, a zatem i stopień izolacyjności. To wszystko składa się na różne sprawności systemu i w końcu na zużycie energii cieplnej. W tym miejscu jednak skoncentrowano się wyłącznie na zapotrzebowaniu na energię netto, tj. bez uwzględnienia sprawności systemu c.w.u. Rozszerzenie danych o zużycie energii (zapotrzebowanie energii brutto), przedstawiono w ankietach techniczno-ekologicznych dla konkretnych wariantów modernizacyjnych (por. załączniki do opracowania). Stron a 39 z 87

40 Tabela 4.4 Kalkulacja zapotrzebowania na moc i energię cieplną (netto) do przygotowania c.w.u. budynek standardowy Parametr Lp. Opis Symbol Jedn. miary Dane 1. Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną (netto) do przygotowania c.w.u. Qw,nd kwh/rok 2 408,73 GJ/rok 8,7 1.1 liczba użytkowników (jednostek odniesienia) Li os jednostkowe dobowe zużycie c.w.u. (na 1 użytkownika) V cw dm 3 /os./d czas użytkowania t uz doby wskaźnik redukcji czasu użytkowania (korekta o przerwy urlopowe, wyjazdy, itp. - średnio w ciągu roku o 10% dla budynków mieszkalnych) - 0,9 1.5 ciepło właściwe wody c w kj/(kgk) 4, gęstość wody q w kg/m temperatura ciepłej wody w zaworze czerpalnym, 55 o C Q cw 1.8 temperatura wody zimnej, przyjmowana jako 10 o C Q o 1.9 rzeczywista temperatura ciepłej wody o C 55 o C 10 o C współczynnik korekcyjny dla temperatury ciepłej wody innej niż 55 o C k t Zapotrzebowanie na moc cieplną do przygotowania c.w.u. kw 4,1 2.1 liczba godzin rozbioru c.w.u. T h średnie dobowe zapotrzebowanie na ciepłą wodę w budynku V dśr. m 3 /d 0, średnie godzinowe zapotrzebowanie na ciepłą wodę w budynku V hśr. m 3 /h 0, zapotrzebowanie na energię cieplną do przygotowania 1 m 3 c.w.u. GJ/m 3 0, współczynnik nierównomierności rozbioru ciepłej wody w budynku N - 6,645 Źródło: obliczenia własne w oparciu o dane ankietowe i metodologię Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 201, poz. 1240) Instalacje solarne wspomagające przygotowanie ciepłej wody użytkowej W związku z przewidywanym montażem instalacji solarnej, do kalkulacji wskaźników energetycznych należy włączyć efekty pracy tych systemów. Dobrano instalację typową dla budynków jednorodzinnych (kolektory płaskie), w średnim przedziale cenowym na rynku, o następujących parametrach (por. Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.). Tabela 4.5 Podstawowe parametry kolektora solarnego Lp. Parametry Jm. Ilość 1. Powierzchnia kolektora brutto m 2 2,09 2. Powierzchnia kolektora czynna m 2 1,82 3. Maksymalna moc 1 kolektora kw 1,46 4. Średnia, roczna ilość produkowanej energii z 1 m 2 powierzchni kolektora kwh/m 2 rok 472 GJ/m 2 rok 1,7 11 Źródło: opracowanie własne w oparciu o materiały informacyjne producentów i dystrybutorów instalacji solarnych 11 Uzasadnienie przyjętej rocznej ilości uzyskanej energii z 1 m 2 powierzchni kolektora przedstawiono w punkcie Stron a 40 z 87

41 Przy założeniu instalacji solarnej wyposażonej w 2 szt. kolektorów, łączna ilość energii (loco zasobnik) wyniesie ok kwh/rok (ok. 6,2 GJ/rok). Faktyczne jednak oszczędności dzięki zastosowaniu instalacji solarnej będą różne w zależności od głównego źródła ciepła dla c.w.u. na paliwo konwencjonalne. Aby je określić, dla każdego z wariantów modernizacji (obejmujących instalację solarną) podzielono wartość energii wyprodukowanej przez kolektory i wprowadzonej do zasobnika c.w.u. przez sprawność wytwarzania źródła, którego pracę instalacja solarna ma wspomagać (por. Wykres 4.5). Wykres 4.5 Produkcja energii (loco zasobnik) z 1 zestawu kolektorów słonecznych oraz oszczędności w zużyciu energii (z uwzględnieniem sprawności źródła, którego zestaw solarny ma wspomagać) Źródło: obliczenia własne Wykres 4.5. przedstawia zależność polegającą na tym, że wzrost ilość zaoszczędzonej energii konwencjonalnej dzięki pracy kolektorów słonecznych jest odwrotnie proporcjonalny do wzrostu sprawności wytwarzania kotła, którego pracę zestaw solarny wspomaga. Szczegółowe dane dotyczące wpływu pracy zestawu solarnego na bilans energetyczny danego rodzaju budynku standardowego prezentują ankiety techniczno-ekonomiczne (por. załączniki do opracowania) Wprowadzenie pomp ciepła w miejsce kotłów węglowych tradycyjnych Drugim, po kolektorach słonecznych, przewidywanym źródłem OZE jest pompa ciepła. Do kalkulacji przewidziano wykorzystanie dwóch rodzajów pomp: typu powietrze-woda pracujące dla c.o. i c.w.u., o sezonowym współczynniku wydajności grzejnej pompy ciepła (SPF) wynoszącym 2,7 (por. Rozporządzenie ), typu woda-woda pracujące dla c.o. i c.w.u., o sezonowym współczynniku wydajności grzejnej pompy ciepła (SPF) wynoszącym 3,8 (por. Rozporządzenie ). Pompa ciepła typu powietrze-woda cechuje się niższa sprawnością, niemniej jednak brak konieczności realizacji prac ziemnych (cechujących systemy typu woda-woda) obniża koszty jej instalacji Kalkulacja wskaźników ekologicznych Wdrożenie założeń programu pozwoli na wygenerowanie wymiernych efektów energetycznych, które z kolei przekładają się na redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Skala tej emisji wyznaczona będzie poprzez: uwzględnienie jednostkowego (tj. dla budynku) zużycia paliw w zależności od rodzaju przyjętego budynku standardowego, Stron a 41 z 87

42 zastosowanie metodyki wskaźnikowej zawartej w dokumencie Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw ; Materiały informacyjno - instruktażowe 1/96, Ministerstwa Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (MOŚZNiL), kwiecień 1996 (dalej Materiały 1/96 ) uwzględnienie właściwości paliw takich jak: wartość opałowa, zawartość siarki, zawartość substancji lotnych. Wyznaczenie emisji dla budynku standardowego wg ich rodzajów pozwoli na: elastyczność w przypadku konieczności dokonania ilościowej lub rodzajowej zmiany wariantów działań energooszczędnych; prosty sposób monitorowania osiągniętych efektów ekologicznych; to rodzaj i ilość zrealizowanych zadań będzie wyznacznikiem oddziaływania na środowisko a nie rzeczywiste pomiary przy emitorach. Aby jednak możliwe było określenie skali efektu ekologicznego, niezbędne jest w pierwszej kolejności: określenie jednostkowego wskaźnika emisji zanieczyszczeń w odniesieniu do jednostki spalonego paliwa przytoczenie wskaźników unosu zawartych w Materiałach informacyjno instruktażowych MOŚZNiL, z uwzględnieniem zawartości takich czynników jak: zawartość pyłu, zawartość siarki, sprawność urządzeń odsiarczających i odpylających w EC (dotyczy energii cieplnej z sieci ciepłowniczej), wyznaczenie jednostkowego wskaźnika emisji zanieczyszczeń w odniesieniu do danego typu budynku standardowego (źródła ciepła) poprzez przemnożenie wskaźnika jednostkowego dla jednostki spalonego paliwa i rocznej ilości zużywanych paliw w danym typie budynku standardowego. Koniecznymi zatem elementami kalkulacji wskaźników ekologicznych są: wskaźniki unosu wg MOŚZNiL 12, cechy paliw (zawartość siarki, zawartość popiołu, itp.), sprawności urządzeń odpylających i odsiarczających w elektrociepłowni (dotyczy pomp ciepła zasilanych energią elektryczną), współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na wytworzenie i dostarczenie nośnika energii lub energii do budynku wynoszący w przypadku energii elektrycznej 3,0, roczne, obliczeniowe zużycie danego rodzaju paliwa w 1 typie budynku standardowego. Odpowiednie obliczenia zestawiono w kolejnych tabelach. Iloczyn wyznaczonych wskaźników dla danego typu budynku standardowego oraz ilości budynków zadeklarowanych w programie wyznaczą skalę spodziewanego efektu ekologicznego. 12 Z uwagi na brak danych w zakresie biomasy, wskaźniki unosu dla tego paliwa przyjęto na podstawie publikacji: U.S. Enviromental Protection Agency NO AP-42 Stron a 42 z 87

43 Przykład 1. Modernizacja polega na wymianie kotła węglowego tradycyjnego na kocioł gazowy ekologiczny. Wariant obejmuje 5 zadań. Wymagane jest wyznaczenie efektu ekologicznego dla tlenków azotu (NO x ). Krok 1 odczyt poziomu emisji NO x dla 1 budynku, w którym pracuje kocioł węglowy (WT) = 10,9 kg/rok*bud. (por. Tabela 4.8) odczyt poziomu emisji NO x dla 1 budynku, w którym pracuje kocioł gazowy (GEn) = 6,608 kg/rok*bud (por. Lp. Substancja nazwa symbol kocioł węglowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. (WT) Kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący [WE] Kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący [GE] Kocioł olejowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. [OT] I. Zużycie energii GJ/rok 260,6 206,6 186,2 197,0 II. Ilość spalonego paliwa Mg/rok Mg/rok m 3 /rok dm 3 /rok 10,9 7, , ,3 III. Emisja pyłowogazowa kg/rok 1. Dwutlenek siarki SO 2 139,520 73,920 0,054 30, Tlenki azotu NO x 10,900 7,700 6,908 26, Tlenek węgla CO 1 090, ,000 1,943 3, Dwutlenek węgla CO , , , , pył - 245,250 80,850 0,081 9, sadza - 8,175 2, Benzo-αpiren B-a-P 0,218 0, Źródło: obliczenia własne Krok 2 Tabela 4.9) różnica w poziomie emisji NO x (efekt ekologiczny) dla 1 budynku: 10,9 kg/rok*1 bud. 6,608 kg/rok*1 bud. = 4,292 kg/rok*bud. efekt ekologiczny dla 5 zadań: 4,292 kg/rok*bud. x 5 bud. = 21,46 kg/rok Przykład 2. Początkowo zakładano realizację 5 zadań w I etapie wdrażania, polegających na wymianie kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej (WT-WE n S). W toku wdrażania faktyczna liczba zadań dla wariantu wyniosła 4 zadania. Wymagane jest ponowne określenie efektu ekologicznego w zakresie SO 2 dla faktycznej liczby inwestycji. Stron a 43 z 87

44 Krok 1 odczyt sumarycznej różnicy między stanem przed i po realizacji (efekt ekologiczny) emisji SO 2 dla I etapu, wariant WT-WE n S = 361,6 kg/rok. (por. Tabela 4.8) iloraz sumarycznego efektu ekologicznego SO 2 przez 5 budynków: 361,6 kg / 5 bud. = 72,32 kg/bud. Krok 2 iloczyn efektu ekologicznego SO 2 dla 1 budynku i nowej liczby zadań (4) 72,32 kg/rok*1 bud. X 4 bud. = 289,28 kg/rok efekt ekologiczny SO 2 dla 4zadań WT-WEnS: 289,28 kg/rok Stron a 44 z 87

45 Tabela 4.6 Cechy i koszty paliw Lp. Wyszczególnienie Jm. Ilość 1. Wartości opałowe 1.1 węgiel MJ/kg węgiel ekogroszek MJ/kg gaz ziemny MJ/m 3 34,5 1.4 olej opałowy MJ/dm biomasa (drewno opałowe) MJ/kg biomasa (pellet) MJ/kg energia elektryczna (kalkulacja) GJ/kWh 0, wartość opałowa węgla w EC MJ/kg 20, Zawartość 2.1 siarki w węglu % 0,8 2.2 siarki w węglu ekogroszek % 0,6 2.3 siarki w gazie ziemnym mg/m siarki w oleju opałowym % 0,3 2.5 siarki w biomasie (drewno) % 0, siarki w biomasie (pellet) % 0, popiołu w węglu % popiołu w ekogroszku" % popiołu w gazie ziemnym % popiołu w oleju opałowym % 0, popiołu w biomasie (drewno) % popiołu w biomasie (pellet) % 2 3. Ceny paliw 3.1 węgiel zł/mg 600, węgiel ekogroszek zł/mg 720, gaz ziemny zł/m 3 2, olej opałowy zł/dm 3 4, biomasa (drewno opałowe) zł/mg 340, biomasa (pellet) zł/mg 680, energia elektryczna zł/kwh 0,56 4. Sprawności w EC 4.1 odsiarczania % odpylania % 98 Źródło: opracowanie własne Stron a 45 z 87

46 Tabela 4.7 Jednostkowe (w odniesieniu do jednostki spalonego paliwa) wskaźniki emisji zanieczyszczeń (z uwzględnieniem takich wielkości jak: sprawność odpylania, sprawność odsiarczania EC, zawartość siarki, zawartość popiołu) Lp. Substancja nazwa symbol ruszt stały płomienicowe i pozostałe ciąg naturalny (węgiel) ruszt stały płomienicowe i pozostałe ciąg naturalny (węgiel "ekogroszek") ruszt mechaniczny wydajność cieplna: 12 MW t (węgiel w EC) spalanie gazu wysokometanowego wydajność cieplna: 1,4 MW t ciąg naturalny (gaz ziemny) spalanie oleju opałowego wydajność cieplna: 5,5 MW t ciąg naturalny (olej opałowy) spalanie drewna opałowego na podstawie publikacji U.S. Enviromental Protection Agency NO AP-42 (biomasa) kg/mg kg/mg kg/mg kg/m 3 kg/dm 3 kg/mg 1. Dwutlenek siarki SO 2 12,8 9,6 0,68 0, ,0057 1,5 2. Tlenki azotu NO x , ,005 1,5 3. Tlenek węgla CO , , Dwutlenek węgla CO ,964 1, pył - 22,5 10,5 0,9 0, , sadza - 0,75 0,35 0, Benzo-α-piren B-a-P 0,02 0,02 0, Źródło: obliczenia własne w oparciu o Materiały 1/96 i publikację: U.S. Enviromental Protection Agency NO AP-42 Tabela 4.8 Obliczeniowa roczna emisja zanieczyszczeń dla 1 budynku standardowego - stan istniejący Lp. nazwa Substancja symbol kocioł węglowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. (WT) Kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący [WE] Kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący [GE] Kocioł olejowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. [OT] I. Zużycie energii GJ/rok 260,6 206,6 186,2 197,0 II. Ilość spalonego paliwa Mg/rok Mg/rok m 3 /rok dm 3 /rok 10,9 7, , ,3 III. Emisja pyłowo-gazowa kg/rok 1. Dwutlenek siarki SO 2 139,520 73,920 0,054 30, Tlenki azotu NO x 10,900 7,700 6,908 26, Tlenek węgla CO 1 090, ,000 1,943 3, Dwutlenek węgla CO , , , , pył - 245,250 80,850 0,081 9, sadza - 8,175 2, Benzo-α-piren B-a-P 0,218 0, Źródło: obliczenia własne Stron a 46 z 87

47 Tabela 4.9 Obliczeniowa roczna emisja zanieczyszczeń dla 1 budynku standardowego - stan docelowy (kotły) Lp. nazwa Substancja symbol kocioł węglowy ekologiczny z certyfikatem pracujący dla c.o. i c.w.u. nowy [WEC] kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. nowy [WEn] kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. nowy wspomagany instalacją solarną [WEnS] kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. nowy [GEn] kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. nowy wspomagany instalacją solarną [GEnS] I. Zużycie energii GJ/rok 235,3 197,7 190,1 178,1 171,3 I. Ilość spalonego paliwa Mg/rok Mg/rok Mg/rok m 3 /rok m 3 /rok 9,8 7, , ,2 II. Emisja pyłowo-gazowa kg/rok 1. Dwutlenek siarki SO 2 125,440 70,080 67,200 0,052 0, Tlenki azotu NO x 9,800 7,300 7,000 6,608 6, Tlenek węgla CO 980, , ,000 1,858 1, Dwutlenek węgla CO , , , , , pył - 220,500 76,650 73,500 0,077 0, sadza - 7,350 2,555 2, Benzo-α-piren B-a-P 0,196 0,146 0,140 Źródło: obliczenia własne Tabela 4.10 Obliczeniowa roczna emisja zanieczyszczeń dla 1 budynku standardowego - stan docelowy (OZE) Lp. nazwa Substancja symbol kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący wspomagany instalacją solarną [WES] kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. istniejący wspomagany instalacją solarną [GES] GJ/rok pompa ciepła powietrze-woda pompa ciepła woda-woda I. Zużycie energii ,4 60,0 42,6 I. Ilość spalonego paliwa Mg/rok m 3 /rok Mg/rok Mg/rok 7, ,0 8,8 6,2 II. Emisja pyłowo-gazowa kg/rok 1. Dwutlenek siarki SO 2 71,040 0,052 5,984 4, Tlenki azotu NO x 7,400 6,656 35,200 24, Tlenek węgla CO 740,000 1,872 44,000 31, Dwutlenek węgla CO , , , , pył - 77,700 0,078 7,920 5, sadza - 2,590 0,005 0, Benzo-α-piren B-a-P 0,148 0,004 0,002 Źródło: obliczenia własne Stron a 47 z 87

48 4.3. Określenie parametrów budynku standardowego Bazując na danych GUS oraz rezultatach dokonanych obliczeń wskaźnikowych, założono i przyjęto do dalszej analizy porównawczo-efektywnościowej reprezentatywny budynek standardowy dla gminy Mikołów. Podstawowe cechy tego obiektu przedstawia Tabela Tabela 4.11 Podstawowe założenia i charakterystyka obiektu standardowego przyjętego do dalszych analiz Udział % w Lp. Wyszczególnienie Jm. Dane liczbie budynków Uwagi (jeśli dotyczy) 1. Dane budynku standardowego 1.1 Dane podstawowe liczba budynków zakwalifikowanych do programu szt , powierzchnia ogrzewana m kubatura ogrzewana m Izolacja przegród zewnętrznych szt , liczba budynków, w których zaizolowane są wszystkie przegrody szt , liczba budynków, w których zaizolowane są 2 z 3 przegród szt , liczba budynków, w których zaizolowana jest 1 z 3 przegród szt , liczba budynków bez izolacji podstawowych przegród szt. 0 0, Wiek budynków szt , liczba budynków oddanych do użytku do 1966 r. szt , liczba budynków oddanych do użytku od 1967 r. do 1985 r. szt , liczba budynków oddanych do użytku od 1986 r. do 1992 r. szt , liczba budynków oddanych do użytku od 1993 r. do 1997 r. szt , liczba budynków oddanych do użytku od 1998 r. do 2007 r. szt , liczba budynków oddanych do użytku od 2008 r. szt. 40 6, Użytkownicy przeciętna liczba użytkowników w obiekcie osoby liczba użytkowników przyjęta do obliczeń c.w.u. osoby Źródło ciepła i instalacje grzewcze - stan istniejący 2.1 Rodzaj źródła ciepła szt , kocioł węglowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. szt ,15 WT kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. szt. 10 1,54 WE kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. szt. 15 2,31 GE kocioł olejowy tradycyjny pracujący dla potrzeb c.o. i c.w.u. szt. 0 0,00 OT kocioł olejowy ekologiczny c.o. i c.w.u. szt. 0 0,00 OE ogrzewanie elektryczne c.o. oraz elektryczny podgrzewacz c.w.u. szt. 0 0,00 EE 2.2 Sprawności wytwarzania źródła ciepła kocioł węglowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u - 0, kocioł węglowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u - 0, kocioł gazowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u - 0, kocioł olejowy tradycyjny pracujący dla c.o. i c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u - 0, kocioł olejowy ekologiczny pracujący dla c.o. i c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u - 0, ogrzewanie elektryczne (grzejniki konwektorowe) oraz przepływowy podgrzewacz elektryczny (miejscowy) dla c.w.u. - sprawność dla c.o. - 0, sprawność dla c.w.u Sprawności instalacji wewnętrznej c.o instalacja zasilana z kotła (węglowego, gazowego) - 0, sprawność przesyłu (dystrybucji) - 0, sprawność regulacji i wykorzystania - 0, Stron a 48 z 87

49 Udział % w Lp. Wyszczególnienie Jm. Dane liczbie budynków Uwagi (jeśli dotyczy) sprawność akumulacji - 1, ogrzewanie elektryczne (grzejniki konwektorowe) - 0, sprawność przesyłu (dystrybucji) sprawność regulacji i wykorzystania - 0, sprawność akumulacji Sprawności instalacji c.w.u instalacja zasilana z kotła (węglowego, gazowego) - 0, sprawność przesyłu c.w.u. - 0, sprawność akumulacji - 0, sprawność wykorzystania - 1, przepływowy podgrzewacz elektryczny - 1, sprawność przesyłu c.w.u. - 1, sprawność akumulacji - 1, sprawność wykorzystania - 1, Przedsięwzięcia 3.1 Warianty rozwiązań modernizacji źródła ciepła szt ,62 - a) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) szt ,54 WT-WEC b) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe szt ,15 WT-WEn c) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej szt. 25 3,85 WT-WEnS d) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne szt. 10 1,54 WT-GEn e) wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej szt. 10 1,54 WT-GEnS f) wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne szt. 0 0,00 OT-GEn g) wymiana kotłów olejowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej szt. 0 0,00 OT-GEnS 3.2 Zastosowanie OZE szt. 35 5,38 - g) montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym szt. 10 1,54 SWE h) montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym szt. 15 2,31 SGE i) montaż pompy ciepła powietrze-woda szt. 5 0,77 WT-PP j) montaż pompy ciepła woda-woda szt. 5 0,77 WT-PW 4. Źródło ciepła i instalacje grzewcze - stan docelowy 4.1 Sprawności wytwarzania źródła ciepła kotły węglowe ekologiczne z certyfikatem (c.o. i c.w.u.) - 0, kotły węglowe ekologiczne tłokowe lub retortowe (c.o. i c.w.u.) - 0, kotły gazowe ekologiczne (c.o. i c.w.u.) - 0, pompa ciepła powietrze-woda (c.o. i c.w.u.) - 2, pompa ciepła woda-woda (c.o. i c.w.u.) - 3, Sprawności instalacji wewnętrznej c.o. 0, sprawność przesyłu (dystrybucji) - 0, sprawność regulacji i wykorzystania - 0, sprawność akumulacji - 1, Sprawności instalacji c.w.u. 0, sprawność przesyłu (dystrybucji) - 0, sprawność regulacji i wykorzystania - 0, sprawność akumulacji - 1, Źródło: obliczenia własne Rozwinięciem przedstawionych w tabeli danych jest prezentacja budynku standardowego w formie zaczerpniętej z metodologii ankiety techniczno-ekonomicznej, stosowanej przez WFOŚiGW w Katowicach. Stron a 49 z 87

50 Jakkolwiek występują różnice w zakresie poszczególnych typów budynków (jako wynik innego, finalnego zużycia energii), to jednak wiele cech pozostaje wspólnych. Należą do nich: 1) w zakresie charakterystyki ogólnej: a. kubatura części ogrzewanej 547 m 2, b. powierzchnia części ogrzewanej 171 m 2 ; 2) w zakresie systemu grzewczego (z wyjątkiem ogrzewania elektrycznego): a. instalacja c.o. wodna, z grzejnikami członowymi lub płytowymi, z zaworami termostatycznymi, b. zapotrzebowanie mocy 13,7 kw, c. zapotrzebowanie energii netto 120,6 GJ/rok d. sprawność instalacji (iloczyn sprawności przesyłu, regulacji i akumulacji) 0,8277 e. współczynnik uwzględniający przerwy w ogrzewaniu 1 3) w zakresie ciepłej wody użytkowej: a. zapotrzebowanie mocy 4,1 kw, b. zapotrzebowanie energii netto 8,7 GJ/rok 4) w zestawieniu zbiorczym: a. zapotrzebowanie mocy 17,8 kw, b. zapotrzebowanie energii netto 129,3 GJ/rok Do elementów różniących poszczególne typy budynków standardowych należą przede wszystkim: sprawności wytwarzania, sprawności instalacji c.w.u. różnica wiąże się z przyjęciem innej sprawności akumulacji dla instalacji istniejących (założono zasobnik w systemie wg standardu z lat 90. o sprawności 0,6) i docelowych (założono zasobnik w systemie wg standardu budynku niskoenergetycznego o sprawności 0,86), wartości opałowe i ceny paliw (wg typu). Odpowiednie ankiety techniczno-ekonomiczne dla każdego z wariantów modernizacji przedstawiono w załącznikach do opracowania. Stron a 50 z 87

51 5. Efekty wdrożenia programu ograniczenia niskiej emisji 5.1. Efekt rzeczowy Efekt rzeczowy to ujęcie ilościowe i rodzajowe produktów wdrożenia programu ograniczenia niskiej emisji. Jest on jednym z najistotniejszych parametrów branym przy ocenie stanu wdrażania inwestycji; determinuje on ocenę skali osiągniętego efektu ekologicznego. Szczegółowy rozkład przewidywanego efektu rzeczowego w podziale na etapy wdrażania programu przedstawia Tabela 5.1. Tabela 5.1 Planowany efekt rzeczowy wg etapów wdrażania programu Lp Wyszczególnienie Budynki, w których dokonana zostanie modernizacja źródła ciepła, w tym: budynki, w których dokonana zostanie tylko wymiana kotła budynki, w których dokonany zostanie tylko montaż zestawu solarnego budynki, w których dokonany zostanie zarówno montaż zestawu solarnego, jak i wymiana kotła budynki, w których dokonany zostanie montaż pompy ciepła szt. ETAP I ETAP II ETAP III ETAP IV ETAP V OGÓŁEM Udział % szt. Udział % szt. Udział % szt. Udział % szt. Udział % szt. Udział % , , , , , , , , , , , ,23 5 2,94 5 3,57 5 3,85 5 3,85 5 3, ,85 7 4,12 7 5,00 7 5,38 7 5,38 7 5, ,38 2 1,18 2 1,43 2 1,54 2 1,54 2 1, ,54 2. Nowe urządzenia ogółem, w tym: , , , , , , nowe kotły grzewcze, w tym: , , , , , , kotły węglowe zasypowe ekologiczne , , , , , , kotły węglowe retortowe lub tłokowe 51 28, , , , , , kotły gazowe 4 2,26 4 2,72 4 2,92 4 3,42 4 3, , zestawy solarne 12 6, , , , , , pompy ciepła 2 1,13 2 1,36 2 1,46 2 1,71 2 1, ,46 3. Zlikwidowane urządzenia grzewcze, w tym: , , , , , , kotły węglowe tradycyjne , , , , , ,00 Źródło: opracowanie własne Rezultatem wdrożenia zadań będzie m.in. fizyczna likwidacja istniejących źródeł ciepła. Udokumentowanie tego faktu odpowiednim dowodem likwidacji, jak również protokoły odbioru robót montażowych będą potwierdzeniem uzyskania efektu ekologicznego. Ilość wykonanych działań jest wyznacznikiem osiąganych efektów energetycznych, ekonomicznych i ekologicznych. Monitoring realizacji Programu prowadzony jest zatem wyłącznie w oparciu o dane ilościowe w zakresie wykonanych zadań. Inaczej rzecz ujmując, każdorazowa zmiana ilościowa w danym wariancie modernizacji powoduje koniczność ponownego przeliczenia efektu energetycznego i ekologicznego poprzez iloczyn liczby budynków w danym wariancie i jednostkowego wskaźnika zużycia energii oraz emisji zanieczyszczeń przypadających na dany typ budynku standardowego. Stron a 51 z 87

52 5.2. Efekt energetyczny Wyższa sprawność zastosowanych urządzeń, jak również wprowadzenie w części obiektów OZE kolektorów słonecznych, pomp ciepła wpływać będzie na redukcję łącznego zapotrzebowania (brutto) energii cieplnej dla c.o. i c.w.u. Odpowiednie zestawienie przedstawia Tabela 5.2. Ogółem obliczeniowe zużycie energii w grupie 650 obiektów objętych Programem na lata zmniejszy się z poziomu ok GJ/rok do poziomu ,5 GJ/rok, tj. o ,5 GJ/rok. Wykres 5.1 Zapotrzebowanie na energię cieplną brutto (zużycie energii dla c.o. i c.w.u.) wg etapów wdrażania Programu (dane w GJ/rok) Źródło: opracowanie własne Planuje się, że po roku 2016 obliczeniowe zapotrzebowanie na energię cieplną w zbiorowości obiektów objętych programem zmniejszy się o ok. 15,8% w stosunku do stanu wyjściowego z roku Niemniej jednak krańcowe (marginalne) zmiany w poszczególnych etapach wykazywać będą tendencję malejącą. Jest to efekt zmniejszającej się liczby obiektów objętych modernizacją w kolejnych etapach wdrażania programu. Wykres 5.2 Dynamika zmian oszczędności w zużyciu energii cieplnej Źródło: opracowanie własne Stron a 52 z 87

53 Stopień redukcji zapotrzebowania na energię cieplną nie jest tożsamy z poziomem zmniejszenia zużycia paliw konwencjonalnych. W wyniku bowiem prac modernizacyjnych zmianie ulegnie struktura wykorzystywanych nośników energii. Wykres 5.3 Zużycie paliw i energii elektrycznej w stanie istniejącym oraz po realizacji poszczególnych etapów programu Roczne obliczeniowe zużycie węgla (różny sortyment) w stanie istniejącym i po realizacji poszczególnych etapów programu (malejąco) dane w Mg/rok Roczne obliczeniowe zużycie węgla wysokogatunkowego (typu ekogroszek ) w stanie istniejącym i po realizacji poszczególnych etapów programu (narastająco) dane w Mg/rok Roczne obliczeniowe zużycie gazu ziemnego w stanie istniejącym i po realizacji poszczególnych etapów (narastająco) dane w m 3 /rok Roczne obliczeniowe zużycie energii elektrycznej w stanie istniejącym i po realizacji poszczególnych etapów (narastająco) dane w kwh/rok Źródło: opracowanie własne Dane przedstawione na wykresie wskazują na rosnące, z etapu na etap, zapotrzebowanie na inne niż węgiel nośniki energii, w tym energię elektryczną potrzebną do realizacji procesów technologicznych w pompach ciepła. O ile jednak można stwierdzić poszerzenie gamy wykorzystywanych paliw i energii, o tyle jednak nie ulegnie zmianie dominacja paliw stałych (aczkolwiek o wyższych parametrach fizykochemicznych). Kwestia ta podyktowana jest przede wszystkim względami ekonomicznymi występującymi po stronie mieszkańców; węgiel nawet lepszy gatunkowo wciąż jest względnie najtańszym nośnikiem energii cieplnej w Polsce. Stron a 53 z 87

54 Wykres 5.4 Struktura wykorzystania paliw stan istniejący (2011 r.) i docelowy (2016 r.) Struktura wykorzystania paliw w stanie istniejącym (w przeliczeniu na zużycie energii cieplnej) Struktura wykorzystania paliw w stanie docelowym 2016 (w przeliczeniu na zużycie energii cieplnej) Źródło: obliczenia własne Wartym komentarza jest wykorzystanie energii elektrycznej. Ponieważ polski system energetyki zawodowej oparty jest w zasadzie na węglu, zużycie prądu będzie powodowało konieczność spalenia (w sensie obliczeniowym) dodatkowej ilości węgla w EC. Według Rozporządzenia, współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na wytworzenie i dostarczenie energii do budynku wynosi w przypadku energii elektrycznej 3,0. Można zatem przyjąć, że każda kilowatogodzina zużyta dla potrzeb technologicznych pracy pompy ciepła wymagać będzie wytworzenia trzech kilowatogodzin w EC. Zakładając dodatkowo, że wartość opałowa paliwa wykorzystywanego do produkcji energii wynosi 20,492 GJ/Mg to: 1 kwh (loco obiekt) = 0,527 kg węgla (w elektrociepłowni). Ponieważ w stanie istniejącym system pomp ciepła dla celów grzewczych nie występuję, również zużycie energii elektrycznej dla c.o. wynosi zero. Stron a 54 z 87

55 Lp. Tabela 5.2 Roczne, obliczeniowe zapotrzebowanie na energię cieplną brutto (zużycie energii) dla poszczególnych wariantów modernizacji dane w GJ/rok 1. WT-WEC Warianty Zapotrzebowanie na energię cieplną dla 1 wariantu [kg/rok] przed po Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap I budynków Zapotrzebowanie na energie cieplną - etap II budynków Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap III budynków zmiana zmiana zmiana zmiana przed po przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 1.1 dla c.o. 223,4 201,7-21,7-9, , , ,6-9, , , ,9-9, , , ,0-9, dla c.w.u. 37,2 33,6-3,6-9, , ,8-388,8-9, , ,2-313,2-9, , ,0-288,0-9, ogółem 260,6 235,3-25,3-9, , , ,4-9, , , ,1-9, , , ,0-9,71 1. WT-WEn 1.1 dla c.o. 223,4 177,1-46,3-20, , , ,8-20, , , ,1-20, , , ,2-20, dla c.w.u. 37,2 20,6-16,6-44, ,2 947,6-763,6-44, ,4 762,2-614,2-44, ,8 700,4-564,4-44, ogółem 260,6 197,7-62,9-24, , , ,4-24, , , ,3-24, , , ,6-24,14 2. WT-WEnS 2.1 dla c.o. 223,4 177,1-46,3-20, ,0 885,5-231,5-20, ,0 885,5-231,5-20, ,0 885,5-231,5-20, dla c.w.u. 37,2 13,0-24,2-65,05 186,0 65,0-121,0-65,05 186,0 65,0-121,0-65,05 186,0 65,0-121,0-65, ogółem 260,6 190,1-70,5-27, ,0 950,5-352,5-27, ,0 950,5-352,5-27, ,0 950,5-352,5-27,05 3. WT-GEn 3.1 dla c.o. 223,4 159,6-63,8-28,56 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28, dla c.w.u. 37,2 18,5-18,7-50,27 74,4 37,0-37,4-50,27 74,4 37,0-37,4-50,27 74,4 37,0-37,4-50, ogółem 260,6 178,1-82,5-31,66 521,2 356,2-165,0-31,66 521,2 356,2-165,0-31,66 521,2 356,2-165,0-31,66 4. WT-GEnS 4.1 dla c.o. 223,4 159,6-63,8-28,56 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28, dla c.w.u. 37,2 11,7-25,5-68,55 74,4 23,4-51,0-68,55 74,4 23,4-51,0-68,55 74,4 23,4-51,0-68, ogółem 260,6 171,3-89,3-34,27 521,2 342,6-178,6-34,27 521,2 342,6-178,6-34,27 521,2 342,6-178,6-34,27 5. SWE 5.1 dla c.o. 177,1 177,1 0,0 0,00 354,2 354,2 0,0 0,00 354,2 354,2 0,0 0,00 354,2 354,2 0,0 0, dla c.w.u. 29,5 21,9-7,6-25,76 59,0 43,8-15,2-25,76 59,0 43,8-15,2-25,76 59,0 43,8-15,2-25, ogółem 206,6 199,0-7,6-3,68 413,2 398,0-15,2-3,68 413,2 398,0-15,2-3,68 413,2 398,0-15,2-3,68 6. SGE 6.1 dla c.o. 159,6 159,6 0,0 0,00 478,8 478,8 0,0 0,00 478,8 478,8 0,0 0,00 478,8 478,8 0,0 0, dla c.w.u. 26,6 19,8-6,8-25,56 79,8 59,4-20,4-25,56 79,8 59,4-20,4-25,56 79,8 59,4-20,4-25, ogółem 186,2 179,4-6,8-3,65 558,6 538,2-20,4-3,65 558,6 538,2-20,4-3,65 558,6 538,2-20,4-3,65 Stron a 55 z 87

56 Lp. 7. WT-PP Warianty Zapotrzebowanie na energię cieplną dla 1 wariantu [kg/rok] przed po Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap I budynków Zapotrzebowanie na energie cieplną - etap II budynków Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap III budynków zmiana zmiana zmiana zmiana przed po przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 7.1 dla c.o. 223,4 53,8-169,6-75,92 223,4 53,8-169,6-75,92 223,4 53,8-169,6-75,92 223,4 53,8-169,6-75, dla c.w.u. 37,2 6,2-31,0-83,33 37,2 6,2-31,0-83,33 37,2 6,2-31,0-83,33 37,2 6,2-31,0-83, ogółem 260,6 60,0-200,6-76,98 260,6 60,0-200,6-76,98 260,6 60,0-200,6-76,98 260,6 60,0-200,6-76,98 8. WT-PW 8.1 dla c.o. 223,4 38,2-185,2-82,90 223,4 38,2-185,2-82,90 223,4 38,2-185,2-82,90 223,4 38,2-185,2-82, dla c.w.u. 37,2 4,4-32,8-88,17 37,2 4,4-32,8-88,17 37,2 4,4-32,8-88,17 37,2 4,4-32,8-88, ogółem 260,6 42,6-218,0-83,65 260,6 42,6-218,0-83,65 260,6 42,6-218,0-83,65 260,6 42,6-218,0-83,65 9. OGÓŁEM 9.1 dla c.o , ,0-615,3-27, , , ,9-14, , , ,5-14, , , ,7-14, dla c.w.u. 372,7 179,9-192,8-51, , , ,2-23, , , ,2-23, , , ,2-24, ogółem 2 611, ,5-831,5-31, , , ,1-15, , , ,7-15, , , ,9-15,84 c.d. Lp. 1. WT-WEC Warianty Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap IV budynków przed po Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap V budynków Zapotrzebowanie na energię cieplną - ogółem program budynków zmiana zmiana zmiana przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 1.1 dla c.o , , ,2-9, , , ,3-9, , , ,0-9, dla c.w.u , ,6-237,6-9, , ,4-212,4-9, , , ,0-9, ogółem , , ,8-9, , , ,7-9, , , ,0-9,71 1. WT-WEn 1.1 dla c.o , , ,4-20, , , ,5-20, , , ,0-20, dla c.w.u ,6 576,8-464,8-44,62 930,0 515,0-415,0-44, , , ,0-44, ogółem 7 296, , ,2-24, , , ,5-24, , , ,0-24,14 2. WT-WEnS 2.1 dla c.o ,0 885,5-231,5-20, ,0 885,5-231,5-20, , , ,5-20, dla c.w.u. 186,0 65,0-121,0-65,05 186,0 65,0-121,0-65,05 930,0 325,0-605,0-65, ogółem 1 303,0 950,5-352,5-27, ,0 950,5-352,5-27, , , ,5-27,05 Stron a 56 z 87

57 Lp. 3. WT-GEn Warianty Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap IV budynków przed po Zapotrzebowanie na energię cieplną - etap V budynków Zapotrzebowanie na energię cieplną - ogółem program budynków zmiana zmiana zmiana przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 3.1 dla c.o. 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28, , ,0-638,0-28, dla c.w.u. 74,4 37,0-37,4-50,27 74,4 37,0-37,4-50,27 372,0 185,0-187,0-50, ogółem 521,2 356,2-165,0-31,66 521,2 356,2-165,0-31, , ,0-825,0-31,66 4. WT-GEnS 4.1 dla c.o. 446,8 319,2-127,6-28,56 446,8 319,2-127,6-28, , ,0-638,0-28, dla c.w.u. 74,4 23,4-51,0-68,55 74,4 23,4-51,0-68,55 372,0 117,0-255,0-68, ogółem 521,2 342,6-178,6-34,27 521,2 342,6-178,6-34, , ,0-893,0-34,27 5. SWE 5.1 dla c.o. 354,2 354,2 0,0 0,00 354,2 354,2 0,0 0, , ,0 0,0 0, dla c.w.u. 59,0 43,8-15,2-25,76 59,0 43,8-15,2-25,76 295,0 219,0-76,0-25, ogółem 413,2 398,0-15,2-3,68 413,2 398,0-15,2-3, , ,0-76,0-3,68 6. SGE 6.1 dla c.o. 478,8 478,8 0,0 0,00 478,8 478,8 0,0 0, , ,0 0,0 0, dla c.w.u. 79,8 59,4-20,4-25,56 79,8 59,4-20,4-25,56 399,0 297,0-102,0-25, ogółem 558,6 538,2-20,4-3,65 558,6 538,2-20,4-3, , ,0-102,0-3,65 7. WT-PP 7.1 dla c.o. 223,4 53,8-169,6-75,92 223,4 53,8-169,6-75, ,0 269,0-848,0-75, dla c.w.u. 37,2 6,2-31,0-83,33 37,2 6,2-31,0-83,33 186,0 31,0-155,0-83, ogółem 260,6 60,0-200,6-76,98 260,6 60,0-200,6-76, ,0 300, ,0-76,98 8. WT-PW 8.1 dla c.o. 223,4 38,2-185,2-82,90 223,4 38,2-185,2-82, ,0 191,0-926,0-82, dla c.w.u. 37,2 4,4-32,8-88,17 37,2 4,4-32,8-88,17 186,0 22,0-164,0-88, ogółem 260,6 42,6-218,0-83,65 260,6 42,6-218,0-83, ,0 213, ,0-83,65 9. OGÓŁEM 9.1 dla c.o , , ,1-14, , , ,3-14, , , ,5-14, dla c.w.u , , ,2-25, , ,6-936,2-25, , , ,0-24, ogółem , , ,3-16, , , ,5-16, , , ,5-15,84 Źródło: opracowanie własne Stron a 57 z 87

58 5.3. Efekt ekologiczny W podrozdziale dokonano kalkulacji wskaźników ekologicznych, a w szczególności określono roczną obliczeniową skalę emisji dla danego rodzaju budynku standardowego. Obecnie, poprzez przemnożenie ilości danego rodzaju budynku przez jednostkową wartość emisji, określony zostanie poziom emisji przed i po realizacji grupy zadań przewidzianych w kolejnych etapach wdrażania Programu. Różnica pomiędzy wartościami docelowymi a istniejącym stanowić będzie miarę planowanego efektu ekologicznego. Obliczeniowy efekt ekologiczny wg etapów realizacji programu przedstawia Tabela 5.3, natomiast szczegółowe kalkulacje dla poszczególnych wariantów zestawia Tabela 5.4. Tabela 5.3 Efekt ekologiczny dane w tonach na rok (Mg/a) Lp. Wyszczególnienie przed Emisja etap I budynków po zmiana bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 23,169 17,260-5,909-25,50 2. Tlenki azotu [NO x] 1,835 1,550-0,285-15,52 3. Tlenek węgla [CO] 181, ,488-36,908-20,35 4. Dwutlenek węgla [CO 2] 3 387, , ,695-18,09 5. pył 40,628 27,877-12,751-31,39 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,036 0,029-0,007-20,38 Emisja etap II budynków Lp. Wyszczególnienie zmiana przed po bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 18,983 13,995-4,988-26,28 2. Tlenki azotu [NO x] 1,508 1,278-0,229-15,20 3. Tlenek węgla [CO] 148, ,338-31,358-21,09 4. Dwutlenek węgla [CO 2] 2 782, , ,020-18,33 5. pył 33,271 22,556-10,714-32,20 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,030 0,023-0,006-21,12 Emisja etap III budynków Lp. Wyszczególnienie zmiana przed po bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 17,588 12,907-4,681-26,62 2. Tlenki azotu [NO x] 1,399 1,188-0,211-15,07 3. Tlenek węgla [CO] 137, ,288-29,508-21,41 4. Dwutlenek węgla [CO 2] 2 580, , ,795-18,44 5. pył 30,818 20,783-10,035-32,56 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,028 0,022-0,006-21,45 Emisja etap IV budynków Lp. Wyszczególnienie zmiana przed po bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 14,798 10,730-4,068-27,49 2. Tlenki azotu [NO x] 1,181 1,007-0,174-14,72 3. Tlenek węgla [CO] 115,996 90,188-25,808-22,25 4. Dwutlenek węgla [CO 2] 2 177, , ,345-18,71 5. pył 25,913 17,236-8,677-33,49 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,023 0,018-0,005-22,30 Stron a 58 z 87

59 Emisja etap V budynków Lp. Wyszczególnienie zmiana przed po bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 13,402 9,642-3,761-28,06 2. Tlenki azotu [NO x] 1,072 0,916-0,155-14,49 3. Tlenek węgla [CO] 105,096 81,138-23,958-22,80 4. Dwutlenek węgla [CO 2] 1 975, , ,120-18,88 5. pył 23,461 15,463-7,998-34,09 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,021 0,016-0,005-22,85 Emisja ogółem Program budynków Lp. Wyszczególnienie zmiana przed po bezwzgl. % 1. Dwutlenek siarki [SO 2] 84,575 63,556-21,019-24,85 2. Tlenki azotu [NO x] 6,681 5,628-1,053-15,76 3. Tlenek węgla [CO] 661, , ,604-19,73 4. Dwutlenek węgla [CO 2] , , ,866-17,88 5. pył 148, ,841-45,530-30,69 6. Benzo-α-piren [B-a-P] 0,132 0,106-0,026-19,76 Źródło: obliczenia własne Stopień redukcji emisji zanieczyszczeń jest inny niż stopień redukcji zapotrzebowania na energię cieplną budynku. Jest to wynik zmiany w strukturze nośników energii. Skalkulowany efekt ekologiczny osiągnięty zostanie wyłącznie w przypadku zachowania ilościowego i rodzajowego stanu w odniesieniu do wariantów modernizacji. W przeciwnym przypadku każdorazowo należy dokonać mnożenia jednostkowych wskaźników emisji (najlepiej dla danego typu budynku standardowego) przez ilość zadań (budynków). W odniesieniu do efektu ekologicznego zastosowania pomp ciepła, wartym podkreślenia jest wzrost emisji NOx w EC w stosunku do poziomu powstającego w procesie spalania w kotle węglowym tradycyjnym. Wynika to z wyższego wskaźnika unosu dla tego rodzaju zanieczyszczenia. Ponieważ jednak w ujęciu sumarycznym efekt ekologiczny występuje także dla wariantów modernizacyjnych polegających na wykorzystaniu pomp ciepła, przyjęto takie rozwiązania jako akceptowalne w sensie środowiskowym. Stron a 59 z 87

60 Tabela 5.4 Efekt ekologiczny uszczegółowienie wg wariantów modernizacji dane w kg/rok Emisja dla 1 wariantu [kg/rok] Emisja - etap I budynków Emisja - etap II budynków Emisja - etap III budynków Lp. Warianty zmiana zmiana zmiana zmiana przed po przed po przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 1. WT-WEC 1.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,52 125,44-14,08-10, , , ,64-10, , , ,96-10, , , ,40-10, Tlenki azotu [NOx] 10,90 9,80-1,1-10, , ,40-118,8-10,09 948,3 852,6-95,7-10,09 872,00 784,00-88,0-10, Tlenek węgla [CO] , , , , Dwutlenek węgla [CO2] , , , , pył [-] 245,25 220,50-24,75-10, , , ,00-10, , , ,25-10, , , ,00-10, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,22 0,20-0,022-10,09 23,54 21,17-2,376-10,09 19,0 17,1-1,914-10,09 17,44 15,68-1,760-10,09 2. WT-WEn 2.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,52 70,08-69,44-49, , , ,24-49, , , ,28-49, , , ,96-49, Tlenki azotu [NOx] 10,9 7,3-3,6-33,03 501,4 335,8-165,6-33,03 403,3 270,1-133,2-33,03 370,6 248,2-122,4-33, Tlenek węgla [CO] , , , , Dwutlenek węgla [CO2] , , , , pył [-] 245,25 76,65-168,60-68, , , ,60-68, , , ,20-68, , , ,40-68, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,146-0,072-33,03 10,028 6,716-3,312-33,03 8,066 5,402-2,664-33,03 7,412 4,964-2,448-33,03 3. WT-WEnS 3.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 67,200-72,320-51,83 697, , ,600-51,83 697, , ,600-51,83 697, , ,600-51, Tlenki azotu [NOx] 10,900 7,000-3,900-35,78 54,500 35,000-19,500-35,78 54,500 35,000-19,500-35,78 54,500 35,000-19,500-35, Tlenek węgla [CO] 1 090, , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, pył [-] 245,250 73, ,750-70, , , ,750-70, , , ,750-70, , , ,750-70, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,140-0,078-35,78 1,090 0,700-0,390-35,78 1,090 0,700-0,390-35,78 1,090 0,700-0,390-35,78 4. WT-GEn 4.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 0, ,468-99,96 279,040 0, ,937-99,96 279,040 0, ,937-99,96 279,040 0, ,937-99, Tlenki azotu [NOx] 10,900 6,608-4,292-39,38 21,800 13,215-8,585-39,38 21,800 13,215-8,585-39,38 21,800 13,215-8,585-39, Tlenek węgla [CO] 1 090,000 1, ,142-99, ,000 3, ,283-99, ,000 3, ,283-99, ,000 3, ,283-99, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,243-49, , , ,486-49, , , ,486-49, , , ,486-49, pył [-] 245,250 0, ,173-99,97 490,500 0, ,345-99,97 490,500 0, ,345-99,97 490,500 0, ,345-99, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 5. WT-GEnS 5.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 0, ,470-99,96 279,040 0, ,941-99,96 279,040 0, ,941-99,96 279,040 0, ,941-99, Tlenki azotu [NOx] 10,900 6,355-4,545-41,69 21,800 12,711-9,089-41,69 21,800 12,711-9,089-41,69 21,800 12,711-9,089-41, Tlenek węgla [CO] 1 090,000 1, ,213-99, ,000 3, ,425-99, ,000 3, ,425-99, ,000 3, ,425-99, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,347-51, , , ,694-51, , , ,694-51, , , ,694-51, pył [-] 245,250 0, ,176-99,97 490,500 0, ,351-99,97 490,500 0, ,351-99,97 490,500 0, ,351-99, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 Stron a 60 z 87

61 Emisja dla 1 wariantu [kg/rok] Emisja - etap I budynków Emisja - etap II budynków Emisja - etap III budynków Lp. Warianty zmiana zmiana zmiana zmiana przed po przed po przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 6. SWE 6.1 Dwutlenek siarki [SO2] 73,920 71,040-2,880-3,90 147, ,080-5,760-3,90 147, ,080-5,760-3,90 147, ,080-5,760-3, Tlenki azotu [NOx] 7,700 7,400-0,300-3,90 15,400 14,800-0,600-3,90 15,400 14,800-0,600-3,90 15,400 14,800-0,600-3, Tlenek węgla [CO] 770, ,000-30,000-3, , ,000-60,000-3, , ,000-60,000-3, , ,000-60,000-3, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, pył [-] 80,850 77,700-3,150-3,90 161, ,400-6,300-3,90 161, ,400-6,300-3,90 161, ,400-6,300-3, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,154 0,148-0,006-3,90 0,308 0,296-0,012-3,90 0,308 0,296-0,012-3,90 0,308 0,296-0,012-3,90 7. SGE 7.1 Dwutlenek siarki [SO2] 0,054 0,052-0,002-3,65 0,162 0,156-0,006-3,65 0,162 0,156-0,006-3,65 0,162 0,156-0,006-3, Tlenki azotu [NOx] 6,908 6,656-0,252-3,65 20,725 19,968-0,757-3,65 20,725 19,968-0,757-3,65 20,725 19,968-0,757-3, Tlenek węgla [CO] 1,943 1,872-0,071-3,65 5,829 5,616-0,213-3,65 5,829 5,616-0,213-3,65 5,829 5,616-0,213-3, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,104-3, , , ,313-3, , , ,313-3, , , ,313-3, pył [-] 0,081 0,078-0,003-3,65 0,243 0,234-0,009-3,65 0,243 0,234-0,009-3,65 0,243 0,234-0,009-3, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,000 0,000 0,000-0,000 0,000 0,000-0,000 0,000 0,000-0,000 0,000 0, WT-PP 8.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 5, ,536-95,71 139,520 5, ,536-95,71 139,520 5, ,536-95,71 139,520 5, ,536-95, Tlenki azotu [NOx] 10,900 35,200 24, ,94 10,900 35,200 24, ,94 10,900 35,200 24, ,94 10,900 35,200 24, , Tlenek węgla [CO] 1 090,000 44, ,000-95, ,000 44, ,000-95, ,000 44, ,000-95, ,000 44, ,000-95, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, pył [-] 245,250 7, ,330-96,77 245,250 7, ,330-96,77 245,250 7, ,330-96,77 245,250 7, ,330-96, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,004-0,214-98,39 0,218 0,004-0,214-98,39 0,218 0,004-0,214-98,39 0,218 0,004-0,214-98,39 9. WT-PW 9.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 4, ,304-96,98 139,520 4, ,304-96,98 139,520 4, ,304-96,98 139,520 4, ,304-96, Tlenki azotu [NOx] 10,900 24,800 13, ,52 10,900 24,800 13, ,52 10,900 24,800 13, ,52 10,900 24,800 13, , Tlenek węgla [CO] 1 090,000 31, ,000-97, ,000 31, ,000-97, ,000 31, ,000-97, ,000 31, ,000-97, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-32, , , ,000-32, , , ,000-32, , , ,000-32, pył [-] 245,250 5, ,670-97,72 245,250 5, ,670-97,72 245,250 5, ,670-97,72 245,250 5, ,670-97, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,002-0,216-98,86 0,218 0,002-0,216-98,86 0,218 0,002-0,216-98,86 0,218 0,002-0,216-98, OGÓŁEM 10.1 Dwutlenek siarki [SO2] , , ,963-25, , , ,323-26, , , ,443-26, Tlenki azotu [NOx] 1 834, , ,730-15, , , ,230-15, , , ,730-15, Tlenek węgla [CO] , , ,921-20, , , ,921-21, , , ,921-21, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,493-18, , , ,493-18, , , ,493-18, pył [-] , , ,355-31, , , ,205-32, , , ,155-32, Benzo-α-piren [B-a-P] 36,278 28,886-7,392-20,38 29,738 23,456-6,282-21,12 27,558 21,646-5,912-21,45 Stron a 61 z 87

62 c.d. Lp. Warianty przed Emisja - etap IV budynków Emisja - etap V budynków Emisja - ogółem program budynków po zmiana zmiana zmiana przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 1. WT-WEC 1.1 Dwutlenek siarki [SO2] 9 208, ,04-929,28-10, , ,96-830,72-10, , , ,00-10, Tlenki azotu [NOx] 719,40 646,80-72,6-10,09 643,10 578,20-64,9-10, , ,0-440,0-10, Tlenek węgla [CO] , , , Dwutlenek węgla [CO2] , , , pył [-] , , ,50-10, , , ,25-10, , , ,00-10, Benzo-α-piren [B-a-P] 14,39 12,94-1,452-10,09 12,86 11,56-1,298-10,09 87,200 78,400-8,800-10,09 2. WT-WEn 2.1 Dwutlenek siarki [SO2] 3 906, , ,32-49, , , ,00-49, , , ,80-49, Tlenki azotu [NOx] 305,2 204,4-100,8-33,03 272,5 182,5-90,0-33, , ,0-612,0-33, Tlenek węgla [CO] , , , Dwutlenek węgla [CO2] , , , pył [-] 6 867, , ,80-68, , , ,00-68, , , ,00-68, Benzo-α-piren [B-a-P] 6,104 4,088-2,016-33,03 5,450 3,650-1,800-33,03 37,060 24,820-12,240-33,03 3. WT-WEnS 3.1 Dwutlenek siarki [SO2] 697, , ,600-51,83 697, , ,600-51, , , ,800-51, Tlenki azotu [NOx] 54,500 35,000-19,500-35,78 54,500 35,000-19,500-35,78 163, ,000-58,500-35, Tlenek węgla [CO] 5 450, , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-35, , , ,000-35, , , ,000-35, pył [-] 1 226, , ,750-70, , , ,750-70, , , ,250-70, Benzo-α-piren [B-a-P] 1,090 0,700-0,390-35,78 1,090 0,700-0,390-35,78 3,270 2,100-1,170-35,78 4. WT-GEn 4.1 Dwutlenek siarki [SO2] 279,040 0, ,937-99,96 279,040 0, ,937-99,96 837,120 0, ,810-99, Tlenki azotu [NOx] 21,800 13,215-8,585-39,38 21,800 13,215-8,585-39,38 65,400 39,646-25,754-39, Tlenek węgla [CO] 2 180,000 3, ,283-99, ,000 3, ,283-99, ,000 11, ,849-99, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,486-49, , , ,486-49, , , ,457-49, pył [-] 490,500 0, ,345-99,97 490,500 0, ,345-99, ,500 0, ,035-99, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 1,308 0,000-1, ,00 5. WT-GEnS 5.1 Dwutlenek siarki [SO2] 279,040 0, ,941-99,96 279,040 0, ,941-99,96 837,120 0, ,822-99, Tlenki azotu [NOx] 21,800 12,711-9,089-41,69 21,800 12,711-9,089-41,69 65,400 38,133-27,267-41, Tlenek węgla [CO] 2 180,000 3, ,425-99, ,000 3, ,425-99, ,000 10, ,275-99, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,694-51, , , ,694-51, , , ,083-51, pył [-] 490,500 0, ,351-99,97 490,500 0, ,351-99, ,500 0, ,053-99, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,436 0,000-0, ,00 0,436 0,000-0, ,00 1,308 0,000-1, ,00 Stron a 62 z 87

63 Lp. Warianty przed Emisja - etap IV budynków Emisja - etap V budynków Emisja - ogółem program budynków po zmiana zmiana zmiana przed po przed po bezwzgl. % bezwzgl. % bezwzgl. % 6. SWE 6.1 Dwutlenek siarki [SO2] 147, ,080-5,760-3,90 147, ,080-5,760-3,90 443, ,240-17,280-3, Tlenki azotu [NOx] 15,400 14,800-0,600-3,90 15,400 14,800-0,600-3,90 46,200 44,400-1,800-3, Tlenek węgla [CO] 1 540, ,000-60,000-3, , ,000-60,000-3, , , ,000-3, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, pył [-] 161, ,400-6,300-3,90 161, ,400-6,300-3,90 485, ,200-18,900-3, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,308 0,296-0,012-3,90 0,308 0,296-0,012-3,90 0,924 0,888-0,036-3,90 7. SGE 7.1 Dwutlenek siarki [SO2] 0,162 0,156-0,006-3,65 0,162 0,156-0,006-3,65 0,486 0,468-0,018-3, Tlenki azotu [NOx] 20,725 19,968-0,757-3,65 20,725 19,968-0,757-3,65 62,175 59,904-2,271-3, Tlenek węgla [CO] 5,829 5,616-0,213-3,65 5,829 5,616-0,213-3,65 17,487 16,848-0,639-3, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,313-3, , , ,313-3, , , ,940-3, pył [-] 0,243 0,234-0,009-3,65 0,243 0,234-0,009-3,65 0,729 0,702-0,027-3, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,000 0,000 0,000-0,000 0,000 0,000-0,000 0,000 0, WT-PP 8.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 5, ,536-95,71 139,520 5, ,536-95,71 418,560 17, ,608-95, Tlenki azotu [NOx] 10,900 35,200 24, ,94 10,900 35,200 24, ,94 32, ,600 72, , Tlenek węgla [CO] 1 090,000 44, ,000-95, ,000 44, ,000-95, , , ,000-95, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-3, , , ,000-3, , , ,000-3, pył [-] 245,250 7, ,330-96,77 245,250 7, ,330-96,77 735,750 23, ,990-96, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,004-0,214-98,39 0,218 0,004-0,214-98,39 0,654 0,011-0,643-98,39 9. WT-PW 9.1 Dwutlenek siarki [SO2] 139,520 4, ,304-96,98 139,520 4, ,304-96,98 418,560 12, ,912-96, Tlenki azotu [NOx] 10,900 24,800 13, ,52 10,900 24,800 13, ,52 32,700 74,400 41, , Tlenek węgla [CO] 1 090,000 31, ,000-97, ,000 31, ,000-97, ,000 93, ,000-97, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,000-32, , , ,000-32, , , ,000-32, pył [-] 245,250 5, ,670-97,72 245,250 5, ,670-97,72 735,750 16, ,010-97, Benzo-α-piren [B-a-P] 0,218 0,002-0,216-98,86 0,218 0,002-0,216-98,86 0,654 0,007-0,647-98, OGÓŁEM 10.1 Dwutlenek siarki [SO2] , , ,683-27, , , ,803-28, , , ,050-24, Tlenki azotu [NOx] 1 180, , ,730-14, , , ,230-14, , , ,991-15, Tlenek węgla [CO] , , ,921-22, , , ,921-22, , , ,763-19, Dwutlenek węgla [CO2] , , ,493-18, , , ,493-18, , , ,480-17, pył [-] , , ,055-33, , , ,005-34, , , ,265-30, Benzo-α-piren [B-a-P] 23,198 18,026-5,172-22,30 21,018 16,216-4,802-22,85 132, ,226-26,152-19,76 Źródło: opracowanie własne Stron a 63 z 87

64 5.4. Efekt ekonomiczny Efekt ekonomiczny realizacji Programu to przede wszystkim ograniczenie kosztów eksploatacyjnych związanych z ogrzewaniem dla użytkowników. Niestety nie każdy wariant modernizacji ujęty w Programie wiąże się z korzyściami ekonomicznymi. Dotyczy to przede wszystkim rozwiązań niosących za sobą zmianę nośnika energii z stałego na gazowy. Przykład kosztów uzyskania 1 GJ energii z różnych rodzajów paliw 13 przedstawia Wykres 5.5. Wykres 5.5 Średnie koszty uzyskania 1 GJ energii wg nośników (dane w zł/gj) Źródło: opracowanie własne Jak wynika z przedstawionych danych, najdroższym nośnikiem jest energia elektryczna. Z kolei przejście z tradycyjnego węgla kamiennego na gaz ziemny (wariant modernizacyjny wybierany rzadko przez uczestników Programu) wiąże się z ponad dwukrotnie wyższymi kosztami. Oczywiści wyższa sprawność systemów opartych na paliwie gazowym rekompensuje nieco wydatki, aczkolwiek w określonym układzie użytkownik tak zmodernizowanej kotłowni nie ma szans na uzyskanie jakichkolwiek oszczędności przeciwnie, koszty eksploatacyjne będą z pewnością wyższe. Dokładną kalkulację kosztów ogrzewania przed i po realizacji zadań modernizacyjnych (wg wariantów i etapów wdrażania programu) przedstawia Tabela Do obliczeń przyjęto następujące wartości opałowe paliw i ich ceny: węgiel 24 GJ/Mg, 600,00 zł/mg; ekogroszek 27 GJ/Mg, 720,00 zł/mg; biomasa (pelet) 18 GJ/Mg, 680,00 zł/mg, gaz ziemny 0,0345 GJ/m 3, 2,00 zł/m 3, olej opałowy 0,039 GJ/dm 3, 4,16 zł/dm 3, energia elektryczna 0,0036 GJ/kWh, 0,56 zł/kwh. Stron a 64 z 87

65 Lp. Tabela 5.5 Efekty ekonomiczne realizacji programu Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych w grupie obiektów objętych etapem I - rok wdrażania: 2012 (170 budynków). Obliczeniowe roczne zużycie paliw Cena jedn. paliwa Koszty ogrzewania Zmiana kosztów przed modernizacją po modernizacji [zł/jm] [zł/rok] ogrzewania jm. ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem przed modernizacją po modernizacji przed modernizacją po modernizacji Łączne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 108 Mg/a 10, ,2 Mg 9, ,4 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 46 Mg/a 10,9 501,4 Mg 7,3 335,8 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 5 Mg/a 10,9 54,5 Mg 7,0 35,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,6 600,00 2, , , ,20 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,4 600,00 2, , , ,80 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 2 Mg/a 7,7 15,4 Mg 7,4 14,8 720,00 720, , ,00-432,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 3 m 3 /a 5 397, ,3 m , ,0 2,00 2, , , ,60-3, , ,00 25, WT-PP 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , , ,52 42, , ,00 brak 11. WT-PW 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , ,48 86,48 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,60-10, ,00 10,39 Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Lp. Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych w grupie obiektów objętych etapem II (140 budynków). jm. Obliczeniowe roczne zużycie paliw przed modernizacją po modernizacji ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem Cena jedn. paliwa [zł/jm] przed modernizacją po modernizacji Koszty ogrzewania [zł/rok] przed modernizacją po modernizacji Zmiana kosztów ogrzewania Łaczne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 87 Mg/a 10,9 948,3 Mg 9,8 852,6 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 37 Mg/a 10,9 403,3 Mg 7,3 270,1 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 5 Mg/a 10,9 54,5 Mg 7,0 35,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,6 600,00 2, , , ,20 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,4 600,00 2, , , ,80 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 2 Mg/a 7,7 15,4 Mg 7,4 14,8 720,00 720, , ,00-432,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 3 m 3 /a 5 397, ,3 m , ,0 2,00 2, , , ,60-3, , ,00 25, WT-PP 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , , ,52 42, , ,00 brak 11. WT-PW 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , ,48 86,48 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,60-10, ,00 11,10 Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Stron a 65 z 87

66 Lp. Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych w grupie obiektów objętych etapem III (130 budynków). jm. Obliczeniowe roczne zużycie paliw przed modernizacją po modernizacji ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem Cena jedn. paliwa [zł/jm] przed modernizacją po modernizacji Koszty ogrzewania [zł/rok] przed modernizacją po modernizacji Zmiana kosztów ogrzewania Łaczne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 80 Mg/a 10,9 872,0 Mg 9,8 784,0 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 34 Mg/a 10,9 370,6 Mg 7,3 248,2 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 5 Mg/a 10,9 54,5 Mg 7,0 35,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,6 600,00 2, , , ,20 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,4 600,00 2, , , ,80 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 2 Mg/a 7,7 15,4 Mg 7,4 14,8 720,00 720, , ,00-432,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 3 m 3 /a 5 397, ,3 m , ,0 2,00 2, , , ,60-3, , ,00 25, WT-PP 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , , ,52 42, , ,00 brak 11. WT-PW 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , ,48 86,48 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,60-10, ,00 11,43 Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Lp. Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych w grupie obiektów objętych etapem IV (110 budynków). jm. Obliczeniowe roczne zużycie paliw przed modernizacją po modernizacji ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem Cena jedn. paliwa [zł/jm] przed modernizacją po modernizacji Koszty ogrzewania [zł/rok] przed modernizacją po modernizacji Zmiana kosztów ogrzewania Łaczne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 66 Mg/a 10,9 719,4 Mg 9,8 646,8 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 28 Mg/a 10,9 305,2 Mg 7,3 204,4 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 5 Mg/a 10,9 54,5 Mg 7,0 35,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,6 600,00 2, , , ,20 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,4 600,00 2, , , ,80 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 2 Mg/a 7,7 15,4 Mg 7,4 14,8 720,00 720, , ,00-432,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 3 m 3 /a 5 397, ,3 m , ,0 2,00 2, , , ,60-3, , ,00 25, WT-PP 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , , ,52 42, , ,00 brak 11. WT-PW 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , ,48 86,48 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,60-9, ,00 12,33 Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Stron a 66 z 87

67 Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych w grupie obiektów objętych etapem V (100 budynków). Lp. Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] jm. Obliczeniowe roczne zużycie paliw przed modernizacją ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. po modernizacji ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem Cena jedn. paliwa [zł/jm] przed modernizacją po modernizacji Koszty ogrzewania [zł/rok] przed modernizacją po modernizacji Zmiana kosztów ogrzewania Łaczne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 59 Mg/a 10,9 643,1 Mg 9,8 578,2 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 25 Mg/a 10,9 272,5 Mg 7,3 182,5 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 5 Mg/a 10,9 54,5 Mg 7,0 35,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,6 600,00 2, , , ,20 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 2 Mg/a 10,9 21,8 m , ,4 600,00 2, , , ,80 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 2 Mg/a 7,7 15,4 Mg 7,4 14,8 720,00 720, , ,00-432,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 3 m 3 /a 5 397, ,3 m , ,0 2,00 2, , , ,60-3, , ,00 25, WT-PP 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , , ,52 42, , ,00 brak 11. WT-PW 1 Mg/a 10,9 10,9 kwh/a ,00 0, , ,48 86,48 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,60-9, ,00 12,95 Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Lp. Wyszczególnienie Liczba budynków [szt.] jm. Łączne dane w zakresie zużycia paliw, kosztów ogrzewania oraz nakładów inwestycyjnych - ogółem program Obliczeniowe roczne zużycie paliw przed modernizacją ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem jm. po modernizacji ilość jedn. [jm/bud.] ilość ogółem Cena jedn. paliwa [zł/jm] przed modernizacją po modernizacji Koszty ogrzewania [zł/rok] przed modernizacją po modernizacji Zmiana kosztów ogrzewania Łaczne nakłady inwestycyjne zł/rok % [zł/bud.] [zł] 1. WT-WEC 400 Mg/a 10, ,0 Mg 9, ,0 600,00 600, , , ,00-10, , ,00 7,58 2. WT-WEn 170 Mg/a 10, ,0 Mg 7, ,0 600,00 720, , , ,00-19, , ,00 7,79 3. WT-WEnS 25 Mg/a 10,9 272,5 Mg 7,0 175,0 600,00 720, , , ,00-22, , ,00 13,33 4. WT-GEn 10 Mg/a 10,9 109,0 m , ,0 600,00 2, , , ,00 57, , ,00 brak 5. WT-GEnS 10 Mg/a 10,9 109,0 m , ,0 600,00 2, , , ,00 51, , ,00 brak 6. OT-GEn 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 7. OT-GEnS 0 dm 3 /a 5 324,3 0,0 m ,3 0,0 4,16 2,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 brak 8. SWE 10 Mg/a 7,7 77,0 Mg 7,4 74,0 720,00 720, , , ,00-3, , ,00 46,30 9. SGE 15 m 3 /a 5 397, ,5 m , ,0 2,00 2, , , ,00-3, , ,00 25, WT-PP 5 Mg/a 10,9 54,5 kwh/a ,00 0, , , ,60 42, , ,00 brak 11. WT-PW 5 Mg/a 10,9 54,5 kwh/a ,00 0, , ,40 432,40 1, , ,00 brak 12. OGÓŁEM , , ,00-10, ,00 11,43 Źródło: opracowanie własne Prosty czas zwrotu SPBT [lata] Stron a 67 z 87

68 6. Analiza ekonomiczna 6.1. Nakłady inwestycyjne Osiągnięcie zakładanych efektów rzeczowych wiąże się z koniecznością poniesienia wydatków inwestycyjnych przez właścicieli budynków. Rynek urządzeń grzewczych charakteryzuje się dużą rozpiętością cenową. Mając zatem na uwadze możliwości finansowe Gminy Mikołów, jako podstawę do analizy ekonomicznej przyjęto średnie ceny gwarantujące zakup i montaż urządzeń o odpowiedniej jakości. W zależności od rodzajów, typów, roku produkcji i producenta, ceny urządzeń grzewczych wahają się w przedziałach kotły węglowe od 2,5 tys. zł do 12 tys. zł kotły gazowe (z otwartą/zamkniętą komorą spalania) od 2,5 tys. zł do 5 tys. zł kotły gazowe kondensacyjne od 5 tys. zł do 15 tys. zł. zestawy solarne od 8 tys. zł do 15 tys. zł pompy ciepła od 18 tys. zł (powietrze-woda) do 45 tys. zł (woda-woda) Tak duża rozpiętość cenowa w połączeniu z dużą dynamiką zmian powoduje konieczność zastosowania innego algorytmu ustalania wartości zadań. Przyjęto, iż kosztem jednostkowym zakupu i montażu urządzeń grzewczych (kotła lub zestawu solarnego) będzie kwota zł/urządzenie. Natomiast w odniesieniu do pomp ciepła będą to wartości zł (powietrze-woda) oraz (woda-woda) 14. Wyjątek stanowią kotły węglowe komorowe, gdzie przyjęto limit zł. Należy podkreślić, że tak oszacowana wartość może w rzeczywistości ulec zmianie; o wyborze urządzenia decydować będzie właściciel obiektu. W założeniu jednak określone kwoty w Programie stanowią maksymalny próg koszt kwalifikowany Programu. Użytkownik zdecydowany na zakup urządzeń droższych będzie musiał pokryć różnicę ze środków własnych. Z kolei zakup urządzeń tańszych od określonego limitu powodować będzie konieczność rozliczenia wydatków wg faktycznie poniesionych kosztów a nie kwot limitowych. Wszystkie określone wydatki zawierają w sobie podatek VAT mieszkańcy, jako osoby fizyczne, nie mają możliwości jego rozliczenia z Urzędem Skarbowym w jakiejkolwiek formie. Uwzględniając przyjęte założenia, ogólna kwota nakładów inwestycyjnych (rzeczowych, wg limitu) wynosić będzie tys. zł zakup i montaż kotłów komorowych 400 szt. x zł/szt. = zakup i montaż pozostałych kotłów 215 szt. x zł/szt. = zakup i montaż zestawów solarnych 60 szt. x zł/szt. = zakup i montaż pomp ciepła typu powietrze-woda 5 szt. x zł/szt. = zakup i montaż pomp ciepła typu woda-woda 5 szt. x zł/szt. = OGÓŁEM 685 szt. x 7 372,26 szł/szt. = Różnica w kosztach podyktowana jest przede wszystkim koniecznością realizacji prac ziemnych w odniesieniu do systemów typu woda-woda. Stron a 68 z 87

69 Kwota limitowa wydatków inwestycyjnych stanowi podstawę naliczenia poziomu dofinansowania, aczkolwiek zgodnie z uchwałą maksymalna wartość wsparcia na określone w programie urządzenia wynosi 2,5 tys. zł. 15 Wydatki ponoszone będą w pięciu etapach (por. Wykres 6.1). Wykres 6.1 Wydatki na zakup i montaż urządzeń wg etapów dane w PLN Źródło: opracowanie własne Ewentualne oszczędności w kosztach inwestycyjnych (przekładające się na wsparcie finansowe dla mieszkańców) powiększą pulę alokacji środków dla danego etapu realizacji Programu. 15 Wymieniona uchwała zakłada także inne, niższe poziomy dofinansowania w zależności od zaawansowania technologicznego rozwiązań. W programie jednak zgrupowano zadania najbardziej oczekiwane, które oprócz aspektów ekologicznych wychodzą naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców co do komfortu obsługi, wygody itp. Stron a 69 z 87

70 Tabela 6.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy dla zadań objętych Programem (wg wzoru WFOŚiGW w Katowicach) etap 1, rok 2012 Lp. Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy zasypowy, ekologiczny (z certyfikatem) wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 2 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 3 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy, wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła. Środki Gminy Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) Termomodernizacja wariant 2 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe Termomodernizacja wariant 3 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komorą spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 5 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komora spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 4 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne Termomodernizacja wariant 5 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł węglowy ekologiczny Termomodernizacja wariant 6 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 70 z 87

71 Lp. Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł gazowy ekologiczny 8 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła powietrzewoda, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 9 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła woda-woda, wraz z robotami demontażowymi, ziemnymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 7 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym 3 Środki Gminy Termomodernizacja wariant 8 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła powietrze-woda Termomodernizacja wariant 9 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła woda-woda Razem , Źródło: opracowanie własne I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. środki użytkownika środki Gminy środki WFOŚiGW Stron a 71 z 87

72 Tabela 6.2 Harmonogram rzeczowo-finansowy dla zadań objętych Programem (wg wzoru WFOŚiGW w Katowicach) etap 2, rok 2013 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy zasypowy, ekologiczny (z certyfikatem) wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 2 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 3 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy, wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła. Środki Gminy Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) Termomodernizacja wariant 2 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe Termomodernizacja wariant 3 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komorą spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 5 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komora spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 4 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne Termomodernizacja wariant 5 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł węglowy ekologiczny Termomodernizacja wariant 6 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 72 z 87

73 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł gazowy ekologiczny 8 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła powietrzewoda, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 9 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła woda-woda, wraz z robotami demontażowymi, ziemnymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 7 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym 3 Środki Gminy Termomodernizacja wariant 8 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła powietrze-woda Termomodernizacja wariant 9 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła woda-woda Razem , Źródło: opracowanie własne I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. środki użytkownika środki Gminy środki WFOŚiGW Stron a 73 z 87

74 Tabela 6.3 Harmonogram rzeczowo-finansowy dla zadań objętych Programem (wg wzoru WFOŚiGW w Katowicach) etap 3, rok 2014 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy zasypowy, ekologiczny (z certyfikatem) wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 1 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 2 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy, wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła. Środki Gminy Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe Termomodernizacja wariant 2 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komorą spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 4 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komora spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 3 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne Termomodernizacja wariant 4 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł węglowy ekologiczny Termomodernizacja wariant 5 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 74 z 87

75 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł gazowy ekologiczny 7 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła powietrzewoda, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 8 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła woda-woda, wraz z robotami demontażowymi, ziemnymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 6 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym 3 Środki Gminy Termomodernizacja wariant 7 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła powietrze-woda Termomodernizacja wariant 8 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła woda-woda Razem , Źródło: opracowanie własne I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. środki użytkownika środki Gminy środki WFOŚiGW Stron a 75 z 87

76 Tabela 6.4 Harmonogram rzeczowo-finansowy dla zadań objętych Programem (wg wzoru WFOŚiGW w Katowicach) etap 4, rok 2015 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy zasypowy, ekologiczny (z certyfikatem) wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 2 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła 3 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy, wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła. Środki Gminy Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) Termomodernizacja wariant 2 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe Termomodernizacja wariant 3 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komorą spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 5 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komora spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 4 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne Termomodernizacja wariant 5 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej Zakup i montaż zestawu solarnego Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł węglowy ekologiczny Termomodernizacja wariant 6 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 76 z 87

77 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł gazowy ekologiczny 8 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła powietrzewoda, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 9 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła woda-woda, wraz z robotami demontażowymi, ziemnymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 7 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym 3 Środki Gminy Termomodernizacja wariant 8 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła powietrze-woda Termomodernizacja wariant 9 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła woda-woda Razem , Źródło: opracowanie własne I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. środki użytkownika środki Gminy środki WFOŚiGW Stron a 77 z 87

78 Tabela 6.5 Harmonogram rzeczowo-finansowy dla zadań objętych Programem (wg wzoru WFOŚiGW w Katowicach) etap 5, rok 2016 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki Gminy Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Termomodernizacja wariant 1 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe ekologiczne (z certyfikatem) 1 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł 59 węglowy zasypowy, ekologiczny (z certyfikatem) wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 2 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe 2 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł 25 węglowy retortowy lub tłokowy wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła Termomodernizacja wariant 3 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły węglowe retortowe lub tłokowe oraz montaż instalacji solarnej 3 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł węglowy retortowy lub tłokowy, wraz z robotami demontażowymi w obrębie źródła ciepła. 2. Zakup i montaż zestawu solarnego Termomodernizacja wariant 4 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne 4 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł 2 gazowy z zamkniętą komorą spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 5 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na kotły gazowe ekologiczne wraz z montażem instalacji solarnej 5 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła wyposażonego w kocioł gazowy z zamkniętą komora spalania lub kondensacyjny, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. 2. Zakup i montaż zestawu solarnego Termomodernizacja wariant 6 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle węglowym ekologicznym 6 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego 2 wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł węglowy ekologiczny Termomodernizacja wariant 7 - montaż instalacji solarnej przy istniejącym kotle gazowym ekologicznym 7 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: 1. Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - zestawu solarnego wspomagającego przygotowanie c.w.u. przez istniejący kocioł gazowy ekologiczny I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 78 z 87

79 Lp Wyszczególnienie zakres rzeczowy Liczba termomodernizacji [szt.] Rozpoczęcia Termin Zakończenia Jednostkowe nakłady inwestycyjne brutto [zł] Całkowite nakłady inwestycyjne brutto [zł] Źródła finansowania Środki własne Środki użytkownika Środki Gminy Środki WFOŚiGW Nakłady poniesione do dnia Przewidywane terminy i kwoty płatności *6= Termomodernizacja wariant 8 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła powietrze-woda 8 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła powietrzewoda, wraz z robotami demontażowymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła. Termomodernizacja wariant 9 - wymiana kotłów węglowych tradycyjnych na pompy ciepła woda-woda 9 Podstawowe obiekty i roboty technologiczne - w tym: Zakup i montaż urządzeń źródła ciepła - pompy ciepła woda-woda, 1 wraz z robotami demontażowymi, ziemnymi i elektrycznymi w obrębie źródła ciepła Razem , środki użytkownika środki Gminy środki WFOŚiGW Źródło: opracowanie własne I kw r. II kw r. III kw r. IV kw r. Stron a 79 z 87

80 6.2. Źródła finansowania zadań Zgodnie z paragrafem 4. ust. I. uchwały z dnia 27 września 2011 r., Gmina Mikołów udzieli dotacji do wysokości 50% nakładów poniesionych przez mieszkańca na zakup ekologicznych urządzeń grzewczych przewidzianych w Programie, z tym że: dotacja nie może przekroczyć zł/urządz. na kotły gazowe, urządzenia do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (pompy ciepła, kolektory słoneczne), dotacja nie może przekroczyć zł/urządz. na kotły węglowe z mechanicznym podawaniem paliwa lub retortowe z ciągłym, automatycznym dozowaniem paliwa stałego Uchwała zakłada również dotowanie innych wariantów modernizacyjnych (np. kotów dwukomorowych, innych kotłów ekologicznych). Stopień i poziom dofinansowania jest jednak dla tych zadań niższy. Mając na względzie doświadczenia Gminy Mikołów z realizacji podobnych przedsięwzięć w latach ubiegłych, jak również przewidywania co do wyboru rodzaju urządzeń (takich jak: komfort obsługi, wygoda, oszczędność miejsca w kotłowniach), oczekuje się, że zasadniczą część zadań stanowić będą rozwiązania oparte na kotłach węglowych z automatycznym podawaniem paliwa. Pewna ilość związana będzie z wymianą urządzeń na jednostki zasilane gazem ziemny. Ponadto oczekuje się wniosków o instalacje OZE albo przy istniejącym, ekologicznym źródle ciepła, albo wraz z wymianą istniejącego źródła na urządzenie ekologiczne. Sumaryczną wartość zadań w poszczególnych etapach realizacji przedstawia Tabela 6.6. Tabela 6.6 Wartość nakładów na rzeczową realizację programu wg etapów Lp Wyszczególnienie Rzeczowa realizacja przedsięwzięcia, w tym: wydatki na zakup i montaż nowych kotłów wydatki na zakup i montaż instalacji solarnej wydatki na zakup i montaż instalacji pomp ciepła Źródło: obliczenia własne ETAP I ETAP II ETAP III ETAP IV ETAP V OGÓŁEM Udział Udział Udział Udział Udział Udział tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł % % % % % % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,94 Środki przeznaczone na dotację do urządzeń grzewczych pochodzić będą z budżetu gminnego (środki własne). Na obecnym etapie nie planuje się wykorzystania zewnętrznych źródeł finansowania działań aczkolwiek nie wyklucza się takiego rozwiązania w sytuacji, gdy uwarunkowania zewnętrzne wykażą zasadność wprowadzenia takiego mechanizmu. Rozkład źródeł finansowania zadań w sytuacji braku innych niż środki gminne pozycje przedstawia Tabela 6.7. Tabela 6.7 Rozkład źródeł finansowania zadań wariant 1: tylko wsparcie ze środków własnych Gminy Mikołów ETAP I ETAP II ETAP III ETAP IV ETAP V OGÓŁEM Lp. Wyszczególnienie Udział Udział Udział Udział Udział Udział tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł % % % % % % 1. Środki własne Gminy ,33 259,5 24, , ,86 193,5 23, ,06 2. Środki właścicieli/administratorów ,67 815,5 75, , ,86 621,5 75, ,94 budynków 3. OGÓŁEM , , , , , ,00 Źródło: opracowanie własne Stron a 80 z 87

81 Lp. Przedstawiony w tabeli sposób finansowania dotacji dla mieszkańców nie jest jedynym sposobem. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, realizując swoje zadania priorytetowe, dofinansowuje przedsięwzięcia na rzecz racjonalizacji zużycia energii cieplnej w obiektach mieszkalnych, zgrupowane w ramach programów ograniczenia niskiej emisji. Potencjalnie do wykorzystania pozostają środki preferencyjne Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki wodnej w Katowicach, w wysokości do 80% oszacowanych wydatków inwestycyjnych (limitowych). WFOŚiGW w Katowicach udziela dofinansowania w formie: pożyczki preferencyjnej, o maksymalnym okresie spłaty do 15 lat (w tym 12 miesięcy karencji w spłacie rat kapitałowych), oprocentowanej na poziomie 0,6 stopy redyskonta weksli NBP, z opcją umorzenia ½ wartości, po spłacie jej połowy 16, dotacji, o maksymalnym poziomie do 50% wydatków kwalifikowanych, m.in. na realizację zadań z zakresu odnawialnych źródeł energii. W sytuacji, gdyby polityka finansowa realizacji programu zmierzała do zaangażowania zewnętrznych środków finansowych (preferencyjnych), Gmina Mikołów uwzględni wykorzystanie obu form dofinansowania pożyczka preferencyjna dla zadań związanych z wymianą źródła ciepła, dotacja dla działań w zakresie montażu instalacji solarnej i pomp ciepła. Należy jednak pamiętać, że o formie i zakresie pomocy WFOŚiGW decyduje uzyskany efekt ekologiczny oraz możliwości finansowe WFOŚiGW w danym momencie. W dalszej części przedstawiony zatem zostanie alternatywny (w przypadku decyzji o wykorzystani źródeł zewnętrznych) rozkład środków finansowych dla wariantu: ostrożnego całość wnioskowanego dofinansowania (odpowiadającego kwocie zaangażowania budżetu Gminy) dostępna będzie wyłącznie w formie pożyczki preferencyjnej, optymistycznego 50% wydatków na zakup i montaż instalacji solarnej oraz pomp ciepła pokryta zostanie środkami dotacyjnymi, pozostała części (do kwoty stanowiącej granicę zaangażowania budżetu Gminy) w formie pożyczki preferencyjnej. Należy oczekiwać, że pomiędzy tymi skrajnymi wariantami określone zostanie rzeczywiste co do formy i wysokości dofinansowania zadań modernizacyjnych programu. Odpowiednie obliczenia przedstawia Tabela 6.8. Tabela 6.8 Alternatywny rozkład źródeł finansowania zadań Wyszczególnienie Wariant alternatywny 2: dofinansowanie WFOŚiGW tylko w formie pożyczki preferencyjnej ETAP I ETAP II ETAP III ETAP IV ETAP V OGÓŁEM tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% 1. Środki własne Gminy 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 2. Środki właścicieli/administratorów ,67 815,5 75, , ,14 621,5 76, ,94 budynków 3. Środki WFOŚiGW w Katowicach, w tym: ,33 259,5 24, , ,86 193,5 23, , pożyczka preferencyjna ,33 259,5 24, , ,86 193,5 23, , dotacja 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 4. OGÓŁEM , , , , , ,00 16 Jednym z warunków umorzenia pożyczki jest przeznaczenie kwoty umarzanej na inne zadanie związane z uzyskaniem efektu ekologicznego. Stron a 81 z 87

82 Lp. Wariant alternatywny 2: dofinansowanie WFOŚiGW w formie pożyczki preferencyjnej oraz dotacji (50% kosztów związanych z instalacjami solarnymi i pompami ciepła) Wyszczególnienie ETAP I ETAP II ETAP III ETAP IV ETAP V OGÓŁEM tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% tys. zł Udział% 1. Środki własne Gminy 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 2. Środki właścicieli/administratorów ,67 815,5 75, , ,14 621,5 76, ,94 budynków 3. Środki WFOŚiGW w Katowicach, w tym: ,33 259,5 24, , ,86 193,5 23, , pożyczka preferencyjna ,94 254,5 23, , ,30 188,5 23, , dotacja 5 0,39 5 0,47 5 0,50 5 0,57 5 0, ,50 4. OGÓŁEM , , , , , ,00 Źródło: opracowanie własne Drugim etapem modelu finansowania (po uzyskaniu dofinansowania WFOŚiGW) będzie udzielenie wsparcia osobą biorącym udział w Programie zgodnie z schematem (por. Wykres 6.2). Wykres 6.2 Model finansowania zadań określonych programem ograniczenia niskiej emisji przy wsparciu preferencyjnych środków WFOŚiGW w Katowicach Źródło: opracowanie własne Każda osoba/osoby, będące właścicielami budynków indywidualnych mieszkalnych, uzyskają ze środków będących w dyspozycji Gminy Mikołów w ramach określonego limitu (por. punkt 6.1) bezzwrotne dofinansowanie na poziomie 50% (w przypadku kotłów zasypowych 40%) udokumentowanych wydatków inwestycyjnych (na zakup i montaż urządzeń określonych w Programie). Biorąc zatem pod uwagę z jednej strony limit kwotowy wydatków kwalifikowanych na urządzenie na poziomie 10 tys. zł (kotły zasypowe zł), a z drugiej 50% dotację dla uczestników, limit dofinansowania wynosi 5 tys. zł/urządzenie (limit kwotowy dotyczy również pomp ciepła). Stron a 82 z 87

83 6.3. Zmiana kosztów eksploatacyjnych związanych z ogrzewaniem Jak wykazano to już w podrozdziale 5.4, nie zawsze modernizacja źródła ciepła wiąże się z korzyściami ekonomicznymi dla dokonującego inwestycji. Niekiedy zdarza się jednak, że w ujęciu globalnym (tj. w grupie obiektów objętych programem) sumaryczne koszty ogrzewania przed realizacją inwestycji są wyższe niż po jej zakończeniu. Jest to przede wszystkim efekt ilości zadań, w których przed i po modernizacją nośnik energetyczny jest tego samego rodzaju. W rozpatrywanej grupie objętej programem taka właśnie sytuacja nie zachodzi. Mieszkańcy częściej decydują się na zachowanie nośnika (zwykle stałego). Wykres 6.3 Koszty ogrzewania w grupie objętej programem (podział wg etapów, dane w tys. PLN) Źródło: opracowanie własne Globalna wartość oszczędności w kosztach ogrzewania wyniesie ok. 441,7 tys. zł. (szerzej: podpunkt 5.4 opracowania) Koszty finansowe wdrażania zadań Programu W sytuacji wykorzystania jedynie zasobów własnych, koszty finansowe związane z wdrażaniem programu nie wystąpią. Jakkolwiek jednak sięgnięcie po środki WFOŚiGW skutkować będzie obniżeniami finansowanymi ze strony gminy (mieszkaniec uzyska wsparcie w formie bezzwrotnej od Gminy). Stron a 83 z 87

84 7. Zarządzanie programem i jego realizacja 7.1. Wybrane warunki korzystania ze wsparcia Warunki i tryb postępowania w zakresie realizacji zadań objętych programem reguluje Uchwała Nr XI/193/2011 Rady Miejskiej Mikołowa z dnia 27 września 2011 r. w sprawie zasad udzielania dotacji celowych na częściowe dofinansowanie poniesionych rzeczywistych kosztów na modernizację ogrzewania, zakup i montaż urządzeń do pozyskiwania odnawialnych źródeł energii i stanowiący jej integralną część Regulamin (załącznik nr 1 do uchwały). W odniesieniu do procedury przyznawania wsparcia, zapisy uchwały określają następujących schemat. 1. Ilość środków przeznaczonych na dotacje określać będzie uchwała budżetowa na dany rok (dofinansowanie udzielane będzie do momentu wyczerpania alokacji środków). 2. Wnioskodawca może tylko raz ubiegać się i uzyskać dotację na modernizację ogrzewania i/lub zakup urządzeń OZE. 3. Przyznawana pomoc będzie miała charakter refundacji poniesionych wydatków. Okres kwalifikowalności kosztów liczony jest od dnia 1 stycznia 2009 r. 4. Wsparcie dotacyjne nie obejmuje modernizacji systemu grzewczego w budynkach oddanych do użytku po 31 grudnia 2008 r.; wyjątek dotyczy zakupu i montażu urządzeń OZE. 5. Właściciel obiektu objętego dotacją zobowiązany jest do pozostawienia na terenie nieruchomości starego, odłączonego kotła grzewczego do czasu przeprowadzenia oględzin przez Komisję lub przedłożenie dokumentu potwierdzającego przekazanie starego kotła węglowego na złomowisko (nie dotyczy kolektorów słonecznych i pomp ciepła) Szczegółowe wymogi formalne Właściciel budynku, który chce skorzystać ze wsparcia finansowego, składa w Urzędzie Miejskim w Mikołowie wniosek (wg wzoru) wraz z załącznikami. Załączniki te są zależne m.in. od rodzaju planowanych działań modernizacyjnych: wymiana istniejącego źródła ciepła na kocioł węglowy z automatycznym podawaniem paliwa: o o o o aktualny, zgodny ze stanem faktycznym na dzień złożenia wniosku wyciąg z księgi wieczystej, świadectwo na znak bezpieczeństwa ekologicznego (ważny w dniu zakupu kotła), imienny rachunek zakupu kotła grzewczego, zaświadczenie kominiarskie dotyczące stanu technicznego przewodów kominowych oraz prawidłowości podłączeń paleniskowych i wentylacyjnych w budynku. wymiana istniejącego źródła ciepła na kocioł gazowy o o o o o aktualny, zgodny ze stanem faktycznym na dzień złożenia wniosku wyciąg z księgi wieczystej, końcowy protokół odbioru instalacji sporządzony przez osobę z uprawnieniami gazowymi, umowa sprzedaży gazu ziemnego z gazownią, imienny rachunek zakupu kotła grzewczego, zaświadczenie kominiarskie dotyczące stanu technicznego przewodów kominowych oraz prawidłowości podłączeń paleniskowych i wentylacyjnych w budynku. Stron a 84 z 87

85 zainstalowania źródeł odnawialnych (pompy ciepła, kolektory słoneczne) - o o o o aktualny, zgodny ze stanem faktycznym na dzień złożenia wniosku wyciąg z księgi wieczystej, aprobata techniczna, imienny rachunek zakupu urządzenia grzewczego, w uzasadnionych przypadkach wymagane będą także inne dokumenty, konieczne do ustalenia stanu faktycznego np. kserokopia zgłoszenia robót budowlanych właściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu (starosty). Złożony wniosek podlega ocenie formalnej i merytorycznej, którą przeprowadza odpowiednia komisja powołana przez Burmistrza Miasta Mikołowa. Następnie komisja ta przeprowadza oględziny na posesji, weryfikując m.in. fakt funkcjonowania nowego urządzenia, demontażu i trwałego wyłączenia z eksploatacji starego źródła ciepła itp. Złożony wniosek i przeprowadzone oględziny stanowią podstawę do wydania rekomendacji odnośnie dofinansowania. Cały proces kończy zawarcie umowy cywilno-prawnej. Wykres 7.1 Ścieżka aplikacyjna związana z dotacją dla zadań objętych programem Źródło: opracowanie własne w oparciu o zapisy Uchwały Nr XI/193/2011 Rady Miejskiej Mikołowa z dnia 27 września 2011 r. Wymieniona umowa cywilno prawne określa: w przypadku modernizacji ogrzewania: o o o o o określenie sposobu modernizacji ogrzewania, kwotę dotacji, zastrzeżenie, że urządzenia grzewcze stanowią element stałego wyposażenia lokalu (obiektu), zastrzeżenie, że wnioskodawca wcześniej nie korzystał z dofinansowania w związku z modernizacją ogrzewania, zastrzeżenie o likwidacji dotychczasowego urządzenia do spalania paliw stałych. w przypadku zainstalowania kolektorów słonecznych lub pompy ciepła: o o określenie przedmiotu umowy, kwotę dotacji, o zastrzeżenie o niewystępowaniu w budynku, mieszkaniu nie ekologicznego urządzenia do spalania paliw stałych. Wnioski aplikacyjne oraz dokumenty rozliczeniowe przedkładane są wg wzorów wskazanych w Regulaminie. Stron a 85 z 87