Grażyna Mendecka. Rok: 2005 Czasopismo: Niebieska Linia Numer: 1
|
|
- Aniela Pietrzak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Grażyna Mendecka Rok: 2005 Czasopismo: Niebieska Linia Numer: 1 Zanim rodzice staną się wzorem do naśladowania dla dzieci, poprzez stosowane wzmocnienia mogą utrwalać wzorce agresywnych zachowań. Badania wskazują na istnienie zależności między cechami rodziny a różnymi formami zachowań agresywnych dzieci. Agresja człowieka nie jest zjawiskiem dychotomicznym, lecz jak inne emocje stanowi kontinuum, na którego jednym krańcu znajdują się słabe jej przejawy, np. zniecierpliwienie, na drugim - poważne przestępstwa przeciw zdrowiu i życiu. Wobec mnożących się brutalnych aktów agresji z udziałem coraz młodszych przestępców, profilaktyka powinna rozpocząć się od wskazania wszystkich źródeł nawet najdrobniejszych jej przejawów. Agresja o słabym nawet nasileniu wzmocniona przez naciski grupy rówieśniczej, może prowadzić do efektów znanych z codziennych doniesień prasowych. Rodzina dostarcza dzieciom określone wzory zachowania, a przez swe cechy wpływa na ich kształtowanie się. Zgodnie z teoriami psychologicznymi agresja może być spowodowana frustracją lub stanowić nabyty, wyuczony popęd. Od pierwszych dni życia zależne od innych dziecko odczuwa bezradność, która wywołuje zachowania instrumentalne, świadczące albo o bezsilności (płacz, skarga), albo o agresji wywołanej tą frustrującą sytuacją (krzyk, złe zachowanie). Oba rodzaje reakcji zwracają uwagę rodziców bądź opiekunów na dziecko. W zależności od tego, które z tych zachowań będzie nagradzane, to stanie się źródłem wyuczonych i utrwalonych reakcji. Zanim więc rodzice staną się wzorem do naśladowania, poprzez stosowane wzmocnienia mogą utrwalać wzorce agresywnych zachowań. Badania wskazują na istnienie zależności między cechami rodziny a różnymi formami zachowań agresywnych dzieci. Interakcje w rodzinie W teoriach ekologicznych (Tyszkowa, 1996) rodzinę definiuje się jako system interakcji zachodzących między jednostkami związanymi ze sobą silnymi więzami małżeństwa lub pokrewieństwa. W systemowym ujęciu interakcje między członkami rodziny rozpatruje się w cyrkularnym a nie linearnym ujęciu przyczynowo-skutkowym. Tak więc matka krzyczy na dziecko, bo zbyt późno wraca ze szkoły, a ponieważ matka krzyczy, dom staje się dla niego mało atrakcyjny i dziecko jeszcze bardziej opóźnia powrót do domu. Analizując rodzinę jako system interakcji, można ją scharakteryzować w wymiarze spójności i adaptacyjności. Wymiary te wchodzą w skład Modelu Circumplex (Olson i in., 1979) określanego w literaturze polskiej jako Model Olsona (Radochoński, 1987). 1 / 6
2 Spójność rodziny to więź emocjonalna między jej członkami oraz indywidualny stopień autonomii, jakiej doświadczają. Każdy członek rodziny może czuć się silnie z nią związany bądź od niej odseparowany. Dla prawidłowego funkcjonowania rodziny korzystny jest umiarkowany poziom spójności. Przy wysokim następuje nadmierna identyfikacja i wzajemna lojalność, które utrudniają rozwój indywidualizacji i autonomii. Przy niskim nie wytworzy się nowa jakość - wspólnota rodzinna. Jedynie umiarkowany poziom spójności rodziny pozwala na równowagę między autonomią a przywiązaniem i stwarza jednostce optymalne warunki rozwoju. Adaptacyjność to zdolność systemu rodzinnego do zmiany struktury władzy, układu ról i zasad w odpowiedzi na wymagania stawiane przez sytuację i określony etap rozwoju. System rodzinny, podobnie jak inne żywe systemy, wymaga tak stabilności, jak i zmiany. Optymalnie funkcjonująca rodzina powinna odznaczać się równowagą między zdolnością do wprowadzania zmian i zachowywania stabilności. Brak stabilności powoduje poczucie chaosu, nadmiar - poczucie krępującej sztywności. Chociaż system rodzinny tworzą interakcje wszystkich jej członków, to rodzice odgrywają w nim tak znaczną rolę, że ich postawy rodzicielskie mogą decydująco wpływać na charakter interakcji między nimi a dziećmi. Postawa rodzicielska to charakter stosunku emocjonalnego do dziecka. Pojęcie to zawiera tendencję do zachowania się wobec dziecka w specyficzny sposób oraz wyrażanie określonego poglądu na jego temat (Ziemska, 1973). Agresja Wielość teorii agresji spowodowała kompromis w kwestii źródeł pochodzenia tego fenomenu. We współczesnej literaturze psychologicznej dominuje stanowisko, zgodnie z którym zachowania agresywne są wypadkową wpływów genetycznych i środowiskowych. Agresję mamy zakodowaną w genach, a formy jej ujawniania są rezultatem społecznego uczenia się (Obuchowska, 2000). W artykule zostaną zaprezentowane rezultaty badań poszukujących współzależności między cechami rodziny a formami agresji przejawianymi przez dzieci. Agresję mierzono przy pomocy Kwestionariusza do Badania Agresywności A.H. Bussa i A. Durkee znanego pod nazwą "Nastroje i humory" w polskiej adaptacji M. Choynowskiego. Przy jego pomocy można mierzyć poziom ośmiu form agresji. Agresywność fizyczna to napastliwość skierowana przeciw innym osobom w postaci razów i uderzeń. Napastliwość słowna przejawia się we wrzaskach, przeklinaniu lub kierowaniu zjadliwych uwag i ostrych argumentów przeciw innej osobie. Agresywność pośrednia to napastliwości poprzez rozsiewanie plotek, ośmieszanie kogoś, a przy bezpośrednim kontakcie - trzaskanie drzwiami, rzucanie przedmiotami, dąsanie się. Negatywizm to przeciwstawianie się innym - zazwyczaj autorytetom - przez bierne niestosowanie się do wymagań, lekceważenie poleceń i nakazów. Podejrzliwość to rzutowanie własnej wrogości na inne osoby. Osoba podejrzliwa nie dowierza innym, a zwłaszcza osobom miłym i przyjacielskim. Wszędzie doszukuje się pragnących jej zaszkodzić wrogów. Uraza przejawia się gniewem na złe traktowanie, często urojone, skłonnością do gderania i pretensji. Drażliwość jest łatwością do irytacji i ostrego reagowania nawet na najsłabszą (często bez złej intencji) prowokację. Poczucie winy jest formą autoagresji polegającą na zadręczaniu się wyrzutami sumienia z powodu własnych, popełnionych lub urojonych przewinień. 2 / 6
3 Szukanie związków Uczestnicy mojego seminarium magisterskiego poszukiwali związku między cechami rodziny a poszczególnymi formami agresji. Edyta Chwalińska (2003) przebadała grupę 58 uczniów liceum (33 dziewcząt i 25 chłopców) w wieku lat, którzy oceniali spójność i adaptacyjność własnych rodzin przy pomocy Kwestionariusza Faces III (Radochoński, 1987), a swoje zachowania agresywne przy pomocy Kwestionariusza do Badań Agresywności. Celem badań było stwierdzenie, czy istnieją różnice w poziomie różnych form agresji u uczniów spostrzegających spójność i adaptacyjność własnych rodzin jako skrajne (wysoki lub niski poziom) lub zrównoważone. Uzyskane przez E. Chwalińską rezultaty dotyczące zależności między spójnością rodziny a napastliwością fizyczną przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1.Spójność rodziny a wysoki i niski poziom agresji fizycznej dzieci Z danych wynika, że przy niskiej spójności rodziny uczniowie statystycznie znacząco częściej przyznawali się do wysokiej agresji fizycznej. W badaniu stwierdzono również współzależność między spójnością rodziny a negatywizmem, co prezentuje tabela 2. Uzyskane wskaźniki pokazują, że wystąpiła współzależność między wysoką spójnością rodziny a niskim poziomem negatywizmu. Badani spostrzegający własną rodzinę jako wysoko spójną rzadziej kwestionowali autorytet rodziców i innych osób dorosłych i w mniejszym stopniu buntowali się przeciw obowiązującym normom i nakazom, a występująca między zmiennymi zależność jest statystycznie istotna (p Tabela 2. Spójność rodziny a wysoki i niski poziom negatywizmu dzieci Badania wykazały także, że istnieje współzależność między spójnością rodziny a okazywaniem urazy - ta forma agresji przyjmuje częściej niską wartość w rodzinach o wysokiej spójności. Oprócz tego stwierdzono również współzależność między negatywizmem a adaptacyjnością rodziny. Badani, którzy spostrzegali swoje rodziny jako przeciętnie adaptacyjne, a więc posiadające ten wymiar na korzystnym, zrównoważonym poziomie, najczęściej mieli wysoki poziom negatywizmu. Osoby, które uznały swoje rodziny za wysoko adaptacyjne najczęściej miały niski poziom negatywizmu. Katarzyna Prandzioch (2004) i Anna Swatek (2004) badały związek postaw rodzicielskich z zachowaniami agresywnymi dziećmi. Postawy rodzicielskie (kochająca, wymagająca, ochraniająca, odrzucająca i liberalna) w percepcji dzieci oceniano przy pomocy Kwestionariusza PCR A. Roe i M. Siegelmana w polskiej adaptacji W. Kowalskiego. Badaniami była objęta młodzież gimnazjalna, 60 uczniów w wieku lat, w tym 27 chłopców i 33 dziewczęta (A. Swatek) oraz 65 uczniów w wieku 14 lat, wśród których było 29 chłopców i 36 dziewcząt (K. Prandzioch). A. Swatek badała tylko dwa rodzaje agresji - napastliwość fizyczną i słowną. W badaniach K. Prandzioch uchwycono współzależność między postawą kochającą, odrzucającą i 3 / 6
4 liberalną matek a poziomem agresji. Dane dotyczące postawy kochającej i negatywizmu zawiera tabela 3. Tabela 3.Postawa kochająca matek a negatywizm dzieci Jak wynika z danych, w badanej grupie dominuje wysoki poziom negatywizmu i dotyczy to zwłaszcza młodzieży wysoko oceniającej poziom postawy kochającej matek. Statystycznie istotnie częściej niski poziom negatywizmu wystąpił u uczniów nisko oceniających postawę kochającą matek. Czując się niekochani, obawiają się im sprzeciwiać. Związek postawy odrzucającej z agresją fizyczną ukazują dane w tabeli 4. Tabela 4.Postawa odrzucająca matek a napastliwość fizyczna dzieci Młodzież wysoko oceniająca postawę odrzucającą matek, prawie w 80% wykazywała wysoki poziom agresji fizycznej. Natomiast wysoki poziom postawy liberalnej matek wiąże się u ponad 60% dzieci w wieku 13 lat z autoagresją w postaci poczucia winy. W badaniach A. Swatek prowadzonych w nieco starszej grupie wiekowej (15-16 lat), stwierdzono związek między postawą liberalną matek a agresją słowną. Przy niskiej postawie liberalnej matek najczęściej występuje wysoki poziom agresji słownej dzieci, natomiast przy wysokim ich liberalizmie ten rodzaj agresji najczęściej występuje na przeciętnym poziomie. Tabela 5. Postawa liberalna matek a napastliwość słowna dzieci Rady dla kochających matek Prezentowane badania prowadzono w małych grupach, a przy małej liczbie badanych bardzo trudno uchwycić zależności między zmiennymi. Ujawniane są wtedy tylko silne współzależności. Badania potwierdziły zatem współzależność między napastliwością fizyczną badanej młodzieży a niskim poziomem spójności rodziny oraz wysokim poziomem postawy odrzucającej matek. Odrzucenie przez matkę szczególnie silnie wiąże się z wysokim poziomem napastliwości fizycznej dzieci. W systemowych teoriach wysoki poziom spójności rodziny oceniany jest jako niekorzystny dla rozwoju jednostki, prezentowane rezultaty wykazały, że istnieje współzależność między wysoką spójnością rodziny a niskim poziomem takich form agresji, jak negatywizm czy demonstracyjne okazywanie żywionej urazy. Ta współzależność nie wymaga szczególnej interpretacji, gdyż to oczywiste, że osoby silnie ze sobą związane nie będą miały skłonności do negowania własnych racji czy demonstracyjnego okazywania wrogości. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę fazę 4 / 6
5 rozwoju badanych może się okazać, że uległ zahamowaniu naturalny dla tego wieku bunt przeciw autorytetowi rodziców, który pomaga młodym ludziom w poszukiwaniu własnej tożsamości (zob. Erikson, 1997). Z tego punktu widzenia bardziej pozytywny a zarazem i zrozumiały jest wysoki poziom negatywizmu przy korzystnym, umiarkowanym poziomie adaptacyjności rodziny. Niewykluczone, że umiarkowany poziom adaptacyjności stwarza młodzieży możliwość eksperymentowania z własnym negatywizmem. Podobnie jak w badaniach K. Prandzioch, w przypadku wysokiego poziomu postawy kochającej matek, 75% dzieci przejawiało wysoki poziom negatywizmu, natomiast żadne spośród dzieci nie miało niskiego poziomu tej cechy. Czy zatem wysoki poziom kochającej postawy matek nie powinien jednak ograniczać zbyt daleko posuniętego negatywizmu dzieci? Czy też może intuicja kochających matek powoduje, że dostrzegają w tym tylko przejściowy okres buntu własnego dziecka? Wydaje się jednak, że tak duże przyzwolenie matek na negowanie zasad współżycia społecznego może spowodować wyuczenie się tego rodzaju reakcji i utrwalenie tej formy agresji. Kochającym matkom należałoby zatem zalecić daleko idącą czujność i podjęcie odważnych kroków w ograniczaniu negatywizmu dzieci. Do takiego wniosku upoważniają wyniki uzyskane ze skonfrontowania wysoko liberalnych postaw matek z poczuciem winy ich 13-letnich dzieci. Zaprezentowane tu rezultaty badań pokazują, że ponad 60% dzieci bardzo liberalnych matek ma wysoki poziom poczucia winy. Zatem brak zdecydowanego określenia przez liberalne matki, jakich norm dziecko powinno przestrzegać, powoduje, że przeżywa ono wyrzuty sumienia z powodu przekroczenia zasad, które samo sobie narzuca. Liberalizm powinien być zwiększany stopniowo, w miarę wzrastania dziecka, wtedy może wpływać ograniczająco na poziom agresji, za czym przemawiają rezultaty uzyskane w badaniach A. Swatek, gdzie u starszych, bo letnich dzieci matek o wysokim poziomie postawy liberalnej stwierdzono niższy poziom agresji słownej. BIBLIOGRAFIA Chwalińska E. (2003), Spójność i adaptacyjność rodziny a zachowania agresywne u dzieci. Częstochowa : WSP (niepublikowana praca magisterska). Erikson, E.H. (1997), Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. Obuchowska I. (2000), Agresja dzieci w perspektywie rozwojowej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 9. Olson, D.H., Sprenkle, D.H., Russel, C.S. (1979), Circumplex model of marital and family systems I: Cohesion and adaptability dimensions, family types, and clinical applications. Family Process, 18. Prandzioch K. (2004), Postawy rodzicielskie matek a zachowania agresywne dzieci. Częstochowa :WSP (niepublikowana praca magisterska). Radochoński, M. (1987), Choroba a rodzina. Rzeszów: WSP. Swatek A. (2004), Postawy rodzicielskie matek a zachowania agresywne dzieci. Częstochowa: WSP (niepublikowana praca magisterska). Tyszkowa, M. (1996), Jednostka a rodzina: interakcje, stosunki, rozwój. w: M Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju człowieka, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Ziemska M. (1973), Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna. 5 / 6
6 6 / 6
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoJakość systemu rodzinnego a czynniki chroniące i czynniki ryzyka w profilaktyce zachowań dysfunkcjonalnych
Jakość systemu rodzinnego a czynniki chroniące i czynniki ryzyka w profilaktyce zachowań dysfunkcjonalnych dr Wiesław Poleszak Zakład Pomocy Psychologicznej i Psychoprofilaktyki Wydział Pedagogiki i Psychologii
Bardziej szczegółowoKryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum
Kryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum Wartości, które człowiek ceni, wybiera i realizuje, pozostają w istotnym związku z rozwojem
Bardziej szczegółowoDzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska
Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska Podstawy teoretyczne Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci w wieku do 4 lat: do 2 roku życia poczucie
Bardziej szczegółowoPsychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka
Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka Konferencja jest współfinansowana ze środków m.st. Warszawa. Porządek życia rodzinnego Zasady Granice Chaos Status quo związane
Bardziej szczegółowoProblemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej
Zakończenie Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej Do problemu głównego zostały sformułowane następujące problemy szczegółowe, które przedstawię poniżej.
Bardziej szczegółowoZaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości U dzieci i młodzieży nie rozpoznajemy zaburzeń osobowości, a jedynie nieprawidłowy rozwój osobowości. Zaburzenia osobowości: Zaburzenia osobowości definiujemy jako głęboko utrwalone
Bardziej szczegółowoWpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak
1 Wpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak 2 W rozwoju człowieka sfera uczuciowa jest niezmiernie delikatna i wymaga wielkiej troski oraz uwagi ze strony
Bardziej szczegółowoRodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.
Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.
Bardziej szczegółowoInteligencja emocjonalna a sukces ucznia
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoKONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA
KONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA Małgorzata Sitarczyk Zakład Psychologii Wychowawczej i Psychologii Rodziny Instytut Psychologii UMCS ZNACZENIE RELACJI RODZICE -
Bardziej szczegółowoŻałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria
Bardziej szczegółowoWyróżniono 6 ważnych elementów szacowania ryzyka i potrzeby ochrony dziecka w relacjach rodzic dziecko
Anna Bakuła Jak diagnozować krzywdzenie dziecka Wielu autorów twierdzi, że na zjawisko maltretowania dzieci należy spojrzeć z perspektywy właściwości indywidualnych dziecka, cech jego rodziny jako systemu,
Bardziej szczegółowoKierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego Dorota Merecz Zakład Psychologii Pracy Psychologiczne konsekwencje uczestnictwa w wypadku
Bardziej szczegółowoZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA
ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA KARINA OWSIANKO PSYCHOLOG, PEDAGOG RESOCJALIZACYJNY DZIECKO KRZYWDZONE. Zamknij się! Uspokój się albo pożałujesz, że się urodziłeś
Bardziej szczegółowoŚcieżki ku dorosłości: zróżnicowanie warunków sukcesu życiowego i zawodowego
2 Kongres Polskiej Edukacji Sesja nr 2: Odroczona dorosłość: jak przygotować młodych ludzi do wejścia w dorosłe życie? Ścieżki ku dorosłości: zróżnicowanie warunków sukcesu życiowego i zawodowego Prof.
Bardziej szczegółowoWnioski z badań przeprowadzonych w 2007 roku
Wnioski z badań przeprowadzonych w 2007 roku 1. Problemy związane z piciem alkoholu, używaniem narkotyków i przemocą rówieśniczą w szkole w ocenie uczniów. Palenie papierosów: Wśród uczniów klas szóstych
Bardziej szczegółowoAnaliza zjawiska i aspekt prawny.
Analiza zjawiska i aspekt prawny. Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowe środki przemocy
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. Szkoła Podstawowa im Emilii Gierczak w Gródkowie
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Szkoła Podstawowa im Emilii Gierczak w Gródkowie 2016-09-14 Program profilaktyczny jest skorelowany z oddziaływaniami wychowawczymi zawartymi w Programie Wychowawczym Szkoły
Bardziej szczegółowoPięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka
OSOBOWOŚĆ Pięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka Jak powstała koncepcja Wielkiej Piątki? Poszukiwania podstawowych wymiarów osobowości: - leksykalne badania Allporta i Odberta, w wyniku których
Bardziej szczegółowoPOSTAWY RODZICIELSKIE
POSTAWY RODZICIELSKIE Wychowanie bez błędów jest mitem. Nic takiego nie istnieje. I nie tylko nie istnieje, ale wręcz nie powinno istnieć. Rodzice są ludźmi. Popełniają więc błędy i nie wiedzą wszystkiego.
Bardziej szczegółowoPROJEKT SOCJALNY UZALEŻNIENIOM. Realizatorzy: Anna Osiewicz Aleksandra Zaborska Joanna Krzemińska Alicja Kowalska Joanna Trytek
PROJEKT SOCJALNY UZALEŻNIENIOM Realizatorzy: Anna Osiewicz Aleksandra Zaborska Joanna Krzemińska Alicja Kowalska Joanna Trytek 1. Opis problemu Rodzina winna zaspokajać potrzeby fizjologiczne jak i psychologiczne
Bardziej szczegółowoRozwój emocjonalny i społeczny. Paula Ulrych Beata Tokarewicz
Rozwój emocjonalny i społeczny w okresie dorastania Paula Ulrych Beata Tokarewicz Ogólna charakterystyka 11/12 19 lat Szeroka skala przemian, kształtowanie charakteru, próba ról Nie każdy przechodzi kryzys
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoRaport z ewaluacji wewnętrznej dotyczącej przestrzegania norm społecznych w Szkole Podstawowej w Karpicku
Raport z ewaluacji wewnętrznej dotyczącej przestrzegania norm społecznych w Szkole Podstawowej w Karpicku Opracowała M. Janas 1 Spis treści: 1. Wprowadzenie.. s. 3. 2. Analiza... s. 5. 3. Podsumowanie
Bardziej szczegółowo2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole
17 2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole 2.1. Zjawisko przemocy w szkołach w opiniach badanych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoAnna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
Bardziej szczegółowoProfilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku
Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Raport NIK Przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród dzieci i młodzieży szkolnej
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji pojawienia się niepełnosprawnego dziecka mgr Katarzyna Kowalska Dziecko niepełnosprawne w rodzinie Według
Bardziej szczegółowo1. Mam zwyczaj sadzić, że inni są lepsi ode mnie. tak nie 2. Często jestem podejrzliwy w stosunku do motywów działań innych ludzi. tak nie 3.
ASERTYWNOŚĆ TEST Poniższy test to kwestionariusz autopercepcji wg Anni Townend (publikacja Jak doskonalić asertywność ). W teście znajduje się 80 krótkich pytań na każde odpowiedz TAK lub NIE. Całość zajmuje
Bardziej szczegółowoPraca ze sprawcą przemocy
Praca ze sprawcą przemocy stawianie granic w stosowaniu przemocy motywowanie do korzystania z pomocy Anna Wojciechowska Plan pracy Ogólne informacje nt przemocy w rodzinie Psychologiczna charakterystyka
Bardziej szczegółowoPrzemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych. Bydgoszcz 08.10.2015r.
Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych Bydgoszcz 08.10.2015r. Przemoc psychiczna Przemoc psychiczna to przewlekła, niefizyczna interakcja między dzieckiem i opiekunem, obejmująca
Bardziej szczegółowoMaciej Wichrowski Środowisko rodzinne a zachowania agresywne młodzieży. Pedagogika Rodziny 1/2,
Maciej Wichrowski Środowisko rodzinne a zachowania agresywne młodzieży Pedagogika Rodziny 1/2, 151-157 2011 Pedagogika Rodziny. Family Pedagogy nr 1(2)/2011, ss. 151 157 Maciej Wichrowski Środowisko rodzinne
Bardziej szczegółowoTEST ASERTYWNOŚĆ. Poniższy test to kwestionariusz autopercepcji wg Anni Townend (publikacja Jak doskonalić asertywność ).
TEST ASERTYWNOŚĆ Poniższy test to kwestionariusz autopercepcji wg Anni Townend (publikacja Jak doskonalić asertywność ). W teście znajduje się 80 krótkich pytań na każde odpowiedź bliżej prawdy o Tobie
Bardziej szczegółowoOPINIA O UCZENNICY/UCZNIU sprawiającej/ym trudności wychowawcze. Imię i nazwisko... Data i miejsce urodzenia... Adres... Szkoła...klasa...
pieczęć szkoły miejscowość, data OPINIA O UCZENNICY/UCZNIU sprawiającej/ym trudności wychowawcze Imię i nazwisko.... Data i miejsce urodzenia...... Adres.... Szkoła...klasa.... Czy występują kłopoty w
Bardziej szczegółowoZnaczenie więzi w rodzinie
Znaczenie więzi w rodzinie Instytut Psychologii KUL Dagmara Musiał WPROWADZENIE Na proces budowania więzi w rodzinie można spojrzeć z wielu perspektyw naukowych Użytecznym paradygmatem jest paradygmat
Bardziej szczegółowoKompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów. Ilość godzin 10
Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów Nazwa bloku I Dogoterapia Zagadnienia teoria Podstawowe zagadnienia Interakcje między człowiekiem z zwierzęciem.
Bardziej szczegółowoPRZEMOC I AGRESJA W SZKOLE. Lista wskazówek pomagających rozpoznać ofiary przemocy w szkole:
ŹRÓDŁEM INSPIRACJI IMPULS DO ROZWOJU EDUKACJI NIEPUBLICZNY OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI ul. Piłsudskiego 26a/7 86-300 Grudziądz tel.668850190, 668810530 biuro@impulsedu.pl www.impulsedu.pl PRZEMOC
Bardziej szczegółowoPatrycja Kurowska-Kowalczyk
Patrycja Kurowska-Kowalczyk Tło demograficzne zjawiska rozwodu Demograficzne dane statystyczne pokazują w ostatnich latach utrzymanie liczby rozwodów w Polsce na poziomie około 60 66 tysięcy: 2007 rok
Bardziej szczegółowoRodzina w procesie wspierania zdolności i zainteresowań ucznia. Dr Sylwia Gwiazdowska-Stańczak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Rodzina w procesie wspierania zdolności i zainteresowań ucznia Dr Sylwia Gwiazdowska-Stańczak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Dlaczego rodzina jest ważna? Czym jest rodzina rozumienie systemowe
Bardziej szczegółowoŚwietlica socjoterapeutycznadobra praktyka w profilaktyce zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Ewa Janik
Świetlica socjoterapeutycznadobra praktyka w profilaktyce zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży Ewa Janik ZDROWIE PSYCHICZNE Zdrowie psychiczne jest różnie definiowane przez poszczególne dziedziny nauki:
Bardziej szczegółowoDiagnoza i terapia dzieci lękliwych z punktu widzenia pedagoga Postawy rodzicielskie a lęk u dziecka w wieku szkolnym
Kurs dokształcający z zakresu Diagnoza i terapia dzieci lękliwych z punktu widzenia pedagoga Postawy rodzicielskie a lęk u dziecka w wieku szkolnym Szczegółowy plan szkolenia: I. Rodzina jako środowisko
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo w szkole perspektywa ewaluacyjna. Katarzyna Salamon -Bobińska Bartłomiej Walczak
Bezpieczeństwo w szkole perspektywa ewaluacyjna Katarzyna Salamon -Bobińska Bartłomiej Walczak Harmonogram spotkania 9:00 10:00 Rejestracja uczestników 10:00 11:45 Sesja I: bezpieczeństwo perspektywa ewaluacji
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015
Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI
UNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI ŁUCJA JAROCH MOTYWY WYBORU ZAWODU PRZEZ UCZNIÓW KLAS III GIMNAZJALNYCH Z RÓŻNYCH ŚRODOWISK SPOŁECZNYCH Praca magisterska napisana pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wstęp Anna Izabela Brzezińska, Weronika Syska CZĘŚĆ I WPROWADZENIE: PROBLEM I PROGRAM BADAŃ
SPIS TREŚCI Wstęp Anna Izabela Brzezińska, Weronika Syska... 13 CZĘŚĆ I WPROWADZENIE: PROBLEM I PROGRAM BADAŃ Rozdział 1 Dorastanie do dorosłości: odraczane czy opóźnione? Anna Izabela Brzezińska... 23
Bardziej szczegółowoCzyli, jak efektywnie współpracować z rodzicami. Radom 2012
Czyli, jak efektywnie współpracować z rodzicami Radom 2012 Katarzyna Ziomek doradca metodyczny Radomskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli katarzyna.ziomek@rodon.radom.pl Są doskonałym źródłem informacji
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum:
Scenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum: Opracowała: mgr Anna Wojtkowiak Gimnazjum Gorzyce Wielkie. Temat : Odpowiedzialne rodzicielstwo. Rola matki i ojca w rodzinie. Treść
Bardziej szczegółowoRodzice dzieci z ASD Radości i rozterki
Rodzice dzieci z ASD Radości i rozterki O D M I E N N O Ś Ć W F U N K C J O N O WA N I U R O D Z I N Y D Z I E C K A Z E S P E K T R U M A U T Y Z M U O D R O D Z I N P O S I A D A J Ą C Y C H Z D R O
Bardziej szczegółowoEKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Psychologia i interakcje społeczne Doskonalenie współpracy w rodzinie Anna Konopka Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 13.10.2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
Spis treści Wstęp....................................................... 7 1. Zaburzenia oddawania moczu w aspekcie medycznym........... 11 1.1. Definicje i charakterystyka zaburzeń oddawania moczu......
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie
1 Rozwód jako przeżycie 01 Potrafi opisać psychologiczne konsekwencje Psychologiczne problemy rodzin traumatyczne rozwodu dla małżonków oraz osób z ich rozwodzących się najbliższego otoczenia społecznego.
Bardziej szczegółowoSzkolny kodeks postępowania wobec aktów agresji i przemocy Szkoły Podstawowej nr 29 w Lublinie Wstęp
Szkolny kodeks postępowania wobec aktów agresji i przemocy Szkoły Podstawowej nr 29 w Lublinie Wstęp Narastanie agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży jest obecnie jednym z najpoważniejszych problemów,
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoWybierz zdrowie i wolność
O przedsięwzięciu Program profilaktyki uzależnień Wybierz zdrowie i wolność Niniejszy program stanowi wypadkową zdobytej na szkoleniach wiedzy i doświadczeń własnych autorki, które przyniosło kilkanaście
Bardziej szczegółowoProgram autorski Poznaję uczucia
Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowoPROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania
PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest
Bardziej szczegółowoNIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA Joanna Trochimowicz Definiowanie niepełnosprawności Dwojakiego rodzaju kryteria uznawania kogoś za osobę niepełnosprawną: biologiczne czyli uszkodzenia narządów i ich czynności,
Bardziej szczegółowoRola rodziców i nauczycieli w procesie adaptacji dziecka w szkole
Organizator: Kuratorium Oświaty w Gdańsku 8 i 9 grudnia 2015 roku Konferencje dla Nauczycieli pt.: Szkolne progi: jak pomóc uczniom przejść do klasy czwartej? PSYCHOLOGIA na UAM od 1919 roku Rola rodziców
Bardziej szczegółowoROLA OTOCZENIA W AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
ROLA OTOCZENIA W AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Osoba z niepełnosprawnością w życiu społecznym Postawy otoczenia społecznego wobec osób niepełnosprawnych i ich wpływ na funkcjonowanie osoby
Bardziej szczegółowoNIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 7
NIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 7 JAK POSTAWY RODZICÓW WPŁYWAJĄ NA ROZWÓJ DZIECKA? Człowiek przychodzi na świat jako bezbronna istota, niezdolna do samodzielnego istnienia. Jej życie i rozwój uzależnione są od
Bardziej szczegółowoWybrane programy profilaktyczne
Wybrane programy profilaktyczne Program Wzmacniania Rodziny Ogólne informacje na temat programu Program Wzmacniania Rodziny jest polską adaptacją amerykańskiego Strenghening Family Program Adaptacja została
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 60 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 60 SECTIO D 2004 Instytut Nauk o Rodzinie KUL* Department of Family Sciences KUL Kierownik: Prof. dr hab. Mirosław Kalinowski
Bardziej szczegółowoBUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI
BUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI Współczesna pedagogika opiekuńcza zwraca coraz większą uwagę na rolę rodziców i rodziny w życiu dziecka. Podkreśla ich znaczenie dla prawidłowego
Bardziej szczegółowoCo to jest asertywność
ASERTYWNOŚĆ Co to jest asertywność To umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, preferencje, uczucia, przekonania, poglądy, wartości, bez odczuwania wewnętrznego dyskomfortu i nie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka wybranych niewłaściwych postaw rodzicielskich
Marzanna Farnicka Hanna Liberska ROCZNIK LUBUSKI Tom 40, cz. 1, 2014 PRZEJAWY AGRESYWNOŚCI WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY I ICH UWARUNKOWANIA RODZINNE Na rolę niekorzystnych oddziaływań wychowawczych we wczesnym
Bardziej szczegółowoPUBLICZNA BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA W KONINIE
PUBLICZNA BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA W KONINIE 62-510 Konin, ul. Przemysłowa 7 tel.centr. (63) 242 63 39 (63) 249 30 40 e-mail pbp@pbpkonin.pl www.pbpkonin.pl Ojcostwo Zestawienie bibliograficzne w wyborze
Bardziej szczegółowoO roli osób znaczących w rozwoju dzieci i młodzieży
Akredytacja Państwowej Komisji Akredytacyjnej (Uchwała Nr 474/2010 z dn. 27. 05. 2010 roku) Warszawskie Forum Rodziców nt.: Jakich autorytetów poszukuje współczesna młodzież Warszawskie Centrum Innowacji
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 12 zaliczenie z oceną
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Mieczysław Plopa Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów:
Bardziej szczegółowoModel autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny. Pozytywne i negatywne skutki
Model autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny Pozytywne i negatywne skutki Dzieci mają niskie poczucie własnej wartości zachowują się ulegle. Lub przeciwnie buntują się przeciwko wszystkim i
Bardziej szczegółowoWykres 27. Często rozmawiasz z rodzicami na temat agresji, autoagresji lub innych problemów?
1. Wpływ środowiska rodzinnego na zachowania autoagresywne Do czynników środowiskowych wskazujących na źródła agresji zalicza się rodzinę, także jej dalszy wpływ na wielopokoleniowe rodziny, przekazywanie
Bardziej szczegółowo3/17/2015 DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI
DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA dr Agnieszka Kacprzak DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ Dewiacja postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie Przestępczość postępowanie niezgodne z normami przyjętymi
Bardziej szczegółowoJózef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK. w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności
Józef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności Wydawnictwo WAM Kraków 2009 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 5 ROZDZIAŁ I ROZWÓJ SEKSUALNY W OKRESIE DZIECIŃSTWA
Bardziej szczegółowoPedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy.
Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy. Pedagogizacja rodziców jest to działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do psychologii
Wprowadzenie do psychologii wychowania Psychologia wychowawcza - pedagogiczna Literatura podstawowa: Brzezińska A. (2000). Psychologia wychowania. [W:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki,
Bardziej szczegółowoJakie nadzieje możemy wiązać z metodą projektu? Aleksandra Karasowska
1 Jakie nadzieje możemy wiązać z metodą projektu? Aleksandra Karasowska W poprzednich artykułach zostały przedstawione przesłanki, jakie skłoniły nas do wyboru projektu jako metody dostarczania dzieciom
Bardziej szczegółowoPostawy dzieci wobec aspiracji edukacyjnych swoich rodziców
Postawy dzieci wobec aspiracji edukacyjnych swoich rodziców zestawienie bibliograficzne w wyborze Wybór i opracowanie: Marta Boszczyk POSTAWY Korekta Anna Knajder-Sowa 1. Bohner, Gerd : Postawy i zmiana
Bardziej szczegółowoFILOLOGIA POLSKA, SPECJALNOŚĆ NAUCZYCIELSKA PEŁNA I UZUPEŁNIAJĄCA
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia PSYCHOLOGIA. Kod modułu kształcenia - PSYR 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny OBOWIĄZKOWY DLA
Bardziej szczegółowoYNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań
YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań Zaburzenie/choroba jako forma adaptacji do sytuacji trudnej
Bardziej szczegółowoSkłada się on z czterech elementów:
Asertywność umiejętność powiedzenia nie, odmowy lub obrony własnych postaw, granic, psychologicznych w taki sposób, aby z jednej strony nie odczuwać wyrzutów sumienia, że sie powidzialo nie, kiedy ktoś
Bardziej szczegółowoHalina Jankowska Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój potrzeby osiągnięć u dzieci w młodszym wieku szkolnym
Halina Jankowska Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój potrzeby osiągnięć u dzieci w młodszym wieku szkolnym Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne 5, 75-81 1991 Kieleckie Studia
Bardziej szczegółowoPsychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. nosprawnych. w Warszawie. Konferencja nt.
Konferencja nt.: Niepełnosprawni szanse i perspektywy włąw łączenia społecznego koncepcja rozwiąza zań systemowych. Warszawa: 10.10.2006 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Psychospołeczne uwarunkowania
Bardziej szczegółowoUZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny
UZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny Uzależnienie jest chorobą całej rodziny Relacje w rodzinie, której ktoś pije nadmiernie, zazwyczaj ulegają dużym zmianom. Każdy na swój sposób próbując poradzić
Bardziej szczegółowoWokół pojęcia rodziny
Wokół pojęcia rodziny Marta Pietrycha (studentka WZPiNoS KUL Stalowa Wola) Słowa kluczowe: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, socjologia, psychologia, pedagogika, instytucja, mikrogrupa, grupa społeczna,
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji
Konferencja: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji Warszawa, 19 września 2014r. Cele konferencji: Upowszechnianie wiedzy o znaczeniu wczesnego wspomagania dla rozwoju małego
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY SPOŁECZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ W WĘGRACH
PROGRAM PROFILAKTYCZNY SPOŁECZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ W WĘGRACH na lata 2008/2010 JESTEŚMY KULTURALNI; SZANUJEMY SIEBIE NAWZAJEM, DBAMY O ZDROWIE I BEZPIECZEŃSTWO Program opracowano na podstawie: 1. Rozporządzenia
Bardziej szczegółowoZadania rodziców i nauczycieli w rozwijaniu zdolności dzieci
Akredytacja Państwowej Komisji Akredytacyjnej (Uchwała Nr 474/2010 z dn. 27.05. 2010r.)1111 Zadania rodziców i nauczycieli w rozwijaniu zdolności dzieci Prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska Instytut Psychologii
Bardziej szczegółowodr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Bardziej szczegółowoRozwój zawodowy człowieka Agnieszka Nagodzińska - Bociek
Rozwój zawodowy człowieka Agnieszka Nagodzińska - Bociek Rozwój zawodowy człowieka wg Donalda Supera składa się z pięciu stadiów: rośnięcia, eksploracji, stabilizacji, zachowania status quo i schyłkowego
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Pod red. Barbary Woynarowskiej - Życie bakterii. Spis treści. Barbara Woynarowska
Księgarnia PWN: Pod red. Barbary Woynarowskiej - Życie bakterii Spis treści Przedmowa... 11 CZĘŚĆ I. Edukacja zdrowotna podstawy teoretyczne i metodyczne Barbara Woynarowska ROZDZIAŁ 1. Zdrowie... 17 1.1.
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoCZEGO DZIECI POTRZEBUJĄ? 1
CZEGO DZIECI POTRZEBUJĄ? 1 Wprawdzie nie jesteśmy rodzicami doskonałymi, ale wystarczająco dobrymi, jeżeli kochamy nasze dzieci i staramy się, najlepiej jak potrafimy, dobrze je wychować. Bruno Bettelheima
Bardziej szczegółowoZadania rodziców i nauczycieli w rozwijaniu zdolności dzieci
Akredytacja Państwowej Komisji Akredytacyjnej (Uchwała Nr 474/2010 z dn. 27.05. 2010r.)1111 Zadania rodziców i nauczycieli w rozwijaniu zdolności dzieci Prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska Instytut Psychologii
Bardziej szczegółowoDr Marta Kochan - Wójcik Psychologia
Dr Marta Kochan - Wójcik Psychologia "Nauczyciel przedmiotów zawodowych w zakresie organizacji usług gastronomicznych i hotelarstwa oraz architektury krajobrazu - studia podyplomowe" projekt realizowany
Bardziej szczegółowo