Energy. Forum. V ENERGY FORUM Sopot Poland, 8-10 November, 2010

Transkrypt

1 Energy Forum V ENERGY FORUM Sopot Poland, 8-10 November, 2010 XX ECONOMIC FORUM Krynica Poland, 8-10 September, 2010

2

3 Energy Forum V Forum Energetyczne Sopot, 8-10 listopada 2010 V Energy Forum Sopot, Poland, 8-10 November, 2010 XX Forum Ekonomiczne Krynica-Zdrój, 8-10 września 2010 XX Economic Forum Krynica-Zdrój, Poland, 8-10 September, 2010 Partner of the V Energy Forum Organizer

4 Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej The Projec t has been co - financed by the National Fund for Enviromental Protection and Water Management ISBN Wydawca: Fundacja Instytut Studiów Wschodnich (Instytut Wschodni) ul. Solec 85, Warszawa tel.: fax: forum@isw.org.pl Fotografie: Archiwum Fundacji Instytut Studiów Wschodnich Fundacja Instytut Studiów Wschodnich Warszawa 2010 ISBN Publisher: Foundation Institute for Eastern Studies (Eastern Institute) ul. Solec 85, Warsaw, Poland tel.: fax: forum@isw.org.pl Photographs Archives of the Eastern Institute Foundation Institute for Eastern Studies (Eastern Institute) Warsaw 2010 Spis treści: Słowo wstępne... 5 Strategia energetyczna w Europie biznes i polityka...6 Jak zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na energie w Europie? Szanse i zagrożenia...22 Odnowa energetyczna alternatywne źródła energii Media o Forum...56 Forum Ekonomiczne Contents: Introduction... 5 Energy strategy in Europe business and politics...7 How to satisfy the growing demand for energy in Europe? Chances and threats...23 Revival in energy alternative sources of energy Media about the Forum...57 Economic Forum... 58

5 Politics Business Renewable Energy Słowo wstępne Zygmunt Berdychowski Dyskusja o problemach energetycznych Europy zawsze była jednym z najważniejszych punktów Forum Ekonomicznego w Krynicy, czego dowodem jest to że od 5 lat organizujemy specjalne Forum Energetyczne. Dający się zauważyć od kilku lat ogromny wzrost znaczenia energetyki dla rozwoju państw, regionów czy całych kontynentów potwierdza słuszność podjętej kilka lat temu decyzji o poświęceniu tej tematyce osobnego spotkania umożliwiającego otwartą debatę najwyższych przedstawicieli ze świata polityki i biznesu na temat wyzwań i zagrożeń wynikających z aktualnego stanu rzeczy oraz tego jak region Europy Środkowej może wpływać na politykę energetyczną Unii Europejskiej. Tematyka Forum zawsze bardzo mocno koresponduje z najważniejszymi wyzwaniami energetycznymi naszego kontynentu. Stąd nie zabrakło podczas XX Forum Ekonomicznego i V Forum Energetycznego dyskusji o potrzebie budowy europejskiego systemu energetycznego, konieczności oszczędzania energii w dziedzinach gdzie możliwości do tego są największe czyli w transporcie i budownictwie, rozwoju nowoczesnych technologii w zakresie inteligentnych sieci przesyłowych, magazynowania energii czy biopaliw oraz koordynowania działań poszczególnych państw regionu w zakresie polityki energetycznej z zagranicznymi partnerami. Wszystkie te zagadnienia porusza przedstawiony w listopadzie przez Komisję Europejską plan Energia 2020 zawierający zarys priorytetów w zakresie energetyki. Jego realizacja ma spowodować, że za 10 lat wspólnotowy rynek producentów i dystrybutorów energii będzie bardziej konkurencyjny, konsumenci energii będą mieli zagwarantowane bezpieczeństwo dostaw a negatywny wpływ na zmiany klimatu zostanie mocno ograniczony. Jestem przekonany, że także nasze spotkania stanowią ważny krok do osiągnięcia tych celów. Introduction Zygmunt Berdychowski Przewodniczący Rady Programowej Forum Ekonomicznego w Krynicy Zygmunt Berdychowski Chairman of the Economic Forum Programme Council in Krynica Zygmunt Berdychowski Energy concerning the energy issues have always been one of the most important items on the agenda of the Economic Forum in Krynica, which is proven by the fact that we have organized a special Energy Forum for the past 5 years. Observable for a few years, a dramatic increase of the power sector importance for the development of states, regions or entire continents has confirmed that the right decision was taken a few years ago to organize a special meeting devoted to this subject matter in order to facilitate open debate among the most important representatives of the world of politics and business on challenges and threats resulting from the current state of affairs and how the region of Central Europe can influence the energy policy of the European Union. The Forum has always very closely reflected the most important challenges for energy in our continent. Hence, in both Krynica and Sopot there was talk of the need to build and save energy where possible in transport and construction, development of new technologies within the scope of intelligent transmission networks, energy storage or biofuels and coordination of the actions of individual states in the region within the scope of energy policy with foreign partners. All these issues are mentioned in the plan presented in November by the European Commission s Energy 2020 agenda, which outlines priorities in the area of energy. Its implementation is expected to cause the community market of energy producers and distributors to become more competitive in 10 years, with energy consumers having guaranteed security of supply and the negative impact on climate changes being substantially reduced. I am convinced that also our meetings are an important step towards achievement of these objectives.

6 Polityka Biznes Energia odnawialna POLITYKA Strategia energetyczna w Europie Waldemar Pawlak, Wicepremier i Minister Gospodarki, Polska: Myślę, że już za rok będziemy mogli odpowiedzieć na pytanie, czy i ile jest w Polsce złóż gazu łupkowego. Pamiętajmy jednak, że ich ewentualna eksploatacja na skalę przemysłową będzie możliwa dopiero w perspektywie 7-10 lat. Waldemar Pawlak, Deputy Prime Minister and Minister of Economy, Poland: I think that in one year we will be able to answer the question as to whether we will have shale gas deposits in Poland and how many of them. However, let s remember that their possible extraction on industrial scale will only be possible in the perspective of 7-10 years. Energia jako miernik strategii politycznej i rynku Większość polityków wypowiadając się na temat strategii energetycznej twierdzi że, Europa powinna być energetycznie niezależna. By to osiągnąć potrzebne są m.in.: nowe źródła energii, wspólne podejście całej Unii Europejskiej do krajów spoza Europy, a także stosowanie zasady solidarności energetycznej. Niestety, w wyniku różnego rodzaju zależności i konfliktów interesów wciąż brakuje spójnej polityki energetycznej Unii. Mirek Topolanek, były premier Czech, podczas sesji inauguracyjnej V Forum Energetycznego w Sopocie podkreślał, że Europa stoi przed rozwiązaniem strategicznych zadań sektora energetycznego. To za czasów jego kadencji Czechy jako kraj przewodzący UE zmierzyły się z misją negocjacji z Rosją w czasie pamiętnego kryzysu gazowego w 2009 roku. Kolejny uczestnik tej debaty Luis Fernando Mira Amaral Prezes BIC Bank, były Minister Przemysłu i Energetyki Portugalii spojrzał na kwestię strategii energetycznej z punktu widzenia zasad wolnego rynku. Przyznał on, że jest zwolennikiem interwencjonizmu państwa w sektor energetyczny, ale to rynek ma decydować jakie źródła energii są rozwijane. Zauważył też, że politycy, którzy zaczynają zajmować się rynkiem energetycznym popełniają mnóstwo błędów szkodzących rozwojowi tego sektora. Zły klimat dla Europejskiej gospodarki i energetyki? Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Marek Swora podczas dyskusji ocenił, że dla rynku niezbędny jest niezależny regulator. Przywołał on przykład modelu regulacji brytyjskiej, który polega na tworzeniu bodźców stymulujących rozwój całego sektora energetycznego. W opinii prezesa URE wzrost gospodarczy musi objąć także wzrost wykorzystania energii. Swora stwierdził, że odpowiedzią na problem powiązań rynku i polityki, jest deregulacja, ale w obrębie postępujących zmian klimatycznych i narzędzi jakie tu stosujemy. 6

7 Politics Business Renewable Energy POLITICS Energy strategy in Europe business and politics Energy as a measure of the political strategy and the market The majority of politicians who comment on the energy strategy say that Europe should be energy independent. In order to achieve this, Europe needs, among other things, new energy sources, a common approach to non-eu countries, and to follow the principle of energy solidarity. Unfortunately, as a result of various types of interrelations and conflicts of interest, the EU is still short of a common energy policy. During the opening session of the V Energy Forum in Sopot, Mirek Topolanek, former Prime Minister of the Czech Republic emphasized that Europe is expected to solve strategic tasks of the energy sector. It was during his term of office when the Czech Republic, as the country presiding in the EU, faced the challenge of negotiating with Russia to settle the memorable gas crisis In Another participant of the debate, Luis Fernando Mira Amaral, President of BIC Bank, former minister of industry and energy of Portugal perceived the issue of energy strategy from the point of view of free market principles. Being in favor of state interventionism in the energy sector, he nonetheless said that it is the market that has to decide which energy sources are to be developed. He also noticed that politicians, who are beginning to address the energy market, commit many mistakes detrimental to the development of this sector. Bad climate for European economy and energy? The President of the Energy Regulatory Office, Mariusz Swora, expressed the opinion that the market needs an independent regulator. He recalled the example of the British model of regulation, which involves the introduction of incentives stimulating the development of the entire energy sector. According to the president of the ERO, economic growth must also include increased use of energy. Swora noted that deregulation is the answer to the problem between the Luis Fernando Mira Amaral, Dyrektor, Bank BIC Portugalia, Minister ds. Przemysłu i Energii ( ), Portugalia; Luis Fernando Mira Amaral, CEO, Bank BIC Portugal, Minister of Industry and Energy ( ), Portugal Aleksander Grad, Minister Skarbu Państwa, Polska; Aleksander Grad, Minister of Treasury, Poland Francis Bailly, Wiceprezes ds. europejskich, GE, Belgia; Francis Bailly, GE Vice-President European Affairs, Belgium 7

8 Polityka Biznes Energia odnawialna Bezpieczeństwo energetyczne nowe wyzwania dla europejskiej polityki zagranicznej. Od lewej: Friedbert Pflueger, Dyrektor Europejskiego Centrum Energii i Bezpieczeństwa Dostaw, King s College, Niemcy, Ilcham Szabanow, Dyrektor, Centrum Studiów Energetycznych, Azerbejdżan, Oleksandr Todijczuk, Prezes, Kijowski Międzynarodowy Klub Energetyczny Q-Club, Ukraina Energy Security - New Challenges for the European Foreign Policy. From the left: Friedbert Pflueger, Director European Centre for Energy and Resource Security/ EUCERS, King s College, Germany, Ilham Shabanov, Director, Center for Energy Research, Azerbaijan, Oleksandr Todiichuk, President, International Energy Club Q-Club, Ukraine Podsumowując dyskusje na Forum prezes Swora przyznał, że europejska polityka energetyczna powoli absorbuje zasadę solidarności jednak ma poważny problem z realizacją innej ważnej zasady subsydiarności, rozumianej, jako wzmocnienie sfery autonomii decyzyjnej wspólnot, które ją tworzą. Jego zdaniem pakiet energetyczno klimatyczny pustoszy gospodarki państw członkowskich Unii. Co więcej, w dobie kryzysu finansowego, który dotyka coraz to nowe państwa członkowskie forsowane są nowe pomysły dotyczące zaostrzenia wynikających z niego obciążeń. Traci na tym gospodarka Unii, z której uciekają coraz to nowe gałęzie przemysłu. Oferowana w zamian gospodarka oparta na wiedzy póki co nie może być uznana za realny substytut dla zanikających branż sektora. Unia Europejska traci konkurencyjność wobec gospodarek Stanów Zjednoczonych, Indii i Chin, które szanując swoją gospodarkę nie realizują tak ambitnych celów w walce z klimatem, a przy tym lepiej sobie radzą z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy. W opinii Marisuza Swory polityka klimatyczna Unii Europejskiej oznacza de facto upadek rynku w energetyce, który budowany jest z mozołem w oparciu o przepisy dyrektyw liberalizacyjnych. Jego zdaniem nie można przyjmować założenia, że wzrost gospodarczy może zostać zrealizowany bez konsumpcji większych ilości energii. Doświadczenie wskazuje, że takie założenie się nie sprawdza. Pakiet klimatyczny, wraz z systemem handlu emisjami oznacza przekazanie w ręce polityków i urzędników nowych funduszy, zbieranych poza systemem podatkowym. Ich redystrybucja rzecz jasna daje władzę i możliwość jej utrzymania. Nie ma w tym więc nic z wolnego rynku. Dlatego zdaniem Mariusza Swory Europie potrzebna jest nowa polityka, która kładzie nacisk na wzmocnienie konkurencji służącej odbiorcom energii, na bezpieczeństwo dostaw oraz na poważnie potraktowaną innowacyjność. Apel o solidarność w sferze polityki energetycznej Temat bezpieczeństwa energetycznego był także szeroko dyskutowany na Forum Ekonomicznym w Krynicy. Prezydent Bronisław Komorowski powiedział, że solidarność energetyczna i liberalizacja rynku energetycznego mogą przyczynić się do obniżenia kosztów produkcji europejskiej i uczynić ją konkurencyjną. Jak podkreślił prezydent Komorowski, Polska chciałaby, by solidarność energetyczna i wspólne myślenie o przyszłości Europy oznaczało poszanowanie faktu istniejącego obiektywnie, że Polska i wiele innych krajów dołączyły do UE z ogromnymi zapóźnieniami, z trudnymi doświadczeniami 8

9 Politics Business Renewable Energy market and politics, but within the scope of climate changes and tools, which we apply here. To summarize the discussion taking place during the Forum, president Swora admitted that the European energy policy slowly absorbs the principle of solidarity, although it has a serious problem with following the implementation of another important principle subsidiarity, understood as the sphere of decision-making autonomy, which strengthens the communities formulating it. In his view, the EU climate and energy package devastated economies of the Member States. Moreover, during the financial crisis, which affects an increasing number of Member States, one can see an enforcement of new ideas related to the tightening of resulting burdens. The EU s economy loses, since more and more new industries escape from it, in the process of so-called carbon leakage. The knowledge-based economy offered in exchange so far could not be recognized as a real substitute for extinguishing sectors of the industry. The European Union loses its competitiveness towards the economies of the United States, India and China, which respect their own economies and do not pursue such ambitious objectives in their fight against climate change, and at the same time dealing with the development of knowledge-based economy. In the view of Mariusz Swora, the climate policy of the European Union means de facto a collapse of the energy market, which is built with great effort on the basis of the directives of liberalization. In his opinion it is unreasonable to assume that economic growth can be achieved without consumption of greater quantities of energy. The experience shows that such an assumption is proved to be false. The climate package, together with the emissions trading scheme means that new funds, collected outside of the tax system, will be transferred to politicians and officials. Their redistribution obviously gives power and potential to maintain it. It has nothing to do with the free market. Therefore, according to Mariusz Swora, Europe needs a new policy, which puts emphasis on strengthening competition for the benefit of energy users, security of supply and unchecked innovations. Appeal for solidarity in the energy policy sector The topic of energy security was widely discussed during the Economic Forum in Krynica. President of the Republic of Poland, Bronisław Komorowski, said that energy solidarity and the liberalization of the energy market could Oleksandr Hudyma, Deputowany, Najwyższa Rada Ukrainy; Oleksandr Hudyma, Member of Parliament, Verkhovna Rada of Ukraine Sergey Kanavskiy, Sekretarz Wykonawczy Rady, Szanghajska Organizacja Współpracy, Rosja; Sergey Kanavskiy, Executive Secretary, The Shanghai Cooperation Organization, Russia Styopa Safaryan, Przewodniczący Frakcji Nasledije, Zgromadzenie Narodowe Republiki Armenii; Styopa Safaryan, Head of the Heritage Faction, National Assembly of the Republic of Armenia 9

10 Polityka Biznes Energia odnawialna funkcjonowania księżycowej gospodarki realnego socjalizmu. Zdaniem Komorowskiego szukanie nowoczesnych rozwiązań powinno iść w parze z poszanowaniem zasady solidarności, z mechanizmami sprzyjającymi wyrównywaniu szans rozwojowych Europy w całości. Minister Skarbu Aleksander Grad powiedział, że idea bezpieczeństwa energetycznego wymaga solidarności w ramach Unii Europejskiej. Minister Grad, mówiąc o terminalu do odbioru skroplonego gazu LNG w Świnoujściu, zaznaczył, że inwestycja ta jest prawdziwą dbałością o bezpieczeństwo energetyczne Polski. Jednocześnie minister krytycznie ocenił wieloletni brak inwestycji zmierzających do rozbudowy magazynów na gaz. Jego zdaniem brakowało odwagi w podejmowaniu decyzji i pewnej osłony dla tego typu decyzji, źródeł finansowania. Minister dodał jednak, że te inwestycje są realizowane obecnie. Dyplomacja Energetyczna Mirek Topolanek, były premier Czech: Jestem przeciwny zanieczyszczaniu środowiska, ale prawda jest taka, że będziemy potrzebowali coraz więcej energii, aby się rozwijać, aby podwyższać poziom życia ludzi. (...) Powinniśmy postawić na rozwój nowych technologii, zwłaszcza na te z małą zawartością dwutlenku węgla, a najważniejszy, według mnie, jest rozwój energetyki jądrowej. Mirek Topolanek, Former Czech Prime Minister: I am against environmental pollution, but the truth is that in order to develop and upgrade people s quality of life we will need more energy in the future. We should put the stress on new technologies development, especially those ones that include less carbon dioxide, but what is most important, I think, is the nuclear power development Dla bezpieczeństwa energetycznego niezwykle ważnym elementem jest odpowiednia sieć przesyłowa. Niestety tematyka gazociągów i naftociągów została upolityczniona i taką pozostanie, zarówno w obrocie medialnym, jak też w relacjach międzypaństwowych. Planowanie projektów energetycznych nadal pozostaje sferą, w której liczby i fakty wciąż zderzają się z kwestiami strefy wpływów i ambicjami politycznymi. Stąd w czasie jednej z debat w czasie Forum w Sopocie dyskutowano na temat zawiłości dyplomacji energetycznej. Politycy i eksperci ds. rynku zastanawiali się, czy i kiedy powtórzy się kryzys gazowy ze stycznia Alexander Hudyma z ukraińskiej Rady Najwyższej stwierdził, że w najbliższym czasie nie powinno być żadnych problemów z dostawami gazu do Europy. Ukraina wynegocjowała bowiem z Rosją satysfakcjonującą obniżkę oraz przyzwoliła na kontrolę przesyłu gazu przez Rosję na terytorium Ukrainy. Zdaniem Hudymy to, czego naprawdę brakuje to europejska wspólna polityka energetyczna. Serge Poignant, Wiceprzewodniczący Komisji ds. Gospodarczych Zgromadzenia Narodowego Francji apelował o solidarność i stworzenie wspólnej polityki energetycznej. Sam apel o solidarność w tej materii bez konkretnego działania pozostaje jednak pustym, nic nie znaczącym słowem takie stwierdzenie wielokrotnie padało zarówno w Krynicy jak i Sopocie. 10

11 Politics Business Renewable Energy Serge Poignant, Wiceprzewodniczący Komisji ds. Gospodarczych Zgromadzenia Narodowego Francji; Serge Poignant, Deputy Chairman of the Committee on Economic Affairs of the National Assembly of France Keith Smith, Ekspert, Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS), USA; Keith Smith, Senior Associate, Center for Strategic and International Studies (CSIS), USA Titus Corlatean, Przewodniczacy Komisji ds. Zagranicznych, Senat Rumunii; Titus Corlatean, Chairman of the Foreign Affairs Committee, Senate of Romania contribute to reduce the costs of European production and make it more competitive. As it was emphasized by president Komorowski, Poland would like energy solidarity and a shared way of thinking regarding the future of Europe meaning respect of the objective fact that Poland and many other countries joined the EU with a great underdevelopment, with hard experience of the functioning of artificial economy of real socialism. According to Komorowski, looking for modern solutions should go hand in hand with respect for the principle of solidarity, with the mechanisms fostering equal development opportunity within Europe. The Polish Minister of State Treasury, Aleksander Grad, said that the idea of energy security requires solidarity within the scope of the European Union. Minister Grad, speaking about the terminal for collection of liquefied natural gas (LNG) in Swinoujscie, stressed that this investment demonstrates real care for Polish energy security. At the same time, the minister critically evaluated long-term shortage of investment in the development of gas storage facilities. In his view, there was previously not enough courage to take decisions and a lack of legal background for this type of decision as well as sources of financing. The minister also added that investments are already underway. Energy diplomacy A very important element of the appropriate transmission network is energy security. Unfortunately, the topic of gas pipelines and oil pipelines has become politicized and will remain as such, both in the media and interstate relations. Planning of energy projects still remains an area, in which numbers and facts continue to collide with the issues of interest and political ambitions. Hence, during one of the debates of the Forum in Sopot, speakers discussed the intricacies of energy diplomacy. Politicians and market experts tried to predict when the gas crisis of 2009 might repeat. Alexander Hudyma, from the Ukrainian Parliament, stated that in the near future there should be no problems with gas supplies to Europe. Ukraine negotiated a satisfactory tariff reduction with Russia, and allowed to control the transportation of gas via Russia to the territory of Ukraine. According to Hudyma, a common European energy policy is what is really missing. Serge Poignant, Vice-chairman of the Economic Committee of the French Parliament, appealed for solidarity and preparation of a joint energy policy. The appeal for solidarity in this matter alone, without concrete action, remains a meaningless word such a statement was made on many occasions in Krynica and Sopot. 11

12 Polityka Biznes Energia odnawialna Uczestnicy V Forum Energetycznego szeroko komentowali podpisaną na początku listopada polsko-rosyjską umowę gazową. Zdaniem Hudymy niektóre z krajów UE próbują znaleźć sposób na dwustronne ustalenia z Rosją. Przykładem takiego unilateralnego podejścia, typowego dla niektórych krajów europejskich jest umowa gazowa, niedawno zawarta pomiędzy Polską i Rosja, ze wszystkimi kontrowersjami z tym faktem związanymi. Zupełnie inny punkt widzenia przedstawił Vytautas Naudužas, Ambasador ds. Transportu i Polityki Energetycznej litewskiego MSZ, który twierdzi, że mówienie o niezależności energetycznej, to poruszanie się w świecie iluzji, nieosiągalnym nawet dla takich uczestników rynku energetycznego, jak USA, czy Rosja. Bezpieczeństwo energetyczne skutecznie zapewnić może dyplomacja rurociągów, lecz pozostaje pytanie, kto zapłaci polityczny rachunek za decyzje błędne, ekonomicznie nieuzasadnione? Uwarunkowane politycznie decyzje w sprawach energetycznych bywają bardziej kosztowne (w wielu wymiarach, w tym także w realnym wymiarze finansowym), niż te, które dyktują rachunek ekonomiczny i prawa rynku. W tym sporze politycy pozostają na cenzurowanym, również ci, którzy reprezentują nas w Brukseli. Coraz bardziej powszechny staje się pogląd, że wspólna polityka energetyczna Unii Europejskiej nie musi oznaczać wspólnej konfrontacji z Rosją. Strategiczne projekty energetyczne: szanse i dylematy Friedbert Pflüger, Dyrektor Europejskiego Centrum ds. Bezpieczeństwa Energetycznego i Surowców stwierdził w Sopocie, że przez ostatnie pięć lat wiele zostało zrobione w kwestii stworzenia jednolitej strategii energetycznej. Został powołany Komisarz ds. działań w dziedzinie klimatu, który w lutym 2011 roku przedstawi dokument zawierający założenia polityki energetycznej do 2050 roku. Minie jednak sporo czasu zanim Unia Europejska zacznie mówić jednym głosem w kwestiach energetycznych, a tym samym będzie równorzędnym partnerem do rozmów dla Rosji, Chin, Stanów Zjednoczonych czy Indii. W Europie wciąż mamy nierozwiązany problem logistyczny związany z brakiem połączeń energetycznych pomiędzy państwami członkowskimi UE, co pozwoliłoby nam stworzyć jednolity rynek energetyczny. Europa potrzebuje również woli politycznej aby Bezpieczeństwo energetyczne prezentacja raportu Instytutu Kościuszki. Od lewej: Piotr Szlagowski, Ekspert, Instytut Kościuszki, Polska, Alan Riley, Profesor prawa, City Law School, City University of London, Wielka Brytania, Władysław Mielczarski, Profesor, Politechnika Łódzka Energy Security Presentation of the Report by the Kościuszko Institute. From the left: Piotr Szlagowski, Expert, The Kościuszko Institute, Poland, Alan Riley, Solicitor of the Supreme Court of England and Wales, Director of the LLM Programme, City Law School, City University of London, United Kingdom, Władysław Mielczarski, Professor, Technical University of Lodz, Poland 12

13 Politics Business Renewable Energy Petr Ivánek, Dyrektor Regionalny, CEZ Polska, Polska Petr Ivánek, Country Manager, CEZ GROUP, Poland Mikael Lundin, Prezes Zarządu, Nordpool Spot AS, Norwegia; Mikael Lundin, President of the Board, Nordpool Spot AS, Norway Ivan Bába, Sekretarz Stanu, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Węgry; Ivan Bába, State Secretary, Ministry of Foreign Affairs, Hungary Participants in the V Energy Forum extensively commented on the Polish-Russian gas contract, which was signed at the beginning of November. According to Hudyma, a number of EU countries try to find a way for bilateral agreements with Russia. One of the examples of such a unilateral approach, typical for certain European countries, is the gas contract recently signed between Poland and Russia, with all the controversies due to this fact. An entirely different point of view was expressed by Vytautas Naudužas, Ambassador for the Transport and Energy Policy of the Lithuanian Ministry of Foreign Affairs, who claimed that speaking about self-sufficiency in energy is like moving in the world of illusion, unattainable even for such participants in the energy market like the USA or Russia. Energy security can be effectively ensured by pipeline diplomacy, but the question remains, who will foot the political bill for wrong, economically unjustified decisions? Politically driven decisions in energy matters often become more costly (in many dimensions, also including the real financial dimension), than those, which are dictated by economics and market principles. In this conflict, politicians remain under criticism, even those representing us in Brussels. One can notice that more and more people share the view that an EU common energy policy does not have to imply a joint confrontation with Russia. Strategic energy projects: chances and dilemmas Friedbert Pflüger, Director of the Resources and Energy Security, stated that over the past five years much has been done with regard to the creation of a uniform energy strategy. A Commissioner for Energy has been appointed. In February 2011 he will present a document containing the guidelines for the energy policy until It will take some time until the European Union will start speaking in one voice about energy issues and at the same time become an equal partner for talks with Russia, China, the United States or India. In Europe we still have the unsolved logistic issue connected with the lack of interconnections among the EU Member States, which would allow to create a uniform energy market. Europe also needs the political will to diversify supply of resources and take appropriate decisions in order to reach this target, emphasized Pflüger. We still consider what we should 13

14 Polityka Biznes Energia odnawialna Richard Morningstar, Specjalny Wysłannik ds. Energii Euroazjatyckiej, USA: Europa musi zrobić wszystko, co tylko możliwe w celu uniknięcia kolejnego kryzysu gazowego i współpracy z Ukrainą, której władze muszą dokonać reformy sektora energetycznego. Liczymy na to, że strona rosyjska nie zamknie kurka Ukrainie. Nie wydaje mi się, aby było to w interesie Rosji. Ostatnim razem, kiedy to zrobili, byli narażeni na straty finansowe i jednocześnie doprowadzili do tego, że Europa poważnie zaczęła brać pod uwagę alternatywne rozwiązania wobec gazu rosyjskiego Richard Morningstar, Ambassador and Special Envoy for Eurasian Energy, USA: Europe must do all it can to avoid another gas crisis and cooperate with Ukraine, whose authorities must reform the energy sector. We hope that the Russian side won t close the gas tap for Ukraine itself. It doesn t seem to me that it would be in Russia s interest. The last time they did it, they suffered financial losses but they also made Europe seriously reconsider viable alternatives to Russian gas. zdywersyfikować dostawy surowców i powziąć odpowiednie decyzje dla realizacji tego celu, podkreślał Pflüger. Wciąż zastanawiamy się, co powinniśmy wybrać Nabucco czy South Stream? Czy jesteśmy gotowi na budowę kolektorów słonecznych na Saharze i transportowanie pozyskanej energii do Europy poprzez Włochy lub Francję? Aktywna obecność na różnych polach jest kosztowna i dlatego Europa musi wskazać na priorytety, które zostaną w całości wcielone w życie, uzasadniał Pflüger. Na mapie Europy znajduje się wiele tras projektów gazowych i interkonektorów energetycznych. W świetle tworzenia nowej perspektywy budżetowej Unia Europejska zastanawia się jakie projekty i w jakim stopniu wspierać powstałe inicjatywy. Brakuje jednak konkretów i namacalnych efektów deklaracji unijnych przedstawicieli. Najlepszym tego przykładem jest gazociąg Nabucco, który mimo wielkiego znaczenia geopolitycznego dla Europy Środkowej wciąż pozostaje projektem tylko na papierze. Innym projektem omijającym Rosję jest White Stream, zakładający dostawy gazu z Turkmenistanu przez Rumunię do Europy Środkowej. Zdaniem Giorgi Vashakmadze, Dyrektora Konsorcjum White Stream, ten projekt ma wiele atutów dla Europy: zredukuje niebezpieczeństwo przerw w dostawach gazu i obok gazociągu Nabucco, może stanowić jeden z elementów dywersyfikacji dostaw. Zdaniem Vashakmadzego państwa regionu kaspijskiego zainteresowane są bardzo eksportem swoich bogactw naturalnych do Europy, jako że rynek europejski jest przewidywalny i atrakcyjny Jednym z niewielu przykładów sprawnego działania i konsekwencji w realizacji wyznaczonego celu jest Gazociąg Północny oparty na silnej współpracy niemiecko-rosyjskiej. Projekt ten od samego początku wywołuje wiele kontrowersji natury historycznej i politycznej. USA, Rosja i UE współpraca czy rywalizacja? Przedstawiciele Rosji podczas debat energetycznych argumentowali, że ich kraj chce pozostać jednym z głównych partnerów Europy i zależy jej na współpracy i dialogu, a nie konflikcie. Sergey Kanavskyi, kierujący Radą Biznesu Szanghajskiej Organizacji Współpracy zapewnił, że Rosja nie prowadzi wojen energetycznych i zmierza do tego, aby pozostać w partnerskich 14

15 Politics Business Renewable Energy choose Nabucco or South Stream? Are we ready for construction of solar collectors in Sahara and for the transportation of acquired energy to Europe via Italy or France? Active presence in various areas is costly and that is the reason why Europe should indicate the priorities which should be entirely implemented, reasoned Pflüger. On the map of Europe there are many routes of gas projects and other energy interconnectors. In the light of preparation of the new budget perspective, the European Union considers which projects should be supported and to what degree. However, there have been no specific and tangible effects of the EU representative declarations. The best example of it is the Nabucco gas pipeline, which despite its enormous geopolitical importance for Central Europe, still remains only as a project on paper. Another project passing by Russia is White Stream, assuming the supply of gas from Turkmenistan via Romania to Central Europe. According to Giorgiego Vashakmadze, a Director of White Stream Consortium, this project has many advantages for Europe: it will reduce the risk of interrupted gas supply and in addition to the Nabucco gas pipeline, it can constitute one of the components of supply diversification. According to Vashakmadze, the states from the Caspian Sea region are very interested in exporting their natural resources to Europe, since the European market is predictable and attractive. One of the few examples of effective action and consequences in the implementation of the outlined goal is the Nord Stream based on strong German-Russian cooperation. This project has led to many controversies of historical and political nature from the very beginning. USA, Russia and the EU cooperation or competition? Representatives of Russia argued that their country wants to remain one of the major partners of Europe and that it cares for cooperation and dialogue, and not conflict. Sergey Kanavskyi, overseeing the Business Council of Shanghai Cooperation Organization, assured that Russia does not play energy wars and that it intends to remain in partner relations with Europe and the USA in the best, business sense of Giorgi Vashakmadze, Dyrektor ds. Rozwoju, White Stream Consortium, Gruzja; Giorgi Vashakmadze, Director, Corporate Development, White Stream Consortium, Georgia Stanislav Zhiznin, Profesor, Moskiewski Państwowy Instytut Stosunków Międzynarodowych (MGIMO), Rosja; Stanislav Zhiznin, Professor, Moscow State Institute of International Relations (MGIMO), Russia Elena Medvedeva, Starszy Doradca, N.V. Nederlandse Gasunie, Rosja; Elena Medvedeva, Energy Policy Adviser, N.V. Nederlandse Gasunie, Russia 1

16 Polityka Biznes Energia odnawialna Modernizacja sektora energetycznego w Europie Środkowej. Od lewej: Igor Khotey, Zastępca Dyrektora, Fundusz Skarbu Państwa, Ukraina, Heimo Stauchner, Dyrektor, Współprzewodniczący Grupy Energii, Erste Group Bank AG, Austria, Franz Scheiber, Dyrektor Business Unit Market Central Europe North, Alpiq AG, Szwajcaria, Vladimir Knyaginin, Dyrektor, Fundacja Centrum Badań Strategicznych North-West, Rosja Modernisation of the energy sector in Central Europe. From the left: Igor Khotey, Deputy Head, State Property Fund of Ukraine, Heimo Stauchner, Director, Co Head Energy, Erste Group Bank AG, Austria, Franz Scheiber, Head of Business Unit Market Central Europe North, Alpiq AG, Switzerland, Vladimir Knyaginin, Director, Center for Strategic Research North West Foundation, Russia relacjach z Europą i USA w najlepszym, biznesowym sensie tego słowa. Podkreślił jednak że Gazprom, Rosnieft i inne firmy tego sektora są koncernami narodowymi, dbającymi o interes Rosji i Rosjan. Jurij Szamkow, Deputowany rosyjskiej Rady Federacji i Wiceprzewodniczący Komisji ds. Przemysłu uważa, że na energetykę należy spojrzeć jako na czynnik rozwoju gospodarki innowacyjnej. Różnica między krajami UE i Rosją polega na tym, że Rosja jest samowystarczalna pod względem zasobów energii, a Europa - nie, kraje Unii skutecznie realizują procesy modernizacji, a Rosja dopiero do nich przystępuje. W obszarze tych zależności można rozpatrywać kwestie polityki energetycznej Unii, dialogu energetycznego UE-Rosja i kształtowania przyszłych wzajemnych relacji oraz pozycji Rosji w Europie i świecie. Od blisko 10 lat Rosja przeprowadza reformę szeroko pojętego sektora energetycznego, zderzając się z licznymi problemami, jak wysokie zużycie potencjału wydobywczo-przetwórczego, trudności z przyciągnięciem inwestycji, brak kadr, nieoszczędne gospodarowanie zasobami i samą energią. Dlatego państwo przyjęło politykę wzrostu efektywności energetycznej gospodarki, stymulując rozwój energooszczędnych technologii. Do 2030 roku winno nastąpić wyraźne zmniejszenie zależności rosyjskiej gospodarki od sektora energetycznego dzięki właśnie wdrażaniu innowacyjnych technologii. Takie postawienie kwestii sugeruje realne obszary współpracy Unii Europejskiej i Rosji, które mogą doprowadzić z jednej strony do unowocześnienia rosyjskiej gospodarki, a z drugiej strony do zmniejszenia wzajemnej zależności w dziedzinie energetyki. Odnosząc się do polityki energetycznej w skali globalnej, nie można pominąć roli USA oraz graczy azjatyckich. John Lyman, Dyrektor Programu w Radzie Atlantyckiej powiedział w Sopocie, że Europa i Stany Zjednoczone nie powinny się koncentrować wyłącznie na wspólnym stanowisku wobec Rosji, ale również na relacjach z innymi krajami stanowiącymi ogromne rynki zbytu na energię, jak Indie czy Chiny. Przedstawione w Sopocie zarzuty Titusa Corlateana, Przewodniczącego Senackiej Komisji ds. Zagranicznych z Rumunii pod adresem Brukseli o brak solidarności i współpracy w ramach rodziny europejskiej w dialogu energetycznym z Rosją, o jego monopolizowanie i nieliczenie się przez wielkich graczy na rynku energetycznym z mniejszymi uczestnikami, zabrzmiały autentycznie i szczerze. Pokazały pewną znaną rzeczywistość, ale nie dały odpowiedzi na główne pyta- 16

17 Politics Business Renewable Energy this word. He emphasized that Gazprom, Rosnieft and other firms from this sector have national concerns for the interest of Russia and Russians. Yuri Shamkov, Deputy to the Russian Federal Council and vice-chairman of the Committee on Industry considers that energy should be perceived as a factor of developing innovative economy. The difference between the EU and Russia consists in that Russia is self-sufficient in terms of energy resources, unlike Europe; EU countries have effectively introduced modernization processes, and Russia has just initiated them. Under these dependencies one can see the issue of the EU energy policy, energy dialogue EU-Russia and generally shaping future mutual relations and the position of Russia in Europe and the world. For nearly 10 years Russia has implemented a reform of a widely understood energy sector, encountering many problems, such as considerably worn mining-processing potential, difficulties with attraction of investment, shortage of personnel, thriftless use of resources and energy alone. That is why the state assumed the policy of increasing energy effectiveness of the economy, stimulating development of energy saving technologies. By 2030, one can expect a clear reduction of dependence of the Russian economy on the energy sector thanks to the implementation of innovative technologies. This side of the issue suggests real areas for cooperation between the European Union and Russia, which can lead on the one hand to modernization of the Russian economy, and, on the other hand, to a reduction of mutual dependence in the field of power industry. Referring to the energy policy in the global scale one cannot ignore the role of the USA and Asian players. John Lyman, a programme director in the Atlantic Council, said in Sopot that Europe and the United States should not focus only on the common position towards Russia, but also in relationships with other countries, which represent huge outlets for energy, such as India or China. The complaints of Titus Corlatean, the chairman of the Romanian Senate s Committee on Foreign Affairs, voiced in Sopot against Brussels for lack of solidarity and cooperation within the scope of the European family in the energy dialogue with Russia, for monopolizing it and disregard by big players in the energy John Lyman, Dyrektor Programu Energetycznego, Rada Atlantycka, USA; John Lyman, Director, Program on Energy and Environment, Atlantic Council of the U.S., USA Jurij Szamkow, Członek Komisji ds. Polityki Przemysłowej, Rada Federacji, Rosja; Yuri Shamkov, Deputy Chairman of the Committee on Industry, Council of Federation, Russia Jan Bury, Sekretarz Stanu, Ministerstwo Skarbu Państwa; Jan Bury, Secretary of State, Ministry of Treasury, Poland 17

18 Polityka Biznes Energia odnawialna nie o hierarchię interesów organizacji 27 państw i o czynniki spajające partnerów: wartości czy biznes, interes wspólny czy narodowy? Aleksandr Babakov, Wiceprzewodniczący Dumy Państwowej, Rosja: Rosja nie może być oskarżana o wykorzystywanie swojej pozycji na rynku energetycznym; Rosja chroni swoje własne interesy i należy to również zrozumieć w taki sposób, że Rosja, tak samo jak Europa, dba o regularne dostawy surowców energetycznych. Brak stabilnej sytuacji politycznej na Ukrainie doprowadził do tego, że nadal mamy do czynienia z kryzysową sytuacją jeżeli chodzi o gaz. Aleksandr Babakov, Deputy Chairman of the State Duma, Russia: Russia cannot be accused of abusing its position in the energy market; Russia is protecting its own interest and that should also be understood. Russia, as much as Europe, cares about regular supplies of energy raw materials. Lack of political stability in Ukraine is the reason why gas brinkmanship will still take place. Rola Polski i krajów regionu Europy Środkowej Kraje Europy Środkowej odgrywają niewątpliwie ważną rolę w kształtowaniu bezpieczeństwa energetycznego starego kontynentu. Zacieśnienie współpracy tego regionu w dziedzinie energetyki może pozwolić na zbliżenie stanowisk poszczególnych państw i uzyskanie większego wpływu na unijną politykę energetyczną. Celem, do którego powinny zmierzać kraje regionu, winno być stworzenie wspólnego, europejskiego rynku energii. Urban Rusnak odpowiadający za kwestie bezpieczeństwa energetycznego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Słowacji zaznaczał w czasie Forum w Sopocie znaczny sceptycyzm co do szans kreowania wspólnej polityki energetycznej UE w krótkim okresie. Jego zdaniem, wspólnym mianownikiem działań na rzecz większego wpływu krajów Europy Środkowej na politykę energetyczną Brukseli może być wysoki poziom zależności od dostaw z jednego źródła Rosji. Słowacja, której gospodarka jest w ponad 90 procentach uzależniona od dostaw surowca z Rosji, poniosła ogromne straty w czasie kryzysu gazowego w 2009 r. Szczególnie dużo miejsca podczas debat poświecono bezpieczeństwu energetycznemu Polski. Omawiając specjalny raport na ten temat opracowany przez Instytut Kościuszki stwierdzano, że Polska jest stosunkowo bezpieczna pod względem zaopatrzenia w ropę naftową i paliwa płynne oraz możliwości organizacji i ich dostaw w razie kryzysu. Natomiast sytuacja wygląda źle w zakresie gazu ziemnego. Komentując raport Keith Smith z Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS), zwrócił uwagę na problem niedoceniania kwestii bezpieczeństwa energetycznego państw Europy Środkowo-Wschodniej przez największych członków Unii Europejskiej. Podkreślił, że szansą na zmianę tej sytuacji mogą być przewodnictwa Polski oraz Węgier w Radzie Unii Europejskiej. Profesor Alan Riley, ekspert z Centrum Studiów nad Polityką Europejską, (CEPS) i City University w Londynie, podkreślał znaczenie 18

19 Politics Business Renewable Energy Sean Gammons, Zastępca Dyrektora, NERA, Wielka Brytania; Sean Gammons, Associate Director, NERA, United Kingdom Wojciech Topolnicki, Wiceprezes, PGE Polska Grupa Energetyczna SA; Wojciech Topolnicki, Vice-President, PGE Polska Grupa Energetyczna SA, Poland Oleksandr Czałyj, Ambasador, Ukraina; Oleksandr Chaly, Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary, Ukraine market for smaller players, sounded authentic and sincere. They demonstrated a known reality, but did not answer the main question about the hierarchy of interest in the organization of 27 Member States and factors cementing the partners: values or business, common or national interest? The role of Poland and countries from the region of Central Europe The countries of Central Europe undoubtedly play an important role in assuring energy security in the old continent. Strengthening cooperation in the field of energy among countries in this region may allow reaching more approximate positions of individual states and a greater influence on the EU energy policy. The goal, which should be pursued by the countries in the region, should be to create a common, European energy market. Urban Rusnak, who is responsible for the issues of energy security in the Slovakian Ministry of Foreign Affairs, expressed his scepticism as to the chances of creating a common EU energy policy in a short perspective. In his opinion, a common denominator of action for the benefit of a greater influence of Central European countries on the energy policy of Brussels can be a high level of dependence on one source of supply Russia. Slovakia, whose economy depends on more than 90 percent on Russian supplies, suffered serious losses during the gas crisis in Participants in the debates devoted a great deal of time to the issue of Poland s energy security. Discussing a special report on this subject compiled by Kosciuszko Institute, a statement was made that Poland is relatively safe in terms of the supply of crude oil and liquid fuels and possibilities of organizing their supply in the event of a crisis. However, the situation with natural gas looks poor. Commenting on the report, Keith Smith from the Centre for Strategic and International Studies (CSIS), paid attention to the issue that energy security of the Member States in Central and Eastern Europe is underrated by the biggest members of the European Union. He emphasized that a chance to change this situation can be created by the leadership of Poland and Hungary in the European Union Council. Professor Alan Riley, an expert from the Centre for European Policy Studies, (CEPS) and City 19

20 Polityka Biznes Energia odnawialna trzeciego pakietu liberalizacyjnego UE dla bezpieczeństwa energetycznego. Jego zdaniem należy pamiętać o możliwości wykorzystywania mechanizmów rynkowych do poprawy stanu bezpieczeństwa energetycznego zarówno poszczególnych krajów jak i całej UE. Obaj zagraniczni goście podkreślili polityczny aspekt bezpieczeństwa energetycznego warunkowany polityką prowadzoną przez Gazprom. W szczególności krytykowali postawę polskiego rządu w negocjacjach dotyczących nowego kontraktu gazowego z Rosją. Ich zdaniem Polska powinna wykorzystywać europejskie instrumenty do negocjacji z Rosją, a nie przeciwstawiać się w tej sprawie Brukseli. Kolejnym problemem, jaki wskazali eksperci jest sytuacja, gdzie Polska, która w ostatnich latach podnosiła na forum unijnym kwestie solidarności energetycznej i wspólnej polityki w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, sama musi bronić porozumienia gazowego, które jest wbrew jej wcześniejszym postulatom politycznym. Podczas krynickiego panelu Wspólny europejski rynek energii od Finlandii po Maroko szansa, czy zagrożenie podstawą dyskusji była sytuacja Polski oraz polskiej giełdy energii w kontekście integracji europejskich rynków energii. Mikael Lundin z Norwegii, Prezes Zarządu Nordpool Spot AS uważa, że wspólny rynek energii to szansa, a nie zagrożenie. Zintegrowany rynek energetyczny wspiera platformy europejskie. Zyskuje na tym również bezpieczeństwo dostaw. W jego opinii Europie potrzeba więcej linii kablowych, a nie elektrowni. Skandynawia ma największą giełdę energetyczną na świecie, a źródłem jej sukcesu jest to, że rządy nie obawiały się swobodnego ustalania cen. Jak stwierdził rolą giełdy energetycznej jest wydajność i przejrzystość rynku. Zdaniem Marka Woszczyka, Wiceprezesa Urzędu Regulacji Energetyki, zagrożenia mogą wypływać z braku harmonizacji gry na rynkach regionalnych. Przygotowywana jest obecnie nowa dyrektywa, która wesprze budowę interkolektorów między systemami. Korzyści, które z tego wynikają, to większe zdolności przesyłowe. Grzegorz Onichimowski, Prezes Zarządu Towarowej Giełdy Energii S.A. uważa, że Polska nie jest bezpieczna, jeśli chodzi o dostawy energii. A bezpieczeństwo to nie tylko dostawy energii, ale też stabilne ceny energii. Według niego handel energią na giełdzie to pierwszy krok do zintegrowanego rynku Europy. Wszystkie nasze giełdy są gotowe do współpracy. Jesteśmy technicznie zdolni do ustalenia cen energii i nie dajmy się zbić z tropu politykom powiedział prezes Onichimowski. System zależności energetycznych i ich wpływ na bezpieczeństwo i źródła dostaw. Od lewej: Emanuela Del Re, Przewodnicząca, EPOS Międzynarodowa Agencja Operacyjna ds. Mediacji i Negocjacji, Włochy, Werner Diwald, Prezes, Enertrag AG, Niemcy, Carlo Durante, Członek Rady Programowej, APER-Włoskie Stowarzyszenie Producentów Energii Odnawialnej, Włochy, Aleksiej Chajtun, Dyrektor Centrum Polityki Energetycznej, Instytut Europy, Rosyjska Akademia Nauk, Rosja, Ilcham Szabanow, Dyrektor, Centrum Studiów Energetycznych, Azerbejdżan Energy dependence and interdependence. Implications for the security of supply. From the left: Emanuela Del Re, Chairwoman, EPOS -International Mediating and Negotiating Operational Agency, Italy, Werner Diwald, Chairman, Enertrag AG, Germany, Carlo Durante, Board Member, APER- Italian Association of Renewable Energy Producers, Italy, Alexey Khaytun, Chairman of the Center of Energy Economics, Institute of Europe, Russian Academy of Sciences, Russia, Ilham Shabanov, Director, Center for Energy Research, Azerbaijan 20