LENIENCY PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH W POLSKIM PRAWIE OCHRONY KONKURENCJI. Bartosz Turno

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "LENIENCY PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH W POLSKIM PRAWIE OCHRONY KONKURENCJI. Bartosz Turno"

Transkrypt

1

2 LENIENCY PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH W POLSKIM PRAWIE OCHRONY KONKURENCJI Bartosz Turno Warszawa 2013

3 Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Recenzent Prof. UW i INP PAN dr hab. Małgorzata Król-Bogomilska Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Małgorzata Jarecka Opracowanie redakcyjne Katarzyna Świerk-Bożek Łamanie Kamila Tomecka Układ typograficzny Marta Baranowska Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSI KI Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN ISSN Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek Warszawa, ul. Płocka 5a tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 Spis treści Wykaz skrótów / 15 Wstęp / 23 Rozdział I Zakaz porozumień ograniczających konkurencję w prawie Unii Europejskiej oraz w prawie polskim / Istota konkurencji zagadnienia wprowadzające / Polityka konkurencji i jej cele / Pojęcie konkurencji i jej modele / Korzyści wynikające z konkurencji i straty wynikające z monopolu / Zagadnienie ograniczenia konkurencji / Treść zakazu porozumień ograniczających konkurencję w prawie unijnym i polskim / Przedmiotowy zakres zakazu porozumień ograniczających konkurencję / Definicja przedsiębiorcy / Definicja przedsiębiorcy w prawie unijnym / Koncepcja jednego podmiotu (organizmu) gospodarczego w prawie unijnym / Definicja przedsiębiorcy w prawie polskim / Definicja porozumienia w prawie unijnym i polskim / Zagadnienie porozumienia w ramach jednej grupy kapitałowej / Porozumienia zakazane ze względu na cel lub skutek / 132 5

5 Spis treści 5. Efekt porozumienia jako warunek zastosowania unijnego lub polskiego prawa ochrony konkurencji / Zagrożenie lub naruszenie interesu publicznego jako przesłanka stosowania ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez Prezesa UOKiK / Możliwość wpływu na handel między państwami członkowskimi jako przesłanka stosowania przepisu art. 101 TFUE / Wyłączenie porozumienia spod zakazu ze względu na brak odczuwalności ograniczenia (wyłączenie de minimis) / Wyłączenia (grupowe i indywidualne) porozumień spod zakazu / Podsumowanie / 160 Rozdział II Sankcjonowanie naruszeń zakazu porozumień ograniczających konkurencję w ramach publicznoprawnego egzekwowania przestrzegania tego zakazu / Uwagi wprowadzające / Sankcje administracyjnoprawne / Nakaz zaniechania (względnie stwierdzenie zaniechania) stosowania praktyki ograniczającej konkurencję / Administracyjna kara pieniężna / Cele i funkcje kar pieniężnych / Miarkowanie przez Prezesa UOKiK wysokości kary pieniężnej / Charakter kar pieniężnych w sprawach ochrony konkurencji / Sankcja o charakterze cywilnoprawnym (sankcja nieważności) / Sankcje karne związane z naruszeniem zakazu porozumień / Zakłócenie przetargu publicznego (art k.k.) / Przestępstwo wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym (art. 296 k.k.) / Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych / 204 6

6 Spis treści 5. Dyskwalifikacja zawodowa osób pełniących funkcje kierownicze / Podsumowanie / 208 Rozdział III Założenia, cele oraz geneza programów łagodzenia kar jako środków zwalczania karteli / Kartel jako forma zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję / Istota karteli oraz ich szkodliwość dla społeczeństwa / Rodzaje karteli i ich cechy / Przesłanki i cechy rynków ułatwiające tworzenie i funkcjonowanie karteli / Zwalczanie karteli jako priorytet w działalności organów ochrony konkurencji / Zwalczanie karteli w USA i Unii Europejskiej oraz międzynarodowa współpraca w tym zakresie / Zwalczanie karteli w Polsce / Zmiany legislacyjne oraz w zakresie polityki walki z kartelami w ostatnich latach / Analiza prowadzonych postępowań i decyzji wydawanych przez Prezesa UOKiK / Kary pieniężne nakładane przez Prezesa UOKiK / Wnioski / Zwalczanie karteli w świecie podsumowanie / Założenia programów łagodzenia kar / Cele programów łagodzenia kar / Korzyści, zagrożenia i straty związane z funkcjonowaniem programów łagodzenia kar / Wątpliwości natury etycznej związane z funkcjonowaniem programów łagodzenia kar / Zagrożenia dla programów leniency związane z prywatnoprawnym egzekwowaniem przestrzegania zakazu porozumień ograniczających konkurencję / Geneza i założenia programów łagodzenia kar w USA oraz Unii Europejskiej / Program leniency (amnesty) w USA / 333 7

7 Spis treści 8.2. Program leniency w Unii Europejskiej / Geneza i podstawowe założenia polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Modelowy Program Leniency ECN / Podsumowanie / 367 Rozdział IV Optymalny program łagodzenia kar i jego elementy / Uwagi wprowadzające / Elementy konstrukcji normatywnej optymalnego programu łagodzenia kar / Automatyczne przyznawanie odstąpienia od wymierzenia kary / Łagodniejsze traktowanie w ramach programu leniency kolejnych wnioskodawców / Zagadnienie liczby kolejnych wnioskodawców, którzy mogą skorzystać z obniżenia kary / Zakres przedmiotowy programu leniency / Warunki ubiegania się o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie / Katalog podmiotów wykluczonych z możliwości ubiegania się o odstąpienie od wymierzenia kary / Obowiązek kooperacji z organem ochrony konkurencji / Obowiązek zaniechania uczestnictwa w kartelu / Marker (wniosek skrócony) / Nagroda pieniężna dla podmiotu zawiadamiającego o kartelu / Omnibus question / Amnesty/penalty plus / Obowiązek naprawienia przez wnioskodawców leniency szkód wyrządzonych ofiarom kartelu / Program leniency dla osób fizycznych / Elementy polityki antymonopolowej, w tym polityki antykartelowej, niezbędne w optymalnym programie łagodzenia kar / 407 8

8 Spis treści 3.1. Zapewnienie należytego poziomu odstraszania przed kartelami / Cechy i elementy odstraszania / Próba oceny obecnego poziomu odstraszania oraz poszukiwanie optymalnej wysokości kary pieniężnej / Praktyczne oraz prawne ograniczenia w nakładaniu coraz wyższych kar pieniężnych / Kryminalizacja zachowań kartelowych i jej wpływ na programy leniency / Przesłanki przemawiające za kryminalizacją / Konsekwencje i potencjalne negatywne skutki kryminalizacji / Perspektywy kryminalizacji karteli na szczeblu unijnym oraz państw członkowskich / Transparentność działań organu, jasność i przewidywalność programów leniency oraz równe traktowanie wnioskodawców / Autorytet i wiarygodność organu ochrony konkurencji w zakresie zwalczania karteli, w tym zdolność ich zwalczania bez stosowania programu leniency / Ustalenie priorytetów w działaniach organów antymonopolowych / Ochrona poufności wniosków leniency / Konieczność współpracy między organami ochrony konkurencji i standaryzacja odnośnie do wymogów wniosków leniency / Podsumowanie / 450 Rozdział V Polski program łagodzenia kar pieniężnych zagadnienia materialnoprawne / Zakres podmiotowy polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Katalog podmiotów uprawnionych do ubiegania się o łagodniejsze traktowanie / Zmowa przetargowa (w przetargu publicznym) a polski program leniency / 455 9

9 Spis treści 2. Zakres przedmiotowy polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Katalog porozumień objętych polskim programem łagodzenia kar pieniężnych / Uwagi krytyczne odnośnie do zbyt szerokiego zakresu przedmiotowego polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej i jego przesłanki / Uwagi wstępne / Informacja o istnieniu zakazanego porozumienia wystarczająca do wszczęcia postępowania antymonopolowego / Dowód umożliwiający wydanie decyzji administracyjnej / Zagadnienia szczegółowe związane z informacjami lub dowodami przedstawianymi przez pierwszego wnioskodawcę / Pełna współpraca z Prezesem UOKiK / Przejawy i elementy pełnej współpracy / Obowiązek pełnej współpracy a uprawnienia składające się na prawo przedsiębiorcy do obrony / Moment, w którym powstaje obowiązek pełnej współpracy / Wezwania do przekazania informacji i dokumentów w trybie art. 50 u.o.k.k. w kontekście obowiązku pełnej współpracy / Zaprzestanie uczestnictwa w porozumieniu / Brak statusu inicjatora lub podmiotu nakłaniającego / Obniżenie kary pieniężnej i jej przesłanki / Obniżenie kary pieniężnej na podstawie art. 109 ust. 2 u.o.k.k. / Przesłanka przedstawienia dowodu istotnie przyczyniającego się do wydania decyzji / Zaprzestanie uczestnictwa w porozumieniu / Mechanizm obniżania kary pieniężnej /

10 Spis treści Dopuszczalność obniżenia kary pieniężnej poza programem leniency / Obowiązek współpracy w pełnym zakresie przez przedsiębiorcę wnioskującego o obniżenie kary pieniężnej uwagi de lege lata i de lege ferenda / Obniżenie kary pieniężnej na podstawie przepisu art. 109 ust. 4 u.o.k.k. / Pozostałe zagadnienia materialnoprawne związane z polskim programem łagodzenia kar pieniężnych / Skutki zastosowania programu łagodzenia kar pieniężnych / Brak immunitetu przed odpowiedzialnością cywilnoprawną / Brak leniency plus oraz penalty plus / Ochrona poufności wniosków leniency złożonych Prezesowi UOKiK / Zasady dostępu do akt postępowania antymonopolowego w sprawach z wykorzystaniem programu łagodzenia kar pieniężnych / Wykorzystanie wniosków leniency w decyzji administracyjnej kończącej postępowanie antymonopolowe / Wykorzystanie akt postępowania administracyjnego zawierających wnioski leniency w innych postępowaniach / Podsumowanie / 551 Rozdział VI Polski program łagodzenia kar pieniężnych zagadnienia formalnoprawne / Rodzaje wniosków leniency oraz ich elementy / Pełny wniosek leniency / Skrócony wniosek leniency / Uproszczony wniosek leniency / Hipotetyczne oraz anonimowe wnioski leniency /

11 Spis treści Etapy postępowania przed Prezesem UOKiK, na których dopuszczalne jest złożenie wniosku leniency / Formy i sposoby składania wniosków leniency / Ograniczenia związane z obecną ustną formą złożenia wniosku leniency / Zagadnienia praktyczne dotyczące składania wniosków leniency / Alternatywne wnioski leniency / Obowiązek indywidualnego składania wniosków leniency / Konsekwencje dla wnioskodawców leniency wynikające z paralelnych kompetencji organów antymonopolowych oraz zasad alokacji spraw w ramach ECN / Zasady i tryb postępowania ze złożonymi wnioskami leniency / Kolejność rozpatrywania wniosków leniency / Potwierdzenie wpływu wniosku leniency / Wezwanie do uzupełnienia wniosku leniency / Nieuwzględnienie wniosku leniency / Zawiadomienie o wstępnym uznaniu spełnienia przesłanek łagodniejszego traktowania / Ostateczne nieuwzględnienie wniosku leniency / Cofnięcie wniosku leniency przez wnioskodawcę / Podsumowanie / 620 Rozdział VII Szczegółowa analiza praktyki stosowania polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych jego zalety, przyczyny dotychczasowej niskiej skuteczności oraz propozycje zmian / Zalety i pozytywne aspekty polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Szczegółowa analiza danych ilościowych i jakościowych dotyczących programu łagodzenia kar pieniężnych w polskim systemie prawa ochrony konkurencji / Ocena realizacji celów polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych, jego dotychczasowej skuteczności oraz ustalenie przyczyn obecnego (niesatysfakcjonującego) stanu / Uwagi ogólne / 649

12 Spis treści 3.2. Uwagi szczegółowe przyczyny nieosiągania celów polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych oraz braku skuteczności / Zbyt łagodna i niekonsekwentna polityka karania przedsiębiorców / Brak aktywnej polityki antykartelowej Prezesa UOKiK / Zbyt szerokie (hojne) stosowanie korzyści płynących z programu łagodzenia kar pieniężnych / Priorytety Prezesa UOKiK w egzekwowaniu przestrzegania reguł konkurencji / Zasoby finansowe i kadrowe przeznaczane na walkę z kartelami / Obecny status ustrojowy Prezesa UOKiK / Poważne wady konstrukcyjne polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Nieodpowiednia praktyka stosowania polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych / Podsumowanie / Propozycje zmian legislacyjnych w zakresie praktyki stosowania polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych oraz w zakresie polityki antymonopolowej / Uwagi ogólne / Postulaty dotyczące zasadniczych zmian / Surowa i konsekwentna polityka karania przedsiębiorców za praktyki kartelowe / Kryminalizacja karteli oraz dyskwalifikacja zawodowa osób pełniących funkcje kierownicze / Program łagodzenia kar dla osób fizycznych / Aktywna polityka antykartelowa Prezesa UOKiK / Zmiany odnośnie do statusu ustrojowego Prezesa UOKiK / Postulaty dotyczące szczegółowych zmian / 710 Zakończenie / 729 Bibliografia /

13 Spis treści Varia / 779 Wykaz aktów prawnych / 783 Wykaz orzecznictwa sądowego i administracyjnego / 789 Wykaz tabel i wykresów / 809

14 Wykaz skrótów Akty prawne EKPC k.c. k.k. Konstytucja RP k.p.a. rozporządzenie leniency Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie (Dz. U. Nr 20, poz. 109) 15

15 Wykaz skrótów rozporządzenie leniency (2007) rozporządzenie nr 17/62 rozporządzenie nr 1/2003 rozporządzenie nr 139/2004 rozporządzenie nr 330/2010 TFUE traktat lizboński rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie (Dz. U. Nr 134, poz. 938) rozporządzenie Rady (WE) nr 17/62 z dnia 6 lutego 1962 r. pierwsze rozporządzenie wprowadzające w życie przepisy art. 85 i 86 Traktatu (Dz. Urz. UE L 13 z , s. 204 z późn. zm.) rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. UE L 1 z , s. 1 z późn. zm.) rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie łączenia przedsiębiorstw) (Dz. Urz. UE L 24 z , s. 1) rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz. Urz. UE L 102 z , s. 1) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolid: Dz. Urz. UE C 326 z , s. 47) Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. UE C 306 z , s. 1 z późn. zm.) 16

16 Wykaz skrótów u.o.k.k. ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) u.o.k.k. z 2000 r. ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz z późn. zm.) u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz z późn. zm.) ustawa Shermana The Sherman Antitrust Act of July 2, 1890, ch. 647, 26 Stat. 209, 15 U.S.C. u.ś.k. ustawa z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 z późn. zm.) Obwieszczenia, wytyczne, wyjaśnienia Obwieszczenie ECN Obwieszczenie leniency UE Obwieszczenie leniency UE (2002) Obwieszczenie leniency UE (1996) Wytyczne w sprawie kar UE Commission notice on cooperation within the Network of Competition Authorities (Dz. Urz. UE C 101 z , s. 43) Obwieszczenie Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz. Urz. UE C 298 z , s. 17) Commission notice on immunity from fines and reduction of fines in cartel casus (Dz. Urz. UE C 45 z , s. 3) Commission Notice on the non imposition or reduction of fines in cartel cases (Dz. Urz. UE C 207 z , s. 4) Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia 1/2003 (Dz. Urz. UE C 210 z , s. 2) 17

17 Wykaz skrótów Wytyczne leniency Wyjaśnienia w sprawie kar Wytyczne Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu łagodzenia kar (leniency) (stosowane od 24 lutego 2009 r.), program_lagodzenia_kar2.php Wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję (stosowane od 1 stycznia 2009 r.), wyjasnienia_w_sprawie_kar3.php Czasopisma i wydawnictwa promulgacyjne AB ALJ AS CL CLI CLJ CLR CMLR CPInter. CPN EAR ECLA ECLR EJLE ELR EPS GAR GCR GWLR HLJ IBLJ Antitrust Bulletin Antitrust Law Journal The Antitrust Source Company Lawyer Competition Law Insight Competition Law Journal Competition Law Review Common Market Law Review Competition Policy International Competition Policy Newsletter European Antitrust Review European Competition Law Annual European Competition Law Review European Journal of Law & Economics European Law Review Europejski Przegląd Sądowy Global Antitrust Review Global Competition Review George Washington Law Review Hastings Law Journal International Business Law Journal 18

18 Wykaz skrótów IJIO International Journal of Industrial Organization IKAR Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny Ind.LR Indiana Law Review ITLR International Trade Law & Regulation JCL Journal of Corporate Law JCLE Journal of Competition Law & Economics JECLP Journal of European Competition Law & Practice JLS Journal of Law and Society KPPubl. Kwartalnik Prawa Publicznego LCLR Loyola Consumer Law Review M. Praw. Monitor Prawniczy ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PiP Państwo i Prawo PiPUE Prawo i Podatki Unii Europejskiej PPH Przegląd Prawa Handlowego PS Przegląd Sądowy PUE Prawo Unii Europejskiej 19

19 Wykaz skrótów PUG RPEiS UChic.LR UPenn.LR WComp. YARS ZNSA Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny University of Chicago Law Review University of Pennsylvania Law Review World Competition Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Inne DOJ US ECN ETPCz ICN KRS Komisja NMa NSA OECD OFT Prezes UOKiK Prezes URE SA Departament of Justice Antitrust Division (Wydział Antytrustowy Departamentu Sprawiedliwości USA) European Competition Network (Europejska Sieć Konkurencji) Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu International Competition Network (Międzynarodowa Sieć Konkurencji) Krajowy Rejestr Sądowy Komisja Europejska Nederlandse Mededingingsautoriteit (Niderlandzki Organ Ochrony Konkurencji) Naczelny Sąd Administracyjny Organization for Economic Cooperation and Development (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) Office of Fair Trading (brytyjski organ ochrony konkurencji) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Sąd Apelacyjny 20

20 Wykaz skrótów S. Antym. Sąd Antymonopolowy SN Sąd Najwyższy SOKiK Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów TK Trybunał Konstytucyjny TS Trybunał Sprawiedliwości UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

21

22 Wstęp Kooperacja między przedsiębiorcami we współczesnej gospodarce jest rzeczą pożądaną. Sprzyja bowiem innowacyjności i pozwala szybciej ją wdrażać. Pozwala także dzielić ryzyko gospodarcze, oszczędzać koszty i jest korzystna zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorców 1. Niekiedy jednak współdziałanie przedsiębiorców może przybrać formę zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję, które przez wyłączenie między tymi przedsiębiorcami mechanizmu konkurencji, wymierzone jest przeciwko kontrahentom, konkurentom czy też finalnym konsumentom. Szczególnie szkodliwą formę porozumienia stanowi kartel. Z uwagi na sekretną naturę karteli i trudności z udowodnieniem ich istnienia, działania organów ochrony konkurencji zmierzające do ich wyeliminowania z gospodarki przybierają szczególny charakter. Coraz częściej bowiem postępowania przeciwko kartelom są wszczynane, a same kartele wykrywane za pomocą informacji pochodzących bezpośrednio od uczestników porozumień ograniczających konkurencję, którzy dobrowolnie przyznają się do udziału w takim zakazanym porozumieniu i następnie współpracują z organem antymonopolowym, w zamian za co podmiot przyznający się do naruszenia przepisów prawa jest łagodniej traktowany przy wymierzaniu kary za to naruszenie. Takie łagodniejsze traktowanie określane powszechnie jako program, polityka, system łagodzenia kar lub inaczej (zamiennie) jako program, polityka leniency 2 sprowadza się do oferowania przedsiębiorcom (uczestnikom porozumień, w szczególności karteli) odstąpienia wobec nich przez organ antymonopolowy lub sąd od nałożenia kary pieniężnej (lub jak np. w USA czy w Wielkiej Brytanii odstąpienia 1 A. Jurkowska, Reforma wspólnotowego prawa konkurencji w zakresie wyłączenia spod zakazu kartelu porozumień horyzontalnych, PUE 2001, nr 2, s Leniency programme lub leniency policy od lenient, co oznacza litościwy, łagodny, pobłażliwy, w szczególności w zasądzaniu kary. 23

23 Wstęp od oskarżenia na drodze karnej) lub znacznego jej obniżenia w zamian za dobrowolne i nieprzymuszone ujawnienie przez nich, przed lub w toku postępowania, informacji lub dowodów na temat porozumienia oraz w zamian za współpracę z organem w toku dalszego postępowania. Generalną zasadą jest, że maksymalna korzyść w ramach programu leniency (tj. odstąpienie od wymierzenia kary albo odstąpienie od wniesienia oskarżenia) będzie przyznana pierwszemu przedsiębiorcy wnioskującemu o darowanie kary i przedstawiającemu dowody na istnienie zakazanego porozumienia, którego jest członkiem. Dodatkowo organ antymonopolowy z reguły ma możliwość zaoferowania drugiemu i następnym wnioskującym przedsiębiorcom znaczącej, ale jednak znacznie mniejszej, redukcji kary. Wnioski o łagodniejsze traktowanie rozpatrywane są zatem według kolejności zgłoszeń. Od dnia 1 maja 2004 r. program łagodzenia kar (program leniency) oparty na wyżej wymienionych regułach funkcjonuje w polskim systemie prawa ochrony konkurencji 3. 3 W niniejszej pracy przyjmuję także, że program łagodzenia kar (w tym kar pieniężnych) oraz program leniency są synonimami. Używam ich zamiennie. Warto jednocześnie zwrócić uwagę, że wyrażenie leniency z reguły używane jest na określenie wszelkich programów, systemów, które oferują zarówno pełny immunitet, zwolnienie od sankcji (darowanie, odstąpienie od wymierzenia kar pieniężnych, karnych), jak i znaczną redukcję (obniżenie) zakresu i poziomu kar. Niekiedy jednak na określenie programów polegających na całkowitym odstąpieniu od wymierzenia kary używa się określenia amnesty. Podkreśla się bowiem, że najczystszą i kompletną postacią leniency jest właśnie amnesty. W systemie obowiązującym w USA główną korzyścią, która jest oferowana przedsiębiorcy, który dobrowolnie ujawnia kartel, jest odstąpienie od oskarżenia w sprawie karnej. To właśnie określane jest jako amnesty. Funkcjonujące w USA obwieszczenia odnoszące się do łagodzenia kar nie zawierają wyraźniej dystynkcji między wyżej wymienionymi wyrażeniami i nie są konsekwentne terminologicznie. Używa się w nich na przemian wyrażeń leniency, amnesty, immunity. Mimo tej niekonsekwencji terminologicznej między tymi pojęciami istnieją jednak różnice. Program amnesty przyznaje pełne zwolnienie od kary (lub oskarżenia) tylko pierwszemu wnioskodawcy. Natomiast kolejni wnioskodawcy mogą ewentualnie liczyć na obniżenie kary przez instytucję ugody z organem (plea bargaining), czego przykładem jest model amerykański. Z kolei programy leniency oferują złagodzenie kary (w postaci całkowitego darowania) pierwszemu oraz kolejnym wnioskodawcom (w postaci obniżenia kary), czego przykładem jest np. model unijny i polski. Zarówno jednak programy amnesty, jak i leniency mają te same cele i stosują takie same lub bardzo podobne mechanizmy i zachęty dla przedsiębiorców do korzystania z nich. J. Kloub, Leniency as the Most Effective Tool in Combating Cartels, Latin American Competition Forum, Session 1: Using Leniency to Fight Hard Core Cartels, 9 10 September 2009, Santiago, Chile, dataoecd/40/2/ pdf, s W niniejszej pracy wyrażenie amnesty używane jest zasadniczo tylko na określenie amerykańskiego programu leniency. 24

24 Wstęp Przedmiotem niniejszej pracy jest zatem program łagodzenia kar pieniężnych, w tym przesłanki, zasady, mechanizm i procedura łagodzenia przez Prezesa UOKiK, w trybie przepisu art. 109 u.o.k.k., kar pieniężnych wymierzanych przez ten organ administracji publicznej przedsiębiorcom za naruszenie przez nich zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję, ustanowionego w przepisach art. 6 ust. 1 u.o.k.k. oraz art. 101 ust. 1 TFUE. U podstaw rozważań leży weryfikacja hipotezy badawczej sprowadzającej się do twierdzenia, że: 1) istnieje model optymalnego programu łagodzenia kar, innymi słowy, że możliwe jest skonstruowanie takiego programu łagodzenia kar, który w możliwie najwyższym stopniu przyczynia się do osiągania pierwszorzędnego, długoterminowego i ostatecznego celu programów leniency. Tym celem służącym dobrobytowi konsumentów jest zwiększanie (dla osiągnięcia maksymalnie wysokiego) poziomu: a) odstraszania przed angażowaniem się przedsiębiorców w nielegalne porozumienia, w szczególności w kartele (odstraszanie ex ante) oraz b) odstraszania przejawiającego się w zachęcaniu przedsiębiorców do dobrowolnego porzucania nielegalnych porozumień (w szczególności karteli), w które zdążyli się już zaangażować (odstraszanie ex post) 4, 4 W opracowaniu konsekwentnie posługuję się wyrażeniem odstraszanie (deterrence), przez co należy rozumieć przeciwdziałanie, zapobieganie, odwodzenie od stosowania praktyk ograniczających konkurencję, powstrzymywanie przed ich stosowaniem, utrudnianie ich stosowania czy nakłanianie do porzucenia stosowania takich praktyk. W pewnym zakresie odstraszanie (zwłaszcza ex ante) może być słusznie utożsamiane z prewencją ogólną (zapobieganiem). Niemniej jednak już odstraszanie ex post wydaje się pojęciem o nieco innym znaczeniu, albowiem ma na celu nie zapobieganie (na to jest już za późno), ale odciągnięcie przedsiębiorcy od porozumienia, w które ten już zdążył się zaangażować. Odstraszanie osiągane jest nie tylko przez represyjne kary pieniężne (które mają również funkcję prewencyjną), lecz także za pomocą innych środków, takich jak: wysoki stopień (prawdopodobieństwo) wykrywalności praktyk ograniczających konkurencję, szybkie i bezwzględne ściganie naruszeń (gdzie decyzje i kary w sprawach tych naruszeń są utrzymywane przez sądy) oraz autorytet organu, co razem stanowi o nieuchronności ukarania. Pojęcie odstraszanie w przypadku zwalczania zwłaszcza karteli wydaje się bardziej adekwatne niż termin prewencja. Odstraszanie lepiej charakteryzuje (oddaje) sposób, w jaki powinien działać i wpływać na zachowania członków w szczególności karteli program leniency. Program ten nie ma za zadanie tylko przekonywać, wychowywać czy uświadamiać uczestników zakazanych porozumień (szczególnie karteli), lecz ma 25

25 Wstęp przez co program łagodzenia kar jest skutecznym instrumentem zwalczania (w tym przeciwdziałania, zapobiegania) porozumień ograniczających konkurencję, w szczególności karteli 5 ; 2) dla osiągnięcia tego celu taki optymalny program łagodzenia kar, oprócz charakteryzowania się możliwie najlepszą, odpowiednią konstrukcją normatywną (zbudowaną na podstawie założeń nauki ekonomii badającej rynkowe zachowania przedsiębiorców i kierujące nimi motywacje oraz praktyczne doświadczenia innych, rozwiniętych systemów prawnych), musi obejmować takie elementy (musi być wzmocniony przez takie elementy), jak: a) odpowiednia polityka antymonopolowa, w tym polityka antykartelowa, przejawiająca się w: surowym (represyjnym) i konsekwentnym karaniu przedsiębiorców przez organ antymonopolowy oraz kryminalizacji czynów osób fizycznych sprowadzających się do działalności kartelowej w imieniu i na rzecz przedsiębiorców, b) duży autorytet organu antymonopolowego wśród przedsiębiorców oraz świadomość tych ostatnich, że organ antymonoich dosłownie odstraszać. Uczestnicy karteli mają po prostu pozostawać w strachu i niepewności wywołanej brakiem stabilności kartelu. Innymi słowy, powinni oni realnie obawiać się prawdopodobnego dochodzenia i ukarania ich ze strony organu ochrony konkurencji, co ma wpływać na kalkulację zysków i kosztów z funkcjonowania w kartelu. Kształtowanie świadomości, tworzenie szacunku dla norm prawnych czy edukacja (właściwe dla prewencji pozytywnej), szczególnie w przypadku karteli i zwalczania ich za pomocą programów łagodzenia kar schodzą na dalszy plan. Wydaje się, że między innymi z wyżej wymienionych powodów w angielskojęzycznych pracach na temat programów leniency, odnosząc się do ich podstawowych celów, nie używa się terminu prevention, lecz właśnie deterrence. 5 Przyczynianie się przez programy leniency do osiągania celu w postaci ułatwiania organom antymonopolowym dowodzenia istnienia karteli i przyspieszania postępowań antykartelowych, dzięki łatwiejszemu i szybszemu dostępowi do dowodów jest jedynie trzeciorzędnym i krótkoterminowym celem programów leniency (celem drugorzędnym jest zwiększenie liczby wniosków leniency i zwiększenie wykrywania karteli, co przyczynia się do osiągania celu pierwszorzędnego). Kwestia realizacji tego trzeciorzędnego celu w polskim systemie ochrony konkurencji nie jest w niniejszej pracy przedmiotem badań i analiz (jest jedynie zasygnalizowana). Nie doczekała się ona jeszcze rzetelnych badań naukowych. Badania te wymagałyby bowiem przeprowadzenia odnośnie do długiego okresu (nawet od początku lat 90. wydaje się zbyt krótki) bardzo szczegółowych i złożonych analiz empirycznych i ekonometrycznych nad funkcjonującymi w praktyce programami łagodzenia kar. Ponadto warto zauważyć, że przyspieszanie postępowań przed organem ochrony konkurencji jest przede wszystkim celem instytucji ugody tzw. direct settlement, funkcjonującej obecnie np. przed Komisją. 26

26 Wstęp polowy nawet bez wniosków leniency jest w stanie samodzielnie skutecznie wykrywać kartele (niezbędna jest zatem bardzo aktywna postawa organu oraz wysoki stopień wykrywalności porozumień, w szczególności karteli, bez stosowania programów leniency), c) transparentność i przewidywalność działań organu antymonopolowego zwłaszcza w zakresie stosowania programu łagodniejszego traktowania, w tym wysokie zaufanie przedsiębiorców (potencjalnych wnioskodawców leniency) do organu. Niniejszej pracy przyświeca więc przekonanie, że dla osiągnięcia przez program łagodzenia kar dużej skuteczności w zwalczaniu szczególnie karteli, nie wystarczy jedynie bardziej lub mniej udane implementowanie rozwiązań i przepisów prawnych, odnoszących się do łagodzenia kar pieniężnych w ramach programu leniency, do systemu prawa ochrony konkurencji, a problem z kartelami zacznie powoli zanikać. Jedynie odpowiednio skonstruowany i stosowany program łagodzenia kar, koniecznie obejmujący zarysowane wyżej elementy polityki antymonopolowej, w tym polityki antykartelowej, autorytet organu oraz transparentność jego działań a przez to program możliwie bliski modelowi optymalnego programu leniency może funkcjonować jako samonapędzający się mechanizm zwalczania porozumień ograniczających konkurencję, w tym karteli. Zatem samo jedynie ustanowienie norm prawnych zapewniających łagodzenie kar pieniężnych w ramach programu leniency nie spowoduje, że program ten zacznie sprawnie funkcjonować (działać sam z siebie). Do tego konieczne są odpowiednie impulsy o których mowa wyżej (oraz ich nieustanne podtrzymywanie i wzmacnianie). Program łagodzenia kar będzie funkcjonował jako samonapędzający się mechanizm generowania nowych wniosków leniency i przez to zwiększania poziomu odstraszania 6, jeśli przedsiębiorcy nieustannie będą się realnie obawiali interwencji organu antymonopolowego oraz nakładanych przez niego bardzo wysokich kar pieniężnych. Wysokie i konsekwentnie nakładane kary są więc elementem niezbędnym do tego, aby przedsiębiorcy, w zaufaniu do procedur i organu antymono- 6 It may seem odd but leniency by competition law enforcers can help fight the most egregious competition law violations Using Leniency to Fight Hard Core Cartels, OECD, Policy Brief, September 2001, s

27 Wstęp polowego wykrywającego porozumienia również samodzielnie (bez stosowania programu leniency), donosili na siebie i innych przedsiębiorców (biorących udział w porozumieniu), występując z wnioskiem o darowanie kary pieniężnej lub jej obniżenie. W konsekwencji organ antymonopolowy będzie systematycznie wykrywać coraz więcej takich porozumień i nakładać więcej wysokich kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nie zdecydowali się na współpracę w ramach leniency 7. To z kolei jeszcze mocniej zwiększy efekt odstraszania i spowoduje, że składanych będzie jeszcze więcej wniosków leniency. Zatem dobrze skonstruowany i prawidłowo stosowany program łagodzenia kar oraz właściwa, przemyślana i konsekwentna polityka antymonopolowa, w tym w szczególności polityka walki z kartelami, mogą być generatorem odpowiednich spraw antymonopolowych dla organu antymonopolowego 8. Program łagodzenia kar obarczony wadami konstrukcyjnymi i nieprawidłowo stosowany oraz nie wsparty odpowiednią polityką antymonopolową, w tym polityką antykartelową, gdzie autorytet organu jest mały, podobnie jak transparentność w stosowaniu przez organ procedur (w ogóle) i programu leniency w szczególności, będzie miał skutek przeciwny i będzie obniżać skuteczność walki z najcięższymi wielostronnymi ograniczeniami konkurencji. Niskie i rzadko nakładane kary pieniężne to brak realnego strachu przed interwencją organu (niski poziom odstraszania), co przekłada się na małą liczbę wniosków leniency. Niewiele decyzji organu stwierdzających kartele (co wynika także z niewielkiej liczby wniosków leniency) utwierdza przedsiębiorców w ich przekonaniu o małym prawdopodobieństwie wykrycia ich nielegalnej działalności, co w konsekwencji skutkuje małą liczbą wniosków leniency itd. Tym samym poziom odstraszania nie wzrasta. Sukces programu łagodzenia kar zależy więc od sprawnego funkcjonowania klasycznego mechanizmu kija i marchewki. Kijem (sankcją negatywną) są kary pieniężne lub inne sankcje za naruszenie zakazu 7 Wzrost wysokości kar pieniężnych, o którym tutaj mowa, ma wynikać z zaostrzenia polityki karania w ogóle. Brak współpracy przedsiębiorcy z organem w ramach programu leniency nie może być natomiast traktowany jako przesłanka obciążająca czy przemawiająca za nałożeniem wyższej kary pieniężnej. Przedsiębiorca, który nie decyduje się na skorzystanie z programu leniency, musi mieć jednak świadomość ryzyka nałożenia na niego surowej kary pieniężnej w ramach represyjnej polityki zwalczania karteli. 8 Por. R. Whish, Competition Law, Oxford 2009, s oraz

28 Wstęp porozumień ograniczających konkurencję, zwłaszcza zakazu karteli, realne zagrożenie wykrycia kartelu przez organ (co jest uzależnione od jego autorytetu odnośnie do skuteczności i determinacji w walce z kartelami) oraz szerokie uprawnienia dochodzeniowe organu, a marchewką (sankcją pozytywną) są korzyści wynikające ze skorzystania przez przedsiębiorcę z programu łagodzenia kar (w tym redukcje w karach pieniężnych i ewentualnie także innych sankcjach, które normalnie byłyby bardzo wysokie, transparentność i pewność zasad ubiegania się o leniency oraz równość w ich stosowaniu). Dla sprawnego działania tego mechanizmu ów kij musi być zatem odpowiednio długi i twardy (sankcje negatywne muszą być dolegliwe), a marchewka powinna być bardzo słodka (sankcje pozytywne korzyści wynikające ze skorzystania z programu leniency muszą być bardzo duże) 9. Konkludując, program łagodzenia kar pieniężnych jeśli ma być bliski modelowi optymalnemu nie może być rozpatrywany w oderwaniu od polityki zwalczania porozumień ograniczających konkurencję, w szczególności karteli, w tym od polityki karania przedsiębiorców za naruszenia zakazu zawierania takich porozumień. Program ten, będąc bardzo wyrafinowanym i złożonym mechanizmem, funkcjonuje bowiem w sposób optymalny, skuteczny, należycie realizując wyznaczony mu pierwszorzędny, ostateczny, długoterminowy cel w postaci zwiększania poziomu odstraszania ex ante oraz ex post, jedynie wtedy, gdy obejmuje i współgra z elementami gruntownie przemyślanej, zbalansowanej oraz dostosowanej do systemu prawnego polityki antymonopolowej, w tym polityki antykartelowej oraz gdy towarzyszy mu duży autorytet organu i transparentność procedur. Tam więc gdzie program leniency jest należycie skonstruowany, odpowiednio wyposażony w elementy spójnej, przemyślanej polityki walki z kartelami i gdzie organy posiadają duży autorytet wśród przedsiębiorców, a procedury są w pełni transparentne, tam skuteczność walki z kartelami przy wykorzystaniu tego programu jest znacznie większa. Jeśli natomiast na program łagodzenia kar składają się tylko pewne normy prawne, które są jedynie wzorowane na normach funkcjonujących w innych, obcych systemach prawnych i które są pozostawione same sobie, bez jednoczesnego wsparcia dla ich stosowania ze strony odpowiedniej polityki antykartelowej i polityki karania oraz bez równoległego wy- 9 Ibidem; Ch. Harding, J. Joshua, Regulating Cartels in Europe. A Study of legal Control of Corporate Delinquency, Oxford 2007, s

29 Wstęp korzystywania przez organ szerokich uprawnień dochodzeniowych, tam nie ma mowy o skutecznym programie leniency. Równocześnie program łagodzenia kar pieniężnych musi być traktowany jedynie jako jeden z instrumentów, obok szerokich i równolegle wykorzystywanych uprawnień dochodzeniowych, zwalczania (w tym przeciwdziałania) kartelizacji i zapewniania zgodności działań przedsiębiorców z prawem konkurencji 10. Jako jeden z takich instrumentów (choć oczywiście bardzo ważny, jeśli nie najważniejszy) program leniency ma za zadanie przyczyniać się (dzięki składanym wnioskom) do jednoczesnego wykorzystywania przez organ szerokich uprawnień dochodzeniowych. Celem pracy jest zatem poszukanie opierając się na ustaleniach nauki prawa oraz praktyce administracyjnej i sądowej odpowiedzi na pytanie czy w kontekście przyjętej hipotezy badawczej zakładającej istnienie i możliwość skonstruowania określonego teoretycznego modelu optymalnego programu łagodzenia kar stosowany przez Prezesa UOKiK, na podstawie przepisu art. 109 u.o.k.k., program łagodzenia kar pieniężnych przyczynia się do osiągania pierwszorzędnego, długoterminowego i ostatecznego celu stawianego programom łagodzenia kar w postaci zwiększenia odstraszania ex ante oraz ex post przed porozumieniami ograniczającymi konkurencję, w szczególności kartelami? Zatem, czy polski program łagodzenia kar pieniężnych stanowi skuteczny instrument zwalczania (w tym przeciwdziałania powstawaniu) porozumień ograniczających konkurencję, w szczególności karteli? Dla zweryfikowania wskazanej wyżej hipotezy badawczej oraz dla osiągnięcia celu pracy konieczne jest zatem udzielenie odpowiedzi na następujące pytania badawcze: 1) W jaki sposób powinien być skonstruowany model optymalnego programu łagodzenia kar, aby w maksymalnym stopniu zagwarantować osiąganie pierwszorzędnego, podstawowego, ostatecznego celu stawianego przed programami leniency? Jaką konstrukcją normatywno-prawną powinien charakteryzować się taki optymalny program, jakie elementy powinna ta konstrukcja uwzględniać? Które elementy polityki antymonopolowej są w tym 10 Tak również Sąd w wyroku z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie T-437/08 CDC Hydrogene Peroxide v. Komisja, niepubl., pkt 77. Zob. także M. Krasnodębska-Tomkiel, Leniency jako instrument zwalczania karteli (w:) B.T. Bieńkowska, D. Szafrański (red.), Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym, cz. II, Warszawa 2009, s

30 Wstęp kontekście kluczowe? Jaka, w optymalnym programie łagodzenia kar, powinna być polityka karania przedsiębiorców oraz w jaki sposób osiągać niezaprzeczalny autorytet organu antymonopolowego i wysoki stopień transparentności stosowanych procedur? 2) Czy obecna normatywna konstrukcja programu łagodzenia kar pieniężnych w polskim systemie prawa ochrony konkurencji (w tym jego aspekty materialnoprawne oraz proceduralne), praktyka jego stosowania przez Prezesa UOKiK oraz polityka antymonopolowa przyjęta przez ten organ administracji publicznej, w szczególności polityka karania przedsiębiorców za naruszenie zakazu porozumień ograniczających konkurencję, sprzyjają temu (jeśli tak to jak dalece), że polski program łagodzenia kar pieniężnych osiąga zakładane cele w postaci wzrostu poziomu odstraszania ex ante oraz ex post? 3) Czy polski program łagodzenia kar pieniężnych obejmuje i jest odpowiednio wspierany przez właściwą politykę antymonopolową, w tym zwłaszcza politykę antykartelową i politykę karania oraz inne elementy optymalnego programu leniency (w szczególności autorytet i aktywność organu oraz transparentność procedur), tak aby program ten był skutecznym instrumentem (obok szerokich uprawnień dochodzeniowych przysługujących Prezesowi UOKiK) zwalczania (w tym przeciwdziałania) kartelizacji i zapewniania zgodności działań przedsiębiorców z prawem konkurencji? 4) Czy polski program łagodzenia kar pieniężnych stanowi mechanizm, który przez zwiększanie poziomu odstraszania generuje nowe sprawy kartelowe czy też raczej przez niezwiększanie poziomu odstraszania prowadzi do tego, że liczba wniosków leniency nie rośnie, co skutkuje brakiem decyzji stwierdzających porozumienia (zwłaszcza kartele), co jeszcze mocniej obniża poziom odstraszania? 5) Czy objęcie zakresem przedmiotowym polskiego programu leniency innych niż kartele porozumień ograniczających konkurencję pozytywnie wpływa na jego skuteczność i w konsekwencji na realizację zasadniczego celu, jakim jest zwiększenie poziomu odstraszania ex ante oraz ex post? 6) Jeśli obecna konstrukcja polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych, praktyka jego stosowania lub także polityka antymonopolowa Prezesa UOKiK nie sprzyja osiąganiu zasadniczego celu stawianego programowi leniency, to jakie są przyczyny takiego 31

31 Wstęp stanu rzeczy? Co ogranicza polski program łagodzenia kar w osiąganiu tego celu? Jednocześnie, jak dalece konstrukcja polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych (w tym jego aspekty materialnoprawne i proceduralne) lub praktyka jego stosowania odbiega od modelu optymalnego programu łagodzenia kar pieniężnych lub modeli przyjętych w najbardziej rozwiniętych systemach prawa konkurencji w świecie? 7) Co należy zmienić w konstrukcji polskiego programu łagodzenia kar pieniężnych, praktyce jego stosowania lub polityce antymonopolowej Prezesa UOKiK, aby program ten zbliżył się (maksymalnie) do optymalnego programu leniency i mógł osiągać zakładany, zasadniczy stawiany przed nim cel? Jakie uwagi krytyczne pod adresem ustawodawcy można w tym zakresie sformułować? Uzasadnienie wyboru tematu pracy stanowi niezwykły rozwój programów łagodzenia kar, zwłaszcza w USA (od 1993 r.) i w Europie od drugiej połowy lat 90. XX w. oraz w Polsce od 2004 r. Rozwój ten określany jest rewolucją leniency. Wprowadziła ona bowiem nowatorskie, niemalże rewolucyjne rozwiązania do prawa administracyjnego, które do tej pory stosowano jedynie w prawie karnym w sprawach głównie zwalczania przestępczości zorganizowanej. Metody, za pomocą których organy antymonopolowe zwalczają współcześnie kartele uległy więc zasadniczej zmianie. Obecnie tradycyjne metody dochodzeniowe raczej wspierają programy leniency w walce z kartelami 11. Dodatkowo łagodzenie kar w prawie ochrony konkurencji w ramach programów leniency nie jest rozwiązaniem zasiedziałym i ugruntowanym, lecz znajduje się w stanie dynamicznego rozwoju. Wynika to w dużej mierze z coraz większego zainteresowania ekonomistów programami leniency i z ich wpływu na konstrukcję tych programów. Dlatego też wiele zagadnień szczegółowych nie zostało jeszcze w ogóle lub definitywnie rozstrzygniętych. Ponadto zagadnienie łagodzenia kar pieniężnych w ramach programu leniency w polskim prawie ochrony konkurencji nie doczekało się jak do tej pory odrębnego monograficznego opracowania. Mimo że zagadnienie to było, rzecz jasna, w polskiej doktrynie przedmiotem analiz, to jednak z reguły nie wykraczały one poza wąsko zakreślone kwestie szczegółowe bądź też 11 G. Spagnolo, Leniency and Whistleblowers in Antitrust, Discussion Paper Series No. 5794, August 2006, s

32 Wstęp miały charakter ogólny. Stąd też istniała potrzeba pogłębionej analizy, zwłaszcza dogmatycznoprawnej, w formie monografii. Wyjaśnienia wymaga także użycie w tytule książki wyrażenia program łagodzenia kar pieniężnych. Przede wszystkim należy zauważyć, że w zakresie terminologii używanej w Polsce, odnoszącej się do tego, co oznacza leniency, brak konsekwencji. Niemniej jednak pewne jest, że program łagodzenia kar pieniężnych lub względnie program leniency na określenie leniency są terminami używanymi najczęściej i powszechnie. Nie ma również w doktrynie sporów odnośnie do tego, jak nazywać w języku polskim to, co oznacza leniency. Po pierwsze trzeba zauważyć, że uzasadnienie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz o zmianie niektórych innych ustaw 12, która wprowadziła do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2000 r. program łagodzenia kar, na określenie leniency posługuje się terminami program leniency (łagodzenia kar) lub system łagodzenia kar nakładanych na uczestników karteli 13. Po drugie, użyte w tytule pracy wyrażenie jest powszechnie stosowane przez Prezesa UOKiK. Organ ten, na określenie leniency używa wyrażeń program łagodzenia kar lub program leniency w wydawanych przez siebie decyzjach administracyjnych 14, nieformalnych aktach, takich jak Wytyczne Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu łagodzenia kar, własnych publikacjach 15, jak i dokumentach o charakterze czysto informacyjnym 16. Terminy program łagodzenia kar 12 Dz. U. Nr 93, poz Punkt I.4 oraz II uzasadnienia do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 93, poz. 891), LEX 18/ Zob. decyzja z dnia 7 kwietnia 2008 r. Nr DOK-1/08, s. 67, 68, 75; decyzja z dnia 26 kwietnia 2010 r. Nr DOK-3/2010, s. 48; decyzja z dnia 24 maja 2010 r. Nr DOK- 4/2010, s. 63, 65, 67 68, 71, 100, 128, 131, 133; decyzja z dnia 23 maja 2011 r. Nr DOK- 4/2011, s. 41; decyzja z dnia 8 grudnia 2009 r. Nr DOK-7/2009, s. 64, 79, 107, ; decyzja z dnia 28 listopada 2011 r. Nr DOK-10/2011, s. 84, 89, 90; decyzja z dnia 31 grudnia 2010 r. Nr DOK-11/2010, s. 38; decyzja z dnia 31 grudnia 2010 r. Nr DOK-12/2010, s. 112, 128, 130; decyzja z dnia 28 grudnia 2011 r. Nr DOK-12/2011, s ; decyzja z dnia 18 września 2006 r. Nr DOK-107/06, s. 61; decyzja z dnia 12 sierpnia 2011 r. Nr RKT-22/2011, s. 37, D. Piejko, Leniency, Warszawa 2004; M. Sendrowicz, M. Szwaj (oprac.), Prawo konkurencji podstawowe pojęcia, Warszawa 2007, s Leniency program łagodzenia kar, materiały informacyjne UOKiK,

33 Wstęp lub program leniency używane jest również w dokumencie rządowym Polityka konkurencji na lata , przygotowanym zgodnie z przepisem art. 31 pkt 4 u.o.k.k., będącym rządowym projektem rozwoju konkurencji na najbliższe lata 17. Po trzecie, przedstawiciele polskiej doktryny prawa również powszechnie posługują się wyrażeniem program łagodzenia kar lub program leniency w tytułach publikacji na ten temat 18 lub w ich treści 19, i to zarówno wtedy, gdy przedmiotem tych publikacji jest prawo polskie, jak i prawo unijne. 17 Polityka konkurencji na lata , Warszawa Dokument ten na s. 13, 15 16, 35, 44, 55, 61, operuje pojęciami program leniency, program łagodzenia kar, np. na s. 13 zawarte jest zdanie jednym z najskuteczniejszych narzędzi zwalczania antykonkurencyjnych porozumień jest program leniency (art. 109 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). 18 S. Sołtysiński, Z doświadczeń programu leniency w Brukseli i w Warszawie (w:) C. Banasiński (red.), Prawo konkurencji stan obecny oraz przewidywane kierunki zmian, Warszawa 2006, s ; M. Król-Bogomilska, Program łagodzenia kar (leniency) w polskim prawie antymonopolowym po pięciu latach obowiązywania ustawy, EPS 2012, nr 4, s. 4 10; idem, Program leniency, czyli łagodzenie kar, Rzeczpospolita 20 grudnia 2011 r.; Z. Jurczyk, Program łagodzenia kar instrumentem walki z kartelami we wspólnotowej polityce konkurencji, PiPUE 2007, nr 12, s ; M. Krasnodębska- -Tomkiel, Program antykartelowy: warto współpracować, Rzeczpospolita z 11 października 2008 r., -warto-wspolpracowac-.html; M. Sachajko, Program darowania i obniżania kar we wspólnotowym i polskim prawie ochrony konkurencji, Problemy Zarządzania 2004, nr 3, s ; R. Molski, Programy łagodnego traktowania panaceum na praktyki kartelowe, KPPubl. 2004, nr 1, s ; E. Rumak, P. Sitarek, Polish Leniency Programme and its Intersection with Private Enforcement of Competition Law, YARS 2009, nr 2, s C. Banasiński, Słowo wstępne (w:) C. Banasiński (red.), Prawo konkurencji stan..., s. 7 8; C. Banasiński, E. Piontek (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, s ; R. Molski (w:) T. Skoczny, A. Jurkowska, D. Miąsik (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, s. 1662; idem, Polish Antitrust Law in its Fight against Cartels Awaiting a Breakthrough, YARS 2009, vol. 2, nr 2, s ; K. Kohutek (w:) K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1042; M. Krasnodębska-Tomkiel, Wspólnotowe prawo konkurencji skutki dla Polski, Warszawa 2006, s ; idem, Perspektywy polityki konkurencji w Polsce w 20 rocznicę powstania UOKiK (w:) M. Krasnodębska-Tomkiel (red.), Zmiany w polityce konkurencji na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, Warszawa 2010, s. 521, ; M. Bernatt, Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji, Warszawa 2011, s. 136, ; I.B. Nestoruk, Konkurencja na rynkach lokalnych wraz z wybranym orzecznictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2009, s. 21; D. Piejko, Leniency w polskich i europejskich przepisach prawa ochrony konkurencji (w:) Amerykański i europejski system ochrony konkurencji, Warszawa 2007, s ; idem, Leniency, s

PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH JAKO INSTRUMENT ZWALCZANIA POROZUMIEŃ OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ W POLSKIM SYSTEMIE PRAWA OCHRONY KONKURENCJI

PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH JAKO INSTRUMENT ZWALCZANIA POROZUMIEŃ OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ W POLSKIM SYSTEMIE PRAWA OCHRONY KONKURENCJI PROGRAM ŁAGODZENIA KAR PIENIĘŻNYCH JAKO INSTRUMENT ZWALCZANIA POROZUMIEŃ OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ W POLSKIM SYSTEMIE PRAWA OCHRONY KONKURENCJI dr Bartosz Turno, LL.M. CARS, WZ UW, 10 października 2012

Bardziej szczegółowo

KARA LENIENCY. Wytyczne Prezesa Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu ³agodzenia kar (leniency)

KARA LENIENCY. Wytyczne Prezesa Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu ³agodzenia kar (leniency) KARA LENIENCY Wytyczne Prezesa Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu ³agodzenia kar (leniency) I. Wprowadzenie 1. Celem niniejszych wytycznych jest zwiększenie transparentności przepisów

Bardziej szczegółowo

Zakłada się, że w projekcie nowelizacji ustawy będą uwzględnione zmiany dotyczące:

Zakłada się, że w projekcie nowelizacji ustawy będą uwzględnione zmiany dotyczące: 20 listopada br. Rząd RP przyjął Założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przedłożone przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wdrożenie przepisów

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI PRAWO

UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI PRAWO UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI PRAWO Bartłomiej Petrykowski Nr albumu: 177702 Program leniency w polskim prawie konkurencji Wady i zalety Praca magisterska napisana na seminarium z prawa

Bardziej szczegółowo

ZMOWY PRZETARGOWE W ŚWIETLE PRAWA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH ORAZ PRAWA KONKURENCJI

ZMOWY PRZETARGOWE W ŚWIETLE PRAWA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH ORAZ PRAWA KONKURENCJI MONOGRAFIE PRAWNICZE ZMOWY PRZETARGOWE W ŚWIETLE PRAWA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH ORAZ PRAWA KONKURENCJI MAŁGORZATA SIERADZKA Wydawnictwo C.H.Beck MONOGRAFIE PRAWNICZE MAŁGORZATA SIERADZKA ZMOWY PRZETARGOWE

Bardziej szczegółowo

Kodeks spółek handlowych. Stan prawny na 21 sierpnia 2018 r.

Kodeks spółek handlowych. Stan prawny na 21 sierpnia 2018 r. KSH Kodeks spółek handlowych Stan prawny na 21 sierpnia 2018 r. KSH Kodeks spółek handlowych Stan prawny na 21 sierpnia 2018 r. Zamów książkę w księgarni internetowej 7. WYDANIE WARSZAWA 2018 Stan prawny

Bardziej szczegółowo

Kodeks postępowania administracyjnego. Stan prawny na 9 sierpnia 2018 r.

Kodeks postępowania administracyjnego. Stan prawny na 9 sierpnia 2018 r. KPA Kodeks postępowania administracyjnego Stan prawny na 9 sierpnia 2018 r. KPA Kodeks postępowania administracyjnego TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 32. WYDANIE WARSZAWA 2018 Stan

Bardziej szczegółowo

WZORY PISM PISMA W SPRAWACH INTERPRETACJI PRAWA PODATKOWEGO WYJAŚNIENIA, POSTĘPOWANIE, ORZECZNICTWO REDAKCJA NAUKOWA JACEK BROLIK

WZORY PISM PISMA W SPRAWACH INTERPRETACJI PRAWA PODATKOWEGO WYJAŚNIENIA, POSTĘPOWANIE, ORZECZNICTWO REDAKCJA NAUKOWA JACEK BROLIK PISMA W SPRAWACH INTERPRETACJI PRAWA PODATKOWEGO WYJAŚNIENIA, POSTĘPOWANIE, ORZECZNICTWO REDAKCJA NAUKOWA JACEK BROLIK JACEK BROLIK ELŻBIETA MUCHA Warszawa 2013 WZORY PISM Stan prawny na 1 września 2013

Bardziej szczegółowo

PREZES URZĘDU TRANSPORTU KOLEJOWEGO

PREZES URZĘDU TRANSPORTU KOLEJOWEGO PREZES URZĘDU TRANSPORTU KOLEJOWEGO ZAGADNIENIA ADMINISTRACYJNOPRAWNE Aleksandra Wiktorowska Warszawa 2013 Stan prawny na 1 sierpnia 2013 r. Recenzent Prof. UAM dr hab. Krystyna Wojtczak Wydawca Izabella

Bardziej szczegółowo

Pomoc osobom uprawnionym do alimentów zmiany w ustawie

Pomoc osobom uprawnionym do alimentów zmiany w ustawie Magdalena Januszewska Anna Kawecka Krzysztof Świtała Krystyna Tymorek Magdalena Wilczek-Karczewska BIBLIOTEKA POMOCY SPOŁECZNEJ Pomoc osobom uprawnionym do alimentów zmiany w ustawie Zamów książkę w księgarni

Bardziej szczegółowo

Skorowidz zagadnień podnoszonych w wyrokach SN, SA w Warszawie i SOKiK w sprawach konkurencji w 2014 r. 1

Skorowidz zagadnień podnoszonych w wyrokach SN, SA w Warszawie i SOKiK w sprawach konkurencji w 2014 r. 1 126 Skorowidz zagadnień podnoszonych w wyrokach SN, SA w Warszawie i SOKiK w sprawach konkurencji w 2014 r. 1 Akty prawne (inne niż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów): Kodeks postępowania administracyjnego

Bardziej szczegółowo

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1634) Wprowadzenie W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy ustawa

Bardziej szczegółowo

Post powanie administracyjne, sàdowoadministracyjne i egzekucyjne w administracji

Post powanie administracyjne, sàdowoadministracyjne i egzekucyjne w administracji Post powanie administracyjne, sàdowoadministracyjne i egzekucyjne w administracji Kazusy Katarzyna Celiƒska-Grzegorczyk Wojciech Sawczyn Andrzej Skoczylas pod redakcjà Andrzeja Skoczylasa Wydanie 2 Kazusy

Bardziej szczegółowo

PRAWO O NOTARIACIE KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ NOTARIUSZA KSIĘGI WIECZYSTE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE

PRAWO O NOTARIACIE KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ NOTARIUSZA KSIĘGI WIECZYSTE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE PRAWO O NOTARIACIE KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ NOTARIUSZA KSIĘGI WIECZYSTE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 2. WYDANIE wybór i opracowanie Aleksander Oleszko Radosław Pastuszko Zamów książkę w księgarni internetowej

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr / z dnia XXX r.

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr / z dnia XXX r. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX r. [ ](2014) XXX draft ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr / z dnia XXX r. zmieniające rozporządzenie Komisji (WE) nr 773/2004 odnoszące się do prowadzenia przez Komisję

Bardziej szczegółowo

Jan Barcz Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Art. 101 TFUE (d. art. 81 TWE)

Jan Barcz Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Art. 101 TFUE (d. art. 81 TWE) Jan Barcz Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Art. 101 TFUE (d. art. 81 TWE) Spis treści: 1. Uwagi wstępne 1.1. Porozumienia ograniczające konkurencję i nadużywanie pozycji dominującej 1.2. Zakres

Bardziej szczegółowo

Minimalna stawka godzinowa dla umowy zlecenia

Minimalna stawka godzinowa dla umowy zlecenia PORADNIKI KADROWE Minimalna stawka godzinowa dla umowy zlecenia Paula Dąbrowska Kamila Milczarek Katarzyna Pietruszyńska Joanna Stępniak Barbara Tomaszewska Paulina Zawadzka-Filipczyk Paweł Ziółkowski

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce

Spis treści Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce... 1 1. Początki sądowej kontroli administracji na ziemiach polskich... 6 2. Najwyższy Trybunał

Bardziej szczegółowo

ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej

ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej Komentarz Adam Bartosiewicz KOMENTARZE PRAKTYCZNE ustawa o podatku od sprzedaży detalicznej Komentarz Adam Bartosiewicz KOMENTARZE PRAKTYCZNE Zamów książkę w księgarni

Bardziej szczegółowo

PRAWO KARNE SKARBOWE. Magdalena Błaszczyk Monika Zbrojewska. Zamów książkę w księgarni internetowej

PRAWO KARNE SKARBOWE. Magdalena Błaszczyk Monika Zbrojewska. Zamów książkę w księgarni internetowej PRAWO KARNE SKARBOWE Magdalena Błaszczyk Monika Zbrojewska Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015 Stan prawny na 1 lipca 2015 r. Wydawca Monika Pawłowska Redaktor prowadzący Joanna Maź Opracowanie

Bardziej szczegółowo

POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ

POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Bardziej szczegółowo

Wydatkowanie i rozliczanie środków unijnych w zamówieniach publicznych. Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Tekst ustawy

Wydatkowanie i rozliczanie środków unijnych w zamówieniach publicznych. Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Tekst ustawy Wydatkowanie i rozliczanie środków unijnych w zamówieniach publicznych Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Tekst ustawy Wydatkowanie i rozliczanie środków unijnych w zamówieniach publicznych Praktyczny

Bardziej szczegółowo

E-PORADNIK REFAKTUROWANIE USŁUG

E-PORADNIK REFAKTUROWANIE USŁUG E-PORADNIK REFAKTUROWANIE USŁUG Stan prawny na 1 lutego 2013 r. Autorzy Część I: Mariusz Jabłoński Części II i III: Tomasz Krywan Część IV: Adam Bartosiewicz, Piotr Florys, Marek Jurek, Artur Kowalski,

Bardziej szczegółowo

W SERII ABC PRAKTYKI PRAWA OŚWIATOWEGO UKAZAŁY SIĘ:

W SERII ABC PRAKTYKI PRAWA OŚWIATOWEGO UKAZAŁY SIĘ: W SERII ABC PRAKTYKI PRAWA OŚWIATOWEGO UKAZAŁY SIĘ: REKRUTACJA DO PRZEDSZKOLI KONTROLA ZARZĄDCZA W OŚWIACIE RUCH KADROWY W SZKOŁACH I PRZEDSZKOLACH REKRUTACJA DO SZKÓŁ URLOPY WYPOCZYNKOWE NAUCZYCIELI PRZEDSZKOLI

Bardziej szczegółowo

Interpretacje przepisów prawa podatkowego w praktyce i orzecznictwie

Interpretacje przepisów prawa podatkowego w praktyce i orzecznictwie Prawo w praktyce Interpretacje przepisów prawa podatkowego w praktyce i orzecznictwie Konrad Filip Turzyński Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015 Stan prawny na 31 marca 2015 r. Wydawca

Bardziej szczegółowo

Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Stan prawny na dzień 01.11.2011 r. Warszawa 2011 1 Anna Fogel Wydawca:

Bardziej szczegółowo

Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji zidentyfikowane problemy. Maciej Bernatt

Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji zidentyfikowane problemy. Maciej Bernatt Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji zidentyfikowane problemy Maciej Bernatt Podstawowe założenia } Obiekt badań normy (law in books) oraz praktyka ich stosowania

Bardziej szczegółowo

Znaczenie struktur compliance przedsiębiorstwach

Znaczenie struktur compliance przedsiębiorstwach Znaczenie struktur compliance przedsiębiorstwach Z Adamem Jasserem, Prezesem UOKiK rozmawia Bartosz Jagura z Viadrina Compliance Center Publikacja towarzysząca VI Polsko-Niemieckiemu Forum Prawa Gospodarczego,

Bardziej szczegółowo

2. 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych 60 dni [art. 48 ust. 4] 3. 2 tygodnie od dnia doręczenia decyzji [art. 81 ust.

2. 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych 60 dni [art. 48 ust. 4] 3. 2 tygodnie od dnia doręczenia decyzji [art. 81 ust. Terminy: ZAGADNIENIE STAN OBECNY NOWELIZACJA USTAWY 1.Przedawnienie praktyk ograniczających konkurencję 2.Prowadzenie postępowania wyjaśniającego 3.Wniesienie odwołania od decyzji Prezesa UOKiK do SOKiK

Bardziej szczegółowo

korzystanie z zasobów osób trzecich w zamówieniach publicznych Katarzyna Eger

korzystanie z zasobów osób trzecich w zamówieniach publicznych Katarzyna Eger korzystanie z zasobów osób trzecich w zamówieniach publicznych Katarzyna Eger korzystanie z zasobów osób trzecich w zamówieniach publicznych Katarzyna Eger Zamów książkę w księgarni internetowej WARSZAWA

Bardziej szczegółowo

KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY

KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY KOMENTARZ DO NOWELIZACJI USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW ADW. PAWŁA SIKORY Stan prawny: 21 lipca 2014

Bardziej szczegółowo

Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów.

Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów. Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 50, poz. 331) Ustawa określa: 1) warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część A. Testy. Część B. Kazusy. Część C. Tablice. Spis treści Wykaz skrótów Wykaz ważniejszej literatury Przedmowa V XVII XXIII XXV

Spis treści. Część A. Testy. Część B. Kazusy. Część C. Tablice. Spis treści Wykaz skrótów Wykaz ważniejszej literatury Przedmowa V XVII XXIII XXV Wykaz skrótów Wykaz ważniejszej literatury Przedmowa V XVII XXIII XXV Część A. Testy Test 1. 1 Odpowiedzi do testu 1 18 Test 2. 4 Odpowiedzi do testu 2 20 Test 3. 7 Odpowiedzi do testu 3 23 Test 4. 11

Bardziej szczegółowo

Ubezwłasnowolnienie. w polskim systemie prawnym. Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne. Larysa Ludwiczak. Wydanie 1

Ubezwłasnowolnienie. w polskim systemie prawnym. Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne. Larysa Ludwiczak. Wydanie 1 Ubezwłasnowolnienie w polskim systemie prawnym Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne Larysa Ludwiczak Wydanie 1 Warszawa 2012 Redaktor prowadzący: Joanna Ośka Opracowanie redakcyjne: Agata Raczkowska

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk Sygn. akt III SK 90/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 września 2014 r. SSN Krzysztof Staryk w sprawie z powództwa P.-H. spółki jawnej Przedsiębiorstwa Handlowego B. C., M. K. z siedzibą

Bardziej szczegółowo

Adam Bartosiewicz Marek Jurek Artur Kowalski Radosław Kowalski Tomasz Krywan Sławomir Liżewski Łukasz Matusiakiewicz

Adam Bartosiewicz Marek Jurek Artur Kowalski Radosław Kowalski Tomasz Krywan Sławomir Liżewski Łukasz Matusiakiewicz Adam Bartosiewicz Marek Jurek Artur Kowalski Radosław Kowalski Tomasz Krywan Sławomir Liżewski Łukasz Matusiakiewicz Jacek Matarewicz VADEMECUM KSIĘGOWEGO KOREKTA DEKLARACJI PODATKOWYCH PO ZMIANACH OD

Bardziej szczegółowo

Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Dorota Sylwestrzak Wydanie 1 Warszawa 2012 Redaktor prowadzący: Anna Popławska Opracowanie redakcyjne: Agata Walkowska Redakcja techniczna:

Bardziej szczegółowo

W SERII UKAZAŁY SIĘ: O 2. J G VAT T B VAT. P K Z K. W A G, A S, A C D D S G,, E Ś O M J, S K

W SERII UKAZAŁY SIĘ: O 2. J G VAT T B VAT. P K Z K. W A G, A S, A C D D S G,, E Ś O M J, S K W SERII UKAZAŁY SIĘ: O 2. J G VAT T B VAT. P K Z K. W A G, A S, A C D D S G,, E Ś O M J, S K Rafał Styczyński NAJEM NIERUCHOMOŚCI A PODATKI Warszawa 2015 Stan prawny na 1 stycznia 2015 r. Wydawca Grzegorz

Bardziej szczegółowo

TRZYNASTKI PO WYROKU TK

TRZYNASTKI PO WYROKU TK E-PORADNIK TRZYNASTKI PO WYROKU TK Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Autorzy Cz. I: Jarosław Marciniak, Joanna Lesińska Cz. II: Michał Culepa, Małgorzata Skibińska, Paulina Zawadzka-Filipczyk Redaktor

Bardziej szczegółowo

Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji

Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji walka dla idei, czy o realne wyrównanie szkód? Bernadeta M. Kasztelan-Świetlik Listopad 2010 Biała księga KaŜdy, kto z powodu naruszenia prawa konkurencji

Bardziej szczegółowo

Ochrona klienta na rynku ubezpieczeniowym STUDIUM PUBLICZNOPRAWNE

Ochrona klienta na rynku ubezpieczeniowym STUDIUM PUBLICZNOPRAWNE Ochrona klienta na rynku ubezpieczeniowym STUDIUM PUBLICZNOPRAWNE Ochrona klienta na rynku ubezpieczeniowym STUDIUM PUBLICZNOPRAWNE Aldona Piotrowska Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2019 Recenzje:

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu REGUŁY KONKURENCJI UNII EUROPEJSKIEJ na kierunku Prawo Europejskie

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu REGUŁY KONKURENCJI UNII EUROPEJSKIEJ na kierunku Prawo Europejskie Poznań, dnia 25 września 2017 roku dr Piotr Lissoń Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu REGUŁY KONKURENCJI UNII EUROPEJSKIEJ na kierunku Prawo Europejskie

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Odpowiedzialność za długi spadkowe Odpowiedzialność za długi spadkowe Komentarz do zmian 2015 Elżbieta Skowrońska-Bocian KOMENTARZE PRAKTYCZNE WARSZAWA 2016 Stan prawny na 30 października 2015 r. Wydawca Klaudia Szawłowska-Milczarek Redaktor

Bardziej szczegółowo

PRAWO WYKROCZEŃ MINIREPETYTORIUM ANNA ZIENTARA. Zamów książkę w księgarni internetowej

PRAWO WYKROCZEŃ MINIREPETYTORIUM ANNA ZIENTARA. Zamów książkę w księgarni internetowej PRAWO WYKROCZEŃ MINIREPETYTORIUM ANNA ZIENTARA Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2014 Stan prawny na 1 października 2014 r. Wydawca Magdalena Przek-Ślesicka Redaktor prowadzący Ewa Wysocka

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów.................................................. 9 Czasopisma i inne publikatory................................... 9 Źródła prawa.................................................

Bardziej szczegółowo

KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia KW Kodeks wykroczeń KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Stan prawny na 13 sierpnia 2018 r. KW Kodeks wykroczeń KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Stan prawny na 13 sierpnia 2018

Bardziej szczegółowo

ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA I OBOWIĄZKI PRACODAWCY

ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA I OBOWIĄZKI PRACODAWCY E-PORADNIK ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA I OBOWIĄZKI PRACODAWCY Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Autorzy Część I: Jarosław Masłowski Część II: Jarosław Masłowski, Katarzyna Pietruszyńska,

Bardziej szczegółowo

Niniejsze Wyjaśnienia podlegają zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy publikacji w Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Niniejsze Wyjaśnienia podlegają zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy publikacji w Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. WYJAŚNIENIA W SPRAWIE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH ZA STOSOWANIE PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ Biorąc pod uwagę dotychczasowy dorobek orzeczniczy w sprawach dotyczących kar pieniężnych nakładanych

Bardziej szczegółowo

KOMENTARZ. Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Dorota Habrat WYDANIE 1

KOMENTARZ. Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Dorota Habrat WYDANIE 1 KOMENTARZ Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary Dorota Habrat WYDANIE 1 Warszawa 2014 Redaktor prowadzący: Anna Popławska Opracowanie redakcyjne: Wojciech

Bardziej szczegółowo

KOMENTARZ. Rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych. Marta Lampart. Zamów książkę w księgarni internetowej

KOMENTARZ. Rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych. Marta Lampart. Zamów książkę w księgarni internetowej KOMENTARZ Rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych Marta Lampart Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015 Stan prawny na 30 września 2014 r. Wydawca:

Bardziej szczegółowo

Prawo Gospodarcze Publiczne Ćwiczenia 2010/2011. Prawo konkurencji (u.o.k.i.k.) - schemat opracowania

Prawo Gospodarcze Publiczne Ćwiczenia 2010/2011. Prawo konkurencji (u.o.k.i.k.) - schemat opracowania Prawo Gospodarcze Publiczne Ćwiczenia 2010/2011 Prawo konkurencji (u.o.k.i.k.) - schemat opracowania organy ochrony konkurencji i konsumentów I. Cel i zadania u.o.k.i.k. Podstawa prawna regulacji antymonopolowych

Bardziej szczegółowo

WYŁĄCZENIA SPOD ZAKAZU KARTELI DLA KOOPERACJI HORYZONTALNEJ W SEKTORZE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH. Prof. UW dr hab. Tadeusz Skoczny

WYŁĄCZENIA SPOD ZAKAZU KARTELI DLA KOOPERACJI HORYZONTALNEJ W SEKTORZE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH. Prof. UW dr hab. Tadeusz Skoczny WYŁĄCZENIA SPOD ZAKAZU KARTELI DLA KOOPERACJI HORYZONTALNEJ W SEKTORZE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH. Prof. UW dr hab. Tadeusz Skoczny CSAiR WZ UW, Warszawa, 4.06.2007 WPROWADZENIE Sytuacja prawna: uokik z

Bardziej szczegółowo

Ustawa o samorządowych kolegiach odwoławczych

Ustawa o samorządowych kolegiach odwoławczych Ustawa o samorządowych kolegiach odwoławczych Komentarz Anna Ostrowska Kamil Sikora Wydanie 1 Stan prawny na 1 stycznia 2012 roku Warszawa 2012 Poszczególne części komentarza opracowali: Anna Ostrowska:

Bardziej szczegółowo

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji Mariusz Bieżuński Paweł Bieżuński Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji Komentarz 2. wydanie Warszawa 2011 Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów...9 Wstęp...11 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach

Bardziej szczegółowo

MONOGRAFIE PRAWNICZE

MONOGRAFIE PRAWNICZE MONOGRAFIE PRAWNICZE Instytucja wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego Małgorzata Sieradzka Wydawnictwo C.H.Beck MONOGRAFIE PRAWNICZE MAŁGORZATA SIERADZKA INSTYTUCJA WADIUM W POSTĘPOWANIU

Bardziej szczegółowo

USTAWA O SYSTEMIE INFORMACJI W OCHRONIE ZDROWIA

USTAWA O SYSTEMIE INFORMACJI W OCHRONIE ZDROWIA USTAWA O SYSTEMIE INFORMACJI W OCHRONIE ZDROWIA KOMENTARZ Damian Wąsik Warszawa 2015 Stan prawny na 2 stycznia 2015 r. Wydawca Izabella Małecka Redaktor prowadzący Kinga Puton Opracowanie redakcyjne Dagmara

Bardziej szczegółowo

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011 Recenzenci: prof. dr hab. Władysław Czapliński prof. dr hab. Piotr Hofmański Redakcja i korekta: Grażyna Polkowska-Nowak Projekt okładki: Marta Kurczewska Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa

Bardziej szczegółowo

zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym

zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym Grzegorz Materna MONOGRAFIE zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym Grzegorz Materna Zamów książkę w księgarni internetowej

Bardziej szczegółowo

Spis treści. III. Odpowiedzialność administracji publicznej za działania legalne. w prawie francuskim... 61

Spis treści. III. Odpowiedzialność administracji publicznej za działania legalne. w prawie francuskim... 61 Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza i zarys ewolucji odpowiedzialności państwa... 1 1. Uwagi terminologiczne... 4 2. Geneza odpowiedzialności odszkodowawczej państwa od czasów rzymskich

Bardziej szczegółowo

Pojęcie przedsiębiorcy w polskim i europejskim prawie ochrony konkurencji

Pojęcie przedsiębiorcy w polskim i europejskim prawie ochrony konkurencji Pojęcie przedsiębiorcy w polskim i europejskim prawie ochrony konkurencji Pojęcie przedsiębiorcy w polskim i europejskim prawie ochrony konkurencji Grzegorz Materna Warszawa 2009 Stan prawny na 1 września

Bardziej szczegółowo

KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE

KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE KOMENTARZ Dariusz Zawistowski 2. wydanie Warszawa 2013 Stan prawny na 1 marca 2013 r. Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Adam

Bardziej szczegółowo

J(CU. Pan Jacek Cichocki Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

J(CU. Pan Jacek Cichocki Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Irena Lipowicz Warszawa, 3 a i. * /< / I.511.4.2014.AJK rp J(CU. Pan Jacek Cichocki Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Kancelaria Prezesa Rady Ministrów i

Bardziej szczegółowo

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r.

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. BL-112-265-TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 22 WRZEŚNIA 2015 R. (SYGN. AKT P 37/14) DOTYCZĄCYM USTAWY Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. - KODEKS KARNY I. METRYKA

Bardziej szczegółowo

PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH NAJNOWSZE ZMIANY Józef Edmund Nowicki DOSTĘPNE TYLKO W PAKIECIE Z KSIĄŻKĄ Prawo zamówień publicznych. Komentarz Warszawa 2014 Stan prawny na 1 grudnia 2013 r. Uwzględnia nowelizację

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Maciej Pacuda

POSTANOWIENIE. SSN Maciej Pacuda Sygn. akt III SK 56/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 czerwca 2013 r. SSN Maciej Pacuda w sprawie z powództwa Cyfrowy Polsat Spółki Akcyjnej w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji

Bardziej szczegółowo

URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI, WYCHOWAWCZY... REWOLUCJA W PRZEPISACH!

URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI, WYCHOWAWCZY... REWOLUCJA W PRZEPISACH! E-PORADNIK URLOP RODZICIELSKI, MACIERZYŃSKI, WYCHOWAWCZY... REWOLUCJA W PRZEPISACH! Stan prawny na 17 czerwca 2013 Autorzy Cz. I: Monika Latos-Miłkowska, Agnieszka Rosa, Maria Sobieska Cz. II: Małgorzata

Bardziej szczegółowo

ISTOTNE ZMIANY W PRAWIE KONKURENCJI

ISTOTNE ZMIANY W PRAWIE KONKURENCJI ISTOTNE ZMIANY W PRAWIE KONKURENCJI Dnia 10 czerwca 2014 r. Sejm przyjął ustawę wprowadzającą szereg istotnych zmian do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ( Ustawa ). Znowelizowana Ustawa stanie

Bardziej szczegółowo

Zamów książkę w księgarni internetowej

Zamów książkę w księgarni internetowej Zamów książkę w księgarni internetowej Stan prawny na 1 stycznia 2017 r. Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Ewa Fonkowicz Opracowanie redakcyjne Izabela Baranowska Łamanie Sławomir Sobczyk

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe

Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa... 1 31. Uwagi wstępne... 2 I. Przesłanki, zakres i kryteria wyodrębnienia sektora państwowego w gospodarce...

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe

Spis treści Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa 31. Uwagi wstępne 32. Przedsiębiorstwo państwowe Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział VI. Państwowy sektor gospodarczy struktura podmiotowa... 1 31. Uwagi wstępne... 2 I. Przesłanki, zakres i kryteria wyodrębnienia sektora państwowego w gospodarce...

Bardziej szczegółowo

OFICJALNA METODYKA ustalania wysokości kar pieniężnych w sprawach związanych z naruszeniem art. 6 lub 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.

OFICJALNA METODYKA ustalania wysokości kar pieniężnych w sprawach związanych z naruszeniem art. 6 lub 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. PPK Kary pieniężne Kary pieniężne Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok

Bardziej szczegółowo

Aleksander Maziarz* Kilka uwag do projektu nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

Aleksander Maziarz* Kilka uwag do projektu nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 8 D E B A T A N E G O C J A C Y J N A * Kilka uwag do projektu nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Spis treści I. Wprowadzenie II. Środki zaradcze III. Odpowiedzialność osób fizycznych

Bardziej szczegółowo

Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016

Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016 Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016 1 Przedmiot i funkcje konkurencji Konkurencja mechanizm organizujący gospodarkę rynkową Istota konkurencji rywalizacja

Bardziej szczegółowo

Ustawa o ewidencji ludności Komentarz

Ustawa o ewidencji ludności Komentarz Ustawa o ewidencji ludności Komentarz Zbigniew Czarnik Wojciech Maciejko Paweł Zaborniak Wydanie 1 Warszawa 2012 Poszczególne części komentarza opracowali: Wojciech Maciejko rozdziały 1, 2, 3, 7 Zbigniew

Bardziej szczegółowo

Świadczenia rodzinne po zmianach od 1 stycznia 2016

Świadczenia rodzinne po zmianach od 1 stycznia 2016 Anna Kawecka Krzysztof Świtała Krystyna Tymorek BIBLIOTEKA POMOCY SPOŁECZNEJ Świadczenia rodzinne po zmianach od 1 stycznia 2016 Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015 7 Tekst pochodzi z

Bardziej szczegółowo

PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU 1 SYSTEMY OCHRONY KONKURENCJI I ICH EWOLUCJA OGŁOSZENIA PROWADZĄCY: dr Anna Piszcz, piszcz@uwb.edu.pl, Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego Dyżury - pok.

Bardziej szczegółowo

KRO. Stan prawny na 10 sierpnia 2018 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo o aktach stanu cywilnego

KRO. Stan prawny na 10 sierpnia 2018 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo o aktach stanu cywilnego KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy PASC Prawo o aktach stanu cywilnego Stan prawny na 10 sierpnia 2018 r. KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy PASC Prawo o aktach stanu cywilnego TEKSTY USTAW Zamów książkę w

Bardziej szczegółowo

Wyjaœnienia w sprawie ustalania wysokoœci kar pieniê nych za stosowanie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê

Wyjaœnienia w sprawie ustalania wysokoœci kar pieniê nych za stosowanie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê Wyjaœnienia w sprawie ustalania wysokoœci kar pieniê nych za stosowanie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê Biorąc pod uwagę dotychczasowy dorobek orzeczniczy w sprawach dotyczących kar pieniężnych nakładanych

Bardziej szczegółowo

USTAWA O KRAJOWYM REJESTRZE SĄDOWYM

USTAWA O KRAJOWYM REJESTRZE SĄDOWYM USTAWA O KRAJOWYM REJESTRZE SĄDOWYM KOMENTARZ Agnieszka Michnik Warszawa 2013 Stan prawny na 1 czerwca 2013 r. Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Ewa Wysocka Opracowanie redakcyjne Anna

Bardziej szczegółowo

PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU Zakaz praktyk ograniczających konkurencję: - porozumień ograniczających konkurencję, - nadużywania pozycji dominującej Praktyki ograniczające konkurencję: 1)

Bardziej szczegółowo

Wykaz skrótów... 9 Wstęp... 11

Wykaz skrótów... 9 Wstęp... 11 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Wstęp... 11 Rozdział 1 Organizacje pozarządowe i ich podstawy funkcjonowania... 23 1.1. Wolność zrzeszania się... 23 1.1.1. Pojęcie wolności i praw człowieka... 24 1.1.2.

Bardziej szczegółowo

Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI

Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI KOMISJA EUROPEJSKA Projekt Zawiadomienie Komisji w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają odczuwalnie

Bardziej szczegółowo

WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z NARUSZENIEM ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ

WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z NARUSZENIEM ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE USTALANIA WYSOKOŚCI KAR PIENIĘŻNYCH W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z NARUSZENIEM ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1 przyjmuje Wyjaśnienia

Bardziej szczegółowo

publicznej oraz tworzenie w tych sektorach warunków do powstania mechanizmów rynkowych i konkurencji

publicznej oraz tworzenie w tych sektorach warunków do powstania mechanizmów rynkowych i konkurencji Społeczna gospodarka rynkowa jest: a. odrębnym modelem gospodarczym b. pośrednim modelem między modelem gospodarki rynkowej a modelem gospodarki centralnie planowanej c. wariantem gospodarki centralnie

Bardziej szczegółowo

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 10 grudnia 2014 r. - najważniejsze zmiany w zakresie kontroli koncentracji

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 10 grudnia 2014 r. - najważniejsze zmiany w zakresie kontroli koncentracji Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 10 grudnia 2014 r. - najważniejsze zmiany w zakresie kontroli koncentracji Prof. dr hab. Sławomir Dudzik Warszawa, 19 stycznia 2015 r. 2 PODSTAWOWE

Bardziej szczegółowo

E-PORADNIK ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW

E-PORADNIK ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW E-PORADNIK ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Autorzy Część I: Rafał Kłagisz Część II: Radosław Kowalski, Tomasz Krywan, Małgorzata Niedźwiedzka, Paweł Ziółkowski Redaktor

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Wykaz orzecznictwa... LI Wprowadzenie... 1. Założenia metodologiczne... I. Uzasadnienie wyboru tematu... II. Metody badawcze... III. Struktura...

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk Sygn. akt III SK 15/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 19 października 2012 r. SSN Krzysztof Staryk w sprawie z powództwa E. O. prowadzącej działalność gospodarczą w formie Przedsiębiorstwa

Bardziej szczegółowo

KOMENTARZ. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Beata Brynczak Karolina Ubysz

KOMENTARZ. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Beata Brynczak Karolina Ubysz KOMENTARZ Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków Beata Brynczak Karolina Ubysz Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015 Stan prawny na 10 kwietnia 2015 r.

Bardziej szczegółowo

BEZPRAWNE PRAKTYKI NARUSZAJĄCE ZBIOROWE INTERESY PASAŻERÓW W TRANSPORCIE KOLEJOWYM UWAGI DE LEGE LATA I DE LEGE FERENDA

BEZPRAWNE PRAKTYKI NARUSZAJĄCE ZBIOROWE INTERESY PASAŻERÓW W TRANSPORCIE KOLEJOWYM UWAGI DE LEGE LATA I DE LEGE FERENDA Urząd Transportu Kolejowego BEZPRAWNE PRAKTYKI NARUSZAJĄCE ZBIOROWE W TRANSPORCIE KOLEJOWYM 2016-05-25 Karol Kłosowski Urząd Transportu Kolejowego Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu W TRANSPORCIE

Bardziej szczegółowo

Uwagi do Projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej

Uwagi do Projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej Czerwiec 2015 22 Uwagi do Projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej Związek Firm Pożyczkowych Opinia prawna w ramach konsultacji publicznych zorganizowanych przez Ministerstwo Gospodarki w toku procesu

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego

Spis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty. 1 1. Uwagi wstępne... 10 I. Europeizacja............................................... 10 II.

Bardziej szczegółowo

PRAWO KONKURENCJI oraz POMOC PUBLICZNA

PRAWO KONKURENCJI oraz POMOC PUBLICZNA PRAWO KONKURENCJI oraz POMOC PUBLICZNA Cz. I: PRAWO KONKURENCJI UE Cz. II: POMOC PUBLICZNA I. Podstawy traktatowe i charakter prawny zakazów z tych artykułów Unijne reguły konkurencji odnoszą się do wszelkiego

Bardziej szczegółowo

Zapytania ofertowe i regulaminy zakupowe do euro. Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi

Zapytania ofertowe i regulaminy zakupowe do euro. Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Zapytania ofertowe i regulaminy zakupowe do 30 000 euro Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Zapytania ofertowe i regulaminy zakupowe do 30 000 euro Praktyczny komentarz Pytania i odpowiedzi Zamów

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I NSK 99/18. Dnia 21 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Adam Redzik

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I NSK 99/18. Dnia 21 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Adam Redzik Sygn. akt I NSK 99/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 maja 2019 r. SSN Adam Redzik w sprawie z powództwa [ ] Bank Spółki Akcyjnej w P. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Bardziej szczegółowo

Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r.

Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 235 ust.

Bardziej szczegółowo

Wstęp VII. konkurencji i konsumentów, cz. 1, MoP 2007, Nr 24.

Wstęp VII. konkurencji i konsumentów, cz. 1, MoP 2007, Nr 24. System prawnej ochrony interesów konsumentów zakreśla granice swobody zachowań przedsiębiorców. Zapewnienie właściwej ochrony zbiorowych interesów konsumentów wymaga skutecznych środków zapobiegania i

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 11 WSTĘP 13

SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 11 WSTĘP 13 SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 11 WSTĘP 13 Rozdział I. PAŃSTWO A GOSPODARKA 15 1. Stosunki gospodarcze a funkcje państwa 15 2. Podstawowe typy zachowań państwa wobec gospodarki oraz wynikające z nich zadania...

Bardziej szczegółowo

Możliwość miarkowania kary pieniężnej wymierzonej przedsiębiorcy

Możliwość miarkowania kary pieniężnej wymierzonej przedsiębiorcy 175 Możliwość miarkowania kary pieniężnej wymierzonej przedsiębiorcy Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lipca 2014 r., VI ACa 1515/13 I. Stan faktyczny Prowadzący działalność gospodarczą W.J.

Bardziej szczegółowo

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy?

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy? PIERWSZY PREZES SĄDU NAJWYŻSZEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 19 kwietnia 2012 r. BSA II - 4410-3/12 Sąd Najwyższy Izba Karna Na podstawie art. 60 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie

Bardziej szczegółowo