Spotkanie z Czytelnikami ALBO albo. XII Forum Inspiracji Jungowskich

Transkrypt

1 Spotkanie z Czytelnikami ALBO albo XII Forum Inspiracji Jungowskich Warszawa, 3 marca 2007

2 Organizatorzy XII Forum: ENETEIA. Wydawnictwo Psychologii i Kultury Redakcja ALBO albo. Problemy psychologii i kultury Redakcja ALBO albo poleca niepowtarzaln¹ ksi¹ kê SPOTKANIA Z JUNGIEM red. Krzysztof Maurin, Zenon W. Dudek (publikacja z okazji 15-lecia kwartalnika ALBO albo) Ksi¹ ka jest poœwiêcona znaczeniu myœli Karola Gustawa Junga dla polskiej myœli naukowej, œrodowiska ludzi sztuki i kultury. W¹tki idei Jungowskich inspirowa³y i inspiruj¹ przedstawicieli ró nych dyscyplin wiedzy: psychologów, filozofów, antropologów, religioznawców, teologów, pedagogów, psychiatrów. Kr¹g osób zainteresowanych dorobkiem szwajcarskiego psychiatry i myœliciela jest niezwykle bogaty i zró nicowany. Z inspiracji jungowskich szeroko czerpali wybitni artyœci, wœród nich twórca Teatru Laboratorium Jerzy Grotowski czy obecnie re yser teatralny Krystian Lupa. Z inicjatyw¹ wydania publikacji wysz³a Redakcja ALBO albo z okazji 15-lecia swej dzia³alnoœci. Inspiracje dzie³em Junga by³y i s¹ wci¹ wa - nym motywem aktywnoœci Redakcji. Publikacja przybli a wa ne postacie polskiej kultury i nauki, które przyczyni³y siê do spopularyzowania idei Jungowskich w Polsce. O swoim spotkaniu z myœl¹ Junga pisz¹ m.in.: Olga Tokarczuk, Jerzy Prokopiuk, Henryk Waniek, Alina Motycka, Zofia Rosiñska, Czes³aw Nosal, Czes³aw Dziekanowski, Tomasz Olchanowski, Tomasz B¹bel, ks. Kazimierz Pajor, ks. Henryk Paprocki. Planowany termin wydania: marzec 2007 Informacje: 2

3 Forum Inspiracji Jungowskich I Forum (1995) PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY WSPÓ CZESNOŒCI II Forum (1996) SNY WSPÓ CZESNEJ KULTURY III Forum (1997) OSOBOWOŒÆ I ROZWÓJ IV Forum (1998) MITY A ŒWIAT WSPÓ CZESNY V Forum (2000) KULTURA NA PROGU XXI WIEKU VI Forum (2001) FENOMEN JUNGA VII Forum (2002) OBLICZA TO SAMOŒCI VIII Forum (2003) SYMBOLE EUROPY IX Forum (2004) PSYCHOLOGIA KULTURY W CZASIE PRÓBY X Forum (2005) INTELIGENCJA ARCHETYPÓW XI Forum (2006) JUNG A FREUD XII Forum (2007) NIEŒWIADOMOŒÆ I DUSZA Redakcja ALBO albo zaprasza Czytelników Sympatyków i Autorów na kolejn¹ doroczn¹ konferencjê XIII Forum Jungowskich Inspiracji Warszawa, 1 marca 2008 EUROPA WIELOKULTUROWA 3

4 Jak mo na zdobyæ wiedzê o nieœwiadomoœci? Znamy naturalnie jedynie jej postaæ œwiadom¹, powsta³¹ w wyniku transpozycji lub przek³adu na jêzyk œwiadomoœci. W trakcie pracy psychoanalitycznej codziennie doœwiadczamy, e taki przek³ad jest mo liwy. Zygmunt Freud Dusza rodzi symbole, których pod³o em jest nieœwiadomy archetyp, dusza rodzi formê zjawiskow¹ symboli, tkaj¹c j¹ z wyobra eñ, jakie sta³y siê udzia³em œwiadomoœci. (...) Symbol oddzia³ywa sugestywnie moc¹ swego numen, to znaczy moc¹ specyficznej energii w³aœciwej archetypowi. Karol Gustaw Jung 4

5 Nieœwiadomoœæ i dusza Redakcja ALBO albo od 15 lat, tj. od wydania w 1991 roku pierwszego zeszytu pt. Inspiracje Jungowskie, prezentuje w wielu perspektywach i zastosowaniach idee Junga, podejmuje ró ne problemy teoretyczne z dziedziny psychologii kultury. To dzia³alnoœæ na rzecz przyswojenia w Polsce wa nych w¹tków psychologii Jungowskiej, jak te inspiracji jungowskich oraz wspó³tworzenie forum interdyscyplinarnej dyskusji na kluczowe tematy zajmuj¹ce wspó³czesn¹ psychologiê i dziedziny z jej pogranicza filozofiê, antropologiê, socjologiê, psychoterapiê, psychiatriê. Dzia³amy te na rzecz zbli enia œrodowiska nauki, sztuki i kultury, gdy system wiedzy o cz³owieku, choæ jest wzglêdnie autonomiczny, nie jest i nie mo e byæ wyizolowany z kultury, nie mo e zupe³nie oderwaæ siê od wartoœci i symboli, które obejmuj¹ ca³oœæ ycia cz³owieka, a zw³aszcza jego duchowy wymiar. Wœród prelegentów XII Forum s¹ osoby nale ¹ce do Rady Konsultacyjnej jej Przewodnicz¹cy prof. dr hab. Krzysztof Maurin (wyk³ad inauguracyjny), ks. prof. dr hab. Henryk Paprocki i dr Jerzy T. B¹bel, jak te cz³onkowie Zespo³u Redakcji i jej stali wspó³pracownicy prof. dr hab. Ewa Machut-Mendecka, dr Jadwiga Wais, dr Tomasz Olchanowski, którzy s¹ jednoczeœnie autorami ksi¹ ek opublikowanych w Wydawnictwie ENETEIA (Archetypy islamu, Œwiat tradycji arabskiej, Gilgamesz i Psyche, Œcie ki baœni, Psychologia pychy, Duchowoœæ i narcyzm). Sesjê pierwsz¹ poprowadzi Redaktor Naczelny Zenon Waldemar Dudek, a sesjê drug¹ dr Andrzej Pankalla, cz³onek Zespo³u Redakcji. W programie obecnego Forum zaprezentowane zostan¹ tak e referaty osób spoza œcis³ego krêgu Redakcji ALBO albo: Grzegorza Okraszewskiego i Tomasza Stawiszyñskiego. Mamy nadziejê, e problematyka poruszona w referatach stworzy inspiruj¹ce pole do dyskusji o zagadnieniach nieœwiadomoœci i wspó³czesnego rozumienia duszy. Jak wiemy, pojêcie nieœwiadomoœci jest bardzo kontrowersyjne dla niektórych trendów wspó³czesnej psychologii i filozofii, zw³aszcza zorientowanych scjentystycznie i analitycznie, a pojêcie duszy znik³o z katalogu naukowych terminów psychologii jako coœ archaicznego i metafizycznego. O duszy i o nieœwiadomoœci mówimy jednak na co dzieñ, i to nie tylko w jêzyku potocznym, ale równie w rozprawach naukowych. Jungowska perspektywa w badaniach nad psyche i kultur¹ nie mo e pozostawiæ tych terminów w zapomnieniu. Redakcja ALBO albo yczy uczestnikom Forum, prelegentom i goœciom udanych obrad oraz inspiruj¹cych refleksji w trakcie i po konferencji. Zapraszamy za rok na kolejne spotkanie z Czytelnikami ALBO albo XIII Forum Inspiracji Jungowskich, które bêdzie poœwiêcone zagadnieniu wielokulturowoœci Europy. Redakcja ALBO albo 5

6 Redakcja ALBO albo. Problemy psychologii i kultury RADA KONSULTACYJNA PRZEWODNICZ CY RADY: prof. dr hab. Krzysztof Maurin WICEPRZEWODNICZ CA RADY: prof. dr hab. Alina Motycka CZ ONKOWIE RADY: prof. dr hab. Lidia Grzesiuk prof. dr hab. Zofia Rosiñska prof. dr hab. Pawe³ Boski prof. dr hab. Andrzej Jakubik prof. dr hab. Henryk Paprocki prof. dr hab. Tadeusz Kobierzycki dr Jerzy Tomasz B¹bel NIEŒWIADOMOŒÆ I DUSZA XII Forum Inspiracji Jungowskich KOMITET ORGANIZACYJNY PRZEWODNICZ CY KOMITETU ORGANIZACYJNEGO: Zenon Waldemar Dudek Redaktor Naczelny ALBO albo. Problemy psychologii i kultury SEKRETARZ KOMITETU ORGANIZACYJNEGO: mgr Joanna Karpowicz CZ ONKOWIE KOMITETU ORGANIZACYJNEGO: prof. dr hab. Ewa Machut-Mendecka, dr Andrzej Pankalla, mgr Dariusz Misiuna, Ireneusz Piekarski, Pawe³ Godlewski, Jakub Karpowicz SEKRETARIAT FORUM: mgr Agnieszka So³yga, Bo ena Paff LOGO XII FORUM (projekt) Krzysztof Figielski 6

7 XII FORUM INSPIRACJI JUNGOWSKICH NIEŒWIADOMOŒÆ I DUSZA 3 marca 2007 Biblioteka Narodowa, Warszawa Program: Inauguracja Forum Inspiracje skrzypcowe: Lucjan Ba³was: Adagio z pierwszej sonaty g-moll Jana Sebastiana Bacha oraz Zima, czêœæ II, Antonio Vivaldiego Prekursorzy teorii nieœwiadomoœci: C.G. Carus i E. von Hartmann prof. Krzysztof Maurin (wyk³ad inauguracyjny) Sesja I (prowadzenie Zenon Waldemar Dudek) Obraz duszy w teologii bizantyjskiej prof. Henryk Paprocki Nieœwiadomoœæ i wola dr Tomasz Olchanowski Przerwa Figura Hioba i figury baœniowe dr Jadwiga Wais Indywidualizm i kolektywizm w tradycji arabskiej prof. Ewa Machut-Mendecka Przerwa obiadowa Sesja II (prowadzenie dr Andrzej Pankalla) Œwiête roœliny i podró e duchowe dr Tomasz B¹bel O rozwoju duszy w indyjskiej tradycji mistycznej bhakti Grzegorz Okraszewski przerwa Soul-making. Dusza w perspektywie psychologii archetypowej Jamesa Hillmana Tomasz Stawiszyñski Nieœwiadomoœæ matriarchalna w ujêciu Ericha Neumanna Zenon Waldemar Dudek Zakoñczenie forum 7

8 Prof. dr hab. Krzysztof Maurin (Wyk³ad inauguracyjny) Prekursorzy teorii nieœwiadomoœci Carl G. Carus i Eduard von Hartmann Krótkie kalendarium ycia Eduarda von Hartmanna ( ) zakoñczenie prac nad Philosophie der Unbewusste. Rozdzia³ z tej pracy Materie als Wille und Vorstellung zostaje wydany. Na tej podstawie Uniwersytet w Rostocku nadaje tytyu³ Dr. Phil. in Absentia Publikacja Philosophie der Unbewusste. Powo³anie na katedrê filozofii w Lipsku, Gottingen. Hartmann odmawia Pierwsze ma³ eñstwo (A. Taubert, 1877) 1878 Drugie ma³ eñstwo (z Alm¹ Lorenz). Rodzi siê syn Narodziny drugiego syna (póÿniej rodz¹ siê jeszcze 3 córki) Trzykrotna operacja jelita. Umiera w 1906 roku ona Alma Hartmann otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu w Rostocku (autorka dwu ksi¹ ek filozoficznych). Dzie³a Carla Gustava Carusa: 1) Vorlesungen über Psychologie (zima 1829/30; Drezno), 2) Psyche. Zur Entwicklungsgeschichte der Seele (Pforzheim 1846), 3) Physis. Zur Geschichte des leiblichen Lebens (Stuttgart 1851), 4) Symbolik der menschlichen Gestalt (Leipzig 1835), 5) Goethe. Zu dessen näheren Verständnis (Leipzig 1843), 6) Lebenserinnerungen (1865/66), 7) Neue Briefe über Landschaftsmalerei (1815/24). Jeœli chodzi o yciorys Carusa, posiadamy jego Wspomnienia..., spisane na niemal 1500 stronach druku. To monstrualne dzie³o, wzorowane na Dichtung und Wahrheit jego wielkiego przyjaciela J.W. Goethego, zadziwia drobiazgowoœci¹ (np. wszystkie urodziny Carusa opisane zosta³y szczegó³owo), ale zanudza nieumiarkowanym podziwem dla poety. Carus by³ przyjacielem i uczniem wielkiego malarza romantycznego C.D. Friedricha. Wiele krajobrazów Carusa wisi w g³ównej galerii drezdeñskiej ( Zwinger ). Sam Carus zdawa³ sobie sprawê, e jest jedynie zdolnym dyletantem, podczas gdy jego przyjaciel i mistrz Friedrich by³ i jest ucieleœnieniem tragedii i ycia przyrody jej symbolem i relacj¹ z Cz³owiekiem. Ale nas interesuje stosunek psychologii des Unbewussten do psychologii Carla Gustava Junga. Przeczytam szereg wypowiedzi Carusa, które brzmi¹ niemal jak myœli naszego bohatera. 8

9 Skorzystam z okazji, by skorygowaæ pogl¹d, pokutuj¹cy nawet wœród uczniów Junga, e najwiêkszym jego odkryciem jest odkrycie kolektywnej nieœwiadomoœci wyra aj¹cej siê w mitach, legendach i baœniach wszystkich narodów i kultur (opieram siê tu na wstêpie wielkiego Van der Posta do piêknej ksi¹ ki o tarocie Sallie Nichols). Dla Junga o wiele wa niejszym ni misterium kolektywnej nieœwiadomoœci by³o misterium œwiadomoœci. Sesja I Prowadzenie sesji: Zenon Waldemar Dudek Ks. prof. dr hab. Henryk Paprocki Obraz duszy w teologii bizantyjskiej Punktem wyjœcia wyst¹pienia s¹ teorie Platona i Arystotelesa, które wywar³y ogromny wp³yw na pogl¹dy chrzeœcijañskie. Dla chrzeœcijañstwa istotne znaczenie ma Biblia, która stanowi bazê dla rozwoju pogl¹dów teologicznych. Dla Bizancjum niezwykle wa ne jest ujêcie œw. Grzegorza z Nyssy w jego traktacie De opificiis hominis. Nale y zwróciæ uwagê na trynitarn¹ strukturê bytu ludzkiego cia³o, dusza, duch co podkreœla teologia bizantyjska. Ten pogl¹d przechodzi do teologii ca³ego prawos³awia, aczkolwiek niekiedy podkreœlany jest dychotomizm cia³o dusza, z uznaniem ducha za przejaw duszy. Koncepcja trychotomiczna znalaz³a szczególny wyraz w rozmowie œw. Serafima z Sarowa z Motowi³owem. 9

10 Dr Tomasz Olchanowski Nieœwiadomoœæ i wola Definicje woli, jakie mo emy zgromadziæ, poczynaj¹ traciæ racjê bytu, kiedy zadamy pytanie o dzia³aj¹cy podmiot i sam akt wolicjonalny. Dziêki psychologii Junga odkrywamy, e istniej¹ wole zwi¹zane z poszczególnymi funkcjami psychicznymi (myœlenia, uczucia, intuicji, percepcji). Ponadto istniej¹ czynniki maj¹ce donios³y wp³yw na nasze losy i wybory, wole Cienia, stanowi¹ce przeciwieñstwa œwiadomej postawy. Referat dotyczy nie tyle historycznego przegl¹du definicji woli i opinii filozofów oraz psychologów na ten temat, co analizy aktów wolicjonalnych. G³ówne zagadnienia poruszane w wyst¹pieniu to: l psychologia g³êbi wobec woli (podwa enie u³udy, któr¹ braliœmy za wolê); l z³udzenia filozofów, psychologów i pedagogów (obiektywne badanie zjawisk subiektywnych oraz subiektywne poczucie kontroli nad rzeczywistoœci¹, nazywane nawet woln¹ wol¹ i wiara a priori w istnienie superniezale nego podmiotu, bêd¹cego przyczyn¹ zjawisk na skutek jego dzia³añ); l analiza losu Szondiego, psychoanaliza Freuda i psychologia analityczna Junga wobec wyborów (funkcje warunkuj¹ce przymus losu, funkcje warunkuj¹ce los wybierany); l autoiluzje: Nietzsche i mistrzowie zen (zaprzeczanie nierozerwalnoœci umys³u i materii w doœwiadczeniu, wypieranie faktu, e postrzegana materia jest przes³ank¹ istnienia umys³u, a z drugiej strony czynienie naszego myœlenia i s¹dzenia przyczyn¹ naszej istoty, interpretowanie siebie intelektualnie, wymyœlanie siebie i wszelkich koncepcji na temat ycia, cz³owieka, kultury i wiara w rzeczywistoœæ tego, co wymyœliliœmy); l nauka jako przyk³ad najbardziej represyjnej, dogmatycznej religii; l cykliczne i spiralne funkcjonowanie uwarunkowañ (procesy mechaniczne i reaktywne a procesy twórcze); l wola i moralnoœæ (etyka oparta na harmonii a etyka oparta na pos³uszeñstwie wzglêdem autorytetu, pu³apki synkretyzmu i eklektyzmu, dualizmu i niedualizmu). 10

11 Dr Jadwiga Wais Figura Hioba i figury baœniowe Referat przedstawia dwa obrazy ca³oœci ycia ludzkiego, jakie funkcjonuj¹ w naszej kulturze: ycie Hioba i ycie bohatera baœni. W obu tych obrazach znajdujemy ró ne rozwi¹zania problemu samotnoœci i bezsilnoœci cz³owieka. Opowieœæ o Hiobie ukazuje wzorzec ycia opartego na pos³uszeñstwie i uleg³oœci wobec autorytetu (superego). Jego ycie duchowe by³o heroiczn¹ walk¹ o uznanie w³asnej niewinnoœci i podmiotowoœci. Bohater baœni nie walczy o uznanie, bo nikt go nie zna wêdruje samotnie. Baœnie ukazuj¹ wzorzec ycia opartego na komunikacji z g³êbokimi pok³adami nieœwiadomoœci. Dziêki temu mo liwe jest ycie nakierowane na zdrowie i zbawienie. ycie Hioba spe³nia siê w jego milczeniu wobec Boga, ycie bohatera baœni w osi¹ganiu pe³ni duchowej (uczta weselna). Prof. dr hab. Ewa Machut-Mendecka Indywidualizm i kolektywizm w tradycji arabskiej Plemienni Arabowie z Pó³wyspu Arabskiego potrafili dowieœæ swojego pochodzenia od Nowego, Abrahama, a nawet Adama. Ten œwiat bez historii ow¹ œwiadomoœæ zawdziêcza³ genealogii, która by³a Ÿród³em to samoœci plemiennej. O stosunkach plemiennych decydowa³ kolektywizm, jakkolwiek Arabowie od najdawniejszych czasów byli przywi¹zani do wysokiej samooceny, czego wynikiem by³a tendencja do rozwoju silnej osobowoœci i indywidualizmu. 11

12 Islam (od 622 r.) promuje z jednej strony indywidualizm, wyra aj¹cy siê w stosunkach muzu³manina z jedynym Bogiem, a z drugiej kolektywizm, poniewa zacieœnia wiêzy wyznaj¹cych tê wiarê wspólnot. Wspó³czeœnie wyrazem postaw kolektywistycznych jest poezja zachêcaj¹ca do odrodzenia wspólnoty, patriarchalna rodzina, pojmowanie czasu w sposób synchroniczny, œwiadomoœæ jednoœci z innymi. Wyrazem indywidualizmu s¹ wierzenia i rytua³y religijne, w tym popularny mistycyzm, kontemplacja sztuki islamu, œwi¹tynny nastrój bibliotek muzu³mañskich, literatura. Jednostkowoœæ i indywidualizm docieraj¹ równie do œwiata islamu z Zachodu wraz z nap³ywem kapita³u, towarzysz¹c kolonializmowi, neokolonializmowi, komercji. Wynikaj¹ce st¹d zindywidualizowanie prowadzi do atomizacji spo³ecznej i zagubienia jednostki, zmagaj¹c siê nie tylko z kolektywizmem, ale wewnêtrzn¹ duchow¹ potrzeb¹ indywiduacji. Sesja II Prowadzenie sesji: dr Andrzej Pankalla Dr Jerzy Tomasz B¹bel Œwiête roœliny i podró e duchowe U ytkowanie œrodków psychoaktywnych przez spo³ecznoœci neolitycznych kultur zwi¹zanych z ide¹ megalityczn¹ mia³o istotne znaczenie w ich yciu religijnym i obrzêdowoœci. Doœwiadczenia odmiennych stanów œwiadomoœci typowych zarówno dla szamanizmu, jak wykorzystywanych w staro ytnych kultach misteryjnych i tajemnych zwi¹zkach religijnych ods³ania³y mistom inny, niewidzialny dla zwyk³ych ludzi œwiat duchów, demonów i bogów. 12

13 Bez w¹tpienia mia³y one wielki wp³yw na powstawanie ró nych koncepcji zaœwiatów i ycia po yciu, w tym wierzeñ w reinkarnacjê. Wiele znalezisk (m.in. bêbnów glinianych w grobach i na terenie osad) i symboli wskazuje, i szamañskie techniki osi¹gania transu istnia³y równie w kulturach megalitycznych Europy. W obrz¹dku pogrzebowym tej formacji czytelne s¹ równie poœmiertne inicjacje zmar³ych typu szamañskiego pod patronatem Wielkiej Matki. Pytania o pierwotne centrum produkcji opium w Europie, drogi i czas rozprzestrzeniania siê ró nych œrodków psychoaktywnych w neolicie, ich wp³yw na ówczesne ycie religijne, wymianê miêdzygrupow¹, ekonomiê, medycynê i procesy spo³eczne, pozostaj¹ otwarte. Czekaj¹ na dalsze specjalistyczne badania i wiarygodne, wyczerpuj¹ce odpowiedzi. Grzegorz Okraszewski O rozwoju duszy w indyjskiej tradycji mistycznej bhakti U swych Ÿróde³ filozofia europejska stara³a siê odkryæ istotê cz³owieka. To w³aœnie Sokrates ze swym imperatywem poznaj samego siebie wprowadzi³ filozofiê na tory refleksji o samym cz³owieku. Dla Sokratesa t¹ istot¹ cz³owieka jest dusza. U Platona pada znacz¹ce zdanie: Duszê wiêc ka e nam poznaæ ten, który zaleca «poznaj samego siebie» (Alkibiades wiêkszy, 130 e) W referacie przedstawiê pogl¹d filozoficzny na duszê wed³ug Wedanty, jednej z szeœciu g³ównych filozofii Indii darœany. To, co jest znane na Zachodzie pod pojêciem filozofia Wedanty, jednoznacznie kojarzy siê z filozoficznym systemem, którego twórc¹ jest Œankara (VIII w.) Filozofia Œankary jest nazywana adwaita-wedanta, czyli monizmem (adualizm). Refleksja Wedanty toczy³a siê wokó³ tekstów wedyjskich zwanych Upaniszadami. Kluczow¹ kwesti¹ filozoficzn¹ by³a interpretacja tzw. maha-wakja, czyli wa kich s³ów. Najs³ynniejszym tego typu fragmentem Upaniszad, a z pewnoœci¹ najczêœciej cytowanym, jest fragment, w którym pojawia siê sformu³owanie tat twam asi 13

14 ty jesteœ tym. Œankara interpretuje ten fragment, jak i ca³¹ resztê nauk upaniszadowych, jako to samoœæ atmana podstawowego sk³adnika mikrokosmosu z brahmanem, podstawowym pierwiastkiem makrokosmosu. Innymi s³owy, Brahma duch absolutny jest jednoœci¹ z duchem jednostkowym. Mo na przyrównaæ ów system filozoficzny do filozofii Spinozy i biskupa Georga Berkeleya. W ca³ym systemie Œankary nacisk k³adzie siê na wyzwalaj¹c¹ wiedzê (dÿniana). Przypomina to system Berkeleyowski, gdzie pojawia siê zanegowanie istnienia œwiata. Jest to wa ka kwestia filozoficzna. Wielki polski filozof Roman Ingarden poœwiêci³ temu zagadnieniu wielkie dzie³o pt. Spór o istnienia œwiata. Nie dziwi fakt, e system ten nie by³, i do tej pory nie jest dobrze przyjmowany przez religijn¹ elitê Europy. Wedanta to rozbudowany system filozoficzny opieraj¹cy siê na wielu sanskryckich tekstach. By³a ju mowa o Upaniszadach, prócz nich nale y wspomnieæ o Bhagawadgicie. Pada w niej odpowiedÿ na owe kluczowe pytanie, kim jest cz³owiek? Jest niematerialn¹, duchow¹ iskr¹ przebywaj¹c¹ w ciele. Jest atmanem niemaj¹cym pocz¹tku ani koñca: Dla duszy nie ma narodzin ani œmierci. Nie powsta³a ona, nie powstaje, ani te nie powstanie. Jest nienarodzon¹, wieczn¹, zawsze istniej¹c¹, nigdy nieumieraj¹c¹ i pierwotn¹. Nie ginie, kiedy zabijane jest cia³o. Ów atman, nasza jaÿñ, skrywa siê pod naszym dziennym, pozornym ego. Chcia³bym te powiedzieæ o wspólnych tropach, które odnajdujemy w dwóch odleg³ych od siebie kulturach. Chodzi o mistykê oblubieñcz¹, obecn¹ w dzie³ach œw. Jana od Krzy a, i mistykê bhakti z Indii pó³nocnych. Postaram siê wyznaczyæ wspólne cechy dotycz¹ce spe³nienia drogi. Porównam P³omieñ mi³oœci œw. Jana i boski taniec rasa-lila Kryszny. Wska ê na ró nice w drodze do pe³nego zjednoczenia, w tym brak odpowiednika nocy ciemnej œw. Jana od Krzy a w bhakti. 14

15 Tomasz Stawiszyñski Soul-making. Dusza w perspektywie psychologii archetypowej Jamesa Hillmana James Hillman to bez w¹tpienia jeden z najwybitniejszych (a zarazem co czêsto z wybitnoœci¹ idzie w parze jeden z najbardziej kontrowersyjnych) wspó³czesnych myœlicieli. Rozwijana przez niego od przesz³o czterdziestu lat psychologia archetypowa [ang. archetypal psychology] wyrasta w pewnej mierze z dokonañ Junga (Hillman by³ jego uczniem, a potem przez d³ugi czas dyrektorem programowym Instytutu C.G. Junga w Zurichu), jakkolwiek w swej zasadniczej czêœci zawiera w¹tki wobec nurtu analitycznego zdecydowanie krytyczne. G³ównym Ÿród³em inspiracji jest dla Hillmana filozofia poczynaj¹c od Heraklita przez Platona, Plotyna, Proklosa, Ficinê (i ca³y renesansowy neoplatonizm), Vico, Duranda, Bachelarda czy Corbina. Korzystaj¹c obficie z dorobku wspomnianych myœlicieli, stworzy³ Hillman niezwykle interesuj¹c¹ i oryginaln¹ koncepcjê, która ca³kiem s³usznie bywa czêsto stawiana jako autonomiczna propozycja w jednym rzêdzie z psychoanaliz¹ Freuda i psychologi¹ analityczn¹ Junga. Pojêcie duszy [ang. soul] to centralny temat wszystkich w³aœciwie dzie³ Jamesa Hillmana. Pró no jednak szukaæ u niego jakiejœ jednoznacznej, przeprowadzonej zgodnie z drobiazgowymi wymaganiami definicji tego terminu (czy raczej: tego fenomenu). Hillman powiada jednak wielokrotnie, e dusza jest bazowym obrazem i podstawow¹ metafor¹ ka dej prawdziwej psychologii. Mówi¹c o duszy pisze mam przede wszystkim na myœli pewn¹ perspektywê, a nie substancjê; raczej punkt widzenia, a nie rzecz sam¹. W innym miejscu dodaje, e dusza to nieznany czynnik, który przemienia zdarzenia w prze ycia i umo liwia doœwiadczenie mi³oœci. Charakteryzuje te duszê, pisz¹c o jej intymnym zwi¹zku ze œmierci¹ i patologi¹, o jej religijnej (dalekiej jednak od ortodoksji) proweniencji i o jej imaginatywnej, obrazowej naturze. Warto dodaæ, e istotne miejsce w rozwa aniach Hillmana zajmuje temat duszy œwiata, anima mundi psychologia zatem nie powinna ograniczaæ siê do jednostek, lecz poszukiwaæ przejawów psyche wszêdzie, w dos³ownym sensie tego s³owa. W wyst¹pieniu przedstawiê szczegó³owo pogl¹dy Hillmana dotycz¹ce duszy, ze szczególnym uwzglêdnieniem problematyki œmierci i psychopatologii. 15

16 16 Zenon Waldemar Dudek Nieœwiadomoœæ matriarchalna w ujêciu Ericha Neumanna Rozwijaj¹c koncepcje Junga, Erich Neumann wyodrêbni³ w ewolucji i recepcji symboliki archetypu Wielkiej Matki szeœæ etapów. S¹ to: 1) archetyp sam w sobie (niem. Archetypus an sich), 2) uroboros, postaæ archaicznego wê a w kszta³cie ko³a (w ruchu), który gryzie w³asny ogon, 3) zró nicowanie archetypu na Wielk¹ Mêskoœæ (niem. Grosse Mannliche) i Wielk¹ Kobiecoœæ (niem. Grosse Weibliche), postaæ bogini, której dwa podstawowe aspekty tworz¹: uroboryczna Wielka Matka i macierzyñski uroboros, 4) Wielka Matka (niem. Grosse Mutter), która jak ka de wyobra- enie archetypowe przyjmuje dwie spolaryzowane, ambiwalentne figury: ciemn¹, Z³¹ (przera aj¹c¹) Matkê (niem. Furchtbare Mutter) oraz jasn¹, Dobr¹ Matkê (niem. Gute Mutter), 5) elementy œwiadomoœci ja (ego) (niem. Ich); ego jako centrum œwiadomoœci w relacji z archetypem Animy, archetypem tzw. kobiecoœci transformacyjnej, wy³aniaj¹cym siê w swym pozytywnym i negatywnym aspekcie z obrazu Wielkiej Matki, 6) postacie œwiata kultury, mitologiczne, symboliczno-archetypowe wyobra enia kobiecoœci doœwiadczane jako zewnêtrzne (stanowi¹ one elementy tradycji, reprezentuj¹c podstawowe treœci archetypu Wielkiej Matki). Wed³ug Neumanna podstawowymi figurami archetypowymi w kulturze wyra aj¹cymi symbolikê Wielkiej Matki s¹: Sofia (nosz¹ca cechy Animy i Dobrej Matki), Gorgo (wyra a cechy Z³ej Matki) oraz Izyda (³¹cz¹ca w sobie cechy i Dobrej, i Z³ej Matki oraz Animy). Drugi wa ny element koncepcji Neumanna to rozró nienie kobiecoœci podstawowej (niem. Elementarcharakter), zwi¹zanej z manifestacjami Wielkiej Matki (Dobrej i Z³ej), oraz kobiecoœci transformacyjnej (niem. Wandlungscharakter), wyra aj¹cej siê w symbolice Animy. Archetyp Animy i jej projekcje stanowi¹ nieœwiadome wyposa enie jednostki, które znajduje siê niejako bli ej œwiadomoœci (ego) ni archaiczna, pierwotna forma Wielkiej Matki, czyli kobiecoœæ podstawowa. Bazuj¹c na ewolucyjnej interpretacji symboliki matriarchalnej Neumanna, mo - na lepiej zrozumieæ ró norakie zjawiska psychologiczne (irracjonaln¹ zale noœæ dziecka od matki i absolutn¹ w³adzê matki nad dzieckiem za pomoc¹ lêku, syndrom matki poch³aniaj¹cej), psychopatologiczne (myœli samobójcze, samobójstwo rozszerzone w ciê kiej depresji) czy fenomeny socjokulturowe, jak dzia³alnoœæ sekt apokaliptycznych, satanistycznych czy samobójstwa z pobudek religijnych (samospalenie, zag³odzenie na œmieræ, zakopywanie ywcem i in.).

17 Ryc. 1. Symbolika Wielkiej Matki wg Ericha Neumanna (Die Grosse Mutter, 1985, s. 32) 17

18 Informacje o prelegentach i prowadz¹cych sesje B BEL Tomasz Jerzy dr, archeolog, prahistoryk; pracuje w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Œw. Prowadzi wieloletnie badania wykopaliskowe na terenach Wy yny Sandomierskiej i prahistorycznych kopalñ krzemienia w Krzemionkach k. Ostrowca Œw. Uczestnik licznych ekspedycji krajowych i zagranicznych (m.in. w Bu³garii, Finlandii, USA, Tad ykistanie, Turkmenii). Autor stu kilkudziesiêciu prac naukowych i popularnonaukowych. Prowadzi badania nad religiami prahistorycznej Europy. Cz³onek Rady Konsultacyjnej ALBO albo. Problemy psychologii i kultury. DUDEK Zenon Waldemar psychiatra, inicjator i redaktor naczelny ALBO albo. Problemy psychologii i kultury; zajmuje siê psychologi¹ rozwoju osobowoœci, psychologi¹ marzeñ sennych, psychologi¹ kultury. Autor artyku³ów i ksi¹ ek z zakresu ww. problematyki: Psychologia integralna Junga (1995; 1996; 2006), Na pocz¹tku by³a nieœwiadomoœæ (1997), Jungowska psychologia marzeñ sennych (1997; 2007), Podstawy psychologii Junga (2002). Wspó³autor ksia ki Psychologia kultury. Doœwiadczenia graniczne i transkulturowe (2005). MACHUT-MENDECKA Ewa absolwentka arabistyki na Uniwersytecie Warszawskim, pasjonuje siê literatur¹ i jêzykiem œwiata arabskiego. Interesuje siê kultur¹, problematyk¹ spo³eczn¹ i etnologiczn¹ obszarów muzu³mañskich oraz religi¹ islamu. Autorka wielu artyku³ów i ksi¹ ek. Napisa³a m.in.: Wspó³czesny dramat egipski (1984), G³ówne kierunki rozwojowe dramaturgii arabskiej (1992), The Art of Arabic Drama. A Study in Typology (1997), Studies in Arabic Theatre and Literature (2000), Archetypy islamu (2004), Œwiat tradycji arabskiej (2005). Jest profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego oraz Szko³y Wy szej Psychologii Spo³ecznej. Cz³onek redakcji ALBO albo. Problemy psychologii i kultury. MAURIN Krzysztof profesor matematyki na Wydziale Fizyki UW. Jest autorem wielu podrêczników i monografii (w jêz. polskim i in.). Za najwiêksze swe dokonanie uwa a stworzenie pierwszej w Polsce Katedry Metod Matematycznych Fizyki, która wychowa³a wielu wybitnych badaczy. Od 30 lat prowadzi seminarium Systemy otwarte, na którym omawiane s¹ kwestie filozofii nauki, a tak e teologii. W ostatnich latach centrum jego zainteresowañ przesunê³o siê do filozofii i teologii, o czym œwiadczy m.in. wiele artyku³ów publikowanych w Gnosis. Przewodnicz¹cy Rady Konsultacyjnej ALBO albo. Problemy psychologii i kultury. 18

19 OLCHANOWSKI Tomasz dr nauk humanistycznych, adiunkt w Zak³adzie Psychoanalizy i Myœli Humanistycznej Uniwersytetu w Bia³ymstoku. Zainteresowania Autora koncentruj¹ siê na zagadnieniach historii kultury i rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzglêdnieniem ewolucji psychicznej cz³owieka, Ÿród³ach filozofii, problematyce przemiany duchowej. Autor ksi¹ ek: Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowoœæ i narcyzm (2006) oraz kilkudziesiêciu artyku³ów z omawianego zakresu. W przygotowaniu ksi¹ - ka Wola i opêtanie. OKRASZEWSKI Grzegorz absolwent filozofii (praca magisterska pt. Droga ku wyzwoleniu w Bhagawadgicie, Uniwersytet Wroc³awski). W pracy doktorskiej zamierza porównaæ dwie œcie ki wiod¹ce cz³owieka do doskona³oœci doktrynê mistyczn¹ œw. Jana od Krzy a oraz œcie kê duchow¹ bhakti-jogi w tradycji Æaitanji. PANKALLA Andrzej dr, adiunkt w UAM w Poznaniu, interesuje siê psychologi¹ kultury, mitoterapi¹, histori¹ psychologii, doœwiadczeniami granicznymi. Autor ksi¹ ki Psychologia mitu. Kultury tradycyjne a wspó³czesnoœæ (2000), wspó³autor pracy Psychologia kultury. Doœwiadczenia graniczne i transkulturowe (2005). Cz³onek redakcji ALBO albo. Problemy psychologii i kultury. PAPROCKI Henryk ks. prof. dr hab., teolog, wyk³adowca Uniwersytetu w Bia³ymstoku, Prawos³awnego Seminarium Duchownego i PWST w Warszawie. Opublikowa³ m.in. Wieczerzê mistyczn¹, Teksty o Matce Bo ej, La Promesse du Pere, Le mystere de l'eucharistie. Autor ksi¹ ki Lew i mysz, eseju o bohaterach Dostojewskiego. STAWISZYÑSKI Tomasz filozof, autor wierszy, opowiadañ i artyku³ów, drukowanych m.in. w Dzienniku, Czasie Kultury, Newsweeku, Odrze, Opcjach Toposie, Kresach. Opublikowa³ dwa zbiory wierszy: Nie ma takiego imienia (Magazyn Literacki, 1999) oraz Rzecz ciemna (Nowy Œwiat, 2002). Doktorant w Instytucie Filozofii UW (zajmuje siê filozoficzn¹ recepcj¹ psychologii g³êbi, g³ównie koncepcjami Carla G. Junga i Jamesa Hillmana). Jest cz³onkiem redakcji kwartalnika filozoficznego Kronos. Wspó³pracuje z TVP Kultura. WAIS Jadwiga dr, socjolog, adiunkt w Zak³adzie Nauk Humanistycznych Akademii Medycznej we Wroc³awiu. Zajmuje siê zagadnieniami z dziedziny antropologii przemiany duchowej (pogranicze filozofii, psychologii, socjologii, mitologii, baœni i literatury piêknej). Autorka ksi¹ ek Gilgamesz i Psyche (2001) oraz Œcie ki baœni (2006). Publikowa³a artyku³y w ALBO albo, Studiach Filozoficznych, Przegl¹dzie Filozoficznym, Etyce, Kontekstach, Œwiecie Psychoanalizy. 19

20 SZTUKA I POLITYKA GRAFIKI TOMASZ BOHAJEDYNA Wystawa w Fundacji im. Ró y Luksemburg ul. Krzywickiego 3/1, Warszawa Marzec wrzesieñ 2007 Wernisa : 15 marca, godz Zapraszamy! 20

21 Podczas XII Forum Inspiracji Jungowskich swoje prace plastyczne prezentuj¹: Marek Stachowicz Obrazy olejne, grafika komputerowa, akwarele, rysunek, rzeÿba Jerzy Graczyk RzeŸba, akwarele, obrazy olejne Bartosz M³ynarczyk Fotografia klasyczna i cyfrowa Krzysztof Skrêtowski Miniaturowe impresje Prezentowane s¹ tak e prace autorów grafik publikowanych w ALBO albo Tomasza Bohajedyna Marka Chaczyka Krzysztofa Figielskiego Tadeusza Piotrowskiego Andrzeja Skarzyñskiego 21

22 Bartosz M³ynarczyk Bartosz M³ynarczyk Jerzy Graczyk Krzysztof Skrêtowski Krzysztof Skrêtowski 22

23 Jerzy Graczyk Marek Stachowicz Marek Stachowicz Andrzej Skarzyñski 23

24 Krzysztof Figielski Krzysztof Figielski Tadeusz Piotrowski Marek Chaczyk 24

25 ALBO albo. Problemy psychologii i kultury Pismo interdyscyplinarnych poszukiwañ Istnieje od 1991 roku (do 1998 roku jako ALBO albo. Inspiracje jungowskie) Nasz adres: ul. Zwierzyniecka 8A pok. 43, Warszawa, tel. (22) tel./fax (22) , fax (22) albo@eneteia.pl, sklep internetowy: sklep.eneteia.pl ALBO albo ukazuje siê od 1991 roku. Prowadzi kilka dzia³ów przybli aj¹cych wspó³czesn¹ wiedzê o psychologii, sztuce i kulturze. Ka dy z nich koncentruje siê na wybranych dziale nauk humanistycznych. Zale y nam na przekraczaniu granic dyscyplin i zbli eniu wiedzy humanistycznej i przyrodniczej, aby w swobodnym biegu refleksji cz³owiek by³ lepiej zrozumiany w ca³ej swojej z³o onoœci ponad podzia³ami. Obok wiedzy historycznej i wspó³czesnych badañ jest miejsce na poezjê, opowiadania, sztuki plastyczne. Poza artyku³ami naukowymi, prezentujemy eseja na wa ne tematy, myœli, aforyzmy, a tak e sprawozdania z ciekawych wydarzeñ, konferencji, recenzje, dyskusje. Sta³e dzia³y ALBO albo: Jungowskie inspiracje Od psychologii do autopsychoterapii Archetypy w Kulturze Nasze to samoœci Dialog z Orientem Z poetyki archetypów Na granicy epok Forum psychologii kultury Informacja dla osób zainteresowanych publikowaniem tekstów w ALBO albo. Przyjmujemy materia³y na noœnikach elektronicznych. Objêtoœæ tekstów do 15 stron (ok znaków na stronie, licz¹c znaki odstêpu, przypisy na koñcu tekstu). Artyku³y zakwalifikowane do druku przed publikacj¹ przesy³amy do autoryzacji. Prosimy autorów o nadsy³anie streszczeñ tekstów w jêzyku angielskim ( znaków; maks. 1/3 strony). 25

26 Kwartalnik ALBO albo. Problemy psychologii i kultury Istnieje od 1991 roku (do 1998 jako ALBO albo. Inspiracje Jungowskie) 15 lat popularyzacji problemów psychologii, kultury, sztuki, filozofii i religii Wydane Zeszyty ALBO albo q INSPIRACJE JUNGOWSKIE* (0/91) q MUZYKOTERAPIA, WOLNOŒÆ, WYZWOLENIE* (1/92) q PSYCHOLOGIA CIENIA (2/92) q WIELKA MATKA (3/92) q STARY MÊDRZEC* (4/92) q PSYCHOLOGIA DZIECKA* (1/93) q TWÓRCZOŒÆ TEATR* (2/93) q INDYWIDUACJA* (1-2/94) q KOBIECOŒÆ I MÊSKOŒÆ* (1-4/95) q PUER AETERNUS. Psychologia inicjacji* (1-2/97) q ZRANIONY UZDROWICIEL. Psychologia uzdrawiania (3-4/97) q SACRUM. Œwiêtoœæ, religia, mistyka (1/98) q YWIO Y. Kosmos, natura, astrologia* (2/98) q LIBIDO. Symbole ycia i energii* (3/98) q TRIKSTER. Zabawa, sztuka, m¹droœæ (4/98 1-4/99) q MITY. Wprowadzenie do psychologii kultury (1/2000) q TO SAMOŒÆ. Osobowoœæ i kultura (2/2000) q ODRODZENIE. Transformacje œwiadomoœci (3/2000) q SYNCHRONICZNOŒÆ. Czas, symbole, rzeczywistoœæ (4/2000) q NIEŒWIADOMOŒÆ. Nieznane, ukryte, tajemne (1/2001) q SEKTY I KULTY. Inicjacje, transformacje, herezje (2/2001) q ARCHETYPY. Cz³owiek kulturowy i symbole (3/2001) q KOZIO OFIARNY. Ofiara, cierpienie, transgresja (4/2001) q UCZUCIE. Psychika policentryczna (1/2002) q PERPCEPCJA. Psychika wra eniowa (2/2002) q MYŒLENIE. Psychika instrumentalna (3/2002) q INTUICJA. Psychika wizyjna (4/2002) q MATRIARCHAT PATRIARCHAT. Subkultura ojca subkultura matki (1/2003) q GRANICE PSYCHIKI. Œwiat realny i wyobra ony (2/2003) q PSYCHOLOGIA RELIGII. Dusza i archetyp Boga (3/2003) q PARADYGMATY PSYCHOTERAPII. Terapia autoterapia leczenie duszy (4/2003) q INTROWERSJA EKSTRAWERSJA.Energia, psyche, kultura (1/2004) q ARCHETYPY WYOBRA NI. Psychologia baœni, semantyka archetypów (2/2004) q OB ÊD I GENIUSZ. Dajmonion, mózg, historia (3/2004) q PSYCHE I TECHNE. Homo XXI, heros, cyberkultura (4/2004) * nak³ad wyczerpany, dostêpna wersja elektroniczna (plik pdf) 26

27 ALBO albo 2007 q PSYCHOLOGIA RODZINY (1/2007) ojcostwo, macierzyñstwo, mity rodzinne q CYWILIZACJA I P EÆ (2/2007) p³eæ psychologiczna, homokultura, cywilizacja pornograficzna q BOHATEROWIE I AUTORYTETY (3/2007) lider, idol, charyzma q ANIO OWIE I DEMONY (4/2007) duchy, œwiêci, zaœwiaty, kult przodków ALBO albo 2006 q NEOKULTURA (1/2006) pokolenie Matriksa, prawda mityczna, nowe inicjacje q APOKALIPSA ZIEMI (2/2006) globalizacja, kosmologia, duch i natura q JUNG A FREUD (3/2006) królewskie drogi do psyche q NEOPSYCHOLOGIA (4/2006) nowa œwiadomoœæ, neopsyche, psychologia integralna ALBO albo 2005 q PSYCHOLOGIA, CYWILIZACJA, ANTROPOLOGIA (1 2/2005) czas próby, globalizacja psyche, metapsychologia q KAZIRODZTWO UWIEDZENIE (3/2005) seksualnoœæ, w³adza, mi³oœæ q INTELIGENCJA ARCHETYPÓW (4/2005) typy, stereotypy, symbole ZAPRASZAMY DO PRENUMERATY ALBO albo na rok 2007 Cena 4 zeszytów wynosi 75 PLN Wp³aty na konto: ENETEIA. BANK PEKAO SA VII O/W-wa Rachunek nr

28 ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury M¹dra ksi¹ ka na spotkanie XXI wieku SERIE WYDAWNICZE Akademicka Archetypy WyobraŸni Biografie Biblioteka Jungowska Filozofia Religii Inspiracje Jungowskie Literacka M¹droœæ Baœni i Mitów Natura i Zdrowie Paradygmaty Psychologia Kultury Psychologia Literatury Psychologia ycia Pytania o Kulturê Œcie ki Psychoterapii Wymiary Duszy Varia NOWOŒCI CIEMNE OBLICZE. METAFIZYKA CHRZEŒCIJAÑSTWA Wasilij Rozanow, 2006 PSYCHOTERAPIA. BADANIA I SZKOLENIE (red.) L. Grzesiuk, 2006 ZRANIONE STANY ŒWIADOMOŒCI Bogna Szymkiewicz, 2006 PSYCHOLOGIA INTEGRALNA JUNGA Zenon Waldemar Dudek, 2006 INSPIRACJE JUNGOWSKIE red. Marek Adamiec, Filip Bia³ecki, Kasper Czech, 2006 ŒCIE KI BAŒNI Jadwiga Wais, 2006 KONGO Tomasz Bohajedyn,

29 W PRZYGOTOWANIU JUNGOWSKA PSYCHOLOGIA MARZEÑ SENNYCH Zenon Waldemar Dudek SPOTKANIA Z JUNGIEM (red.) Krzysztof Maurin, Zenon Waldemar Dudek MIÊDZY ŒWIADOMOŒCI A NIEŒWIADOMOŒCI red. Krystyna Wêg³owska-Rzepa, Don Fredericksen TERAPIA WEWNÊTRZNEGO DZIECKA Pawe³ Karpowicz PSYCHOANALIZA FREUDA PO STU LATACH Kazimierz Pajor WOLA I OPÊTANIE Tomasz Olchanowski SYMBOLIKA JA NI Andrzej KuŸmicki MAGIA I TEOLOGIA NARKOTYKU Artur Sroka INTELIGENCJA PIERWIASTKÓW Henryk Dudek Zamówienia: ENETEIA, ul. Zwierzyniecka 8A pok Warszawa tel. (22) , , , fax (22) eneteia@eneteia.pl, ksiêgarnia internetowa: sklep.eneteia.pl 29

30 Wydawnictwo ENETEIA poleca AKADEMICKI PODRÊCZNIK PSYCHOTERAPII pod redakcj¹ naukow¹ prof. dr hab. Lidii GRZESIUK SERIA AKADEMICKA Wieloœæ teorii, ró norodnoœæ technik, wszechstronnoœæ praktyki, nowe perspektywy PSYCHOTERAPIA. TEORIA Tom omawia g³ówne nurty teoretyczne psychoterapii (psychoanaliza, podejœcie poznawczo-behawioralne, humanistyczno-egzystencjalne, systemowe) i znacz¹ce szko³y (ericksonowskie, NLP i in.) przybli a proces psychoterapii, wa niejsze zjawiska wystepuj¹ce w psychoterapii oraz techniki nurtów g³ównych i inne procedury terapeutyczne (muzykoterapia, psychodrama, wizualizacje, naliza marzeñ sennych). Format B5, oprawa twarda, ss. 661; ISBN PSYCHOTERAPIA. PRAKTYKA Ksi¹ ka zawiera informacje o terapii grupowej, terapii rodzin, psychoterapii pacjentów schizofrenicznych, osób z osobowoœci¹ borderline, depresj¹, po przebytej traumie, z zaburzeniami od ywiania, zaburzeniami seksualnymi, pacjentów doœwiadczaj¹cych poczucia winy, chorych na nowotwór a tak e przedstawia zagfadnienia psychoterapii dzieci i m³odzie y. Format B5, oprawa twarda, ss. 641; ISBN X PSYCHOTERAPIA. BADANIA I SZKOLENIE Tom przedstawia dane na temat strategii badañ nad psychoterapi¹ oraz wyniki badañ nad jej efektywnoœci¹. Omawia szkolenia w psychoterapii ró nych nurtów i szkó³ terapeutycznych. W aneksie prezentowane s¹ autorskie propozycje szkolenia w psychoterapii (realizowane w Katedrze Psychopatologii i Psychoterapii Wydzia³u Psychologii UW). Format B5, oprawa twarda, ss. 589; ISBN Informacje i zamówienia: ENETEIA ul. Zwierzyniecka 8A/43, Warszawa tel. (22) , (22) , fax (22) eneteia@eneteia.pl sklep.eneteia.pl 30

31 31

32 Miejsce na Twoj¹ reklamê na XIII Forum Inspiracji Jungowskich (marzec 2008) ENETEIA Redakcja ALBO albo ul. Zwierzyniecka 8A pok Warszawa tel. (22) , , , fax (22) sklep internetowy: sklep.eneteia.pl 32