Polskie Centrum Monitorowania Stosunków Przemysłowych

Transkrypt

1 Polskie Centrum Monitorowania Stosunków Przemysłowych Poniższy materiał zawiera artykuły informacyjne oraz analizy przygotowane przez Polskie Centrum Monitorowania Stosunków Przemysłowych na zlecenie European Foundation for the Improvement of Working and Living Conditions od roku Warszawa, lipiec 2005 ul. Szpitalna 5 lok.22, Warszawa, tel. (48 22) , fax. (48 22) isp@isp.org.pl, 1

2 Spis Treści Wprowadzenie...5 Część I: artykuły informacyjne Związki zawodowe zaniepokojone fuzją banków, Rafał Towalski (lipiec 2005 r.) 2. Związki w Polskim Górnictwie Naftowym I Gazownictwie SA domagają się prywatyzacji i grożą strajkiem, Jacek Sroka (lipiec 2005 r.) 3. Zmiana prerogatyw Komisji Trójstronnej, Jan Czarzasty (lipiec 2005 r.) 4. Donbas negocjuje z Hutą Częstochowa, Rafał Towalski (czerwiec 2005 r.) 5. Wybory przedstawiciela pracowników w zarządzie KGHM S.A. skłóciły załogę, Jacek Sroka (czerwiec 2005 r.) 6. Protesty związków zawodowych w hutnictwie, Rafał Towalski (maj 2005 r.) 7. Tele-Fonika wraca do Ożarowa, Rafał Towalski (grudzień 2004 r.) 8. Dalsze dyskusje wokół projektu ustawy o konsultacji i informacji, Juliusz Gardawski (listopad 2004 r.) 9. Rada Przedsiębiorczości nowy podmiot w polskich stosunkach przemysłowych? Jacek Sroka ( listopad 2004 r.) 10. Powstał związek zawodowy w sieci handlu detalicznego. Rafał Towalski (październik 2004 r.) 11. Związki zawodowe krytykują projekt budżetu na 2005r, Jan Czarzasty (październik 2004r.). 12. Protest związkowców kopalni Budryk zakończony, Piotr Sula (wrzesień 2004 r.) 13. Nowa odsłona konfliktu w górnictwie, Jan Czarzasty (sierpień 2004 r.) 14. Spór pomiędzy związkiem zawodowym a władzami samorządowymi, Jacek Sroka (sierpień 2004 r.) 15. Dochody partnerów społecznych wolne od opodatkowania, Piotr Sula (sierpień 2004 r.) 16. Protesty przeciw utworzeniu Polskiego holdingu Farmaceutycznego, Rafał Towalski (sierpień 2004 r.) 17. Strajk głodowy kolejarzy w Białymstoku, Jacek Sroka (lipiec 2004 r.) 18. Protest śląskich pracowników służby zdrowia, Piotr Sula (lipiec 2004 r.) 19. Odżywa konflikt w Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego Jedynka Wrocławska, Jacek Sroka (czerwiec 2004 r.) 20. Sprzeciw organizacji pracodawców i związków zawodowych wobec projektowanych zmian w podatku dochodowym od osób prawnych, Piotr Sula (czerwiec 2004 r.) 21. Protesty w Orlenie, Rafał Towalski (czerwiec 2004 r.) 22. Niepokoje na kolei, Jan Czarzasty ( maj 2004 r.) 23. Rozwój konsultacji pracodawcy z pracobiorcami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, Rafał Towalski (luty 2004 r.) 24. Wyhamowanie redukcji zatrudnienia w sektorze bankowym, Rafał Towalski (luty 2004 r.) 2

3 25. Druga odsłona konfliktu w kopalni,,budryk, Piotr Sula (styczeń 2004r.) 26. Strajk ostrzegawczy na kolei, Jacek Sroka (styczeń 2004 r.) 27. Związki zawodowe chcą odwołania Prezesa Polskich Linii Lotniczych LOT S.A., Rafał Towalski (styczeń 2004 r.) Część II: teksty analityczne Trzecia ogólnopolska reprezentacyjna centrala związkowa: Forum związków zawodowych, Juliusz Gardawski (grudzień 2002 r.); 2. Kontekst i konsekwencje nowych regulacji prawa pracy, Juliusz Gardawski (grudzień 2002 r.); 3. Walka z bezrobociem młodzieży omówienie funkcjonowania programu Pierwsza Praca, Jan Czarzasty (grudzień 2002 r.); 4. Ocena funkcjonowania Funduszu Pracy, Rafał Towalski (grudzień 2002 r.); 5. Multinational Companies a integracja polskich związków zawodowych, Juliusz Gardawski (grudzień 2002 r.); 6. Ustawa o płacy minimalnej i reakcje na nią, Jan Czarzasty (listopad 2002 r.); 7. Kontrowersje wokół zniesienia zasiłków przedemerytalnych, Jan Czarzasty (listopad 2002 r.); 8. Koszty pracy w Polsce, Juliusz Gardawski (listopad 2002 r.); 9. Zjawisko dyskryminacji ze względu na płeć w środowisku pracy, Rafał Towalski (listopad 2002 r.); 10. Praca w sieciach zagranicznych supermarketów, Juliusz Gardawski (listopad 2002 r.); 11. Dynamika i charakter bezrobocia w Polsce, Juliusz Gardawski (październik 2002 r.); 12. Przegląd form zatrudnienia w Polsce, Rafał Towalski (październik 2002 r.); 13. Role układów zbiorowych pracy w Polsce, Jan Czarzasty (październik 2002 r.); 14. Świadczenia z tytułu utraty pracy, Juliusz Gardawski (październik 2002 r.); 15. Powstanie i przekształcenia Komisji Trójstronnej na poziomie centralnym, Juliusz Gardawski (październik 2002 r.); 16. Uchwalenie nowego Kodeksu Pracy i kontynuacja sporów wokół liberalizacji rynku pracy, Jan Czarzasty (wrzesień 2002 r.); 17. Społeczny Inspektorat Pracy. Charakterystyka i zasięg działania, Rafał Towalski (wrzesień 2002 r.); 18. Organizacje pracodawców w Polsce, Rafał Towalski (wrzesień 2002 r.); 19. Prywatyzacja polskiej gospodarki, Rafał Towalski (wrzesień 2002 r.); 20. Pozazwiązkowe formy reprezentacji interesów pracowniczych w przedsiębiorstwach funkcjonujących na terenie Polski, Rafał Towalski (sierpień 2002 r.); 21. Spadek poziomu uzwiązkowienia w Polsce przyczyny i próby wyjścia z impasu, Juliusz Gardawski (sierpień 2002 r.); 22. Strajki w Polsce w latach , Rafał Towalski (lipiec 2002 r.); 23. Stosunki pracy w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych, Juliusz Gardawski (czerwiec 2002 r.); 3

4 Program porządkowania wydatków publicznych wywołuje wiele konfliktów, Rafał Towalski (grudzień 2003 r.) 2. Prywatyzacja i restrukturyzacja sektora elektroenergetycznego nabiera tempa, Rafał Towalski (grudzień 2003 r.); 3. Płaca minimalna i struktura wynagrodzeń: Polska a kraje Unii Europejskiej, Juliusz Gardawski (grudzień 2003 r.); 4. Zakończenie pracy Komisji Trójstronnej nad Porozumieniem Społecznym, Juliusz Gardawski (grudzień 2003 r.); 5. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w Polsce, Rafał Towalski (grudzień 2003 r.); 6. Kolejna nowelizacja kodeksu pracy, Jan Czarzasty (listopad 2003 r.) 7. Kształtowanie się wynagrodzeń w sektorze publicznym, Rafał Towalski (listopad 2003 r.); 8. Hutniczy Pakiet Aktywizujący. Kolejna próba łagodzenia skutków restrukturyzacji zatrudnienia w hutnictwie, Rafał Towalski (październik 2003 r.); 9. Zmiany w systemie instytucji związanych z rynkiem pracy, Juliusz Gardawski (październik 2003 r.); 10. Walka o realizację programu górnictwa, Jan Czarzasty (październik 2003 r.); 11. Społeczne aspekty zmian struktury przemysłu zbrojeniowego w Polsce, Jan Czarzasty (wrzesień 2003 r.); 12. Wstrzymanie negocjacji wokół porozumienia społecznego, Juliusz Gardawski (wrzesień 2003 r.) 13. Trudności z restrukturyzacją polskiego przemysłu górniczego, Juliusz Gardawski (wrzesień 2003 r.); 14. Związki zawodowe w aktualnych analizach i dyskusjach, Juliusz Gardawski (sierpień 2003 r.); 15. Powraca problem restrukturyzacji kolei państwowych, Jan Czarzasty (sierpień 2003 r.); 16. Czas pracy w 2002 roku, Rafał Towalski (sierpień 2003 r.); 17. Funkcjonowanie trójstronnych zespołów branżowych w 2002 roku, Rafał Towalski (sierpień 2003 r.); 18. Bezrobocie w 2002 roku, Rafał Towalski (lipiec 2003 r.); 19. Praktyki opóźniania wypłat i unikania płacenia podatków od wynagrodzeń przez pracodawców, Juliusz Gardawski (lipiec 2003 r.); 20. Dialog społeczny na poziomie wojewódzkim, Juliusz Gardawski (lipiec 2003 r.); 21. Przebudzenie Komisji Trójstronnej, Rafał Towalski (lipiec 2003 r.); 22. Wchodzi w życie ustawa o zatrudnieniu socjalnym, Rafał Towalski (czerwiec 2003 r.); 4

5 Krajowy plany działań na rzecz integracji społecznej, Juliusz Gardawski (grudzień 2004 r) 2. Dialog społeczny na poziomie przedsiębiorstwa w Polsce, Rafał Towalski (grudzień 2004 r.) 3. Stosunki przemysłowe w wybranych przedsiębiorstwach użyteczności publicznej przypadek Polski, Jacek Sroka (grudzień 2004 r.) 4. Krajowy plany działań na rzecz zatrudnienia, Juliusz Gardawski (listopad 2004 r.) 5. Układy zbiorowe 2003, Rafał Towalski (październik 2004 r.) 6.,,Konstytucja dla przedsiębiorców uchwalona, Jacek Sroka (październik 2004 r.) 7. Konflikty przemysłowe w 2003 roku, Juliusz Gardawski (październik 2004 r) 8. Fala żądań podwyżek płac, Jan Czarzasty (październik 2004 r.) 9. Zmiany w organizacji pracy w świetle układów zbiorowych, Jacek Sroka 10. (wrzesień 2004 r.) 11. Rząd chce obowiązkowej reprezentacji interesów pracowniczych od 2005 roku., Rafał Towalski (wrzesień 2004 r.) 12. Spór o wysokość płacy minimalnej w roku 2005, Piotr Sula (wrzesień 2004 r.) 13. Manifestacja pracowników Polskiej Żeglugi Morskiej w obronie odwołanego dyrektora, Piotr Sula (wrzesień 2004 r.) 14. Dyskusja nad ustawą kominową, Jacek Sroka (wrzesień 2004 r.) 15. Stosunki pracy w branży budowlanej po wejściu Polski do Unii Europejskiej, Rafał Towalski (wrzesień 2004 r.) 16. Działania państwa na rzecz aktywizacji zawodowej absolwentów, Jan Czarzasty (wrzesień 2004 r. ) 17. Złota akcja czy prawo weta pomysły Ministerstwa Skarbu Państwa na utrzymanie wpływu na spółki, Piotr Sula (sierpień 2004 r 18. Europejskie Rady Zakładowe w Polsce stan obecny oraz perspektywy, Jacek Sroka (lipiec 2004 r.); 19. Związki zawodowe w rolnictwie, Jan Czarzasty (lipiec 2004 r.); 20. Kluby pracy w 2003 roku, Rafał Towalski (lipiec 2004 r.); 21. Prywatyzacja w 2003 roku, Rafał Towalski (czerwiec 2004 r.); 22. Konsekwencje XVII Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ Solidarność, Piotr Sula (czerwiec 2004 r.); 23. Wrocławska Jedynka kontrakt w Iraku i kłopoty w Polsce, Jacek Sroka (maj 2004 r.); 24. Przyjęcie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Jan Czarzasty (maj 2004 r.); 25. Prywatyzacja i restrukturyzacja sektora naftowego w Polsce, Piotr Sula (maj 2004 r.); 26. Robotnicy niewykwalifikowani w Polsce, Jan Czarzasty (luty 2004 r.) 27. Wynagrodzenia w Polsce, Rafał Towalski (luty 2004 r.) 28. Stan regulacji regionalnego dialogu społecznego w Polsce, Jacek Sroka (luty 2004 r.) 29. Nierozwiązany spór na kolei, Jan Czarzasty (luty 2004 r.) 30. Sytuacja w energetyce na początku 2005 roku nowy dokument strategiczny rządu i kontrowersyjne umowy społeczne, Jacek Sroka (styczeń 2004 r.) 5

6 31. Niewypłacanie wynagrodzeń za pracę, Piotr Sula (styczeń 2004 r.) 32. Porozumienie w efekcie dialogu dwustronnego (związki zawodowe OPZZkonfederacje pracodawców), Juliusz Gardawski (styczeń 2004 r.) 33. Szansa na konsolidację? Reprezentacja pracowników w nowym dialogu społecznym na poziomie regionalnym w Polsce, Jacek Sroka (styczeń 2004 r.); 34. Zakończono prywatyzację Polskich Hut Stali, Rafał Towalski (styczeń 2004 r.); 35. Polski rynek pracy a rozszerzenie UE, Jan Czarzasty (styczeń 2004 r.); Wzrasta upolitycznienia dialogu społecznego w Polsce, Jacek Sroka (lipiec 2005 r.) 2. Nowe zasady ustalania wysokości płacy minimalnej, Jan Czarzasty (lipiec 2005 r.) 3. Regionalny i lokalny wymiar dialogu społecznego w restrukturyzacji wybranych branż, Rafał Towalski (czerwiec 2005 r.) 4. Wnioski z konsultacji Business Centre Club z przedstawicielami wojewódzkich komisji dialogu społecznego, Jacek Sroka (maj 2005 r.) 5. Wynagrodzenie minimalne w Polsce, Jacek Sroka (kwiecień 2005 r.) 6. Konflikt na tle zwolnień grupowych w Telekomunikacji Polskiej S.A., Jacek Sroka (kwiecień 2005 r. ) 7. Związki zawodowe a proces restrukturyzacji górnictwa węgla, Rafał Towalski (kwiecień 2005 r.) 6

7 Wprowadzenie: Europejskie Obserwatorium ds. Stosunków Przemysłowych (European Industrial Relations Observatory, EIRO) jest projektem Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions). Głównym celem tego programu jest dostarczanie informacji i analiz na temat przebiegu stosunków przemysłowych (dialog społeczny, rokowania zbiorowe, konsultacje społeczne) w krajach Unii Europejskiej, w Norwegii i od 2002 r w czterech krajach kandydackich: Słowenii, Słowacji, Polsce i na Węgrzech. W programie EIRO znajduje się aktualnie 21 centrów narodowych ( w tym jeden na szczeblu europejskim), których zadaniem jest dostarczanie informacji z zakresu stosunków przemysłowych w wymienionych krajach oraz partycypowanie w przygotowywaniu ekspertyz porównawczych między krajami. EIRO dysponuje internetową bazą danych, w której znajdują się bieżące artykuły, studia porównawcze, roczne sprawozdania, analizy tematyczne i sektorowe, dwumiesięcznik EIRObserver oraz bogata baza adresów podobnych tematycznie stron internetowych na całym świecie. Baza ta jest ogólnie dostępna. Instytut Spraw Publicznych od maja 2002 r. pełni rolę Polskiego Centrum Monitorowania Stosunków Przemysłowych. Prezentowane poniżej teksty dzielą się na krótkie artykuły informacyjne oraz dłuższe teksty analityczne. Studia porównawcze z innymi krajami są dostępne na stronie internetowej European Foundation. Prezentowane teksty są dostępne dzięki Europejskiemu Obserwatorium Stosunków Przemysłowych (EIRO). European Foundation nie zajmuje się opracowaniem prezentowanych tekstów i w związku z tym nie odpowiada za treść zamieszczonych informacji. Odpowiedzialność za prezentowane teksty ponosi Polskie Centrum Monitorowania Stosunków Przemysłowych, które przygotowuje powyższe opracowania. 7

8 Część I Artykuły informacyjne 8

9 Rafał Towalski Związki zawodowe zaniepokojone fuzją banków Wkrótce w Polsce dojdzie do fuzji banków, należących do kapitału włoskiego i niemieckiego. Fuzja budzi wiele obaw wśród związkowców. Obawiają się oni dużych redukcji zatrudnienia. Największa fuzja bankowa w Europie, czyli warte 19 mld euro przejęcie niemieckiego HVB przez włoską grupę Uni Credito, wywołała wiele emocji w związkach zawodowych sektora bankowego w Polsce. Oba banki posiadają pakiety większościowe w dwóch bankach polskich Pekao S.A. (Uni Credito) i Bank Przemysłowo Handlowy, BPH (HVB) Do podgrzania atmosfery przyczyniła się wypowiedź przedstawiciela włoskiej grupy na konferencji prasowej. Zdaniem Włochów ma przynieść 900 mln euro rocznie oszczędności. Równolegle pracę straci ok osób ze zatrudnionych (tj. 7 procent załogi). Jednocześnie dodali, że relatywnie najwięcej pracowników średnio 9 procent zatrudnionych będzie musiało odejść z banków zarządzanych przez UniCredito i HVB w krajach Europy Środkowej w Polsce, Bułgarii, Chorwacji. Wynika z tego, że z Pekao i BPH (banków, których większościowymi udziałowcami są wspomniane grupy) będzie musiało odejść tylko osób (oba banki zatrudniają w sumie ). Niektórzy analitycy szacują, że będzie to nawet około 6 tysięcy zwolnionych. Ich zdaniem stanie się tak, ponieważ, gdyż w Polsce działalność obu banków bardzo często się dubluje. Obie grupy mają u nas wielkie banki detaliczne i ponad 1200 oddziałów rozmieszczonych głównie w dużych miastach. Z opinią tą zgadza się szefowa związku zawodowego pracowników BPH, która w wywiadzie dla jednej z gazet powiedziała: Sieci obu banków w zbyt dużym stopniu się pokrywają. Poza ty skoro przy dużo mniejszej fuzji straciło pracę 4,5 tysiąca osób, trudno uwierzyć, że teraz będzie tylko 2,5 tysiąca. Planowaną fuzję negatywnie oceniają również przedstawiciele Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność, NSZZ S pracowników Pekao S.A. Dotychczasowe doświadczenia pracowników Pekao S.A. w procesach konsolidacji i prywatyzacji tego banku, które skutkowały zmniejszeniem zatrudnienia z ponad 26 tysięcy osób w 1999r. do około 15 tysięcy na koniec kwietnia 2005 roku, sprawiają, że informacje o fuzji wywołały strach przed utratą miejsc pracy. Obawy te są potęgowane przez wypowiedzi włoskich i niemieckich związkowców, którzy nie dopuszczają zwolnień w swoich krajach. NSZZ S nie chce zgodzić się, aby pracownicy połączonych polskich banków byli gorzej traktowani niż koledzy z Włoch i Niemiec. Ponadto prywatyzacja Pekao S.A. jaka dotknęła ten bank w 1999 roku, dostarczyła związkom wielu złych doświadczeń. Organizacje związkowe nie miały wtedy możliwości współuczestniczenia w określaniu celów i strategii prywatyzacyjnych ani nie negocjowały pakietu socjalnego. Dlatego trudno się dziwić, że w jednym ze swych stanowisk NSZZ S, żąda, aby: Władze nowopowstałego banku przedstawiły plany krótko-, średnio- i długookresowe dotyczące połączenia, ze szczególnym omówieniem zmian w istniejącej sieci placówek w naszym kraju, zmian organizacyjnych, technologicznych oraz redukcji zatrudnienia, 9

10 Stworzono system gwarancji negocjowania - w trakcie trwania procesu łączenia - umów zbiorowych, gwarantujących równe traktowanie w Grupie w zakresie zatrudnienia, wynagrodzeń, zabezpieczeń socjalnych i innych spraw pracowniczych. Związki ostrzegają, że jeśli warunki te nie zostaną spełnione, związki zrobią co będzie w ich mocy aby w Polsce fuzję powstrzymać. Wyrażają również nadzieję, że wszystkie związki zawodowe działające w obu bankach podejmą w najbliższym czasie wspólne działania w celu maksymalnego ograniczenia ujemnych skutków fuzji i obrony praw pracowniczych. Jeszcze niedawno pisaliśmy, że nadeszły lepsze czasy dla rynku pracy w sektorze bankowym. Tymczasem jedna fuzja może tym rynkiem wstrząsnąć. Będzie to również egzamin dla związków zawodowych tego sektora, które jak do tej pory nie cieszą się najlepszą opinią wśród pracowników bankowości. Czy będę one w stanie przeciwstawić się planom fuzji. Zwłaszcza, że nie mogą liczyć na pomoc kolegów związkowców z innych krajów. Jasno to określił przedstawiciel Zjednoczonego Związku Zawodowego Pracowników Usług, Ver.di: Każda załoga w każdym kraju musi sama się bronić przed zwolnieniami. 10

11 Jacek Sroka Związki w Polskim Górnictwie Naftowym I Gazownictwie SA domagają się prywatyzacji i grożą strajkiem W jednostkach wchodzących w skład Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, będącego jednoosobową spółką Skarbu Państwa, trwają referenda protestacyjne. Związki zawodowe domagają się prywatyzacji spółki i przeprowadzenia jeszcze w lipcu publicznej oferty akcji PGNiG. Presji opiera się Ministerstwo Skarbu Państwa, którego przedstawiciele starają się przesunąć ofertę na jesień Przeobrażenia państwowego monopolu gazowniczego związane są m.in. z zapisami dyrektywy unijnej dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego, która została zaaplikowana do polskiego ustawodawstwa poprzez nowelizację ustawy Prawo energetyczne z początku marca Sprawa prywatyzacji Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazowego S.A., PGNiG S.A., która jest właścicielem wszystkich magazynów gazu, krajowych gazociągów przesyłowych oraz praw do systemu gazociągów tranzytowych, jest dyskutowana od 1996 roku Zdaniem Ewy Mańskiej, przewodniczącej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność, NSZZ S w spółce, prace nad prywatyzacją postępują zbyt wolno. Związkowcy, którzy są sojusznikiem zarządu przedsiębiorstwa w staraniach o jego jak najszybsze wprowadzenie na giełdę, liczą na przekazanie byłych oraz obecnych pracowników koncernu należnej im części akcji. Zainteresowanie szybką prywatyzacją spółki przejawia również koncern Gaz de France oraz rosyjska spółka Gazprom. PGNiG miała wejść na giełdę w czerwcu Jednak 2 czerwca, w dniu publikacji prospektu emisyjnego, podjęto decyzję o odłożeniu debiutu. Rząd początkowo opowiadał się za wprowadzeniem spółki na giełdę w nowym terminie pomiędzy 2 a 25 września. Jednak minister skarbu Jacek Socha zastrzegał, że giełdowy debiut koncernu musi poprzedzić polityczna dyskusja. Opinię rządu podtrzymują również parlamentarne partie opozycyjne, przede wszystkim Prawo i Sprawiedliwość, PiS i Platforma Obywatelska, PO, które w sondażach przedwyborczych odnotowują najwyższe, bo około 18% oraz 25% poparcie elektoratu. Liderzy obu ugrupowań obawiają się ryzyka utraty kontroli państwa nad infrastrukturą dostaw gazu ziemnego związanego m.in. z uzależnieniem polskiego rynku gazu od dostaw z Rosji. W związku z tym opozycja postuluje, aby trudne decyzje zostały podjęte przez nowy rząd już po tegorocznych wyborach parlamentarnych, które odbędą się 25 września. Jedną z takich decyzji jest zapowiadana przez PO oraz PiS dymisja prezesa PGNiG Marka Kossowskiego. Opozycja oskarża prezesa, blisko związanego z Sojuszem Lewicy Demokratycznej, SLD, o wadliwe przygotowanie koncepcji prywatyzacji spółki. Ze stanowiskiem tym nie zgadza się zarząd spółki oraz związkowcy z PGNiG, którzy starają się wywrzeć presję na rząd. W tym celu, pod koniec maja reprezentanci załogi wzięli udział w posiedzeniu kolegium Ministerstwa Skarbu Państwa, MSP, na którym omawiano sprawę prywatyzacji PGNiG. Przykład ten stanowi precedens, gdyż MSP jest jedynym resortem, w obrębie którego nie istnieje żadna sformalizowana platforma konsultacji z przedstawicielami partnerów społecznych. Poza tym w resorcie skarbu nigdy wcześniej nie umożliwiono przedstawicielom załóg prywatyzowanych firm obserwacji obrad kolegium. Wizyta ta nie okazała się jednak owocna. Nie pomogło również oflagowanie zakładów spółki 11

12 będące wyrazem sprzeciwu wobec uchwały Sejmu wzywającej rząd do przesunięcia terminu emisji akcji. Kolejnym krokiem, jaki podjęły związki na początku czerwca, była manifestacja pod MSP. W jej trakcie ostrzegano, że przedstawiciele załogi gotowi są zaostrzyć formy protestu jeśli rząd nie zmieni decyzji o przesunięciu giełdowego debiutu spółki. Następnie 6 czerwca, w Wałbrzychu zebrał się komitet strajkowy spółki, który podjął decyzję o wszczęciu procedury sporu zbiorowego. Komitet strajkowy wystosował pismo do Premiera, w którym oskarżył Ministra Skarbu o niedopełnienie obowiązków służbowych poprzez naruszenie rządowego programu restrukturyzacji i prywatyzacji PGNiG. W połowie czerwca rozpoczęto przygotowania do strajku generalnego. W tym celu zainicjowano procedury referendalne w poszczególnych podmiotach spółki. Związki zawodowe PGNiG stały się głównym sojusznikiem zarządu spółki w działaniach na rzecz jej jak najszybszej prywatyzacji. Wydaje się jednak, że istotnym motywem działań przedstawicieli załogi jest chęć wykorzystania okresu przedwyborczego do uzyskania większych korzyści swoistej renty politycznej przy okazji prywatyzacji grupy. 12

13 Jan Czarzasty Zmiana prerogatyw Komisji Trójstronnej Na mocy poprawki do ustawy o emeryturach i rentach przyjętej przez Sejm 17 czerwca, wskaźnik waloryzacji tych świadczeń ustalany będzie corocznie w drodze negocjacji na forum Komisji Trójstronnej niezależnie od wskaźnika inflacji, który obecnie jest podstawą do negocjacji wysokości waloryzacji. Jeżeli nowelizacja zyska przychylność izby wyższej parlamentu i aprobatę w oczach prezydenta państwa, zmienione przepisy wejdą w życie. W dobiegającej końca kadencji parlamentu, wśród innych ważnych inicjatyw legislacyjnych, poddano pod głosowanie również poprawkę do ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Uchwalona nowelizacja wyposaża Komisję Trójstronną w kompetencje z zakresu ustalania wysokości wskaźnika waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych z Funduszu. Istotą zmiany jest poddanie wskaźnika waloryzacji pod negocjacje w Komisji Trójstronnej, czego nie przewidywała ustawa w jej dotychczasowym kształcie. Punktem wyjścia negocjacji jest propozycja wysokości wskaźnika przedstawiona przez rząd. Gwoli wyjaśnienia: zgodnie z obowiązującymi przepisami wartość realna emerytur i rent jest wyrównywana w ślad za inflacją, jeżeli jej stopa przekroczyła w okresie od ostatniej waloryzacji 5%. Oznacza to, że świadczenia, o których mowa, będą zwaloryzowane w przyszłym roku, bowiem w latach skumulowany wskaźnik inflacji przekroczy przyjęty w ustawie próg. Pod rządami znowelizowanej ustawy wskaźnik waloryzacji będzie wyliczany od poziomu inflacji, ale, i jest to kolejna modyfikacja w stosunku do wcześniejszych rozwiązań, z możliwością dodatkowego podwyższenia o wskaźnik realnego wzrostu płac, kiedy dotychczas górny pułap zwiększenia świadczeń emerytalno-rentowych wyznaczał poziom inflacji podniesiony o najwyżej 20% wzrostu realnego przeciętnego wynagrodzenia. W chwili obecnej, zanim przyjęta w sejmie poprawka zostanie rozpatrzona przez senat, a następnie uzyska akceptację ze strony głowy państwa, przewidywanie jej konsekwencji ma posmak spekulacji. Nowy zapis w ustawie stanowi wzmocnienie pozycji instytucji trójstronnego dialogu społecznego. Warto przy tym pamiętać, że emeryci są reprezentowani w bazie członkowskiej związków zawodowych, zatem nowe regulacje mogą stanowić okoliczność zachęcającą związki do aktywniejszego zabiegania o interesy tej grupy ich członków z pomocą nowego instrumentu, jaki daje znowelizowana ustawa. Ponadto fakt solidarnego wystąpienia wszystkich reprezentatywnych związków zawodowych w Komisji Trójstronnej z krytyką projektu budżetu państwa na 2005 r., jak również podobne stanowisko wobec proponowanej przez rząd podwyżki płacy minimalnej mogą zwiastować trwałą tendencję reprezentacji pracowniczej do tworzenia w ramach instytucji dialogu społecznego wspólnego frontu sprzeciwu wobec rządowych propozycji z zakresu finansów publicznych w części dotyczącej świadczeń socjalnych i płacowych interesów klasy pracowniczej. 13

14 Rafał Towalski Donbas negocjuje z Hutą Częstochowa 13 maja b.r. minął termin zakończenia negocjacji między koncernem Mittal Steel ze związkami zawodowymi Huty Częstochowa. Mittal Steel jest największym przedsiębiorstwem w branży hutniczej działającym na terenie Polski. Jak się szacuje do Mittala należy 70 procent rynku. Huta Częstochowa to jedyny poważny producent blachy okrętowej w Polsce. Zarazem to największy pracodawca w regionie. Na dodatek huta, która tonie w długach. Dlatego m.in. resort skarbu państwa postanowił hutę sprzedać. Do oferty wystartowały wspomniany Mittal Steel Company i ukraiński Związek Przemysłowy Donbas. Towarzystwo Finansowe Silesia, oficjalnie odpowiedzialne za przetarg, zdecydowało się dać pierwszeństwo Mitttalowi, ze względu na wyższą cenę jako zaproponował koncern. Do finalizacji całej operacji brakowało jedynie zgody związków zawodowych. Owa zgoda była nieoficjalnym, ale dość istotnym warunkiem stawianym przez resort skarbu państwa. Przez trzy miesiące negocjacji Mittal nie zdołał przekonać do siebie ani związków zawodowych ani załogi. Negatywnie na wizerunku koncernu odbiły się informacje jakoby Mittal nie wywiązywał się z zobowiązań prywatyzacyjnych w kupionych już wcześniej hutach. Ostatni dzień negocjacji przebiegał w gorącej atmosferze. Kilkuset hutników protestowało, wyrażając swoją niechęć do potencjalnego inwestora. W efekcie pięć związków zawodowych powiedziało nie, a tych, którzy się zgodzili załoga nazwała zdrajcami. Równolegle do opisanych wyżej negocjacji swoją akcję propagandową prowadził Donbas. Przedstawiciele ukraińskiej firmy podkreślali, że choć dają mniej pieniędzy za składniki majątkowe (o około 10 %), to ich oferta jest lepsza, bardziej hojna dla pracowników i przewiduje większe inwestycje w zakład. Niewykluczone, że akcja propagandowa również pomogła związkom zawodowym odmówić Mittalowi. Tak czy inaczej kilka dni po fiasku negocjacji, Donbas dostał od Towarzystwu Finansowemu Silesia cztery tygodnie na negocjacje ze związkami zawodowymi i realizację pozostałych warunków przetargu. Już następnego dnia odbyło się w Częstochowie spotkanie, w którym uczestniczyli przedstawiciele Donbasu i związki zawodowe. Rozmowy między stronami przyniosły wiele istotnych ustaleń. Po pierwsze pracownicy otrzymają większą podwyżkę niż oferował Mittal. Wszystkim pracownikom huty i jej spółek zależnych będą przysługiwały siedmioletnie gwarancje zatrudnienia. Kobiety po pięćdziesiątce i mężczyźni w wieku powyżej 55 lat, nadal pracujący w hucie otrzymali dłuższe dziesięcioletnie gwarancje. Podobne gwarancje dawał Mittal. Istotnym argumentem Donbasu była wyższa o 40 %t od tego co proponował Mittal, oferta bonusa prywatyzacyjnego. Związki zawodowe wydają się być zadowolone. Niepokój stron budzi krótki czas wyznaczony stronom przez Towarzystwo Finansowe Silesia. Jak wynika z wypowiedzi szefa Związku Zawodowego Pracowników Ruchu Ciągłego, zamieszczonej w jednej z gazet, warunki stawiane Donbasowi wskazują, że prowadzący procedurę chcieliby wrócić do oferty Mittala. I zapewnia dalej: nie dopuścimy do tego będziemy strajkować. Dlatego Donbas 14

15 chce, aby w negocjacjach oprócz Towarzystwa Finansowego Silesia i zarządu huty, raczej nieprzychylnych Donbasowi, uczestniczył bezstronny świadek podparty rządowym autorytetem. Potwierdzeniem determinacji Donbasu jest najnowsza oferta. Ukraińcy zaproponowali milion zł więcej niż Mittal. Wiele więc wskazuje na to, że to właśnie Zrzeszenie Przemysłu Donbas zostanie nowym właścicielem Huty Częstochowa. Zaś Mittal do końca będzie zainteresowany kupnem huty. W między czasie zażądał od rządu wyjaśnień dotyczących warunków przetargu i obecnego statusu Donbasu oraz ceny, jaką ten zaproponował za zakład. Komentarz Prywatyzacja Huty Częstochowa pokazała, że wbrew temu co się powszechnie mówi, nadal są obszary gospodarki, w których związki zawodowe odgrywają istotną rolę. Jeśli Donbas spełni wszystkie zobowiązania być może liderzy związkami zostaną lokalnymi bohaterami, jako ci, którym udało się wynegocjować bodaj najlepsze warunki dla załogi, w całej historii prywatyzacji polskiego hutnictwa żelaza i stali. 15

16 Jacek Sroka Wybory przedstawiciela pracowników w zarządzie KGHM S.A. skłóciły załogę 18 maja w KGHM Polska Miedź S.A. rozpoczęły się wybory przedstawiciela pracowników w zarządzie spółki. Jedynym kandydatem był Wiktor Błądek prezes holdingu, którego popierał Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Miedziowego. Oponenci prezesa, głównie z zakładowej organizacji NSZZ Solidarność, wzywali do bojkotu wyborów, które ich zdaniem przeprowadzono w białoruskim stylu. Kombinat Górnictwa i Hutnictwa Miedziowego jest największym producentem miedzi w Europie, siódmym co do wielkości producentem tego metalu na świecie oraz drugim światowym producentem srebra. Zatrudnienie w 11 podmiotach holdingu sięga blisko 18 tys. osób. Spółka produkuje swe wyroby m.in. w trzech zakładach górniczych oraz trzech hutach mających swe siedziby w regionie dolnośląskim. 44,28% udziałów w spółce należy do Skarbu Państwa, wśród pozostałych akcjonariuszy jednym z ważniejszych podmiotów jest Deutsche Bank Trust Company Americas, którego zaangażowanie sięga 5.01%. W tym roku załodze KGHM, po raz pierwszy w historii koncernu, umożliwiono wybór jej reprezentanta do zarządu spółki. Dotychczas przysługiwała jej jedynie możliwość elekcji trzech członków rady nadzorczej. Jedynym kandydatem w wyborach do zarządu był obecny prezes KGHM Błądek, którego zgłosił zrzeszony w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych (OPZZ) Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Miedziowego (ZZPPM) kierowany przez posła Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD) Ryszarda Zbrzyznego. NSZZ Solidarność Zagłębia Miedziowego (NSZZ S ZM), organizacja konkurencyjna wobec ZZPPM, bojkotowała wybory wzywając załogę do ich zignorowania. Związkowcy z Solidarności argumentowali, że elekcja, w której uczestniczył jeden kandydat, sprawujący funkcję prezesa spółki i powiązany z dominującą w parlamencie partią polityczną, jest plebiscytem w białoruskim stylu. Krytykowano również przejawy dyscyplinowania załogi w dniach wyborczych, m.in. poprzez rzekome zbieranie przez zarząd informacji o tym, którzy z pracowników korzystali w tym czasie z urlopów. Zdaniem działaczy NSZZ nadgorliwość kadry kierowniczej wynikała z chęci zapewnienia frekwencji, gdyż wynik wyborów jest ważny wówczas, gdy głosuje co najmniej 50% załogi. 20 maja ogłoszono wyniki wyborów. Karty do głosowania pobrało 54,8% spośród uprawnionych do głosowania pracowników. Głosowało pracowników, 3700 oddało głosy nieważne, a 6491 poparło kandydaturę Błądka. NSZZ S ZM zapowiada, że zwróci się do prokuratury z wnioskiem o zbadanie przebiegu wyborów, podczas których zdaniem jej przedstawicieli dochodziło do zastraszania pracowników oraz wykorzystywania zależności służbowych, aby głosowali na prezesa Błądka. W kontrolowanym przez państwo Kombinacie zmiany we władzach spółki zawsze podążają za zmianami politycznymi zachodzącymi w kraju. Dzięki wygranej popierany przez lewicę Błądek będzie mógł utrzymać się w zarządzie jeszcze przez co najmniej rok po wrześniowych wyborach parlamentarnych, w których najprawdopodobniej zwyciężą ugrupowania prawicowe. Ułatwi to również przygotowania partii lewicowych do wyborów samorządowych zagłębiu miedziowym. Związkowcy z Solidarności przewidują, że Błądek 16

17 może nawet dłużej pozostać we władzach Kombinatu, gdyż do usunięcia przedstawiciela załogi niezbędne będzie rozpisanie kolejnych wyborów wśród pracowników KGHM. Błądek chce również zachować pełnione do tej pory stanowisko prezesa spółki i nie widzi kolizji tej funkcji z faktem jednoczesnego reprezentowania załogi. Konflikt interesów dostrzega natomiast minister Jacek Socha odpowiedzialny za resort Skarbu Państwa. Był on przeciwny udziałowi Błądka w wyborach i uważa, że powinien ustąpić ze stanowiska prezesa. Z tego właśnie powodu część członków rady nadzorczej KGHM będzie się starała odwołać Błądka ze stanowiska prezesa. W 9 osobowej radzie skarb państwa ma 5 przedstawicieli. 17

18 Rafał Towalski Protesty związków zawodowych w hutnictwie W Mittal Steel Poland, największym polskim koncernie hutniczym protestują związki zawodowe. Zarzucają one zarządowi, że nie realizuje ani planu inwestycyjnego ani pakietu socjalnego. Przedstawiciele zarządu koncernu są zdziwieni, gdyż ich zdaniem ze wszystkich zobowiązań jakie na koncern nałożono wywiązują się. Mittal Steel Poland od 2004 roku jest właścicielem czterech największych hut w Polsce: w Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu, Krakowie i Świętochłowicach. Kupując huty, inwestor zobowiązał się zmodernizować produkcję, zaś pracownikom zapewnił pakiet socjalny. W niespełna rok od momentu wejścia Mittal Steel zdaniem związków zawodowych ani jedno ani drugie nie została zrealizowane. Wśród zarzutów związkowych najczęściej powtarzają się cztery: nie przestrzega się warunków bhp brakuje inwestycji cięte są koszty, pogarszające bezpieczeństwo w zakładach pracownicy są poniżani. Na znak protestu kilkunastu pracowników rozpoczęło okupację budynku zarządu firmy. Wkrótce potem pod tym samym budynkiem odbyła się pikieta związkowa. Należy dodać, że w tym samym czasie rozpoczął się strajk głodowy w krakowskiej Hucie Sendzimira, która jest częścią koncernu. Eskalacja protestu zaniepokoiła przedstawicieli administracji rządowej. Dlatego doszło do spotkania przedstawicieli resortów skarbu państwa i gospodarki. Przedstawicieli rządu interesowało przede wszystkim to, czy Mittal będzie w stanie zrealizować, zaplanowane do końca 2006 roku inwestycje. Przedstawiciele koncernu uspakajają, że plany te są niezagrożone. Nie przekonuje to związkowców, którzy jak mantrę powtarzają:...protestujemy bo nowemu właścicielowi nie wierzymy. Nie przestrzega on pakietu socjalnego ani planu inwestycyjnego.... Postawa związków mocno dziwi zarząd:...realizujemy zapisy pakietu socjalnego... i dodają, że wkrótce pracownicy otrzymają premię za 2004 rok, zaś związkom zawodowym przyznano darowiznę w wysokości około 25 Euro od każdego członka. Interesujące jest tło, na jakim doszło do zatargu związków zawodowych z Mittal Steel. W tym samym czasie koncern negocjuje kupno Huty Częstochowa. W zawodach z ukraińskim ZP Donbas, Mittal Steel Poland zaproponował, jak twierdzi ministerstwo skarbu, lepszą cenę. Niemniej problemy jakie ma hindusko brytyjski koncern z zakończeniem negocjacji ze związkami zawodowymi, są iskierką nadziei dla firmy ukraińskiej. Choć jak twierdzą przedstawiciele Mittala pakiet społeczny nie jest warunkiem koniecznym do sprzedaży huty, to reprezentanci strony nie są o tym przekonane i dają do zrozumienia, że sprzedaży huty bez pakietu jest bardzo mało prawdopodobna. Jak informuje prasa (Gazeta Wyborcza), Mittal kilka dni temu złożył ostateczną propozycję pakietu socjalnego. Mimo, że ta kolejna propozycja zbliża się do wspólnie akceptowalnego poziomu, zaś obie strony po raz kolejny pokazały, że dla osiągnięcia porozumienia są skłonne do ustępstw, tym razem oferta również zostanie odrzucona. Główny 18

19 punktem spornym s gwarancję zatrudnienia. W rozmowach z prasą związkowcy twierdzą, że...gdybyśmy zaakceptowali warunki, które daje Mittal, nie mielibyśmy po co wracać do zakładu.... Jednocześnie związki zawodowe zaprotestowały przeciw praktykom jakim podobno posługuje się koncern. Zdaniem działaczy związkowych Mittal grozi, iż w przypadku niepowodzenia złoży protest do sądu. Jeśli to prawda, huta znajdzie się w dużym niebezpieczeństwie. Postępowanie sądowe może trwać bardzo długo, dłużej niż do 7 sierpnia br. daty niezwykle istotnej dla częstochowskiego przedsiębiorstwa. Otóż tego dnia mija termin ugody z wierzycielami, których bankrutująca huty nie jest w stanie sama spłacić. Oznacza to rozpoczęcie procedury upadłościowej. Mittal oficjalnie zaprzecza doniesieniom związkowym. Problemy w negocjacjach spokojnie przyjmuje konkurent Donbas, którego przedstawiciele zapewniają, że zdążyliby zakończyć negocjacje przed datą sierpniową. Co więcej, podobno są w stanie zaoferować znacznie lepsze warunki pakietu niż Mittal. Powszechna jest również opinia, że 4,5 tysięczna załoga opowiada się po stronie Donbasu. Również związkowcy z Mittala odradzają kolegom z Częstochowy mariaż z hindusko brytyjskim gigantem. 19

20 Rafał Towalski Tele-Fonika wraca do Ożarowa W 2002 roku Tele Fonika zamknęła jedną ze swoich fabryk w Ożarowie, zwalniając prawie 900 pracowników. Likwidacji przedsiębiorstwa towarzyszyły strajki i ostra krytyka pod adresem właścicieli Tele Foniki. Po dwóch latach firma wraca do Ożarowa z nowymi inwestycjami. Chce zatrudniać wcześniej zwolnionych pracowników, co wśród tych ostatnich budzi wiele wątpliwości. Ponad dwa lata temu zamknięto fabrykę kabli w Ożarowie, która była częścią firmy Tele-Fonika S.A. Likwidacji zakładu towarzyszyły protesty zdesperowanej załogi. Pracę wówczas straciło prawie 900 zatrudnionych. Pracownicy nie chcieli pogodzić się z decyzją właściciela i przez długie miesiące blokowali zakład, do momentu kiedy zostali usunięci siłą. Wtedy to właściciel Tele-Foniki S.A. Bogusław Cupiał powiedział jednej z gazet:...my z całą pewnością nie chcemy tam już być.... Kilka miesięcy temu zmienił zdanie. Tele-Fonika postanowiła otworzyć jeden, z największych w Europie magazynów i centrum logistyczne kabli. Wybierając miejsce inwestycji zdecydowano się na powrót do Ożarowa. Przeważyły względy oszczędnościowe. Firma nadal jest właścicielem części gruntów po fabryce kabli. Wiadomość ta natychmiast dotarła do lidera, byłych pracowników zlikwidowanego zakładu, Sławomira Gzika, który stwierdził, że nie ma nic przeciwko temu, aby byli właściciele wrócili, pod warunkiem, że rekrutacja pracowników będzie przeprowadzona za pośrednictwem spółki - Nowa Fabryka Kabli Ożarów, którą powołali byli pracownicy. Spółka dysponuje listą ponad 200 osób, które w pierwszej kolejności miałyby być zatrudnione. Zdaniem Sławomira Gzika lista ta to załącznik do porozumienia kończącego konflikt w zakładzie i była ona przyjęta przez Tele-Fonikę. Przedstawiciele inwestora twierdzą inaczej, na dowód czego rozpoczęli rekrutację tylko wśród osób o kwalifikacjach spełniających ich oczekiwania, także spoza listy. Groźbę nowego konfliktu próbowano zażegnać w trakcie spotkania przedstawicieli Agencji Rozwoju Przemysłu, Tele-Foniki, władz lokalnych i byłych pracowników. Wydaje się, że strony sporu przyjęły tzw. opcję zerową. W pierwszej fazie rekrutacji do pracy przyjęto 41 osób, z czego 35 to byli pracownicy zlikwidowanej fabryki. Jest to dobra prognoza na przyszłość, w mieście gdzie od dwóch lat tworzenia nowych miejsc pracy ma charakter śladowy. Cieniem na tą odrobinę optymizmu kładzie się fakt, że to właśnie stary-nowy inwestor doprowadził do dramatycznej sytuacji na tamtejszym rynku pracy. 20

21 Juliusz Gardawski Dalsze dyskusje wokół projektu ustawy o konsultacji i informacji W trakcie debat w Trójstronnej Komisji na temat impelmentacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2002 roku, dotyczącej informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami, partnerzy społeczni zarówno związki zawodowe, jak organizacje pracodawców odnieśli się nieprzychylnie do projektu rządowego. Ustalono, że rozpocznie się na ten temat dialog autonomiczny, bez udziału rządu. Jeśli strony dojdą do porozumienia, ich wspólny projekt zostanie przedstawiony rządowi i, zapewne, zaakceptowany. Przedmiot sporu Zgodnie z zapowiedzią rządu, wstępny projekt ustawy o informacji i konsultacji, nim stanie się oficjalnym rządowym projektem, ma zostać poddany dyskusji w Komisji Trójstronnej. Projekt ten przewidywał powołanie reprezentacji pracowniczej we wszystkich przedsiębiorstwach począwszy od 20 pracowników, niezależnie od istnienia w nich związków zawodowych (mężów zaufania [shop stewards] w przedsiębiorstwach do 100 pracowników i rady w większych). Dwa związki zawodowe ( Solidarność i OPZZ) uznały, że w tych przedsiębiorstwach, w których są już związki zawodowe, one powinny wypełniać funkcje informacji i konsultacji, tak jak to się dzieje w Czechach. Projekt rządowy poparła jedynie trzecia centrala (Forum ZZ). Z kolei organizacje pracodawców proponowały, by reprezentacje pracownicze powołać w przedsiębiorstwach zatrudniających minimum 50 pracowników. Ponadto były niechętne szerokiemu zakresowi spraw objętych informowaniem (obawiały się ryzyka wycieku informacji i obniżenia konkurencyjności przedsiębiorstw) oraz krytykowały propozycję, by za unikanie przekazywania przez przedsiębiorców informacji można było ich zaskarżyć w sądzie. Sprzeciw związkowców i pracodawców wywołał wahania w rządzie. Jak pisała Gazeta Wyborcza ( ) na korytarzach mówi się, że z szefa resortu Jerzego Hausnera uszła para i nie chce już wchodzić w nowe konflikty. Co więcej, ministerstwo zleciło przygotowanie ekspertyzy: jakie byłyby konsekwencje niezastosowania się do wytycznych UE? Jeśli okażą się mało dotkliwe, być może projekt trafi do szuflady. I nie wiadomo, ile lat tam spędzi. Trudno bowiem liczyć, że następny, liberalny rząd powróci do tego tematu (Rafał Kalukin Kto radom nierad ). Stanowisko Komisji Trójstronnej Związki zawodowe i organizacje pracodawców deklarują jednak, że nie jest ich intencją odsunięcie implementacji dyrektywy na dalszą przyszłość. W ramach Komisji dwa zespoły problemowe (zajmujące się prawem pracy i dialogiem społecznym) dyskutowały na temat implementacji dyrektywy unijnej oraz propozycji rządowej. Pojawiła się także propozycja kompromisowa, wysunięta przez jednego z ekspertów strony pracodawców a życzliwie przyjęta przez część związkowców. Zakłada ona, że w przedsiębiorstwach, w których istnieją związki zawodowe, będą one musiały wspólnie porozumieć się z pracodawcą na temat form konsultowania i informowania. Dopiero jeśli takiego wspólnego porozumienia 21

22 nie będzie, cała załoga ma wybierać męża zaufania lub radę pracowników (tak, jak zakłada aktualny projekt rządowy). Na posiedzeniu zespołów roku ustalono, że rozpocznie się dialog autonomiczny (bez udziału strony rządowej) na temat implementacji dyrektywy unijnej, a ewentualny projekt, wynegocjowany w tym trybie, zostanie przedstawiony stronie rządowej. Uzgodniono, że przedmiotem prac nie będzie propozycja rządowa, lecz sama dyrektywa. Strona rządowa zaakceptowała ten tryb pracy nad projektem ustawy. Jest to ważne wydarzenie, bowiem po raz pierwszy w polskim dialogu społecznym sami partnerzy będą opracowywali projekt ustawy odpowiadającej Dyrektywie. Dotychczas dyskutowali nad wcześniej przygotowanymi projektami rządowymi. Komentarz Z istniejących dwóch alternatyw jedna, promowana przez ministerstwo pracy, mogłaby stać się szansą na wzmocnienie w Polsce ruchu związkowego, bowiem kandydaci wysunięci przez poszczególne związki zawodowe byliby wybierani przez wszystkich pracowników, zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie. To pozwoliłoby na weryfikację autorytetu poszczególnych związków zawodowych i podniosłoby pozycję tych związków, które zdobyły większe poparcie rad pracowniczych w skali kraju (tak jak działo się w Hiszpanii). Druga droga, czeskiego typu, konserwuje dotychczasowy pluralizm związków w miejscu pracy. Wiele wskazuje, że dialog autonomiczny w Trójstronnej Komisji doprowadzi do zwycięstwa drugiej koncepcji. Niezależnie jednak od tego rozstrzygnięcia, implementacja Dyrektywy o informacji i konsultacji będzie ważna ze względu na pojawienie się jakiejś formy reprezentacji interesów pracowniczych we wszystkich polskich przedsiębiorstwach, zatrudniających 20 pracowników i więcej. Ponadto ważne jest rozpoczęcie przez partnerów społecznych samodzielnych prac nad projektem ustawy. Juliusz Gardawski. 22

23 Jacek Sroka Rada Przedsiębiorczości nowy podmiot w polskich stosunkach przemysłowych? Przedstawiciele organizacji biznesu wchodzących w skład nieformalnego forum współpracy, które przyjęło na nazwę Rada Przedsiębiorczości (RP) po raz pierwszy wystąpili razem na konferencji prasowej w Kopenhadze, wiosną 2003 roku. Ogłosili wówczas swoje poparcie dla dążeń polskiego rządu w negocjacjach związanych z przystąpieniem do Unii Europejskiej. Od tego momentu Rada stawała się nie tylko ważnym forum spotkań reprezentantów pracodawców i przedsiębiorców, ale również podmiotem zdolnym do działań in corpore, o czym przekonało zaangażowanie RP w prace nad strategią rozwoju gospodarczego, reformą finansów publicznych oraz ustawą o swobodzie działalności gospodarczej. RP, która oficjalnie powstała w grudniu 2002, współtworzy jedenaście organizacji pracodawców i przedsiębiorców: Amerykańska Izba Handlowa w Polsce (AmCham in Poland), Business Centre Club (BCC), Izba Przemysłowo Handlowa Inwestorów Zagranicznych w Polsce (ZPHIZP), Konfederacja Pracodawców Polskich (KPP), Krajowa Izba Gospodarcza (KIG), Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych (PKPP), Polska Rada Biznesu (PRB), Stowarzyszenie Menedżerów w Polsce (SMP), Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP), Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo Handlowa (PNIPH). Radzie kolejno przewodniczą przedstawiciele organizacji wchodzących w jej skład. W kwietniu 2003 roku, w okresie przewodnictwa PKPP, Rada przyjęła stanowisko w sprawie reformy systemu regulującego polską gospodarkę. Stanowisko można potraktować jako uzupełnienie dokumentu programowego RP zatytułowanego Miejsca pracy i pieniądze dla ludzi. W stanowisku w sprawie reform zawarto opinie odnoszące się do: naprawy i przebudowy finansów publicznych oraz systemu fiskalnego, wprowadzenia instrumentów pobudzania gospodarki, reformy przepisów regulujących aktywność gospodarczą oraz przyspieszenia i dokończenia prywatyzacji. Z dokumentu wynika treść innych stanowisk RP oraz jej działań na rzecz uwzględnienia postulatów przedsiębiorców w pracach legislacyjnych. Część postulatów formułowanych przez RP znalazła już swe odzwierciedlenie w: przepisach prawnych dotyczących podatku CIT stawkę podatku obniżono z 27% do 19% oraz wprowadzono możliwość rozliczania dochodów z działalności gospodarczej według stawki liniowej, 23

24 porozumieniu Narodowego Banku Polskiego (NBP), rządu i Związku Banku Polskich w sprawie zmian w rachunkowości banków zwiększających dostępność kredytów dla przedsiębiorstw, nowelizacji kodeksu spółek handlowych, ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Przedstawiciele Rady wielokrotnie wyrażali również poparcie dla planu uporządkowania i ograniczenia wydatków publicznych proponowanego przez ministra Gospodarki i Pracy Jerzego Hausnera, wypowiadali się na temat systemu podatkowego oraz systemu ubezpieczeń społecznych. Do najważniejszych nowych inicjatyw RP należą propozycje dotyczące stworzenia warunków sprzyjających wykorzystaniu funduszy Unii Europejskiej. Aktywność RP dokumentują także reakcje w sprawach związanych z bieżącą sytuacją polityczną, jak np. list otwarty RP, z marca 2004, wystosowany po publikacji w tygodniku Newsweek artykułu na temat negatywnego stereotypu przedsiębiorcy w Polsce oraz umieszczeniu listy dziesięciu znienawidzonych biznesmenów. Dotychczasowa aktywność RP skłania do ostrożnego wniosku o postępującej konsolidacji ruchu pracodawców i przedsiębiorców w Polsce. Rada może być uznana za samodzielnie działającego aktora, z tym zastrzeżeniem, że jego rangę tworzy autorytet tworzących go organizacji oraz sam fakt, że są one w stanie ze sobą współpracować. Wysoką ocenę efektów współpracy z RP wyrażali przedstawiciele rządu, m.in. minister J. Hausner, który w lutym 2004 roku, w wystąpieniu sejmowym, podkreślił znaczenie zaangażowania organizacji biznesu występujących pod szyldem RP. Wicepremier stwierdził, że w trakcie prac nad ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, bez poparcia ze strony partnerów społecznych nie udałoby się przezwyciężyć biurokratycznych oporów i wprowadzić ograniczenia wszechwładztwa i uznaniowości administracji publicznej w gospodarce. 24

25 Rafał Towalski Powstał związek zawodowy w sieci handlu detalicznego. W sieci sklepów handlu detalicznego Biedronka powstał organizacja zakładowa NSZZ Solidarność. Związek obecnie zrzesza prawie osiemdziesięciu pracowników. Nowo powstała organizacja związkowa oferuje pomoc prawną wszystkim pracownikom Biedronki bez względu na to czy należą do związku czy też nie. Polska należy do grupy państw, gdzie zdecydowana większość pracobiorców nie jest reprezentowana przez związki zawodowe. Dotyczy to przede wszystkim sektora prywatnego, m.in. sieci handlowych. Tymczasem sieci te podejrzewane są o nagminne łamanie praw pracowniczych. Tak było m.in. w należącej do kapitału portugalskiego sieci sklepów Biedronka. Firma posiada 700 sklepów zatrudniających prawie 10 tysięcy osób. W maju br. do 229 sklepów, sprowokowana doniesieniami prasowymi, wkroczyła inspekcja pracy. Zdaniem kontrolerów, zatrudnieni pracowali po kilkanaście godzin dziennie bez wypłaty nadgodzin, zaniżano im pensje, kobiety dźwigały ciężary przekraczające swą wagą dopuszczalne normy. Kilka spraw trafiło do prokuratury. Wkrótce sytuacja zaczęła się poprawiać. Zakupiono odpowiedni sprzęt do transportu ciężki towarów, wprowadzono elektroniczną ewidencję czasu pracy. W maju też powstał związek zawodowy. Organizację pracowników koordynował Dział Rozwoju Związku Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Związek powstał w Poznaniu i na początku należało do niego 30 pracowników. W ciągu kilku miesięcy do organizacji zapisało się kolejnych 50. Jak twierdzi na łamach prasy jeden z działaczy Komisji Krajowej Solidarność :...ale to dopiero początek. Nasi ludzie nie dotarli jeszcze do wszystkich Biedronek, ale codziennie mają spotkania. Po każdym przybywa członków.... Wydaje się również, że nową organizację zaakceptował pracodawca. Jak twierdzą związkowcy, doszło do kilku spotkań z przedstawicielami zarządu w atmosferze partnerstwa. Związek ma zamiar reprezentować wszystkich pracowników Biedronki, bez względu na to czy są związkowcami czy też nie. Utworzenie kolejnej organizacji związkowej w prywatnej firmie usługowej jest kolejnym sukcesem Działu Rozwoju Związku Solidarności. 25