Norwegia w pigułce. Bornholm dla ka dego. Helsinki rozkwitają wiosną. Karlskrona dla rodziny. Sztokholm na rowerze. Rajskie Lofoty.

Transkrypt

1 Sponsorzy: Sponsor: PL Wydawca: Norwegia w pigułce Bornholm dla ka dego Helsinki rozkwitają wiosną Karlskrona dla rodziny Sztokholm na rowerze Rajskie Lofoty

2 2 Odkryj Europę / NORWEGIA Odkryj Europę / NORWEGIA 3 Kystriksveien Droga na północ Tomasz Duda / ZEW PÓŁNOCY Wybrze e Helgelandu Podró ujący na daleką północ Norwegii turyści ju w połowie drogi stają przed trudnym wyborem. W Steinkjer, 120 kilometrów za Trondheim, muszą wybrać pomiędzy szybką i dobrze utrzymaną drogą E6, zwaną Arktyczną Autostradą, a trudną, krętą i dro szą dla kieszeni drogą nr 17, tzw. Kystriksveien. Piękno dzikiego, naje onego skalistymi wyspami wybrze a Helgeland powoduje, e ów dylemat bywa szybko rozstrzygany Kystriksveien (Trasa Wybrze a) to jeden z najbardziej malowniczych szlaków samochodowych Europy i wielka gratka dla rowerzystów. Łącząca Steinkjer z Bodø trasa jest szczytem kunsztu budowlanego długie tunele, wspaniałe mosty oraz liczne przeprawy promowe sprawiają, e droga często wije się tu nad rozszalałymi wodami Morza Norweskiego. Mity w kamień zaklęte Ju pierwszy rzut oka na mapę regionu pozwala zauwa yć mrowie wysp rozrzuconych wzdłu wybrze a Helgelandu. Ukształtowane przez lodowiec i morskie fale, obrosły licznymi legendami, mającymi często swoje korzenie w bogatej mitologii nordyckiej. Jedna z nich opowiada o trolluolbrzymie, zwanym Hestmannenem (Jeźdźcem), który dostrzegł w morzu dziewicę imieniem Leka, kąpiącą się w towarzystwie siedmiu sióstr. Kiedy ścigając je na południe zorientował się, e zbli a się świt, strzelił w desperacji z łuku. Strzała jednak utkwiła fot. Terje Rakke / Innovation Norway w kapeluszu wyrzuconym w ostatniej chwili przez króla gór Sømmę, który uratował tym samym Lekę i siostry od niechybnej śmierci. Wschód słońca zaskoczył jednak trolle, zamieniając je wszystkie w skaliste wyspy i szczyty gór. Tym sposobem powstał łańcuch górski Syv Søstre (Siedem Sióstr), wyspy Leka i Hestmannen, a tak e Torghatten charakterystyczna góra w kształcie kapelusza z grotą przechodzącą na wylot. To tylko jedna z wielu legend wyjaśniających genezę norweskiego krajobrazu. Przekazywanymi z pokolenia na pokolenie mitami i legendami tłumaczono sobie zagadkowe procesy zachodzące w otaczającym świecie. Dziś większość norweskich nazw geograficznych nawiązuje do starych tradycji, stając się swoistym produktem turystycznym, wzbudzającym zainteresowanie wśród gości z kraju i zagranicy. Przyrodnicze eldorado O niezwykłej popularności Kystriksveien świadczą jednak nie tyle legendy, co olbrzymie bogactwo osobliwości przyrody. Kiedy około dziesięciu tysięcy lat temu ustąpił lodowiec, wody z jego topnienia zalały znaczną część zachodniego wybrze a Skandynawii wraz z masywem Gór Skandynawskich. Wypełnione morską wodą doliny przekształciły się w skaliste, wąskie zatoki fiordy, natomiast wierzchołki wzniesień znalazły się ponad poziomem morza, tworząc tysiące mniejszych i większych wysp rozsianych na fot. Terje Rakke / Innovation Norway długości kilkuset kilometrów. Ju na samym początku trasy, w okolicach Namsos, swój raj odkryją zwolennicy wędkowania. Dolina rzeki Namsen to znane nie tylko w Skandynawii królestwo łososia atlantyckiego. W sezonie letnim zarówno brzegi rzeki, jak i pobliskiego Namsenfiordu zapełniają amatorzy tego sposobu wypoczynku. Nieco dalej na północ zmienia się całkowicie krajobraz, a zalesione doliny górskie ustępują niezliczonym skalistym wyspom, które towarzyszą trasie a do Bodø, gdzie kończy się Kystriksveien. Część z nich zamieszkują olbrzymie kolonie ptactwa morskiego, jak na przykład na wyspach Lovund i Træna, poło onych w okolicach koła podbiegunowego, gdzie spotkać mo na największe w Europie gromady maskonurów (ponad 250 tysięcy sztuk). Największe hity przyrodnicze czekają jednak turystów nieco dalej na północy. Po przekroczeniu koła podbiegunowego w krajobrazie zaczyna dominować drugi co do wielkości lodowiec Norwegii i jeden z największych w północnej Europie Svartisen. W porównaniu z pozostałą częścią regionu przyciąga on najwięcej turystów, a szczególne wra enie robią wspaniałe wyprawy na jeden z jęzorów Engabreen, organizowane przez Centrum Turystyczne Svartisen. To równie jeden z najni ej poło onych lodowców kontynentu dolne partie znajdują się na wysokości 10 m n.p.m. Ni ej schodzą jedynie lodowce Spitsbergenu i Islandii. Przed samym Bodø podró ujący trasą wybrze a mają okazję zobaczyć wyjątkowe zjawisko nie tylko w skali Norwegii, ale i świata. Mowa o potę nym wirze wodnym Saltstraumen. To jeden z największych i najsilniejszych prądów pływowych na Ziemi, pojawiający się w wąskim przesmyku cztery razy na dobę. W czasie przypływu prędkość przepływu wody wzrasta nawet do 30 km/h! Nawet wspominać ju nie trzeba, jak popularne jest to miejsce wśród wędkarzy Historia w skale zapisana Wybrze e Helgelandu to nie tylko cuda przyrody i fantastyczne krajobrazy. Trasa Kystriksveien przechodzi przez obszar o bogatej historii i kulturze zamieszkującej górskie doliny ludności. Na niewielkiej wyspie Lekam odkryto przykłady sztuki pochodzącej sprzed prawie trzech tysięcy lat, a w okolicach Steinkjer ryty naskalne liczące sześć tysięcy lat! Największą karierę zrobił naskalny narciarz z wyspy Røøya, którego sylwetkę wykorzystano jako symbol Zimowej Olimpiady w Lillehammer w 1994 roku. W okresie średniowiecza zamieszkiwały tu ró ne rody wikingów. Z wyspy Tjøtta pochodził Hårek, jeden ze spiskowców i zabójców norweskiego króla św. Olafa. Dziś na wyspie znajduje się około stu grobowców oraz kamiennych monolitów, pamiątek po osiadłych tu wikingach. W Egge, niedaleko Steinkjer, ka dego roku odbywa się festiwal wikingów, na który tłumnie zje d ają miłośnicy złotej epoki Normanów. Charakterystyczną cechą zachodniego wybrze a Norwegii, w tym równie Helgelandu, są malownicze wioski rybackie z drewnianymi zabudowaniami, pochodzącymi niekiedy z XVIII wieku. Najbardziej popularne w tym rejonie są Kjørringøy, z dawnymi zabudowaniami kupieckimi rodziny Erasmusa Zahla, Namsos, Brønnøysund czy Tjøtta. Piękno oraz niezwykłe walory przyrodniczokulturowe tej części wybrze a zostały równie docenione przez międzynarodowe organizacje, z UNESCO na czele. W 2004 roku wyspa Vega wraz z otaczającym ją archipelagiem została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego. RV17 zaprasza O krętym przebiegu Kystriksveien, noszącej oficjalne oznaczenie RV17, świadczy fakt, e liczy ona 725 km, podczas gdy odległość w linii prostej ze Steinkjer do Bodø wynosi 300 km mniej. Z racji trudno dostępnego terenu trasa często przecina masywy górskie, biegnie Łańcuch Siedem Sióstr wzdłu długich i krętych fiordów. Na całej długości szlaku zbudowano 10 nowoczesnych mostów i wydrą ono 22 tunele. W sześciu miejscach turystów czeka te przeprawa promowa. W dwóch przypadkach rejsy trwają ok. godziny, w trzech ok. 20 minut, a na jednej z tras tylko 10 minut. Łącznie za wszystkie przeprawy promowe na RV17 przyjdzie zapłacić 554 NOK za samochód z kierowcą oraz dodatkowo 197 NOK za ka dego dorosłego pasa era i 107 NOK za dziecko. Nale y przyjąć, e w tych warunkach w ciągu godziny pokonamy przeciętnie km, wliczając w to czas na sesje zdjęciowe, a okazji ku temu wszak nie brakuje. I chocia czas przejazdu całego szlaku wydłu a się przez to nawet do dwóch-trzech dni to jednak wcią pozostaje on jedną z najbardziej uczęszczanych tras całego wybrze a Norwegii Nie lubisz rygorów autobusowych wycieczek, z zawsze gwarnym tłumkiem towarzyszy podró y wokół siebie i koniecznością ustawicznego spoglądania na zegarek? Nie masz jednocześnie czasu na przygotowanie samodzielnej wyprawy, ucią liwe studiowanie rozkładów jazdy i ślęczenie nad mapami, by zaplanować sensowną trasę przejazdu? Norway in a Nutshell (Norwegia w pigułce) to propozycja, dzięki której mo na odwiedzić najpiękniejsze miejsca tego kraju, łącząc niezale ność turystyki indywidualnej z wygodą wycieczek grupowych Oferta została przygotowana przez norweskie koleje, przewoźników autobusowych i promowych. Na ka dej stacji kolejowej mo na kupić bilet na jedną z zaproponowanych tras, który obejmuje wszystkie niezbędne przejazdy. W dowolnym czasie i miejscu mo na przerwać podró, przenocować, a następnie powrócić na szlak. We własnym zakresie trzeba zatroszczyć się tylko o noclegi i wy ywienie. Poza sezonem wakacyjnym nie powinno być problemu ze znalezieniem miejsca do spania w sposób spontaniczny, od lipca do połowy sierpnia warto pomyśleć o rezerwacji. We wszystkich miejscowościach na szlaku mo na znaleźć pięknie poło one kempingi z wygodnymi, drewnianymi domkami do wynajęcia. Dzięki dobrze wyposa onym kuchenkom i zakupom w supermarkecie z łatwością mo na wy ywić się bez rujnowania zawartości portfeli. Norway in a Nutshell oferuje kilka wariantów trasy. Turystom z Polski chyba najbardziej odpowiada ten, który zaczyna się w Oslo i przez krainę fiordów prowadzi do Bergen. Mo na tu zakończyć trasę, mo na te wrócić pociągiem do norweskiej stolicy. Oba miasta mają liczne bezpośrednie połączenia lotnicze z Polską (Norwegian, SAS, Wizz Air). Do obu mo na te dopłynąć promem. Trzeba na to oczywiście więcej czasu, ale mo na za to prze yć niezapomnianą morską przygodę. Przyjrzyjmy się bli ej proponowanej trasie. Oslo-Myrdal Korzystamy z linii kolejowej, która przed 100 laty połączyła Oslo z Bergen. Wcześniej trasę tę znacznie łatwiej było odbyć morzem ni lądem. Nowoczesny pociąg cichutko wspina się coraz wy ej. Podziwiamy surowy, górski krajobraz. Choć jest początek czerwca, za oknem widać coraz większe połacie śniegu. W najwy szym punkcie trasy, czyli poło onym 1222 m n.p.m. Finse, jest ju całkiem biało. To kultowe miejsce dla Norwegów. Maleńka stacja turystyczna, do której mo na dotrzeć tylko pociągiem, stała się ulubionym miejscem przygotowań norweskich polarników. Do swoich wypraw przygotowywał się tu te Marek Kamiński. Flåmsbana Po pięciu godzinach jazdy docieramy do górskiej osady Myrdal. Stąd do poło onego nad Aurlandsfjordem Flåm jest w linii prostej zaledwie kilkanaście kilometrów, ale ró nica poziomów wynosi a 860 m. Na początku ubiegłego wieku postanowiono połączyć obie miejscowości linią kolejową. Przez 20 lat z wielkim mozołem drą ono tunele w górskim terenie. W trzech miejscach zbudowano tunele dla rzeki, a tory poprowadzono powy ej. Trasa jest tak stroma, e do jej obsługi skonstruowano specjalne pociągi z pięcioma niezale nymi systemami hamowania. Przeja d ka Flåmsbaną skłania do podziwu dla budowniczych, ale pozwala te nasycić się niezwykłymi widokami, zazwyczaj dostępnymi tylko dla wytrawnych wspinaczy. Pociąg zatrzymuje się w kilku miejscach, gdzie w spokoju mo na nacieszyć się górskim krajobrazem. Najbardziej spektakularny przystanek znajduje się u stóp wodospadu Kjosfossen. Warto przyjrzeć się dokładnie jego kipiącym wodom, by ze zdumieniem dostrzec pląsające po mokrych głazach tajemnicze rusałki w zwiewnych szatach. Flåm Ta niewielka osada poło ona nad Aurlandsfjordem, odnogą największego w Norwegii 200-kilometrowego Sognefjordu, to najbardziej popularne miejsce na turystycznej mapie krainy fiordów. Codziennie cumuje tu jeden ogromny wycieczkowiec, który z trudem mieści się przy małej przystani. Wielu turystów dociera te pociągami, a od kiedy przebito tu jeden z najdłu szych tuneli na świecie tak e samochodami. Na wycieczkę doliną Aurlandsdalen warto przeznaczyć cały dzień Turystyka zorganizowana dla indywidualistów Norwegia w pigułce Adam Kołecki Flåm to idealne miejsce na kilkudniowy postój. Kiedy po południu wyje d ają wszystkie wycieczki, a w perspektywie fiordu znika ostatni statek, dokoła zalega niczym niezmącona cisza i spokój. Mo na wtedy nacieszyć się widokiem stromych skalnych ścian spadających wprost do ciemnej, głębokiej wody. Czasu na wieczorną kontemplację jest wyjątkowo du o, bo noc nadchodzi dopiero koło północy. Jeden dzień warto przeznaczyć na górską wycieczkę malowniczą doliną Aurlandsdalen. Autobusem doje d amy do schroniska Osterbø. Mo emy tu stanąć oko w oko z wypchanym misiem i innymi zwierzakami zamieszkującymi niegdyś okolicę. Spod schroniska wyruszamy dobrze widoczną, oznakowaną kopczykami ście ką i łagodnie schodzimy w dół doliny. Trasa nie jest trudna technicznie, choć w kilku miejscach trzeba zachować zimną krew przechodząc po wąskich półkach skalnych. Na wycieczkę trzeba przeznaczyć 7 godzin, ale wspaniałe pejza e na długo pozostaną w pamięci. Szczególne wra enie robi niezliczona ilość wodospadów, spadających z pionowych ścian długimi, rozwiewanymi przez wiatr strugami wprost na dno doliny. Na całej trasie nie spotkaliśmy ani jednego człowieka. Szlak kończy się w Vassbygdi, skąd wracamy autobusem do Flåm. Flåm Gudvangen Zmieniamy środek transportu i wsiadamy na stateczek, który zabiera nas do Gudvangen. W końcu poznajemy fiordy z najbardziej właściwej perspektywy, czyli z poziomu wody. W nielicznych miejscach, gdzie strome ściany skalne odsuwają się nieco od wody, wyrosły niewielkie osady. Nie ma w nich asfaltowych dróg ani samochodów, a jedyny kontakt ze światem zapewniają łodzie. Wpływamy do bardzo wąskiego Narøyfjord, na końcu którego znajduje się Gudvangen. Czekają ju tu autobusy do Voss. Gudvangen Voss Choć istnieje ju wygodny tunel, my jedziemy starą, niezwykle stromą drogą Stalheimskleiva. Na ostrych serpentynach autobus jadąc bardzo powoli niemal ociera się o malutki murek. Za szybą nie widać drogi, tylko głęboką przepaść. Trudno Kemping we Flåm z widokiem na Queen Mary 2 skupić się na podziwianiu dwóch ogromnych wodospadów. Kierowca wskazuje kolejne zakręty i beznamiętnie opowiada historie o spadających samochodach. Twierdzi te, e kierowcy autobusów je d ących na tej trasie cieszą się wielkim szacunkiem w niebie. Podobno nikt inny nie potrafi sprawić, e ludzie zaczynają się tak arliwie modlić. Udaje nam się jednak szczęśliwie dotrzeć do Voss, miasteczka będącego centrum sportów zimowych. Nocujemy na Panorama Aurlandsfjordu kempingu i następnego dnia jedziemy pociągiem do stolicy norweskich fiordów. Bergen To historyczna stolica Norwegii, wa ny port i cel wycieczek turystów z całego świata. Miasto zachwyca pięknym poło eniem i wyczuwalną atmosferą minionych stuleci. Koniecznie trzeba zobaczyć wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO nabrze e Bryggen z kwartałem domów kupieckich z XIV w. Drewniane budynki wielokrotnie płonęły i były odbudowywane. Obecnie mieszczą się w nich sklepy z pamiątkami i restauracje. Najbardziej zaskakuje jednak widok całkiem współczesnych biur funkcjonujących w pozbijanych z surowych desek biurowcach. No có, Bryggen to wcią dobry adres do prowadzenia interesów. Warto wjechać kolejką na wzgórze Floyen, z którego roztacza się piękny widok na miasto, port i pobliskie wyspy. W czerwcu najlepiej wybrać się na taką wycieczkę w godzinach nocnych co prawda nocnych tylko z nazwy. Malowniczy zachód słońca około północy to du a atrakcja. Ale nawet kiedy słońce zniknie na krótko za horyzontem, nie zapadają całkowite ciemności. Podekscytowani światłem ludzie tłumnie wypełniają ulice, bary i kluby muzyczne. Zabawa trwa całą noc, czas na sen będzie... w zimie. W Bergen panuje błoga atmosfera wypoczynku

3 4 Odkryj Europę / NORWEGIA Odkryj Europę / NORWEGIA 5 Narvik Nie tylko wojna Marcin Jakubowski / ZEW PÓŁNOCY Fiord Ofot widziany ze stacji kolejki gondolowej Narvik zazwyczaj kojarzymy z kampanią norweską w roku 1940 i udziałem w niej polskich ołnierzy i marynarzy. Owszem, to właśnie tutaj dzielnie walczyli Podhalańczycy generała Bohusza-Szyszko, to na wodach fiordu Ofot, w pobli u miasta, rozegrała się tragedia ORP Grom. Ale choć znaczenia turystyki historycznej nie sposób przecenić, to Narvik ma i inne, często mało znane u nas atrakcje Wszelako będąc w Narviku nie mo emy pominąć miejsc związanych z naszymi ołnierzami. Wśród odwiedzających miasto polskich grup i turystów indywidualnych utarł się ju zwyczaj zapalania zniczy czy to pod pomnikiem poświęconym marynarzom z ORP Grom, czy w polskich kwaterach na cmentarzu w Narviku i poło onym po sąsiedzku Ankenes. Do narwickich must see nale y tak e Muzeum Wojny, z ekspozycją poświęconą Polakom. Mo na tu dowiedzieć się niemal wszystkiego o bojach na lądzie i morzu, w tym o zagładzie niemieckiej flotylli niszczycieli komandora Bonte. Jeden z nich Georg Thiele a raczej pozostałość jego prze artego rdzą kadłuba, wcią spoczywa tu przy brzegu Rombaksbotn. A to jedynie przygrywka do podwodnych atrakcji Narviku. Bo dla nurków wrakowych to jeden z najbardziej intrygujących obszarów w skali świata. Okoliczne wody kryją kilkadziesiąt obiektów, w tym tak e samoloty. Choć penetrowanie niektórych fragmentów tego podwodnego cmentarzyska jest zabronione, Pomnik marynarzy ORP Grom fot. Andrija Virijecvic / Destination Narvik coraz liczniej przybywają tu grupy nurkowe, w tym oczywiście z Polski. Narvik to prawdziwe eldorado dla wszystkich zwolenników aktywnej turystyki nie tylko fanów nurkowania. Latem mo na wybrać się na trekking otaczające miasto góry gwarantują niezapomniane widoki. Ich namiastką jest niemal lotnicza panorama, rozciągająca się z górującego nad miastem Fagernesfjellet. To jeden z najwspanialszych punktów widokowych w północnej Norwegii, wznoszący się 650 metrów ponad wodami fiordu Ofot. Doskonały cel pieszej wycieczki lub przeja d ki kolejką gondolową. Gdy w czerwcu i na początku lipca trwa dzień fot. Nicola Mulryan / Destination Narvik polarny, oryginalnym wspomnieniem z pobytu na Fagernesfjellet będą zdjęcia tarczy słonecznej wykonane dokładnie o... północy. Oprócz trekkingu du ym powodzeniem cieszą się safari morskie, podczas których podziwiać mo na orły, rejsy na wędkowanie w wodach fiordu Ofot, kajakarstwo morskie. Jest i coś dla poszukiwaczy adrenaliny wspinaczka i penetracja jaskiń. Nie brakuje propozycji rodzinnego wypoczynku w Bardu działa Polarne ZOO, słynna Kolej Ofocka zaprasza na przeja d ki do granicy ze Szwecją, chętni mogą zwiedzić z przewodnikiem port LKAB, skąd wędruje w świat ruda elaza ze szwedzkiej Kiruny. Jest wreszcie prehistoryczna galeria w postaci rytów naskalnych z młodszej epoki kamienia. Wszelkimi materiałami na temat tego, co ciekawego znajduje się w Narviku i jego okolicy, dysponuje biuro informacji turystycznej Destination Narvik AS organizacji odpowiedzialnej za promocję miasta i regionu Ofoten. Do Narviku mo na dolecieć samolotem via Oslo albo dojechać samochodem, podą ając najpierw przez Szwecję wzdłu Zatoki Botnickiej, a następnie przez Kirunę. Mo na te wcześniej skierować się ku Morzu Norweskiemu, jadąc z miejscowości Umeå do Mo i Rana lub ze Skellefteå do Bodø, by dalej kontynuować podró wzdłu wybrze a. Bez względu na wybrany wariant, na wszystkich czekają wspaniałe krajobrazy Laponii i ekscytujący moment przekroczenia koła polarnego Autor jest właścicielem PCIT TRAMP wydawcy przewodników po Skandynawii i magazynu skandynawskiego Zew Północy, Rajskie Lofoty Agata Gąsior Ośrodek Eliassen Rorbuer na wyspie Moskenes Kiedy du ą część Europy zalewają fale turystów i dokuczliwe upały, północ kontynentu cieszy się umiarkowanymi temperaturami, słońcem o północy oraz wcią niewielkim ruchem turystycznym. Warto zatem skierować kompas lub nastawić GPS na północ! Ci, którzy tak zrobią, na pewno nie po ałują. Norwegia cieszy się coraz większą popularnością wśród naszych rodaków, nie tylko w kontekście wyjazdów zarobkowych. Ostatnie lata pokazały, i polskiego turystę spotkać mo na ju niemal wszędzie, zaczynając od Oslo, a kończąc na północnych krańcach kraju Wikingów. Jeśli jednak komuś wcią nic nie mówi nazwa Lofoty, to czas najwy szy poznać wyspy, które National Geographic Traveler umieścił na trzecim miejscu wśród najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych archipelagów na świecie. Te rajskie wyspy rozciągają się od około dwustu do trzystu kilometrów za kołem podbiegunowym. Archipelag składa się z siedmiu wysp, z których pięć połączonych jest drogą krajową E10, a na dwie pozostałe mo na dostać się promem. Strome zbocza gór wyrastają na ponad tysiąc metrów prosto z morza, a poszarpana linia szczytów bardziej przypomina dziecięcy rysunek ni realny krajobraz. Dodatkowego uroku dodaje bliskie sąsiedztwo morza, które wdarło się głęboko w ląd, tworząc słynne norweskie fiordy. Porozrzucane nad nimi rybackie wioski i miasteczka tworzą barwną mozaikę, która zmienia się nieustannie pod wpływem pór roku. Zaskakującym elementem krajobrazu są pla e, które nadają Lofotom nieco śródziemnomorski wygląd. Temperatura morza na pewno jest tu ni sza ni na Riwierze, a mimo to turkusowa i fot. Stig Einarsen krystalicznie czysta woda często kusi amatorów morskich kąpieli. To miejsce idealne dla ludzi lubiących aktywny wypoczynek, spragnionych kontaktu z dziką i nieska oną przyrodą północy, smakoszy ryb i owoców morza. Obecnie Lofoty równie kojarzone są z zimowymi połowami oraz z widokiem ryb suszonych na drewnianych stela ach. Ich zapach wypełnia wyspy w okresie od lutego do czerwca. Jest tu obszerna baza noclegowa, spośród której na szczególną uwagę zasługują tradycyjne domki rybackie na palach, zwane rorbuer, niegdyś wykorzystywane do zakwaterowania rybaków z całej Norwegii podczas corocznych, największych na świecie połowów dorszy tarlicowych. Prowadzony przez parę Polaków Eliassen Rorbuer to ośrodek wypoczynkowy domków rybackich o najdłu szej tradycji w bran y turystycznej na Lofotach. Znajduje się na Lofotach Zachodnich, na ostatniej i najbardziej dzikiej wyspie Moskenes, na którą mo na dostać się krajową drogą E10. Morze, strzeliste góry i spektakularny fiord Reinefjord tworzą przepiękne tło dla tego niezwykłego miejsca. Ośrodek posiada własną bazę wędkarską oraz nurkową, mo liwość zorganizowania wędrówek górskich, rowerowych oraz kajakowych, jak i zaplecze konferencyjne dla firm. Ponadto w pierwszy weekend majowy odbywa się tu coroczny festiwal jazzowy, wybrane koncerty podczas czerwcowego festiwalu Sztokfisza, jak i warsztaty fotograficzne oraz seminaria jogi. Podczas podró y po północnej Norwegii warto równie fot. Mateusz Konieczko-Dziadula fot. Agata Gąsior odwiedzić sąsiedni archipelag Vesterålen, znany szczególnie z dwóch miejsc, Stø oraz Andenes, z których przez cały sezon letni wypływają statki pasa erskie na obserwacje wielorybów. Whalesafari w Andenes rozpoczęło działalność ponad 20 lat temu i dziś daje spragnionym wra eń turystom gwarancję spotkania tych wspaniałych ssaków, które mo na podziwiać na obszarze oddalonym tylko o godzinę rejsu od wioski Andenes. Najczęściej spotykane podczas safari są kaszaloty, płetwale karłowate oraz orki. Dzięki kontaktom z wieloma naukowcami, którzy często pracują w charakterze przewodników, wypłynięcie statkiem na obserwacje staje się prawdziwą przygodą. Muzyczne Oslo Oslo Jazz Festiwal Przez okrągły rok w Oslo odbywa się mnóstwo imprez muzycznych przyciągających gości z całej Europy. W sezonie wiosenno-letnim jest ich tak du o, e niezale nie kiedy tu przyjedziemy, na pewno trafimy na ciekawy koncert. Norwegowie są zresztą znani ze swojego zamiłowania do muzyki. Ponad 20% z nich regularnie odwiedza festiwale. Oto kilka propozycji na najbli sze miesiące. fot. Gunnar Strom / visitoslo Music Connects Konkurs Menuhina, kwietnia To jeden z najwa niejszych na świecie konkursów dla młodych skrzypków. Koncertom towarzyszą liczne wystawy i wykłady. W tym roku w trakcie konkursu zapowiadane są obchody dwusetnej rocznicy urodzin wielkiego norweskiego skrzypka Olle Bulla. Konkurs Piosenki Eurowizji, maja W tym roku w Oslo w odbędzie się półfinał i finał konkursu piosenki Eurowizji. Polskę będzie reprezentował Marcin Mroziński, który zaśpiewa utwór Legenda. Ceny biletów są bardzo zró nicowane. Istnieje mo liwość zakupu biletu na próbę generalną. Narodowy Dzień Muzyki (Musikkfest), 5 czerwca Co roku w pierwszą sobotę czerwca Oslo rozbrzmiewa muzyką. Na powitanie lata ponad 20 plenerowych scen prezentuje zarówno znanych i popularnych wykonawców, jak te początkujących amatorów, próbujących podbić serca licznej publiczność. Oprócz rocka, country, popu i jazzu mo emy te posłuchać norweskiej muzyki folklorystycznej. Większość koncertów jest bezpłatna. Norwegian Wood Rock Festiwal, czerwca To coroczna plenerowa impreza, na którą zapraszane są gwiazdy światowego formatu. Od 1992 roku wystąpili tu między innymi: David Bowie, Roger Waters (Pink Floyd), Van Morrison, Simple Minds, Bob Dylan, Lou Reed, Roxy Music, Tori Amos, Foo Fighters, System of a Down, Keane, Duffy i Neil Young. W tym roku swój udział zapowiedzieli: Van Morrison, Jackson Browne, Roger Hodgson (ex Supertramp) i Mark Knopfler. Festiwal daje te szansę pokazania się młodym norweskim muzykom rockowym. Koszt 4-dniowego karnetu to 1800 NOK, a wstęp na jeden koncertu kosztuje NOK. Ceny biletów dla dzieci są symboliczne. Na stronie VisitOSLO.com mo na zakupić bilety w pakiecie z noclegiem. Oslo Jazz Festiwal, sierpnia To miejsce gdzie mo na posłuchać wszystkiego co najlepsze w muzyce jazzowej. Imprezie towarzyszy uliczna parada w centrum miasta. Wśród gwiazd, które zagrały na festiwalu do tej pory, znaleźli się: Phil Woods, Dee Dee Bridgewater, Bobby McFerrin, Brad Meldau, Django Bates. W tym roku swój udział potwierdził Ornette Coleman. Koncert odbędzie się w pięknej, nowoczesnej operze w trzecią rocznicę jej otwarcia.

4 6 Odkryj Europę / BORNHOLM Odkryj Europę / BORNHOLM 7 Wakacje na rowerze, z kijem golfowym lub na jachcie to wszystko mo liwe jest na Bornholmie. Wyspa dzięki swej zró nicowanej budowie oferuje kilkanaście sposobów, by aktywnie wypoczywać Golf i wspinaczka Jeśli lubisz grać w golfa, na Bornholmie masz do dyspozycji cztery osiemnastodołkowe pola, ka de o innym charakterze. A na miłośników eglowania czeka 19 niewielkich uroczych zatok wyspa ma tylko 587 km kw., a więc do wybrze a z dobrym wiatrem nigdy nie jest daleko. To dobra wiadomość dla wielbicieli windsurfingu, wietrzne pla e Balka i Dueodde zapewniają świetne warunki zarówno dla nowych amatorów tego sportu, jak i doświadczonych surferów. Podczas gdy południowo- -wschodnia część wyspy zapewnia łagodne zejście do morza po szerokiej piaszczystej pla y, część północno-zachodnia, ze wznoszącymi się dumnie ruinami zamku Hammershus, oferuje zupełnie inne mo liwości. To miejsce wprost wymarzone dla wielbicieli wspinaczki, w sezonie letnim klifowe Wędzenia ryb po bornholmsku nie da się nauczyć. Zdaniem mieszkańców wyspy to bardzo wyrafinowana sztuka. Duńczycy mawiają, e wędzenie na Bornholmie bałtyckiego śledzia to zamiana srebra na złoto. Po zakończeniu wędzenia srebrna skóra śledzi przybiera charakterystyczny, złoty kolor. Do bornholmskich smakołyków wybrze e północnego Bornholmu stanowi magnes dla miłośników tej aktywności. Zasłu oną popularnością cieszy się najdłu szy w Danii wyciąg linowy poprowadzony ponad wodami Opalowego Jeziora. Podró rozpoczyna się z brzegu na wysokości 50 metrów, by z maksymalną prędkością 55 km/godz. pokonać trasę o długości 290 metrów. Z wyciągu mo na skorzystać od 27 czerwca do 9 sierpnia. Na dwóch kółkach Nie bez powodu Bornholm jest nazywany rajem dla rowerzystów. 235 kilometrów ście ek rowerowych, wyznaczonych z daleka od ulicznego ruchu, zadowoli nawet najbardziej wybrednych amatorów tego sportu. Ście ki są tak poprowadzone, by łatwo mo na było zatrzymać się na odpoczynek na campingu, polu namiotowym, w schronisku Kulinarna podró na Bornholm Słońce nad Gudhjem Agnieszka Blandzi Słoneczny Bornholm jest znany jako idealny cel podró y dla osób zainteresowanych aktywnym urlopem. Ale ta nale ąca do Danii wyspa ma sporo do zaoferowania tak e smakoszom. Do bornholmskich specjałów nale ą nie tylko szeroko znane wędzone śledzie z wędzarni w Svaneke albo Hasle, ale równie inne potrawy przyrządzane z miejscowych, ekologicznych produktów nale y Sol over Gudhjem (Słońce nad Gudhjem), czyli wędzony śledź z surowym ółtkiem i gruboziarnistą solą. Równie łososie i makrele są wędzone, zanim trafią na stoły turystów, licznie odwiedzających w lecie tę wyspę. Wielką popularnością cieszą się przeboje letniego sezonu : ekologiczne lody, ręcznie młodzie owym, czy hotelu. A do zobaczenia i zwiedzenia jest po drodze sporo atrakcji: Muzeum Historii Naturalnej NaturBornholm z ciekawymi interaktywnymi ekspozycjami, park wodny Joboland, Centrum Średniowiecza, a tak e wytwórnie szkła artystycznego i wędzarnie śledzi. Warto te zatrzymać się, by spróbować słynnych w całej Danii słodyczy z małej wytwórni w Snogebaek i Svaneke. Podwodna przygoda Nurkowanie na Bornholmie to zdaniem doświadczonych nurków jedno z najciekawszych i najbardziej zaskakujących prze yć w wodach Bałtyku. Warto rozpocząć pod okiem doświadczonych instruktorów z bazy Dykkergaarden w Rønne, gdy w du ej mierze nurkowanie na wyspie uzale nione jest od kierunku wiatru i wysokości fal. Redakcja magazynu Nurkowanie, wyrabiana czekolada i słodycze, wyborne sery, znakomite piwo, jak równie wino. Mo na rzec, i bornholmska recepta na sukces to sztuka kulinarna połączona z olbrzymią porcją entuzjazmu. Dobrym przykładem jest tu osoba Thorkila Boisena. Przed około pięciu laty ten wykształcony biolog rozpoczął w małym rybackim miasteczku Snogebaek produkcję lodów. Jego maksyma to: wyrób powinien być sporządzany według oryginalnej włoskiej recepty, ale jak tylko to mo liwe z ekologicznych produktów zebranych na słonecznej wyspie. Najpopularniejszym produktem Boisena stały się lody o smaku czarnego bzu, wyrabiane z soku tego kwiatu zerwanego wczesnym rankiem. Mleko stosowane do produkcji lodów pochodzi naturalnie od bornholmskich krów i jest przerabiane w ostatniej mleczarni na wyspie: Bornholms fot. Henrik Stenberg / VisitDenmark Bornholm Dla aktywnych która spędziła tydzień na wyspie, testując ją od strony potrzeb wielbicieli tego sportu, rozpoczęła nurkowanie w Sorthat, znajdującym się na zachodnim brzegu wyspy. Redaktor naczelny Aleksander Ostasz tak opisuje swoje wra enia: Wchodzi się do wody z piaszczystej pla y, ale ju jakieś 10 metrów od brzegu pojawiają się fantastycznie uformowane przez morze przepiękne formacje skalne. Brązowo-piaskowe skały porośnięte są bujną zieloną roślinnością, wśród której dosłownie kipi ycie. Pod wodą spotykaliśmy ró nego rodzaju raczki, kieł e i krewetki, pojawiły się równie mniejsze lub większe ryby, a nad naszymi głowami przepływały ptaki. Najlepsze miejsce nurkowe na Bornholmie Hullehahv w pobli u Svaneke równie nie sprawiło zawodu naszej ekipie. Do wody wchodzimy w pobli u latarni morskiej i rozpoczynamy podró wśród fantastycznych, poprzeplatanych gdzieniegdzie krasnorostami morszczynowych lasów, które Andelsmejeriet, w miejscowości Klemensker, która słynie te z produkcji serów pleśniowych. Poło one w południowo- -wschodniej części Bornholmu Snogebaek kusi równie innymi smakowitymi wyrobami. Brigitte Kjaer i Peter Braestrup w swoim sklepie Kjaerstrup Schocolate by hand oferują delikatne praliny i czekoladę, a wszystko własnej roboty. Tak jak Thorkila Boisena, tak i tych dwoje mo na oglądać przy pracy, a przy okazji przekonać się, jak przebiega produkcja czekolady. W malowniczej nadmorskiej miejscowości Svaneke dzieci chętnie odwiedzają cukierkową pokrywają dosłownie ka dy wolny kawałek podwodnej powierzchni. Na początku trudno uwierzyć, e jest to ten sam co i u naszych brzegów Bałtyk. Wśród tej istnej podwodnej d ungli mo na pływać godzinami, roi się tu bowiem od przeró nych form ycia. Doświadczonym nurkom Bornholm oferuje równie nurkowanie wrakowe. Jednym z najciekawszych jest bez wątpienia wrak Fu Shan Hai, największy spoczywający w wodach Północnej Europy, czy mniejsze jednostki zatopione w pobli u Rønne. Prawdziwe wyzwanie stanowi równie wrak drewnianego aglowca Ada z 1867, spoczywający obok Svanake na głębokości 40 metrów. Rejs po archipelagu Będąc na Bornholmie, warto wybrać się na dwie maleńkie wysepki: Christianso i Frederikso, liczące około stu mieszkańców. Wyspy są ufortyfikowane i pozostają pod zarządem duńskiego Ministerstwa Obrony. Oprócz 20 zatrudnianych przez ministerstwo pracowników na manufakturę Svaneke Bolcher, by spróbować cieszących się zasłu onym uznaniem słodyczy. Dorośli w tym czasie mogą zajrzeć do mieszczącego się parę domów dalej Svaneke bryghus. Jedyny browar na Bornholmie koncentruje się na wyrobie trzech klasycznych piw: Classic, Moerk guld i Stout. Ich smak doceniają znawcy piwa z całego świata. Równie amatorzy wina znajdą na Bornholmie coś dla siebie. Wielką atrakcją wyspy jest winnica poło ona w Predesker. Chocia dopiero od 2000 roku mo na w Danii uprawiać winorośl w celach komercyjnych, ju fot. Marcin Trzciński wyspach mieszkają rybacy oraz artyści, których przyciągnęło tu piękno przyrody. Na głównej wyspie działa jeden mały hotel z karczmą oraz miniaturowe pole biwakowe na 20 namiotów. Konserwator przyrody zabronił nie tylko budowania tu nowych domów, ale tak e wprowadził zakaz u ywania samochodów oraz hodowli psów lub kotów ze względu na mo liwość zanieczyszczenia wody pitnej. Miniarchipelag przyciąga rocznie a 75 tysięcy turystów przybywających tu na kilkugodzinne wycieczki małymi statkami z portów w Allinge, Gudhjem i Svaneke na Bornholmie. Pod wieloma względami Bornholm to specyficzny świat. Jest to miejsce pulsujące własnym yciem i językiem. Bornholm mo na postrzegać na wiele sposobów i niewa ne, z której strony zaatakujesz go, na pewno zauwa ysz jego unikalny charakter, który sprawia, e spędzisz na wyspie kolejne wakacje. mn Fragment artykułu z Magazynu Nurkowanie nr 8, sierpień 2009 w sierpniu 2003 roku Jesper i Yvonne Poulsen w swoim sklepie Lille Gadegaard sprzedali pierwsze 1000 butelek. Bornholm mo e poszczycić się dobrymi restauracjami. Le ące na północy malownicze Gudhjem zaprasza do Restaurant Bokulhus albo Andi s koekke. Warto odwiedzić Restaurant Algarve w Allinge czy Hansens Boefhus. Restaurant Di 5 Stauerna w Rønne imponuje za ka dym razem urozmaiconą kartą dań i wspaniałym wyborem potraw. A po wyśmienitym posiłku czas wsiąść na rower i poznać wyspę od zupełnie innej strony. Bornholm Na rodzinne wakacje Agnieszka Blandzi Urocza duńska wyspa poło ona bardzo blisko Polski zdecydowanie ró ni się od reszty Danii. Słońca jest tu zdecydowanie więcej, a za sprawą ciepłego, nieomal śródziemnomorskiego klimatu na Bornholmie rosną... figi. Dodajmy do tego wspaniałe pla e na południu wyspy i strome skały w jej północnej części wszystko to sprawia, e Bornholm jest prawdziwym magnesem dla turystów. Dla gości, zarówno tych dorosłych, jak i dla dzieci, wyspa przygotowała wiele atrakcji Więcej ni muzeum Centrum edukacyjno-eksperymentalne NaturBornholm w Aakirkeby to nowa jakość w sztuce przedstawiania świata. Poznajemy tu historię wyspy, która miała swój początek w okolicach równika 400 milionów lat temu. Ju pierwsze kroki działają na wszystkie zmysły. Wejściowy korytarz przedstawia harmonię między czterema ywiołami: ziemią, ogniem, wodą i powietrzem. Dinozaury, krokodyle i ółwie były kiedyś dominującymi gatunkami bornholmskiej fauny. W Natur- Bornholm mo na na własne oczy obejrzeć zarówno przyrodę Bornholmu, jak i dramatyczny proces powstawania wyspy: potęgę działania lodowców, jedyne znalezisko ze szczątkami dinozaura na terenie Danii, bornholmskie ptaki i proces powstawania morskich fal. Sala odkryć to wielki plac zabaw i eksperymentów, dzięki którym mo na pogłębić swoją wiedzę i zrozumieć procesy zachodzące w naturze. Jednego dnia dzieci tworzą tu własny wzór nadruku na koszulce, a innym razem mogą doświadczyć bezpośredniego kontaktu z ywymi rybami lub rakami. Sala przeszłości to miejsce, w którym mo na poznać rozwój ewolucyjny roślin i zwierząt. Tu mo na spotkać jurajskie plezjozaury, drapie nego dromeozaura i inne prehistoryczne istoty yjące niegdyś na wyspie. W kredowej lagunie widzimy ywe kajmany, ółwie i ryby spokrewnione z piraniami. Sala teraźniejszości to informacje wyświetlane na wielkich aglach, ogromne akwarium z bałtyckimi rybami, terraria, modele i eksponaty. To fascynująca opowieść o przyrodzie Bornholmu i sposobach wykorzystania jej zasobów przez człowieka. Gościom z Polski przewodnicy udzielą wyczerpujących informacji w naszym języku. Motyle w krainie tropików Na Bornholmie nie mo na odmówić sobie wyprawy do d ungli. Park Motyli i Kraina Tropików w Nexø to niezwykłe miejsce. Widać tu, jak wygląda prawdziwa d ungla. Mo na poczuć tropikalny klimat i zobaczyć motyle we wszystkich stadiach: od jaja do larwy, poczwarki, a do wielobarwnego motyla motyli yje tu obok papug i mrówek w ogromnej szklarni. A to wszystko na przedmieściach urokliwego, rybackiego miasteczka Nexø. Tajemnicza wyspa Jedną z największych atrakcji Bornholmu jest trzynastowieczny zamek Hammershus, a właściwie jego imponujące ruiny, które przypominają o średniowiecznej przeszłości. Przez wieki z wysokiego granitowego brzegu twierdza strzegła niezale ności wyspy. Straciła na znaczeniu wraz z rozwojem artylerii, zaś do roku 1743 słu yła jako więzienie. Dzisiejszy Hammershus przyciąga niepowtarzalną atmosferą wieków średnich, a niezapomniane wra enie robi widok jego majestatycznych, podświetlonych murów. Skarb Templariuszy Warto zabrać rodzinę na poszukiwanie skarbu Templariuszy. Najlepiej rozpocząć wyprawę w Centrum Średniowiecza w Østerlars. By odnaleźć legendarny skarb, nale y odwiedzić 18 tajemniczych miejsc. To wspaniały sposób na poznanie historii i przyrody Bornholmu. Czas na zabawę Joboland to rodzinny park rozrywki i ogród zoologiczny. Czas szybko tu biegnie podczas aktywnej zabawy. Wszystkie atrakcje są dostępne w ramach jednej opłaty. Jest tu park wodny, w którym mo na korzystać do woli z 5 zje d alni, basenów i 125-metrowej dzikiej rzeki. Na urokliwym jeziorze czeka 25 łodzi wiosłowych, na torze wyścigowym do dyspozycji młodych kierowców są pojazdy buggy. Jest linowy tor przeszkód, zje d alnie, karuzela, kolejka, ścianki do wspinaczki, minigolf, labirynt i wiele innych atrakcji. W szczycie sezonu dzieci mogą wziąć udział w magicznym show Tagora i podziwiać zwierzęta w zoo. Joboland słynie te z pięknych klombów i ogrodów kwiatowych. Zakupy Wśród wyrobów miejscowych projektantów odzie y, artystów szklarzy, twórców bi uterii i ceramików mo na znaleźć prawdziwe perełki. Nie ma wielu miejsc w świecie, gdzie koncentracja rzemiosła artystycznego jest tak du a jak na Bornholmie. Weźmy na przykład galerię w Hasle. Na 1500 m kw. wystawiono dzieła najlepszych twórców. Prezentują one ceramikę, szkło artystyczne, rzeźby, tekstylia i bi uterię. Wiele pracowni na wyspie jest szeroko otwartych dla zwiedzających, więc z bliska mo na zobaczyć fascynujący proces tworzenia tych dzieł sztuki.

5 8 Bornholm na Targach Lato w Warszawie kwietnia, stoisko nr 20, sektor B Bornholm oczami pasjonatów nurkowania Nie tylko ciepłe wody i egzotyczne kierunki mogą się stać przebojowym tematem wystawy fotograficznej. Podczas kwietniowych targów turystycznych Lato w Warszawie zapraszamy do obejrzenia szczególnej wystawy Bornholm Perła Bałtyku. Wystawa pod honorowym patronatem Ambasady Królestwa Danii ukazuje Bornholm oczami pasjonatów nurkowania, zafascynowanych tą niezwykła wyspą, jej mieszkańcami, przyrodą i architekturą. Redakcja Magazynu Nurkowanie spędziła na tej niezwykłej wyspie ponad 7 dni, dzięki wyprawie powstał obszerny i unikatowy materiał fotograficzno-filmowy, w tym równie zdjęcia podwodne. Porozmawiaj z autorami na miejscu! wyspa-bornholm Bornholm wyspa dla aktywnych Wakacje na rowerze, z kijem golfowym lub na jachcie, windsurfing, wspinaczka czy nurkowanie to wszystko mo liwe jest na Bornholmie. Wyspa dzięki swej zró nicowanej budowie oferuje kilkanaście sposobów, by aktywnie wypoczywać. Rozpocznij przygotowania ju w Polsce z Centrum Szkoleń Specjalistycznych VIP zało onym przez byłych oficerów JEDNOSTKI SPECJALNEJ GROM. Pod okiem doświadczonych specjalistów szybko poznasz tajnikami bezpiecznego nurkowania, mo esz wziąć udział w kursach technik linowych, strzeleckich, spadochronowych, nurkowania i wielu innych. A następny etap to wspólne wyprawy do Egiptu, na Bornholm, na otwarte wody polskich jezior. Odkryj Europę / DANIA Bornholm mieszkaj wygodnie, odpoczywaj aktywnie Dom wakacyjny to najlepsza opcja dla lubiących aktywny wypoczynek. W otoczeniu wspaniałej natury, kiedy nie musisz się troszczyć o to, gdzie rozło yć sprzęt, i jak daleko jest do sklepu czy pla y, wakacje stają się prawdziwą przyjemnością. Duńska firma NOVASOL, działająca w Polsce, oferuje swoim gościom 500 domów wakacyjnych na słonecznym Bornholmie. Znajdziesz tu tradycyjne domki i komfortowe, nowoczesne wille wszystkie w ciekawych lokalizacjach i doskonałej duńskiej jakości. Do wielu z nich mo esz przywieźć swojego czworono nego pupila gratis. Zaplanuj aktywne wakacje, odwiedź nas na Targach Lato w Warszawie kwietnia! Wstęp i katalog gratis! Najlepsze oferty, bezpłatne materiały, ciekawi ludzie! fot. Cees van Roeden / VisitCopenhagen Kopenhaga Miasto sztuki W dobie łatwego podró owania du ą popularnością wśród turystów cieszą się krótkie, kilkudniowe wypady do du ych miast. W Europie jednym z liderów takiej turystyki jest Kopenhaga. Wa nym powodem do odwiedzenia duńskiej stolicy jest chęć obcowania ze sztuką z ró nych dziedzin, ale zawsze najwy szej próby. Nie bez powodu symbolem Kopenhagi jest dzieło sztuki posąg Małej Syrenki autorstwa duńskiego rzeźbiarza Edvarda Eriksena, wzorowany na postaci z baśni Hansa Christiana Andersena. Syrenka jest tak dobrze rozpoznawana na całym świecie, e ma tak e obowiązki reprezentacyjne. Musiała właśnie na krótko opuścić swoje miasto i wybrała się w podró do Szanghaju, gdzie będzie ozdobą duńskiego stoiska na światowej wystawie EXPO. Ale w Kopenhadze pozostało wiele innych obiektów godnych obejrzenia. Ikony architektury W całym mieście, a zwłaszcza w okolicach portu, zbudowano wiele budynków, które stały się ikonami nowoczesnej architektury. Niektóre z nich, zaprojektowane jako świątynie sztuki, mieszczą tak e otwarte foyer z restauracjami, księgarniami i kawiarniami. Przykładem mogą być Royal Danish Playhouse, Opera, a zwłaszcza Czarny Diament efektowna bryła dobudowana do historycznej Biblioteki Królewskiej, w której znajduje się muzeum fotografii. Osoby zainteresowane współczesną architekturą duńską powinny odwiedzić tak e poło one nad wodą Duńskie Centrum Architektury DACI. Galerie i butiki Ulicą, na której znajduje się najwięcej galerii w mieście, jest Bredgade, gdzie mo emy zobaczyć tak e wiele butików znanych duńskich projektantów oraz Duńskie Muzeum Sztuki i Wzornictwa. Część z najwa niejszych w mieście galerii sztuki współczesnej przeniosła się ostatnio do dzielnicy przemysłowej Kodbyen. Wa niejsze galerie to Centrum Sztuki Współczesnej Nikolaj, GL Strand oraz Ovengaden. Wzdłu Stradet i w okolicach Pilestrade znajduje się mnóstwo sklepów Czarny Diament z rękodziełem artystycznym i butików. Największe sklepy z artykułami wyposa enia wnętrz to: Normann Copenhagen, Paustian, Illums, Bolighus oraz Louis Paulsen. Wygodne ycie Do rangi sztuki mieszkańcy Kopenhagi podnieśli swój sposób na ycie. Nie bez powodu ich miasto zostało uznane za najlepsze miejsce do ycia na świecie. W Kopenhadze najwa niejsi są ludzie. To dla nich stworzono liczne parki, gęstą sieć ście ek rowerowych, sprawną komunikację miejską czy choćby piaszczystą pla ę o długości 2 km, która jest przystosowana do uprawiania sportów wodnych i znajduje się zaledwie pięć minut jazdy metrem od centrum miasta. Zielone skwery znajdujące się na ka dej ulicy zachęcają sąsiadów, rodziny i przyjaciół do organizowania przyjęć przy grillu, lokalnych pchlich targów oraz robienia tego, z czego Duńczycy są najbardziej znani cieszenia się długimi godzinami spędzonymi w dobrym towarzystwie. ab Karlskrona i okolice Ostkustleden Piotr Borucki 15 szwedzkich mil (czyli 150 km!) na północ od dobrze znanej Polakom Karlskrony, na terenie krainy geograficznej zwanej Småland, przebiega szlak turystyczny Ostkustleden. To du a atrakcja dla tych, którzy wędrując pragną doświadczyć bezpośredniego kontaktu z dziką szwedzką przyrodą Oznakowany na ółto Ostkustleden prowadzi nas przez lasy, torfowiska i rezerwaty przyrody. Wiedzie kamiennymi traktami, przecina rzeki, wodospady i leśne strumienie. Na szlaku napotkamy nieczynne kamieniołomy granitu i stare cmentarze. Wędrujemy polami, których granice wyznaczają drewniane płotki zbudowane z erdzi, a miedzę stanowią kamienne murki. Na szlaku napotkamy stare wioski, składające się z małych, drewnianych, pomalowanych na bordowo domków z białymi naro nikami i lamówkami wokół okien. Turyści w Szwecji korzystają z obowiązującego w Skandynawii, niepisanego prawa, zwanego Allemansrätt. To powszechne prawo jednostki do kontaktu z naturą i korzystania z jej zasobów. Wędrując szlakiem Ostkustleden mo emy zatem łowić ryby i kąpać się w licznie występujących na szlaku jeziorach. Mo emy zbierać grzyby, jagody i słynne szwedzkie borówki. Te dary natury występują tutaj w nieprzebranych ilościach, a ich zbieranie, niezbyt popularne wśród Szwedów, sprawia du ą radość. Odkryj Europę / SZWECJA 9 fot. Hussain H. Kabani / Całkowita długość szlaku to 160 km. Tworzy on zamkniętą pętlę i został podzielony na 8 etapów. Przygodę mo na rozpocząć z dowolnej miejscowości na szlaku. Jedną dobę we własnym namiocie mo na przespać gdziekolwiek na trasie bez pytania o pozwolenie. Wygodniej jednak jest skorzystać z noclegu w małych, drewnianych domkach zbudowanych i utrzymywanych przez gminę, zwanych po szwedzku stuga. Mają one 10 do 15 miejsc do spania, skromnie wyposa oną kuchnię, a niektóre nawet toaletę. Domki znajdują się na końcu ka dego z etapów, a koszt noclegu to 50 koron od osoby. Pieniądze wkłada się do znajdującej się w domku puszki. Nale y tak e pamiętać o narąbaniu drewna do kominka dla następnych wędrowców, je eli zu yliśmy to wcześniej przygotowane. W pobli u ka dego z domków znajduje się studnia ze zdatną do picia wodą. Pragnienie mo emy te ugasić pijąc po prostu wodę z napotkanych na trasie wędrówki strumyków. Przyda się te dobra latarka, bo nie we wszystkich domkach jest prąd. Wędrówkę najlepiej rozpocząć w Oskarshamn. W biurze turystycznym mo emy zaopatrzyć się w bezpłatną mapkę szlaku i krótki przewodnik. Dokładna mapa obszaru i szczegółowy przewodnik są dostępne w cenie 75 koron. W Oskarshamn warto te zakupić prowiant na cały okres wędrówki. Na koniec dobra rada zaczerpnięta z tablic stojących przy szlaku: gdy spotkasz na szlaku króla Karola Gustawa XVI, pozdrów go zawołaniem hej kungen (czyli cześć królu ). Karlskrona i okolice Niezapomniane wakacje! Agnieszka Zembrzycka Zaledwie jedna noc podró y dzieli polskiego turystę od szwedzkiej Karlskrony. Wystarczy wejść na pokład Stena Baltica w Gdyni, by rankiem obudzić się w innym świecie. Spragnieni wra eń znajdą tu ró norodność, jakiej nie ma nigdzie indziej Coś dla dzieci Spędzanie czasu z bliskimi mo e być tu naprawdę wspaniałe. Restauracje są przyjazne najmłodszym, a rodzinne parki rozrywki zapraszają co krok. Tu za centrum Karlskrony le y Barnens Gard, czyli wioska dziecięca. Najmłodsi bawią się tutaj w inscenizowanym wiejskim gospodarstwie. Na pogłaskanie czekają prawdziwe zwierzęta: króliki, kuce, krowy, a nawet kozy. W stodole dzieci znajdą armatki do bitwy na piłeczki. Zje d alnia ma kształt kombajnu niwnego, a małe, plastikowe traktory słu ą do wyścigów. W Kalshamn dzieci mogą się przekonać, jak fascynujące są eksperymenty z fizyki, biologii i chemii. Najmłodsi na własnej skórze sprawdzają, ile wa y litr mleka na Księ ycu, dowiadują się, jak działają pasy bezpieczeństwa i dlaczego rower jedzie. Nieco starszym pociechom spodoba się karlskroński Boda Borg, czyli dom pełen przygód. Rodzinne dru yny pokonują tory przeszkód, które wymagają czasem zręczności, a czasem sprytu. Szwecja na haczyku W Karlskronie znajduje się wszystko, czego potrzeba wędkarzom. Łodzią łatwo dotrzeć do najlepszych łowisk. Archipelag Karlskrony szczyci się nieoficjalnym tytułem najlepszego na świecie miejsca na połowy szczupaka. Dziesięciokilogramowe okazy nie nale ą tu do rzadkości. Innym wspaniałym łowiskiem jest Harasjömala, jeden z najlepszych ośrodków wędkarskich w Szwecji. To kraina ponad 20 jezior, w których znaleźć mo na m.in. łososia tęczowego, łososiopstrąga, szczupaka i okonia. Rowerowy raj Na rowerzystów czekają tu bezpieczne trasy poprowadzone w pięknych krajobrazach. Rajd po szwedzkich ście kach to przyjemność dla ka dego, bez względu na wiek, kondycję i doświadczenie. Rowerowy spacer, czy dwutygodniowa wyprawa radość będzie ogromna. Za darmo mo na biwakować w upatrzonym miejscu i rozbić namiot nad wodą czy w pobli u lasu. Morska przygoda Warto odkryć Skandynawię. Przeprawa promem daje poczucie swobody tym, którzy lubią poznawać nowe kraje po swojemu, samochodem czy rowerem. Na turystę czekają uroki podró y wielkim statkiem Stena Baltica: delektowanie się pięknem morskiego krajobrazu oraz atmosfera wypoczynku i zabawy na pokładzie. Warto się zdecydować Szwecja jest tu za morzem! Sztokholm Rowerem nad Mälaren Carina Höyheim Kiedy pewnego letniego dnia odwiedzili mnie goście z Polski, którzy nigdy nie przyje d ają do Szwecji bez rowerów, bez wahania zaproponowałam im wycieczkę nad Mälaren. To ogromne jezioro na zachód od Sztokholmu, ulubione miejsce wypoczynku mieszkańców szwedzkiej stolicy. Wycieczkę zaczynamy w Mälarhöjden i kierujemy się na północ, w stronę miasta. To urokliwa okolica, a na rowerzystów czeka wiele atrakcji. Jedną z pierwszych jest kawa z cynamonowym ciasteczkiem w kawiarni na półwyspie Klubbensborg. Mo na tu wynająć kajak, ale nam wystarczy kąpiel w jeziorze. Ku zdziwieniu moich gości widać stąd ratusz w odległym centrum miasta. Jedziemy do pełnego urokliwych kafejek Vinterviken i zatrzymujemy się, by obejrzeć fabryczkę Nobla z 1891 r. Dalej doje d amy do wielkiego mostu Liljeholmsbron, łączącego dwie dzielnice miasta. Przepływa akurat pod nim aglowiec, więc skrajne przęsło jest podniesione. Mamy czas, aby nacieszyć się rozległą panoramą miasta, z widoczną stąd charakterystyczną, okrągła halą Globen. W Hornstull zauwa amy, e musimy dopompować koła. Dzięki Bogu jesteśmy w Szwecji, gdzie nie ma z tym problemu. Na niemal ka dej większej ulicy jest sklep rowerowy, a z jego ściany zwisa charakterystyczny wę yk ze sprę onym powietrzem. Na chwilę zatrzymujemy się w parku Ralambshovsparken. To dobra okazja, by wykąpać się niemal w centrum miasta. Kolejny most Tranebergsbron oferuje piękny widok na dwie wyspy Stora Essingen i Lilla Essingen. Niegdyś mieściła się tu centrala koncernu Electrolux, którą przebudowano na nowoczesne apartamentowce. Ich mieszkańcy mają własną przystań i mogą cumować jachty dosłownie pod domem. Czas na posiłek, więc wstępujemy do mojej ulubionej pizzerii Forna a Legna w Alvik. Po pół godzinie nie mamy wątpliwości, e to był dobry pomysł. Posileni, z animuszem pokonujemy nieco dłu szy odcinek trasy do pałacu królewskiego Drottningholm. Nie ma w nim akurat rodziny królewskiej, która spędza wakacje na bałtyckiej wyspie Olandia. Kupujemy lody i spacerujemy po kolejnym na dzisiejszym szlaku rozległym parku. Z powrotem do centrum mo emy oczywiście wrócić na rowerze, ale tym razem wybieramy krótki rejs 100-letnim stateczkiem M/S Prins Carl Philip. Sztokholm oglądany z zalanego słońcem pokładu wygląda równie pięknie, jak widziany z rowerowego siodełka.

6 10 Odkryj Europę / EKOLOGIA Odkryj Europę / FINLANDIA 11 Ekologiczne latanie Grzegorz Sobczak Skandynawowie słyną z dbałości o środowisko naturalne. Nie dziwi więc, e wiodący przewoźnik skandynawski SAS równie przywiązuje du ą wagę do zagadnień ekologicznych. Z uwagi na wysoki poziom świadomości ekologicznej swoich pasa erów SAS nie ma nawet specjalnego wyboru. Troska o środowisko to coś oczywistego. Nasi pasa erowie zwracają bardzo du ą uwagę na zagadnienia ochrony środowiska mówi Lars Andersen, dyrektor ds. zrównowa onego rozwoju SAS. Są gotowi płacić nieco więcej, jeśli zagwarantujemy im, e będziemy ograniczać wpływ naszej działalności na środowisko naturalne. My jednak nie zamierzamy podnosić cen biletów. Wiemy, e działanie proekologiczne jest wa ne nie tylko z racji poglądów naszych pasa erów. Zakładamy, e dodatkowe koszty, jakie będziemy musieli ponieść, pokryjemy z naszych dochodów. Plany SAS zakładają redukcję emisji CO2 do 2020 roku o 20% w stosunku do poziomu z roku Jest to bardzo wyśrubowane postanowienie. W 2005 poziom emisji wynosił nieco ponad 4,5 mln ton. Przyjmując zrównowa ony wzrost przewozów średnio co rok o 4%, gdyby SAS nie robił nic, emisja osiągnęłaby w 2020 poziom ok. 8,2 mln ton. Te liczby pokazują, jak du ym wyzwaniem jest powzięte postanowienie. Tak naprawdę ju samo utrzymanie stałej emisji lub istotne ograniczenie jej wzrostu to du e przedsięwzięcie, nie mówiąc ju o jej zmniejszeniu. Jednym ze sposobów ograniczenia emisji CO2 jest redukcja zu ycia paliwa sposób najbardziej oczywisty i przynoszący tak e realne oszczędności. Opracowano tzw. zielone podejście do lądowania. Zakłada ono zmianę profilu podejścia tak, aby samolot mógł całe zni anie przeprowadzić płynnie i ostatnie kilkadziesiąt kilometrów pokonać w zasadzie lotem ślizgowym. Takie podejścia wykonuje się m.in. na lotnisku Arlanda w Sztokholmie. Zmiana pewnych parametrów podczas wznoszenia po starcie równie przynosi wymierne oszczędności. Gdy tylko na rynku pojawi się paliwo dające zmniejszoną emisję CO2, SAS zastosuje je w swoich samolotach. Jednak wspomniane powy ej metody nie są ani jedynymi, ani najistotniejszymi sposobami redukcji emisji CO2. Główny sposób to wymiana floty. I tu pojawia się pewna pozorna niekonsekwencja. SAS utrzymuje w swojej flocie wiekowe MD-82 i Boeingi /-500, o których mo na powiedzieć wiele, ale nie to, e są przyjazne środowisku. Czekamy na pojawienie się nowej generacji samolotów, co w naszej ocenie powinno nastąpić w ciągu kilku najbli szych lat mówi Lars Andersen. Moglibyśmy szybko wymienić całą flotę MD-82, uzyskując w ten sposób krótkoterminowy spadek emisji na poziomie 3-3,5%. Ale w naszej ocenie nie pozwoliłoby to osiągnąć zakładanych celów. Nale y bowiem pamiętać, e przeciętny okres u ytkowania samolotów w liniach lotniczych to lat. Nie wszystkie samoloty starzeją się w ten sam sposób. Dla przykładu MD-90 wyprodukowany 13 lat temu nadal ma parametry klasyfikujące go jako przyjazny dla środowiska. Z kolei produkowany obecnie Boeing 737NG w zestawieniu z samolotem tego samego typu i generacji, ale wyprodukowanym w 1998 roku, jest o 2-3% fot. oszczędniejszy. To pokazuje, e zmiany mogą zachodzić nawet bez pojawiania się nowej generacji samolotów. Z punktu widzenia SAS korzystniejsze jest więc przetrzymanie jeszcze przez kilka lat starych MD-82, aby zastąpić je samolotami, które będą bardziej ekonomiczne. To w perspektywie kilkunastu lat zrekompensuje nam okres eksploatacji MD-82 i pozwoli osiągnąć zało oną redukcję emisji CO2 podsumowuje Andersen. Wypowiedź ta pokazuje wyraźnie, e SAS nie szuka doraźnych rozwiązań, aby zyskać sobie chwilową przychylność pasa erów. Przewoźnik realizuje wieloletni proces, który ma przynieść realne wyniki w perspektywie wielu lat. By zyskać uznanie pasa erów ze Skandynawii, nie wystarczą półśrodki. Więcej informacji: Wydawca: Abakart Travel Promotion ul. Władysława IV 1a Sopot, Poland tel./fax , abakart@abakart.com.pl Na okładce: Naeroyfjord fot. Terje Rakke, Nordic Life /Fjord Norway Wszystkie wydania magazynu: www. Helsinki rozkwitają wiosną Anna i Jukka Soisalon-Soininen Podświetlić tory tramwajowe na ró ne kolory, na przykład dla tramwaju 3B na ółto... Oto jeden z pomysłów, które choć na pierwszy rzut oka wydają się raczej absurdalne być mo e wkrótce zostaną w Helsinkach zrealizowane Właśnie rozpoczął się proces przygotowań do roku 2012, gdy Helsinki będą stolicą światowego designu. Projektowanie zawsze było mocną stroną Finlandii. Takie nazwiska jak Alvar Aalto (ojciec funkcjonalizmu) czy Kaj Franck od lat budzą respekt ma całym świecie. Fińska szkoła designu, kojarzona z takimi markami jak Marimekko, Hackmann, Arabia, Iittala, Pentik czy Aarikka, to ju światowa klasyka. Zwycięstwo w wyścigu do tytułu stolicy światowego designu 2012 sprawiło, e nieomal na naszych oczach miasto zmienia się w tygiel, w którym warzą się artystyczne wizje przyszłości. Choć do roku Marzenia się spełniają Po kilkunastu latach przerwy znowu mo na dopłynąć morzem z Polski do Helsinek. 3 razy w tygodniu z Gdyni wyruszają promy Finnlines. Wra enia z podró y spisał dla nas fiński dziennikarz zakochany w Polsce (i pewnej Polce) Jukka Soisalon-Soininen kulminacyjnego pozostało jeszcze sporo czasu, ju teraz w stolicy Finlandii du o się dzieje. Niedawno na przykład pomalowano światłem białe ściany szacownego gmachu katedry w dziwaczne psychodeliczne wzory... Trudno przewidzieć, jakie niespodzianki przyniesie wiosna i lato. fot. Lauri Rotko / VisitHelsinki Jedno jest pewne. Ju w kwietniu dni są długie i słoneczne, a w czerwcu dzień całkowicie wypiera noc. Tempa nabiera sezon imprez plenerowych. Czas zabawy otwiera uroczysta inauguracja sezonu Linnanmäki, czyli helsinskiego Tivoli. Zaraz potem pierwszomajowe juwenalia, kiedy to naga panna Havis Amanda zdobiąca granitową fontannę przy portowym targu zostaje wypucowana przez studentów i ubrana w akowską czapkę. Cudacznie poprzebierane tłumy, upojone wiosną i szampanem, przewalają się tego dnia przez miasto. Potem liczne maratony ze słynnym biegiem kobiet na 10 km ( Babska dziesiątka ), gdzie dzielne Finki biegną, nie bacząc nawet na cią e lub liczne potomstwo w wózkach, które na tę imprezę zabierają ze sobą. W miejskich parkach i na głównych placach niemal codziennie koncerty muzyki i tańca wszelkiego autoramentu. W parku Kaisaniemi coraz popularniejszy festyn sztuki wielu kultur Globalna wioska. Wśród historycznych murów twierdzy na wyspie Suomenlina rusza letni teatr. Na św. Jana wielkie ogniska palone o północy językami ognia li ą tarczę słońca, które tej nocy niemal nie znika za horyzontem... W lipcu, na urodziny miasta rocznicowa parada klubów samby... Tak, tak, to nie pomyłka. Letni karnawał odbywa się w Helsinkach. Potem, pod koniec lata, wściekle nieujarzmiona Noc Artystów i doroczny Helsinki Festival czyli wielki pokaz sztuk wszelakich... Trzeba zajrzeć do internetu, eby się w tym bogactwie ró norodnych imprez nie pogubić. Wiecej: Z Silją po Bałtyku Silja to piękne dziewczęce imię, ale te nazwa jednego z największych bałtyckich armatorów. Pod flagą Silja Line i Tallink ogromne, komfortowe promy pływają pomiędzy portami Finlandii, Szwecji, Estonii i Niemiec. Na pokładzie nie mo na się nudzić, te statki to pływające centra rozrywki i zakupów, pełne sklepów, restauracji, barów i dyskotek Anna Soisalon-Soininen Cała noc na pakowanie, potem wczesna pobudka, sprint z psem wokół domu i wszyscy lekko podenerwowani, jak to przed podró ą, obładowani baga ami biegniemy do samochodu. Godzinę później wje d amy na pokład promu Finnlines. Trzeba pamiętać o ręcznym hamulcu... Potem winda na poziom recepcji, stamtąd najkrótszą drogą do kabiny... Co za ulga! Przez 19 godzin NIC NIE MUSZĘ. Mam czas na rozkoszny relaks przed dalszą podró ą. Statek jest na tyle du y, e nawet przy sporym wietrze kołysze łagodnie, a zarazem na tyle mały, e w części pasa erskiej człowiek czuje się jak w rodzinnym hoteliku w nadmorskim kurorcie. Jest wszystko co trzeba. Pierwsze kroki kierujemy do sauny z jacuzzi. Ja z synem, ona z córką. Na pokładzie są dwie oddzielne sauny i niewielka siłownia. W sąsiadującym z sauną saloniku stoi rozło ysty fotel z automatem do masa u. Po długiej jeździe samochodem super! Jest te niewielki sklepik z alkoholem i pamiątkami, dalej bar, gdzie wieczorami występuje akompaniujący sobie na keybordzie wokalista, a dalej obszerna restauracja z panoramicznym widokiem na morze. Bufet pełen dań zimnych i ciepłych oferuje lunch i kolacje, tak obfite i ró norodne, e trzeba sobie dobrze rozplanować miejsce w ołądku, aby zmieścił się równie deser. My nastawiamy się zwykle na ryby są wyśmienite. W restauracji spotykamy inne rodziny z dziećmi, kierowców tirów, osoby podró ujące zawodowo między Polską i Finlandią, studentów zwiedzających świat. Przy bezwietrznej pogodzie nawet zimą przyjemnie jest przejść się po pokładzie, albo wypić kawę na jednym z otwartych górnych pokładów. Znajduje się tu niewielka kafejka, pokój komputerowy z konsolami do gier i pokój zabaw dla małych dzieci. Ju od roku mo na korzystać z tych atrakcji. Promy Finnlines w środy, piątki i niedziele wypływają z Gdyni, a we wtorki, czwartki i soboty wyruszają z Helsinek. Idealne rozwiązanie na długi weekend w Helsinkach lub urlop nad błękitnymi jeziorami Finlandii. Jeśli podró uje się do Helsinek bez samochodu, mo na skorzystać z atrakcyjnego cenowo pakietu: przelot samolotem LOT w jedną stronę, a w drugą relaks na pokładzie Finnlines. I pomyśleć, e przez tyle lat nie było takich mo liwości. Na szczęście... marzenia się spełniają! Trzy spośród tych portów Sztokholm, Helsinki i Turku mają bezpośrednie połączenia lotnicze z Polską. Dzięki temu łatwo zaplanować podró, która wykorzysta zalety przelotu samolotem z atrakcjami morskiej podró y. Dla polskich turystów szczególnie ciekawe mogą być rejsy Silja Line z fińskich portów Helsinek lub Turku do Sztokholmu. Oprócz poznania tych pięknych miast na środku morza czeka jeszcze jedna wielka atrakcja Wyspy Alandzkie. To wspaniałe miejsce na kilkudniowy wypoczynek na łonie natury. Wyspy są połączone mostami bądź lokalnymi bezpłatnymi promami. Nie brak tu pięknych tras spacerowych i rowerowych. Z kolei szybkie promy Tallink-Silja, kursujące kilka razy dziennie na linii Tallin- Helsinki, umo liwiają porównanie urody obu nadbałtyckich stolic. Choć poło one tak blisko siebie i połączone licznymi więzami historycznymi jednocześnie są tak ró ne. Maskotką Silji jest biała foka futrzana przytulanka. Ale w tym roku, z okazji 65. rocznicy narodzin Muminków, to właśnie one są na pokładzie specjalnymi gośćmi. Muminkowy teatrzyk, muminkowe zabawy, muminkowe menu... Podró przez Bałtyk z Muminkami za pan brat to propozycja dla wszystkich dla dorosłych i dla dzieci. Ciekawe, czy Tatuś Muminka, gdy marzył o morskiej wyprawie, wyobra ał sobie tyle atrakcji na pokładzie dla swojej rodziny. Równie Helsinki w tym roku oczekują na inwazję wielbicieli tych sympatycznych stworków. Miasto przygotowało szczególnie bogaty program dla rodzin przybywających z dziećmi. Najprostszy sposób zarezerwowania miejsca na jeden z bajkowych rejsów z bohaterami ksią ek Tuve Jansson to kontakt z polskimi agentami Silja Lines: PM Scandinavia lub Go Travel. Dla 4 osób z samochodem korzystna zni ka. Autorka jest Polką mieszkającą w Helsinkach. Pracowała w BBC i TVP, obecnie realizuje filmy dokumentalne dla fińskiej telewizji.

7 12 Odkryj Europę