ŚW. ANDRZEJA BOBOLI. Pismo poświęcone życiu chrześcijańskiemu. ROK XXIII NR 9-10 ( ) WARSZAWA Wrzesień/Październik 2012

Transkrypt

1 SANKTUARIUM ŚW. ANDRZEJA BOBOLI Pismo poświęcone życiu chrześcijańskiemu ROK XXIII NR 9-10 ( ) WARSZAWA Wrzesień/Październik 2012

2 Marsz dla Życia i Rodziny (fot. Maciej Gliński)

3 Od redakcji Tym razem o św. Andrzeju Boboli pisze Ks. Józef Dziekoński, w związku z tym cytujemy fragment z książeczki pt.: Śladami św. Andrzeja Boboli z opisem VIII Pielgrzymki do Janowa Poleskiego i dalej na wschód przez Białoruś, Rosję do Katynia 9-17 maja 1997, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Krzewienia Kultu św. Andrzeja Boboli. Wspominamy wybrane obchody rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Informujemy o roku Janusza Korczaka i zamieszczamy jego wzruszającą modlitwę. Przypominamy Marsz dla Życia i Rodziny, jaki przeszedł ulicami Warszawy w niedzielę, 3 czerwca. Piszemy o św. Janie Kantym, profesorze Akademii Krakowskiej i ponownie, o Kardynale Adamie Kozłowieckim z uwagi na wystawę, jaka miała miejsce, między innymi w naszym Sanktuarium, oraz uroczystościach w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Na pierwszej stronie okładki: Rzeźba Matki Bożej w Muzeum w Bergen (fot. Maciej Gliński). W numerze 4. Św. Andrzej Bobola na mojej ścieżce 6. Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego 8. Kościół jest naszym domem 9. Czym jest towarzyszenie duchowe 12. Św. Jan Kanty profesor Świętym! 12. Formy Modlitwy 13. Rok 2012 rokiem Janusza Korczaka 15. Modlitwa Janusza Korczaka 16. Kardynał Adam Kozłowiecki SANKTUARIUM ŚW. ANDRZEJA BOBOLI Pismo poświęcone życiu chrześcijańskiemu Wydawca: Parafia św. Andrzeja Boboli, ul. Rakowiecka 61, Warszawa. Redaguje zespół: ks. Waldemar Borzyszkowski SJ (tel ), Barbara Andrzejewska, Maciej Gliński, ks. Aleksander Jacyniak SJ, ks. Krzysztof Ołdakowski SJ Piotr Ostrowski, Maria Rzeźnicka, Maryla Topczewska-Metelska, Barbara Zdanowska Adres Redakcji: ul. Rakowiecka 61, Warszawa. Druk: Zakład Poligraficzny Oja Kontakt: parakow@jezuici.pl, Rzymskokatolicka Parafia św. Andrzeja Boboli, Warszawa, ul. Rakowiecka 61 Konto: PBH S.A. O/Warszawa Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych; zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmian tytułów w tekstach. Dziękujemy za ofiary składane na pokrycie kosztów druku pisma. ISSN Pismo jest dostępne na stronie internetowej Sanktuarium Narodowego i Parafii św. Andrzeja Boboli, patrona Polski, Czym jest Niebo? 18. Na pielgrzymim szlaku Norwegia 21. Bóg działa bez rozgłosu 22. Stygmaty 24. O samowychowaniu 24. Słuchane dwojgiem uszu 25. Marsz dla Życia i Rodziny 26. Pokój od Pana 27. Tajemnica obumierającego ziarna 27. Z życia Parafii

4 Św. Andrzej Bobola na mojej ścieżce Aby każdy katolik pobożnie uczcił męczeńską śmierć i święte życie Andrzeja Boboli... (z.pius XII, I.A.C.) Rok 2008 był dla nas Rokiem Jubileuszowym świętego Andrzeja Boboli, jaki duchowy plon przyniesie? pytaliśmy. W tym roku odbyliśmy historyczną pielgrzymkę do jego miejsca męczeństwa i świętych relikwii. Ufaliśmy, że te pielgrzymki, czy inne akcje, albo peregrynacje relikwii połączone w wielu naszych wspólnotach z misjami parafialnymi z pewnością poprawi duchowe oblicze naszej diecezji. Z pomocą Niepokalanej prosiliśmy o światło Ducha Świętego w drodze do Janowa, aby powróciwszy z miejsca sławnego zwycięstwa, tego duchowego atlety (Pius XII) być świadkiem wiary dzisiaj. Dane mi było poznawać Andrzeja Bobolę prawie od lat dziecięcych, a być może to on, Andrzej Bobola, sam mnie przyciągał i jednocześnie jakby odpychał ogromem swojej męki. Dowiedziałem się o nim w dzieciństwie od mego ojca. Jako młodzieniec, zaraz po studiach, mieszkałem parę lat w Warszawie, przy ulicy Dąbrowskiego, równoległej do ulicy Rakowieckiej, przy której właśnie, w kaplicy jezuitów, znajdował się kryształowo-srebrny grób z jego świętym ciałem. Później, w latach dziewięćdziesiątych, grób ten przeniesiono kilkadziesiąt metrów dalej do nowego wspaniałego Sanktuarium, w którego poświęceniu brał udział nasz Kardynał. Mieszkając tam w pobliżu relikwii Męczennika powoli dojrzewałem duchowo. Tam też pierwszy raz usłyszałem jakby głos powołania, które nie było jeszcze ściśle określone. Myślę, że to właśnie tam odkryłem Andrzeja Bobolę, niejako po omacku, nie znając dokładnej jego historii życia. Po tym moim podświadomym odkryciu, zacząłem odwiedzać tę niewielką kaplicę w Warszawie, gdzie spoczywało jego umęczone ciało. W kilka lat później przyjechałem do niej z pielgrzymką z ministrantami, z pierwszej mojej parafii. Wówczas pokazałem chłopcom Świętego z bliska, leżącego w kryształowej trumnie, z dobrze zachowanym ciałem. W następnych latach, pracując w Diecezji Pińskiej, pielgrzymowałem do jego grobu, już w tym nowym Sanktuarium, przy ulicy Rakowieckiej, razem z młodzieżą z Homelszczyzny, z miasta Mozyrz. Grupa była niewielka: Weronika z ojcem swoim Józefem, Julia i Kirył ale mieliśmy możliwość odprawić Mszę świętą, obejrzeć relikwie tego Świętego, usłyszeć historię życia Męczennika z ust ojca jezuity, a nawet zobaczyć film dokumentalny o tryumfalnym powrocie jego ciała, we wspomnianej kryształowej trumnie, przez miasta polskie, zaraz tuż po jego kanonizacji, w roku Wiele razy odwiedziłem to miejsce sam. Zwłaszcza po tym, gdy będąc w niebezpieczeństwie śmierci musiałem odbywać przymusową rekonwalescencję nad Bałtykiem, i zamieszkałem gościnnie u Księży Jezuitów w Jastrzębiej Górze. Tutaj dopiero, w tym domu zakonnym, po zapoznaniu się dokładniej z historią życia świętego Ignacego Loyoli i przez zetkniecie się z codziennym życiem duchownych synów tego świętego, męczennik Bobola przestał mnie straszyć swoim męczeństwem. Tam także zrozumiałem, że to on mnie zaprosił do tego domu, pokrzepił duchowo i fizycznie w trudnym momencie życia i posłał z powrotem do pracy w Diecezji Pińskiej, do Mozyrza. Tam, na Homelszczyźnie, gdzie jak mówił w 1990 roku biskup Kondrusiewicz, będąc pierwszy raz w Mozyrzu ciężki los spadł na tę ziemię, gdy kosa Czarnobyla przynosi swoje żniwo i cień śmierci odczuwasz codziennie, trudno byłoby pracować bez pomocy z nieba; bez wstawiennictwa Miłosiernej Matki Bożej Jurowickiej, która ongiś królowała w Jurewiczach. Prawda, że teraz stoją tam tylko ruiny kościoła, w którym był obraz Maryi słynący łaskami. Ten sam obraz, który znajduje się obecnie u jezuitów w Krakowie, w kościele świętej Barbary. Myślę jednak, że święty Andrzej, który pracował w sąsiednim Bobrujsku (tam pierwszy kościół najmniej zniszczony został oddany w 1990 roku) i opiekował się Sodalicją Mariańską, mógł dopomóc w wykonaniu kopii MB Jurewickiej, znajdującej się obecnie w Mozyrzu. Miała ona i z pewnością ma niemały wpływ na pewien okres działalności Legionu Maryi w naszym kraju. W 2007 roku latem, musiałem znowu ze względu na stan zdrowia skorzystać z pobytu we wspomnianym Domu Jezuitów, w którym znajduje się poświęcona figura Świętego Męczennika. I znów, odniosłem wrażenie, że mój powrót do zdrowia i na Białoruś był związany z osobą świętego Andrzeja. Podczas wizyty kolędowej w parafii Lesnaja w roku 2008 wszystko postawiłem na Andrzeja Bobolę. W każdej rodzinie odczytywałem modlitwę do Świętego Męczennika i zostawiałem na pamiątkę obrazek z jego wizerunkiem. Rezultat był rewelacyjny: po drodze, jakby z marszu, zamawiano śluby, przystępowano do spowiedzi nawet po 50 latach zaniedbania i przyjmowano sakrament namaszczenia chorych. Zostali odszukani i zapisani wszyscy parafianie. Myślę, że nie obyło się to, w każdym przypadku, bez pomocy tego Męczennika. Tym bardziej że w jednym domu niespodzianie zaskoczyła mnie pewna babcia, lat ponad osiemdziesiąt. Zapropono-

5 wała zamianę obrazków tego Świętego. Daję więc jej współczesny, a ona ku memu zdumieniu wręcza mi przedwojenny. Na obrazku znalazłem pieczątkę ówczesnego proboszcza i dziekana, księdza Jana Borysiuka, który przez pewien czas był także wikariuszem generalnym Diecezji Pińskiej. Ten kapłan, jak widać szerzył także kult świętego męczennika wśród swoich wiernych. Nam nie pozostaje też nic innego jak tylko kontynuować ten kult, opowiadając o łaskach i cudach, które Bóg czyni przez tego Świętego. Przytaczam fragment artykułu z pisma Sodalis Marianus nr 37 z 1938 roku: Wielkim wskazaniom świętego Andrzeja jest nasze posłannictwo religijne i kulturalne na Kresach Wschodnich. Bez sprzeniewierzenia się swej misji dziejowej, nie możemy uchylać się od zadań, którą nam Opatrzność tam wyznaczyła, i nie możemy odstępować ich cudzoziemcom. To nasze powołanie, nasz polski obowiązek. Wzorem zaś św. Andrzeja Boboli powinniśmy pracę dla jedności Kościoła wśród potomków bohaterskich unitów poprzeć walnie, szczerze, bez lęku, bez pogłębiania nieporozumień obrządkowych, bez spychania tego wielkiego zagadnienia na tory współzawodnictwa o prestiż i wpływy. Fatalnym błędem byłoby tworzenie polskiego prawosławia na cmentarzu Unii, zroszonym krwią katolickich męczenników. Śladami Boboli i tylu zapamiętałych szaleńców Bożych, którzy w najniebezpieczniejszych czasach podtrzymywali na wschodnich rubieżach myśl o jedności kościelnej, niech tam u boku dostojnych biskupów staną do pracy misyjnej najlepsi z duchowieństwa, najgorliwsi spośród zakonników, najbardziej uchrystusowione siostry, najidealniejsi działacze świeccy. Na Kresy Wschodnie niech z całego kraju płyną modlitwy, jałmużny, dary. Taki jest najgłębszy sens bliskiej kanonizacji. Gdy Opatrzność zwróci Polsce chwalebne szczątki świętego Boboli, które z Pińska przez Połock i Moskwę sowiecką pielgrzymowały do papieskiego Rzymu, powitamy je z religijną czcią i honorami narodowymi, jako relikwie nowego Patrona, jako zapowiedź pełnego chrześcijaństwa w polskim życiu, jako zwiastuny wielkości Rzeczypospolitej. Wierzymy, ze z legendarnego nimbu proroczego, który otacza postać Świętego, wyłoni się za jego wstawiennictwem zapowiadana pomyślna Boża rzeczywistość polska. *** Ks. Józef Dziekoński urodził się w 1948 roku na kresach Podlasia, w parafii Trzcianne, Diecezji Białostockiej, pozostającej w przedwojennych granicach Diecezji Wileńskiej. Jego rodzicami byli Jan Dziekoński i Apolonia z Wiszowatych, herbu Adwaniec. Maturę zdał w 1966 roku w Knyszynie. W 1968 roku rozpoczął studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jego wykładowcami byli m.in. Prof. W. A. Mostowski, prof. A. Grzegorczyk, prof. A. Rusiowa. Jednocześnie uczęszczał na wykłady na Wydziale Polonistyki. Słuchał też wykładów Jarosława Iwaszkiewicza. Po studiach matematycznych studiował na Wydziale Etnograficznym, na którym wykładał prof. K. Michałowski, odkrywca fresków z Faras. Podczas studiów interesował się poezją i sam pisał wierze, które drukował w miesięczniku Poezja i tygodniku Literatura. Jego wiersze podczas wieczoru poezji na Mokotowie czytał J. Zelnik.. Wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie po zamachu na Papieża, które to wydarzenie poruszyło go do głębi. Po krótkim wikariacie w Bolimowie i Brwinowie został posłany do Mozyrza na Białoruś. Tam przebywał 16 lat. Od 20 lat pracuje w Baranowiczach. Tutaj pisze wiersze, eseje do katolickiego miesięcznika Dialog przybliżające nauczanie papieskie. W 2009 roku wydał tom wierszy Bóg nie pisze doktoratów. Przyjaźnił się z ks. Janem Twardowskim. Spotkał się z pisarzem Piotrem Wojciechowskim. Owocem tych spotkań

6 były cztery tomiki wierszy przez wydane przez Wydawnictwo Parnas. Po Katastrofie Smoleńskiej opublikował tomik wierszy poświęcony ofiarom tej tragedii. *** Ks. Józef Dziekoński Na zakończenie cytujemy fragment z książeczki pt.: Śladami św. Andrzeja Boboli (wyd. Apostolicum 1998, s.40-41) z opisem VIII Pielgrzymki do Janowa Poleskiego i dalej na wschód przez Białoruś, Rosję do Katynia 9-17 maja 1997, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Krzewienia Kultu św. Andrzeja Boboli. Do Mozyrza, odległego od Czarnobyla o blisko osiemdziesiąt kilometrów, zaprosił nas ks. Józef Dziekoński, apelując o przywiezienie witamin i odżywek dla dzieci. Napromieniowanie w ciągu godziny jest takie, jak w Polsce w ciągu całego dnia. Ks. Józef Dziekoński wita nas szczególnie serdecznie, z dumą pokazuje odnowiony kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w którym sprawuje posługę duszpasterską od kilku lat, i opowiada o trudnej pracy, problemach parafian. Pani Ewa Maria Twarowska otrzymała od ks. Józefa tomik jego Wierszy znad Prypeci, zadedykowany naszemu Stowarzyszeniu. Czytamy w nim, w przedmowie napisanej przez ks. Jana Twardowskiego: «Jestem szczęśliwy, że mogę zachęcić do czytania Wierszy znad Prupeci ks. Józefa Dziekońskiego. Jako proboszcz parafii Mozyrz na Białorusi ocala od zapomnienia staropolskie słowo pleban, które świadczy o zżyciu się i bliskości księdza z ludem. Cieszę się tym bardziej, że ks. Józef pochodzi z Archidiecezji Warszawskiej i jest mi bardzo bliski. Byłem świadkiem jego drogi kapłańskiej i wiele lat temu poleciłem go władzom Seminarium Duchownego w Warszawie. Był w moich oczach nieprzeciętnym kandydatem do kapłaństwa. Ukończył matematykę na Uniwersytecie Warszawskim i potem uczył w szkołach średnich. Pamiętam, że mówiłem homilię na jego Mszy św. Prymicyjnej, 19 czerwca 1986 roku, w kościele sióstr Wizytek w Warszawie. Na pierwszą wiadomość o możliwości pracy duszpasterskiej na Wschodzie ks. Józef od razu zdecydował się pojechać, bez względu na trudne życie apostolskie, jakie go czekało. Było to świadectwem dojrzałości kapłańskiej i ukochania Ewangelii, która ucząc miłości bliźniego umacnia pokój.» Ks. Józef Dziekoński podejmuje nas serdecznie na plebanii, a upieczony przez jedną z parafianek tort ofiarowuje na drogę, bo tak bardzo się spieszymy. Jesteśmy pełni podziwu dla tego kapłana, bo bliskość ciemnych chmur Czarnobyla mówi sama za siebie... Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego Powstanie Warszawskie, które wybuchło przed 68 laty, było bitwą o niepodległą Polskę, wolną od niemieckiej okupacji i dominacji sowieckiej. W śród wielu uroczystości związanych z tą rocznicą wymienimy tylko niektóre: spotkanie przy Pomniku Mokotów Walczący 1944 w Parku im. Generała Gustawa Orlicz-Dreszera oraz Marsz Mokotowa przemarsz ul. Puławską do ul. Dworkowej, złożenie kwiatów przed pomnikiem gen. Stefana Roweckiego Grota w al. Ujazdowskich, uroczystość przy pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej przed gmachem Sejmu, w Parku Wolności tradycyjna Msza św. dla warszawiaków i harcerzy, uroczysta zmiana wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza, spotkanie Powstańców Warszawskich z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, Bronisławem Komorowskim, oddanie Hołdu Powstańcom przy Pomniku Gloria Victis na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, Apel Poległych przy pomniku Powstania Warszawskiego, na placu Piłsudskiego wspólnie, z tysiącami warszawiaków śpiewano piosenki powstańcze, na Kopcu Powstania Warszawskiego rozpalono Ognisko Pamięci. Zorganizowano też koncerty i spektakle teatralne. W XXII Biegu Powstania Warszawskiego wzięło udział ponad 4500 uczestników, w tym urodzony w roku 1919 ks. prof. dr hab. Janusz Tarnowski kapelan Powstania Warszawskiego. Biegowi towarzyszyła inscenizacja walk powstańczych zorganizowana przez Stowarzyszenie Grupa Historyczna Zgrupowanie Radosław. Fot. M. Gliński Redakcja

7 Fot. M. Gliński Fot. M. Gliński

8 Kościół jest naszym domem Kardynał Stanisław Dziwisz w Wielki Piątek w Kalwarii Zebrzydowskiej, między innymi, powiedział: [ ] ukrzyżowany i zmartwychwstały Pan żyje dzisiaj w swoim Kościele, w wielkiej, ogarniającej cały świat wspólnocie swoich uczniów. My wszyscy, którzyśmy dzisiaj dotarli na Kalwarię, należymy do tej wspólnoty. Nazywamy się i jesteśmy chrześcijanami, a więc ludźmi Chrystusa, Jego uczniami i świadkami. W tym roku przeżywamy w sposób szczególny prawdę, że Kościół jest naszym domem. Jest naszym domem, bo jest środowiskiem, w którym wzrastamy, w którym dociera do nas słowo Boże, oświecające ścieżki naszego życia, pouczające nas, skąd wyszliśmy i dokąd zmierzamy. W Kościele przyjmujemy sakramenty święte, którymi Jezus umacnia nas i uświęca, przemienia w nowych ludzi. W Kościele przyjmujemy Eucharystię, będącą boskim Pokarmem dla nas wędrowców, zmierzających do Bożego królestwa. W Kościele możemy zawsze pojednać się z Bogiem, otrzymując odpuszczenie grzechów, i pojednać się z braćmi. Paradoksalnie, w tym roku, przeżywając prawdę o Kościele jako naszym domu, dostrzegamy coraz częściej, że ten nasz dom jest krytykowany, atakowany, że podważa się lub spłyca jego misję. Oczywiście, w świętym, Chrystusowym Kościele jesteśmy także słabymi ludźmi, grzesznikami, i do tego przyznajemy się publicznie na początku każdej Mszy Świętej. Jesteśmy ludem, który się nawraca i oczyszcza, by również w naszym życiu, w naszych postawach i czynach jaśniał blask Chrystusowej Ewangelii. [ ] każdy z nas musi sobie odpowiedzieć na podstawowe pytanie: po której stronie się opowiadam? Czy po stronie Ewangelii, a więc cywilizacji życia i miłości, czy też po stronie cywilizacji, która usuwa Boga z życia człowieka. pozbawiając go fundamentu i nadziei? Każdy z nas, uczniów Jezusa, wezwany jest, by w codziennym życiu, w codziennych wyborach i trudach potwierdzać zasadniczy wybór, który rozpoczął się od momentu naszego chrztu. Patrząc dzisiaj na Jezusa umęczonego, ukrzyżowanego, oddającego za nas życie, zadajmy sobie najbardziej osobiste pytania: Co dotychczas uczyniłem dla Chrystusa? Jakie dawałem Mu świadectwo? I co chciałbym uczynić dla Chrystusa i dla sprawy, dla której On przyszedł na ziemię i oddał życie? [ ] Natomiast nie możemy pozostawać obojętni wobec niesłusznych oskarżeń i insynuacji, bo podważanie misji i autorytetu Kościoła szkodzi człowiekowi, osłabia jego wiarę, odbiera mu nadzieję. Czasem mamy wrażenie, że ataki na wspólnotę Kościoła w naszej wolnej Ojczyźnie są bardziej przebiegłe i przewrotne niż w czasach komunizmu. Zarzuca się Kościołowi w Polsce, że jest pazerny. Najpierw odebrano mu przed laty dobra, które służyły różnym dziełom miłości, jak szpitalom, hospicjom, szkołom i całej działalności kościelnego Caritas. A teraz podważa się prawo, by Kościół uzyskiwał w różnej formie choć częściową rekompensatę za zagarnięte dobra. Rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji Narodowej próbuje się osłabić rangę katechezy w polskiej szkole, przerzucając jej finansowanie na samorządy, a więc uważając, że ta forma wiedzy i wychowania jest drugiej kategorii, niekonieczna. A przecież formacji intelektualnej i duchowej młodego pokolenia Polek i Polaków nie może się prowadzić w próżni, odcinając ją od źródeł i od korzeni, z której wyrosła nasza kultura i cywilizacja. Niestety, czasem Kościołowi szkodzą ci, którzy choć są jego sługami uporczywie i nieodpowiedzialnie upowszechniają zdeformowany obraz wspólnoty, a zwłaszcza jej pasterzy. Bracia i siostry, Kościołem jesteście wy! Kościołem jesteśmy wszyscy. Tworzą go i wierni, i duszpasterze. Niech ataki, z jakimi się spotykamy, pogłębią nasze przywiązanie do Kościoła i niech mobilizują nas do jeszcze większej odpowiedzialności za jego stan, za jego świętość, za jego służbę człowiekowi, rodzinie i całemu społeczeństwu. Krzysztof Ziemiec w artykule Partyjne Rekolekcje ( Idziemy nr 16 z 15 kwietnia 2012) zwrócił uwagę, że trzeba spytać [ ] o polityków, którzy należą do Kościoła, a jest ich w sumie wielu. Czy swoim brakiem świadectwa wiary nie sprawili oni, że tak nikczemne słowa są możliwe w dyskursie politycznym? Dlaczego nasi chrześcijańscy politycy tak rzadko mówią o swojej wierze? Boją się? Wstydzą? Może nie chcą zniechęcać potencjalnych wyborców? W przedwojennej Polsce polityka i religia zawsze się przenikały. W Stanach Zjednoczonych jest tak do dziś. Tam jawny ateista właściwie nie miałby szans np. na fotel w Białym Domu. Barak Obama nie odwołuje się do religii tak wyraziście jak choćby jeden z jego rywali Rick Santorum. Ale podczas śniadania wielkanocnego w Chicago najpierw podziękował tym, którzy się za niego modlą szczególnie jeśli na niego nie głosowali a potem wygłosił mowę, która była niemal katechezą! Z przejęciem mówił, że Zmartwychwstanie Chrystusa daje mu siłę i pomagało nieraz przetrwać trudne momenty. Czy w związku z tym ktoś użyje wobec jego religijności takich prostackich określeń jak u nas?

9 W polityce europejskiej religia nie odgrywa aż tak dużej roli, ale bywają wyjątki. Nawet w tak zróżnicowanych religijnie krajach jak Wielka Brytania czy Niemcy, politycy od czasu do czasu głośno mówią o wierze i wartościach, które im przyświecają. Robi tak premier David Cameron i jego poprzednik Tony Blair, zwłaszcza od czasu, kiedy opuścił Downing Street. Potrafi coś przemycić Angela Merkei, nowy zaś prezydent RFN, były pastor Joachim Gauck, robi to całkiem jawnie. A u nas jakoś z tym słabo. Bo choć niektórzy nie boją się pokazać na Mszy czy na modlitwie w kościele, to jednak z czynami już gorzej. A przecież prymitywne zachowania lubelskiego przywódcy dowodzą, że trwa walka o wdarcie się do naszej duszy, przeoranie świadomości i zdewastowanie jej! Wartości, jakie uosabiał Chrystus, są dziś chyba ważniejsze niż kiedykolwiek. Czy chcemy, aby u steru naszych rządów stali barbarzyńcy? Aby partyjne zakazy udziału w modlitwie stały się faktem? By w przestrzeni publicznej, także podczas wielkich narodowych uroczystości, zabrakło miejsca dla duchownych? Może więc warto, aby politycy wznowili jednak wyjazdy na partyjne rekolekcje? Redakcja Czym jest towarzyszenie duchowe Chcę przez sam tytuł powiedzieć, że istota naszego życia chrześcijańskiego polega na trwaniu w przyjaźni z Bogiem, która wyraża się w naszej codziennej modlitwie, w refleksji nad nią, na rozeznawaniu poruszeń umysłu i serca, także szukaniu najbardziej trafnych odpowiedzi, egzystencjalnych decyzji, jakie budzą się w nas, kiedy patrzymy, słuchamy, odczuwamy, dotykamy kochającego i działającego w nas Boga. Pomoc w procesie duchowego wzrastania w relacji z Bogiem w historii judaizmu, a później Kościoła, różnie była nazywana. W czasach Jezusa takiej pomocy udzielał nauczyciel, mistrz, ten, kto dobrze opanował tę sztukę i mógł uczyć jej uczniów. Podobnymi tytułami nazywano Jezusa. Św. Paweł swoją posługę w odniesieniu do wspólnot, które zakładał, nazywa ojcostwem i macierzyństwem. Jest to pojęcie analogiczne, które odnosił do Boga, jako prawdziwego Ojca i Matki, ale także do roli naturalnego ojca i matki, którzy zrodzili i wychowują swoje dzieci. Św. Grzegorz z Nyssy (w traktacie O dziewictwie z 371 roku) nazywa takich ludzi przewodnikami i mistrzami, którzy uczą swoich uczniów, by z powodu swojej ignorancji nie zeszli z drogi prawej i nie weszli w ślepy zaułek błędów. Benedykt z Nursji ( 547) w swej Regule i praktyce życia akcentował tytuł Abba, opata, który na wzór ojca niebieskiego jest dla swej rodziny zakonnej ojcem i przewodnikiem oraz mistrzem duchowym w poszukiwaniu Boga, jako najwyższego Dobra. W tytule konferencji pojawia się określenie towarzyszenie/kierownictwo duchowe. Szukałem w wielu bardzo dobrych książkach z tego zakresu. Większość autorów używa terminu kierownictwo duchowe, niektórzy zaś towarzyszenie duchowe. Istotne jest nie samo pojęcie, ale praktyka, która tej posłudze towarzyszy. Ja używam na określenie tej posługi zamiennie obydwu terminów, czyli kierownictwo duchowe i towarzyszenie duchowe, chociaż bardziej odpowiada mi termin towarzyszenie duchowe. W dalszej części konferencji obydwa terminy staną się bardziej zrozumiałe, dzięki wyjaśnieniu, jak wyglądają w praktyce. W ostatnich latach wiele osób po odprawionych Ćwiczeniach Duchowych (dalej ĆD) św. Ignacego albo też po innych formach rekolekcji, zaczyna szukać jakiejś formy pomocy duchowej czy towarzyszenia duchowego, by kontynuować rozpoczęty na rekolekcjach proces zaprzyjaźniania się z Bogiem. Ma to niewątpliwie związek z pogłębionym doświadczeniem bliskiej relacji z Bogiem, jaka nawiązała się na modlitwie i w jakiej zasmakowali, z doświadczeniem rozeznawania duchowego. Kolejnym impulsem do szukania kierownictwa duchowego jest formacja w różnego rodzaju wspólnotach religijnych, powrót po latach do Kościoła i związane z nim pragnienie zmierzania pewnym krokiem ku Bogu, może to być wybór drogi życia, określenie misji swego życia czy doświadczenie kryzysu swej wiary. Jedni czynią ten krok, bo tak prowadzi ich Duch Święty, drudzy, bo zostali przez kogoś zachęceni np. przez spowiednika, przyjaciela. Każda z tych osób ma jakiś mniej lub bardziej precyzyjnie określony wzór posługi, o jaką się zwraca czy której poszukuje. Jeśli była na ĆD to ich nieodłączną częścią są rozmowy indywidualne prowadzone każdego dnia z prowadzącym rekolekcje, lub z inną osobą, która niekoniecznie musi być kapłanem. Często jest to siostra zakonna albo pan lub pani żyjąca w świecie, często będący małżonkami. Ta okoliczność pozwala od razu inaczej patrzeć na ewentualnych kandydatów do tej roli. Nie musi to być osoba duchowna, ksiądz. Może nią być też osoba, która odprawiła całość ĆD i ma doświadczenie w rozeznawaniu duchów, codziennie regularnie modli się, żyje w przyjaźni z Bogiem, ma kontemplatywne podejście do życia, korzysta też w swym życiu z posługi kierownictwa duchowego.

10 Św. Ignacy przez 14 lat udzielał ĆD nie będąc kapłanem. Bóg sam Go prowadził, sam mu się udzielał w mistycznych oświeceniach. Dla Ignacego to działanie Boga w nim było tak przemieniającym doświadczeniem, że stał się innym człowiekiem. Czuł też, że Bóg chce, by swoim doświadczeniem dzielił się z innymi, by w ten sposób pomagał duszom w rozwijaniu przyjaźni z Bogiem. Ignacy udzielając Ćwiczeń miał problemy z Inkwizycją, ale z zupełnie z innego powodu. Nie miał wykształcenia teologicznego. Inkwizycję interesowało jedno pytanie. Jeśli nie masz wykształcenia teologicznego, to skąd czerpiesz światło i inspirację dla swych Ćwiczeń? Gdyby Ignacy odpowiedział z wewnętrznego natchnienia czy oświecenia od Ducha Świętego, to zostałby zaliczony do sekty alumbrados, której przedstawiciele powoływali się na prowadzenie czy oświecenie od Ducha Świętego, odrzucając przy tym pośrednictwo Kościoła. Jak widać, jeszcze na początku XVI wieku trwałe było wspomnienie i praktyka ojców pustyni, którzy udzielali porad duchowych innym, nie będąc kapłanami. Udzielający Ćwiczeń i prowadzący rozmowy ma pamiętać, że jedynym dawcą i działającym w rekolekcjach jest Osoba Ducha Świętego. On jest najważniejszy. On przychodzi i działa na modlitwie i poza nią w rekolektancie. Właściwą rolą udzielającego jest umożliwiać, ukierunkowywać, uzdalniać do komunikacji z Bogiem, czynić bardziej wrażliwym na reakcję wszystkich zmysłów, pomagać w rozeznawania tych poruszeń serca i umysłu, które pochodzą od Ducha Świętego, a które od nas lub od szatana. Obserwować działające w czasie tych poruszeń duchy, obserwować rodzące się w rekolektancie spontaniczne reakcje na nie, obserwować odpowiedzi i działania, które pod ich wpływem rekolektant chce podjąć. Nie powinien przeszkadzać w działaniu Duchowi Świętemu ani też swoją osobą Go przesłaniać. Nie powinien mieć żadnych swych preferencji, nie narzucać rekolektantowi swoich pomysłów na jego życie. Ma rozeznawać, jak działa w nim Duch Święty. Udzielający Ćwiczeń ma inną rolę niż spowiednik. W pierwszych wskazówkach napisanych przez samego św. Ignacego o sposobie dawania Ćwiczeń ( ) tak się stwierdza: Lepiej jest, jeśli to możliwe, żeby wyspowiadał się u kogoś innego, a nie u tego, który mu daje Ćwiczenia (nr 4). Inna uwaga Ignacego pozwala lepiej zrozumieć różnicę obu tych ról:...jest rzeczą bardzo pożyteczną, aby dający Ćwiczenia, nie starając się zresztą wybadać i poznać myśli i grzechów odprawiającego Ćwiczenia, jednakże dobrze wiedział o różnych poruszeniach i myślach, które różne duchy mu podsuwają. Albowiem wedle większego lub mniejszego postępu będzie mógł dawać pewne stosowne dlań ćwiczenia duchowe, odpowiednie do potrzeb duszy doznającej takich właśnie poruszeń (ĆD 17). Kolejne wskazówki Ignacego pozwalają uchwycić inne jeszcze role, jakie pełni udzielający ĆD. Jest tym, który znając egzystencjalną sytuację rekolektanta, daje mu takie Słowo Boże na modlitwę, które jest odpowiedzią Boga na jego sytuację lub które będzie kontynuacją rozpoczętego procesu (ĆD 1). Dodaje mu odwagi w pokusach i odkrywa przed nim podstępy szatana (por. ĆD 7). Uczy go rozeznawać działanie duchów i dostosowuje swoje instrukcje do stopnia jego duchowego postępu (por. ĆD 6; 8; 9; 10). Pobudza do wielkoduszności (por. ĆD 12), ale przestrzega przed podejmowaniem nieprzemyślanych decyzji (por. ĆD 14), dopasowuje się do jego inteligencji, kultury, poziomu duchowego i moralnego (por. ĆD 18). Ignacy zawarł w wymienionych wskazówkach prawdziwe kompendium zasad towarzyszenia duchowego czy kierownictwa duchowego. Oczywiście ich stosowanie ma miejsce w konkretnym towarzyszeniu rekolektantowi odprawiającemu Ćwiczenia, ale zasady te mają walor powszechny. Na jakie aspekty zwraca uwagę udzielający ćwiczeń? Na wszystko, co dzieje się w relacji rekolektanta z Bogiem. Na jakie fragmenty słowa zwrócił on uwagę, co usłyszał, zrozumiał z mowy Boga, jakie poruszenia uczuć, serca to w nim wywołało, jakiej odpowiedzi chciał Bogu udzielić, do jakiego działania czuł zachętę. Człowiek, który uczestniczy w ĆD, staje się zdolny, do zwrócenia swojej uwagi na więź między sobą a Bogiem oraz do dania Bogu odpowiedzi, który wchodzi z nim w dialog, jako osoba. Staje się on także zdolnym do wzrastania w zażyłej więzi z Nim oraz do wcielania w życie konsekwencji, jakie wypływają z tej relacji. Ten typ towarzyszenia duchowego nie jest skoncentrowany na wyobrażeniach, na teorii, lecz na doświadczeniu typowo religijnym, jakim jest modlitwa, na doświadczeniu tajemniczego Kogoś, Kogo nazywamy Bogiem. Ponadto, doświadczenie to nie jest postrzegane jako odosobnione wydarzenie, ale jako wyraz ciągłej relacji, którą Bóg nawiązał z tym konkretnym rekolektantem. Udzielający ĆD towarzyszy rekolektantowi w jego relacji z Bogiem, umacniania w nim jedność z Bogiem, rozpoznaje wszystkie iluzje, przeszkody, pokusy, jakie mogą tej relacji zagrażać. A zatem chrześcijańskie towarzyszenie duchowe/kierownictwo duchowe definiujemy jako pomoc, której jeden chrześcijanin udziela drugiemu w jego niepowtarzalnej relacji z Panem. Duchowe towarzyszenie jest posługą w Kościele wobec pojedynczych osób albo grup lub wspólnot, która pozwala dojść do głosu całej rzeczywistości człowieka lub wspólnoty. Podstawową rzeczywistością wszystkich ludzi jest fakt bycia istotą stworzoną przez Boga i znajdującą się z Nim w stałej relacji. 10

11 Na tę rzeczywistość składa się cielesny i duchowy wymiar człowieka; także jego stosunek do siebie samego, do innych osób, do świata i do Boga. Duchowe towarzyszenie pomaga w: zwróceniu uwagi na objawiającego się Boga w mojej modlitwie i w życiu codziennym; zwróceniu uwagi na pojawiające się we mnie spontaniczne reakcje na obecność i działanie Boga; podjęciu decyzji czy w udzieleniu odpowiedzi na obecność i działanie Boga. Aby zauważyć obecność i działanie Boga w sobie, aby zauważyć w sobie spontaniczne reakcje na spotkanego Boga, aby udzielić Bogu odpowiedzi rekolektant musi nauczyć się kontemplatywnej postawy. Kontemplować oznacza tu patrzeć, przyglądać się i pozwalać komuś, czemuś na mnie oddziaływać. W kontemplatywnej postawie chodzi o przyzwolenie na zaistnienie we mnie tego, co zobaczyłem, usłyszałem, poczułem. Im człowiek jest bardziej kontemplatywny, tym bardziej odczuwa głębie tego, co na niego oddziałuje. Są dwie możliwe reakcje wobec zaistniałego faktu np. piękna zachodzącego słońca: przyglądam się, zachwycam i jako reakcja na to doświadczenie wychwalam Boga, dziękuje Mu za ten piękny dar Jego obecności w naturze; druga reakcja przyglądam się, zachwycam i po chwili myślę, co jeszcze tego wieczoru mam do zrobienia. Tylko pierwsza postawa zasługuje na miano postawy kontemplatywnej w ścisłym tego słowa znaczeniu. Istotne są trzy kroki: zdanie sobie sprawy z zaistniałego faktu czy z tego, co do mnie przemówiło. jak na to spontanicznie zareagowałem? jaką podjąłem decyzję? Co uczyniłem? Świadoma relacja zaczyna się wtedy, gdy decyduję się słuchać i przyglądać, co robi ktoś drugi. Po takim wyborze mogę swobodnie zadecydować, czy odpowiem, czy nie. Przez postawę kontemplatywną rozumiemy świadomą gotowość i pragnienie, aby patrzeć i słuchać Boga takiego, jakim chce On być dla mnie, oraz odpowiedzieć Mu. Mogę Go przyjąć takim lub odrzucić. W obydwu przypadkach daję odpowiedź. Kiedy rozpoczął się ten proces, człowiek ma pożywkę", aby rozpocząć kierownictwo duchowe. Jak można zauważyć, skoncentrowałem się prawie wyłącznie na modlitwie, jako właściwym przedmiocie towarzyszenia duchowego. Jednak nieodłącznym elementem obok modlitwy, jako miejsca pielęgnowania relacji z Bogiem, jest także umiejętność rozeznawania duchowego. Rozeznawanie jest sztuką odczytywania, w jakim kierunku prowadzą nas pragnienia serca, nasze spontaniczne reakcje na objawiającego się nam Boga. Jeśli chcemy, aby nasze działania były świadome i wolne, zgodne z naszym powołaniem, ze zdrowym rozsądkiem i sumieniem jest rzeczą konieczną nauczyć się odróżniać, skąd, z jakiego źródła one pochodzą. Mogą pochodzić od nas samych, otaczającego świata, Boga oraz złego ducha. Ogólna zasada jest następująca: zatrzymać to, co dobre, odrzucić, co złe (ĆD 313). Towarzysz duchowy zna i umie stosować nie tylko reguły o rozeznawaniu duchowym, ale także jest dla rekolektanta konkretnym, i na tyle, ile możliwe, obiektywnym i normatywnym znakiem obecności samego Kościoła. Częścią rekolekcji ignacjańskich są Reguły o trzymaniu jedności z Kościołem, o miłości do Niego. Rekolektant żyje w konkretnej wspólnocie Kościoła i poprzez posługę kierownika duchowego włącza się głębiej w jego budowanie. Chciałbym mocno podkreślić, że poprzez posługę kierownictwa konkretny człowiek korzystający z niego ma nie tylko rozwijać swoją relację z Bogiem, wzrastać w świętości, ale także bardziej rozeznawać dary otrzymane od Ducha Świętego i bardziej nimi służyć w Kościele. Kto nie ma takiego zamiaru, temu zarówno ĆD, jak i kierownictwo duchowe nie jest potrzebne. Ignacy był zdania, że tylko ci mogą być dopuszczeni do ćwiczeń, którzy rokują obfite owoce. To samo można odnieść do towarzyszenia duchowego. Na koniec jeszcze chcę powiedzieć o związku, lub jego braku, między towarzyszeniem duchowym a spowiedzią. W tradycji ignacjańskiej te dwie posługi są rozłączne, ale niewykluczające się. Pomiędzy posługą sakramentu pojednania i towarzyszeniem duchowym zachodzi dość zasadnicza różnica. Celem spowiedzi jest pojednanie człowieka z Bogiem. Posługę tę może spełniać jedynie i wyłącznie kapłan, który przez rozgrzeszenie udzielone grzesznikowi staje się znakiem miłosierdzia samego Boga. Słowa wyjaśnienia, zachęty ku wytrwaniu, pomoc w rozeznaniu materii grzechu oraz dawane rady, które towarzyszą spowiedzi, nie należą do jej istoty. Mogą one być, ale nie muszą. Jeśli spowiednik uzna za stosowne skierować takie słowa do spowiadającego się u niego penitenta to mogą one być traktowane jako minimalna forma towarzyszenia duchowego. Celem towarzyszenia duchowego jest bezpośrednia, indywidualna pomoc człowiekowi w jego dialogu z Bogiem, która nie wymaga święceń kapłańskich. Mogą ją pełnić zarówno kobiety, jak i mężczyźni przygotowani i posiadający odpowiednie doświadczenie modlitewne i duchowe. Ich posługa powinna być jednak w jakiejś formie zaaprobowana przez Kościół hierarchiczny. Jest to niezmiernie ważna i delikatna posługa, pełniona przez wieki w Kościele. Rozmowa, dialog, rozeznawanie w towarzyszeniu duchowym, mimo że w pierwszej kolejności nie dotyczy samego grzechu, to jednak bierze pod uwagę wszystkie przeszkody, pokusy, wady, przyzwyczajenia, słabe strony, niepełne, a nawet czasem demoniczne wyobrażenia, jakie penitent ma o Bogu. O. Zdzisław Wojciechowski SJ 11

12 Św. Jan Kanty profesor Świętym! Dwudziestego października wspominamy w Kościele św. Jana Kantego, profesora Akademii Krakowskiej. Jako naukowiec rozwijał nie tylko swój umysł, lecz posiadał także wrażliwe serce na ludzką niedolę. W wieku 23 lat rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał około 1421 roku. Po uzyskaniu tytułu magistra filozofii w 1418 roku, przez osiem lat uczył w Miechowie Święty Jan Kanty z wielkim talentem prowadził wykłady a także starał się wychowywać studentów, przede wszystkim przez osobisty przykład. Prowadził surowy tryb życia, często pościł i wiele się modlił. Można go było spotkać na ulicach Krakowa, jak szedł z tobołkiem ubrań przygotowanych dla potrzebujących. Dzisiejszy patron był niezwykle pracowity, przepisał ręcznie 28 tomów, w sumie piętnaście tysięcy stron! Wszelkie przeciwności znosił z wielką pogodą ducha. Był też gorliwym duszpasterzem, z wielką gorliwością głosił kazania, czerpiąc natchnienie z Pisma Świętego. Odznaczał się wielkim nabożeństwem do Męki Pańskiej. Papież Klemens XIII tak scharakteryzował jego postać: W jego słowach i postępowaniu nie było fałszu ani obłudy: co myślał, to i mówił. A gdy spostrzegł, że jego słowa, choć słuszne, wzbudzały niekiedy niezadowolenie, wtedy przed przystąpieniem do ołtarza usilnie prosił o wybaczenie, choć winy nie było po jego stronie. Codziennie po ukończeniu swoich zajęć udawał się z Akademii prosto do kościoła, gdzie się długo modlił i adorował Chrystusa utajonego w Najświętszym Sakramencie. Tak więc zawsze Boga tylko miał w sercu i na ustach. O. Marek Wójtowicz SJ Formy modlitwy w szkole klasztornej, prowadzonej przez Bożogrobców. W 1429 roku powrócił do Krakowa obejmując katedrę filozofii, a następnie, po odpowiednim przygotowaniu, prowadził również wykłady z teologii. W 1450 roku odbył pielgrzymkę do Rzymu. Do historii przeszedł jako człowiek bardzo miłosierny i łagodny. Po zajęciach dydaktycznych odwiedzał chorych, organizował pomoc niezamożnym żakom, uczył ich wzajemnej solidarności. Jego przykład pociągał studentów do większej aktywności w społeczności akademickiej. W Katechiźmie Kościoła Katolickiego ( ) czytamy m.in., że Kościół zachęca wiernych do regularnej modlitwy: modlitw codziennych, Liturgii Godzin, niedzielnej Eucharystii, świąt roku liturgicznego. Tradycja chrześcijańska obejmuje trzy główne formy życia modlitwy: modlitwę ustną, rozmyślanie i kontemplację. Skupienie serca jest ich wspólną cechą. Modlitwa ustna, oparta na zjednoczeniu ciała i ducha w naturze ludzkiej, włącza ciało w modlitwę wewnętrzną serca, za przykładem Chrystusa modlącego się do swojego Ojca i uczącego swoich uczniów modlitwy Ojcze nasz. Jest ona przede wszystkim modlitwą tłumów. Rozmyślanie jest modlitewnym poszukiwaniem, które pobudza myśl, wyobraźnię, uczucie, pragnienie. Jego celem jest przyswojenie sobie w wierze rozważanego przedmiotu, odniesienie do rzeczywistości naszego życia. Rozmyślanie pobudza myśl, wyobraźnię i pragnienie. Chrześcijanie powinni dążyć do rozmyślania w sposób regularny. 12

13 W opacowaniach, licznych publikacjiach i katechezach zamiast rozmyślania używa się terminologii medytacja. A medytacja jest rozmyślaniem nad Słowem Bożym gdzie decydującą rolę pełni umysł. Zastanawiamy się, szukamy, znajdujemy, żeby lepiej poznać a przez to spotkać na naszej drodze Boga. Poprzez medytację dochodzimy do kontemplacji, o której można powiedzieć najkrócej to odpoczynek, to bycie i trwanie przy Bogu. Katechizm Kościoła Katolickiego rozwija to pojęcie mówiąc, iż kontemplacja jest: prostą formą wyrażenia tajemnicy modlitwy. Jest spojrzeniem wiary utkwionym w Jezusie, słuchaniem słowa Bożego, milczącą miłością. Urzeczywistnia ona zjednoczenie z modlitwą Chrystusa w takim stopniu, w jakim pozwala nam uczestniczyć w Jego Misterium. Jest ona darem, łaską; nie można przyjąć jej inaczej jak tylko w pokorze i ubóstwie, związkiem przymierza ustanowionym przez Boga w głębi naszego bytu i jest także najbardziej intensywnym czasem modlitwy. W niej Ojciec sprawia w nas przez Ducha swego wzmocnienie siły wewnętrznego człowieka, by Chrystus zamieszkał przez wiarę w naszych sercach i abyśmy zostali wkorzenieni i ugruntowani w miłości (Ef 3,16-17), spojrzeniem wiary utkwionym w Jezusa Chrystusa. Ta uwaga zwrócona na Niego jest wyrzeczeniem się własnego ja. Jego spojrzenie oczyszcza serce. Światło spojrzenia Jezusa oświeca oczy naszego serca; uczy nas widzieć wszystko w świetle Jego prawdy i Jego współczucia dla wszystkich ludzi, słuchaniem słowa Bożego. Słuchanie to, dalekie od bierności, jest posłuszeństwem wiary, bezwarunkowym przyjęciem go przez sługę i miłującym przylgnięciem dziecka. Uczestniczy ono w tak Syna, który stał się Sługą, i w Fiat Jego pokornej Służebnicy, milczeniem, symbolem świata, który nadchodzi lub milczącą miłością a także zjednoczeniem z modlitwą Jezusa w takim stopniu, w jakim pozwala uczestniczyć w Jego misterium. Misterium Chrystusa jest sprawowane przez Kościół w Eucharystii, a Duch Święty ożywia je w kontemplacji, aby zostało ukazane przez czynną miłość, komunią miłości przynoszącą Życie dla wielu w takiej mierze, w jakiej jest ona zgodą na trwanie w nocy wiary. Paschalna Noc Zmartwychwstania przechodzi przez noc agonii i grobu. Są to trzy szczególne chwile Godziny Jezusa, które Jego Duch (a nie słabe ciało ) ożywia w kontemplacji. Trzeba zgodzić się, by czuwać z Nim jedną godzinę. O. Waldemar Borzyszkowski SJ proboszcz Rok 2012 rokiem Janusza Korczaka Szesnastego września 2011 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej jednogłośnie przyjął uchwałę o ogłoszeniu roku 2012 Rokiem ks. Piotra Skargi SJ, Ignacego Kraszewskiego i Janusza Korczaka. W numerze styczniowo-lutowym naszego Biuletynu pisaliśmy o ks. Piotrze Skardze SJ. Teraz przybliżamy postać Starego Doktora, która jest powszechnie znana. Był prekursorem walki o prawa dziecka, twórcą nowoczesnego antyautorytarnego systemu wychowania, opartego na różnych formach dziecięcego samorządu, lekarzem z wykształcenia i zawodu, pisarzem, wychowawcą i pedagogiem z powołania. Jego wybór, aby towarzyszyć wychowankom w drodze na śmierć, świadczy o wielkości tego człowieka. Przedstawimy garść informacji o nim, zaczerpniętych z książki ks. prof. dr hab. Janusza Tarnowskiego pt.: Janusz Korczak dzisiaj. ATK. Warszawa Nie możemy padać dokładnych dat urodzenia i śmierci Starego Doktora. Wiadomo, że urodził się 22 lipca, ale czy miało to miejsce w 1878, czy 1879 roku, tego nie wiedział nawet sam Korczak. Ojciec, zamożny adwokat żydowski, przez wiele lat nie zatroszczył się bowiem, aby synowi wyrobić świadectwo urodzenia. Data śmierci Korczaka pozostaje też niewiadoma, ostatni raz widziano go na Umschlagplatzu 6 sierpnia 1942 roku został wtłoczony wraz z personelem Domu Sierot do bydlęcych wagonów i wywieziony z Warszawy. Właściwe imię i nazwisko Starego Doktora brzmiało: Henryk Goldszmit. Gdy miał 20 lat, podpisał pracę napisaną na konkurs literacki pseudonimem Janasz Korczak, zecer omyłkowo wydrukował Janusz zamiast Janasz. To podwójne nazwisko stało się jakby uzewnętrznieniem dwu narodowości, do których odczuwał przynależność: żydowskiej i polskiej. Zajmował się dziećmi żydowskimi w Domu Sierot przy ul. Krochmalnej, a sierotami polskimi w Naszym Domu na Bielanach. Opisał swą pracę na koloniach dla dzieci żydowskich w książce: Mośki, Joski i Srule i polskich w opowiadaniu: Józki, Jaśki i Franki. Miał też Korczak dwie ojczyzny: Polskę i Palestynę. Gdy czuł się odepchnięty, niepotrzebny w Warszawie, marzył o wyjeździe, może nawet na stałe do Erec Izrael. Był tam dwa razy w latach 1934 i 1936, czuł się jednak w Palestynie obco. Nie znał języka i wciąż tęsknił do swego uko- 13

14 chanego miasta nad Wisłą. Gdy w roku 1939 wybuchła wojna, każe sobie Korczak uszyć mundur oficera polskiego u krawca na Nowym Świecie za 300 zł, co było wtedy niebagatelną sumą. Miał prawo do rangi oficerskiej brał przecież udział jako lekarz w wojnie japońsko rosyjskiej na Dalekim Wschodzie (w latach ) oraz podczas pierwszej wojny światowej. Tak więc, mimo podeszłego wieku, pragnął służyć swej polskiej ojczyźnie. W tym mundurze oficerskim chodził dłuższy czas nawet po wejściu okupanta, narażając się na niejedną przykrość. Jeszcze w 1940 roku założył mundur i poszedł do niemieckiej jednostki wojskowej w Wawrze-Gocławku. Prosił o leki: jodynę, bandaże, maść przeciw świerzbowi itp. Spotkał się z odmową. Otrzymał pomoc od sióstr zakonnych z sąsiedniego klasztoru. Równocześnie w pełni solidaryzował się z Żydami, dobrowolnie idąc do getta i trwając tam aż do końca. Można powiedzieć, że czuł się w pełni zarówno Polakiem, jak i Żydem. Sprawa zawodu Korczaka jest skomplikowana, bo w grę wchodzą aż trzy jego rodzaje, mianowicie: lekarz, pisarz, pedagog. Chyba raczej trzeba je określić jako powołania. Chronologicznie pierwsza doszła do głosu jego pasja pisarska. Debiutował jako18-letni uczeń VI-tej klasy gimnazjum, współpracował z tygodnikiem satyrycznym Kolce. W roku 1899 otrzymał zaszczytne odznaczenie za sztukę Którędy?, zgłoszoną na konkurs literacki. Pierwszą powieścią, jaką opublikował były Dzieci ulicy (rok 1901), a następną, z elementami autobiograficznymi: Dziecko salonu (rok 1906). Porzucił jednak karierę pisarską, wyznaje: I tak nie będę literatem tylko lekarzem. Literatura to sława, a medycyna to czyny. Po siedmiu latach studiów, w 1905 roku, zastał lekarzem-pediatrą. Odżyło jednak z całą siłą dawne umiłowanie Starego Doktora: pedagogika. Już bowiem matka młodziutkiego Henryka uważała, że jest on bez ambicji, bo nie wstydzi się zabawy z malcami i dziećmi stróża. Wciągnęły go w wir pracy wychowawczej kolonie letnie dla dzieci żydowskich i polskich, ale przełomowy moment przyszedł znacznie później. Pewnego dnia znalazł się w sierocińcu na wieczorku poświęcanym Marii Konopnickiej. Słuchając recytowanych wierszyków, spoglądał w ufne oczy dzieci i nie mógł oprzeć się pragnieniu, by na zawsze być z nimi razem. Od 1912 roku związał Stary Doktor swoje życie z warszawskim Domem Sierot przy ul. Krochmalnej. Dzięki inspiracjom pedagogicznym jego talent pisarski rozwinął się wspaniale. Jako dyrektor Domu Dziecka, Korczak dalej pełnił funkcję lekarza: badał i osobiście mierzył oraz ważył dzieci regularnie, zapisywał starannie wyniki, wykreślał diagramy rozwoju fizycznego swoich wychowanków. Przez dłuższy czas trapiły go jednak wyrzuty sumienia wskutek dokonanej ucieczki od chorych dzieci ze szpitala, pisze: Przez całą resztę lat towarzyszy mi przykre poczucie, że zdezerterowałem, zdradziłem dziecko chore, medycynę i szpital. Uniosła mnie fałszywa ambicja: lekarz i rzeźbiarz duszy dziecięcej. Duszy. Ni mniej, ni więcej. W tym wyznaniu winy jest więc także i wytłumaczenie: Korczakowi nie wystarczał przelotny kontakt z dzieckiem ograniczony do jego choroby, chciał on ogarnąć całą cielesno-duchawą osobowość dziecka, i to na czas jak najdłuższy. Jako wykładowca w Warszawskim Instytucie Pedagogiki Specjalnej prowadził Korczak zajęcia dla studentów w gabinecie rentgenologicznym. Przyprowadził małego chłopca. Słuchacze zobaczyli na ekranie, jak gwałtownie bije serce wylęknionego dziecka. Powiedział do zebranych głosem cichym i wzruszanym, że powinni zapamiętać, jak wygląda dziecięce serce, gdy gniewamy się na małego człowieka lub chcemy go karać uniesieni gniewem. Korczak nie miał właściwie żadnego fachowego przygotowania do pracy pedagogicznej, ukończył studia medyczne. Był więc samoukiem, stał się jednak źródłem natchnienia dla wychowawców wielu krajów świata po dzień dzisiejszy. 14

15 Właściwie Korczak nie był z zawodu ani pisarzem, ani pedagogiem, lecz jedynie lekarzem. Swego przygotowania zawodowego nie ograniczył jednak do ukończenia studiów medycznych na Uniwersytecie Warszawskim. Uzupełniał bowiem swą wiedzę fachową w trzech stolicach świata: w Berlinie, Paryżu i Londynie. Obowiązki lekarskie wypełniał w sposób sobie jedynie właściwy, szedł niechętnie do ludzi zamożnych, wiedząc, że rozpieszczają swoje dzieci, biedny proletariat natomiast miejski był u niego na pierwszym planie. Dzieci biedaków nie tylko leczył bezpłatnie, ale zostawiał jeszcze pieniądze na lekarstwa. Od bogatych natomiast domagał się wysokich honorariów. Podjął też decyzję, której wierny był przez całe życie, pozostał samotny: Wybrałem ideę służenia dziecku i jego sprawie pisał. Sprawa wyznania Janusza Korczaka to jeszcze bardziej skomplikowany dylemat. W getcie studiował zarówno Talmud, jak i mszał rzymski. Chociaż bardzo bliski mozaizmowi i chrześcijaństwu, nie Rzeźba Janusza Korczaka w Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach był ani katolikiem, ani chrześcijaninem, ani wyznawcą religii mojżeszowej... Był ponad wszelkim wyznaniem. Korczak na pewno był człowiekiem religijnym. Czy był wierzącym? Trudno dać na ta pytanie jednoznaczną odpowiedź. Wiele wypowiedzi oraz faktów z jego życia świadczy o wielkim szacunku, z jakim odnosił się do wiary, a także stanowi jego własne, pośrednie lub bezpośrednie wyznanie. W Domu Sierot dzieci zwracały się do Boga trzy razy dziennie sławami modlitwy, ułożonej przez Starego Doktora, zaczynającej się od słów: Błogosławionyś Ty, wiekuisty Boże nasz. W projekcie budowy Naszego Domu na Bielanach chciał umieścić kaplicę. Stary Doktór bowiem uważał, że dziecko, zwłaszcza sierota, potrzebuje intymnego, osobistego dialogu z Bogiem i miejsca, gdzie mógłby wypłakać się i uciszyć. Jego zdaniem, nie można bez odniesienia się do Boga przedstawiać dzieciom tajemnic świata, życia i śmierci. Świadczą o tym również modlitwy, rozsiane obficie w pismach Starego Doktora. Na zakończenie wypada przytoczyć opis następującego zdarzenia. Oto Stanisław Krupka, wójt z Wawra, gdzie żydowskie dzieci spędzały ostatnie wakacje w 1940 roku, radzi Korczakowi, aby uciekł przed zamknięciem w murach getta. Taką od Korczaka otrzymuje odpowiedź: Niestety, panie wójcie Krupka, trzeba dać pokrycie na to, co w ciągu mego życia wyznawałem i głosiłem, to jest wierności dziecku człowiekowi. Redakcja Modlitwa Janusza Korczaka Znużony jestem i senny. Wzrok mój przyćmiony, a grzbiet pochylony pod ciężarem wielkiego obowiązku. A jednak prośbę serdeczną zaniosę, o Boże. A jednak klejnot posiadam, którego nie chcę powierzyć bratu człowiekowi. Obawiam się, że człowiek nie zrozumie ani nie odczuje, zlekceważy, wyśmieje. Jeśli jestem szarą pokorą wobec Ciebie, Panie, to w prośbie mej stoję przed Tobą jako płomienne żądanie. Jeśli szepcę cicho, to prośbę wygłaszam głosem nieugiętej woli Daj dzieciom dobrą dolę, daj wysiłkom ich pomoc, ich trudom błogosławieństwo. Nie najłatwiejszą prowadź ich drogą, ale najpiękniejszą. A jako prośby mej zadatek przyjm jedyny mój klejnot: smutek. Smutek i pracę. Janusz Korczak, 27 kwietnia 1920 roku 15

16 Kardynał Adam Kozłowiecki Pisaliśmy już o kardynale Adamie Kozłowieckim w numerze 12/2011 naszego pisma. Przypominamy go ponownie w związku z wystawą jemu poświęconą, którą mieliśmy możność obejrzeć w naszym Sanktuarium. Zatytułowano ją: Z otwartymi dłońmi. Była prezentowana już w Sejmie RP, w Dachau miejscu kaźni Kardynała oraz jest w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Poprzedziła ją tam konferencja na temat życia i pracy misjonarza Afryki. Fot. M. Gliński Fot. M. Gliński Adam Kozłowiecki urodził się w 1911 roku. W latach uczęszczał do znanego Zakładu Naukowo-Wychowawczego św. Józefa w Chyrowie, prowadzonego przez jezuitów, a następnie kształcił się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu ( ). Do zakonu jezuitów wstąpił 30 lipca 1929 roku, kształcił się w nowicjacie w Brzozowie, następnie studiował na zakonnym Wydziale Filozoficznym w Krakowie ( ) i na Wydziale Teologicznym Bobolanum w Lublinie ( ). W latach studiował filozofię i teologię w Krakowie i Lublinie. Święcenia kapłańskie przyjął w czerwcu 1937 roku w Lublinie, ale śluby zakonne złożył dopiero w 1945 roku w Rzymie. Znalazł się tam zaraz po wojnie, wyzwolony z obozu w Dachau przez wojska amerykańskie. Wybuch II wojny światowej zastał go w Chyrowie był w grupie księży, przeznaczonych do pogotowia kapłańskiego. Wielu rannym udzielił pomocy, słuchał spowiedzi, czuł się porażony ludzkim cierpieniem. Już 9 września z grupą kleryków, na polecenie rektora, udał się do Krakowa. I tu już w pierwszych dniach października został aresztowany przez gestapo. Po kilkumiesięcznym pobycie w więzieniu na Montelupich w Krakowie, w czerwcu 1940 roku został wywieziony do Oświęcimia, był jednym z pierwszych więźniów Auschwitz, o czym świadczy jego niski numer obozowy Jako kapłan pracował w karnej kompanii. Razem z innymi księżmi i Żydami ciągnął ogromny walec do ubijania alejek obozowych. Po latach tak opisuje swoje przeżycia: Wiara w Boga i w ostateczną Bożą sprawiedliwość krzepi mnie i nadaje sens mojej udręce oraz broni mnie przed rozpaczą. Kilkakrotnie został dotkliwie pobity chorował. Po pół roku, w grudniu 1940 roku, został wywieziony do Dachau, który w okupowanej Europie był głównym ośrodkiem eksterminacji duchowieństwa, ze szczególnym okrucieństwem wobec polskich kapłanów, których więziono tu w liczbie ponad tysięcy. Sadystyczne wymagania dotyczące higieny doprowadzonej do absurdu, były pretekstem do znęcania się nad więźniami. Wczesną wiosną, w przenikliwym chłodzie, pracował przy uprawie roślin. W 1942 roku dostał się do pracy w stolarni i przeniesiono go wraz z grupą księży do bloku zajmowanego przez świeckich co oznaczało poprawę losu w porównaniu z blokami przeznaczonymi dla księży. Ksiądz Adam zachowywał pogodę ducha, do współwięźniów odnosił się życzliwie, był lubiany. W Dachau na skutek wstawiennictwa Stolicy Apostolskiej od stycznia do września 1941 roku, istniała możliwość odprawiania Mszy świętej w kaplicy na terenie obozu. Ksiądz Adam odczytuje to jako cud potęgi Bożej nad mocami ciemności, i z wielkim wzruszeniem uczestniczy w Najświętszej Ofierze w tym przybytku bluźnierstwa, przekleństwa i nienawiści. Niestety, we wrzeniu 1941 roku przywileje zniesiono, a kilka dni później wszystkich księży zaczęto dręczyć z niebywałą zaciętością. W kwietniu 1945 roku obóz w Dachau został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Ksiądz Adam wówczas czynnie sprzeciwiał się aktom odwetu na esesmanach. Po dwóch miesiącach znalazł się w domu zakonnym jezuitów w Pullach. Tęsk- 16

17 nił za Polską, ale nie zdecydował się wracać. Po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski w 1970 roku, stając się natychmiast obiektem zainteresowania służb bezpieczeństwa PRL. Po krótkim pobycie w Rzymie, wyjechał na własną prośbę wraz z innymi księżmi na misję jezuicką do Północnej Rodezji (obecnie Zambia). Zorganizował dom zakonny oraz szkolnictwo katolickie w regionie Kasisi. Od 1950 pełnił funkcję administratora apostolskiego wikariatu apostolskiego Lusace, a 4 czerwca 1955 został mianowany biskupem tytularnym Diospolis Inferior i wikariuszem apostolskim Lusaki. Kiedy misja ta została podniesiona do rangi wikariatu apostolskiego, został mianowany administratorem apostolskim, a w 1955 roku przyjął sakrę biskupią. W 1959 roku Jan XXIII mianował go pierwszym arcybiskupem Lusaki. Odegrał też dużą rolę w okresie uzyskiwania przez Zambię pełnej suwerenności, którą uzyskała 24 października 1964 roku. Zazaangażowanie w walce o niepodległość Zambii oraz poszanowania praw człowieka w tym kraju 25 lipca 2007 roku odebrał w Mpunde doktorat honoris causa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego za wieloletnią pracę misyjną na kontynencie afrykańskim. Ten tytuł uzyskał również na Katolickim Uniwersytecie Wschodniej Afryki w Nairobi. Brał udział w obradach Soboru Watykańskiego II a także w sesjach Światowego Synodu Biskupów w Watykanie. Dobrowolnie zrezygnował z obowiązków arcybiskupa Lusaki, aby umożliwić przejęcie tego stanowiska przez rodowitego Zambijczyka. Od tego czasu działał na misjach jako duszpasterz, pełniąc posługę proboszcza w wielu parafiach Zambii przez 21 lat. Pełnił także funkcję przewodniczącego Papieskich Dzieł Misyjnych w Zambii ( ). Nominacja kardynalska nastąpiła w roku 1998, Fot. M. Gliński miał już wtedy 87 lat. Mieszkańcy parafii rodzinnej w Majdanie Królewskim byli dumni ze swego Kardynała i 26 marca 2008 roku powołali Fundację im. Księdza Kardynała Adama Kozłowieckiego Serce bez granic. Celem fundacji jest rekonstrukcja pałacu Kozłowieckich w Hucie Komorowskiej oraz utworzenie Diecezjalnego Centrum Misyjnego o charakterze formacyjno-edukacyjnym. W tym roku z okazji stulecia urodzin odbyło się w Hucie Komorowskiej uroczyste otwarcie Muzeum im. Kardynała Adama Kozłowieckiego. Fundacja wydała okolicznościowy medal, który wybito w Mennicy Polskiej. Z tej też okazji Poczta Polska wydała okolicznościowy znaczek i kopertę z portretem kardynała. Od 2008 roku Fundacja organizuje konferencje naukowe i wystawy oraz aktywnie wspiera działalność misyjną Kościoła. W 1997 roku, w 60-lecie swoich święceń kapłańskich koncelebrował z Janem Pawłem II Mszę świętą w Legnicy. Zmarł w Lusace 28 września 2007 roku w wieku 96 lat i tam został pochowany. Oprócz wspomnień obozowych pt. Ucisk i utrapienie. Pamiętnik więźnia oraz Moja Afryka i Moje Chingombe (rok 1998) kardynał Adam Kozłowieki publikował artykuły w Tygodniku Powszechnym, ogłaszał listy pasterskie, prowadził pogodną i z właściwym dla siebie poczuciem humoru korespondencję z księżmi byłymi więźniami obozów koncentracyjnych. Został odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi, a przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Posiadał również Order Legii Honorowej nadany mu za dokonania całego życia. Adam Kozłowiecki był kapłanem, który swoim całym życiem służył Bogu i ludziom. Jeszcze w obozach w Auschwitz i Dachau stwierdził, iż należy umożliwić księżom poświecenie się wyłącznie tylko pracy kapłańskiej, a nie innym zajęciom. Uważał, że Praca kapłańska i praca zawodowa pochłaniają przecież, a przynajmniej powinny pochłaniać całego człowieka. I jeżeli ksiądz jest naprawdę gorliwym kapłanem, wówczas nie będzie miał czasu na inne zajęcia. Przeciwnie, jeśli będzie dobrym pracownikiem w jakimś innym zawodzie, nie potrafi być równocześnie dobrym kapłanem oddanym całkowicie swemu powołaniu kapłańskiemu. Maria Rzeźnicka 17

18 Czym jest Niebo? Odpowiedź na pytanie o niebo jest ważna nie tylko dla dzieci, które często stawiają rodzicom kłopotliwe pytania, ale dla każdego z nas. I to co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze ze względu na właściwe zrozumienie tajemnicy Chrysusowego Wniebowstąpienia, którą właśnie świętujemy. Żeby nas nie ogarnęła niepotrzebna żałoba. A po drugie, żebyśmy nie popełnili błędu uczniów Chrystusa, o którym wspomina początek Dziejów Apostolskich. Chodzi o to, że jako chrześcijanie powinniśmy niebem żyć, a nie tylko się w nie gapić. Czym zatem jest niebo? Z pewnością nie miejscem w przestworzach. Ani efektem świetlnym na warstwie ozonu. Znany niemiecki teolog Ferdinand Krenzer napisał trochę poetycko, że to Bóg osiągnięty jest niebem, upragniony jest czyśćcem, a utracony piekłem. Niebo jest więc tam, gdzie jest Bóg i gdzie człowiek cieszy się pełnią Jego obecności. Niebo to Ktoś, a nie gdzieś. Kiedy więc mówimy o Wniebowstąpieniu Chrystusa, to bynajmniej nie mamy na myśli żadnego rozstania z Nim. Bo od Boga może nas oddzielić tylko grzech. Chrystusowe Wniebowstąpienie zaś nie jest odejściem, gdyż On sam zapewniał, że pozostaje z nami przez wszystkie dni aż do skończenia świata. Jest przeto Wniebowstąpienie jedynie odejściem Jezusa od takiej obecności wśród nas, która łączyła się z ograniczeniami ludzkiego bytowania. To dzięki Wniebowstąpieniu Chrystus jest bliżej nas, niż gdyby pozostał do dzisiaj w Izraelu albo nawet i w Rzymie. Wtedy, aby się z nim spotkać, trzeba by organizować specjalne pielgrzymki i czekać na audiencję. To dzięki Wniebowstąpieniu Pan Jezus nie ma wyznaczonych godzin na pracę i na odpoczynek, może wysłuchiwać jednocześnie modlitw milionów ludzi i może być obecny równocześnie w tysiącach kościołów na świecie, gdzie akurat ludzie gromadzą się w Jego Imię. Dzięki temu możemy żegnać wychodzącego z domu słowami: Idź z Bogiem i usłyszeć w odpowiedzi: Zostańcie z Bogiem, i nie ma w tym żadnej sprzeczności. Niebem trzeba żyć już tu na ziemi, bo trzeba żyć bliskością Syna Bożego na co dzień, jak żyła Najświętsza Maryja Panna. Żyć niebem to mieć Chrystusa za domownika, a nawet więcej: nosić Go w swoim sercu, słuchać Go w sumieniu i szukać okazji do pełnienia Jego woli. Takie życie niebem, jako bliskością Boga, kończy się wniebowzięciem człowieka. Może mniej cudownym niż w przypadku Maryi, ale przecież nie mniej uszczęśliwiającym. ks. Henryk Zieliński Na pielgrzymim szlaku Norwegia Fot. M. Gliński Norwegia należy do tych krajów, o których się mówi, że przyroda jest tam najpiękniejsza na świecie. Zawdzięcza to niezwykłemu połączeniu wysokich gór, wody oraz wspaniałej roślinności. Wybrzeże poprzecinane jest licznymi fiordami, urozmaica je tysiące wysp o bardzo zróżnicowanej powierzchni. Fiordy wrzynają się w ląd na dziesiątki kilometrów, są często wąskie, ograniczone wysokimi, stromymi ścianami. Skały, zieleń i liczne, czasem potężne wodospady, przeglądają się w krystalicznej wodzie. Białe czapy śniegu wieńczą szczyty otaczających gór. Dzięki ciepłemu prądowi północnoatlantyckiemu Golfsztrom, zimą powietrze przy zachodnim wybrzeżu Norwegii jest o ponad 22 0 C cieplejsze niż na podobnych szerokościach geograficznych. Ma to olbrzymi wpływ na klimat. Osiedla składają się z malowniczych, kolorowych domków, usadowionych w rozkwieconych ogródkach bez płotów i parkanów. Czyste powietrze, wspaniałe drogi, tunele. Komunikacja autobusowa, promowa, wodna, kolejowa i lotnicza działają sprawnie i precyzyjnie. Podróże można dokładnie zaplanować dzięki internetowi. Ludzie mili i uprzejmi. Ceny, niestety, dość wysokie. W czasie I wojny światowej Norwegia zachowała neutralność. Próbowała pozostać neutralna również podczas II wojny światowej, jednak przystąpiła do antyhitlerowskiej koalicji po zaatakowaniu jej przez wojska niemieckie 9 kwietnia 1940 roku. Niemcy skierowali tu na roboty około 2500 jeńców polskich z kampanii wrześniowej 1939 roku oraz kilka tysięcy robotników przymusowych. 18

19 W 1949 roku Norwegia przystąpiła do NATO. W sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyły się dwa referenda, zakończone niewielką przewagą przeciwników członkostwa w Unii, w związku z odkryciem pod dnem Morza Północnego złóż ropy naftowej i gazu. Norwegia należy do najbogatszych krajów świata, liczy tylko około pięciu milionów mieszkańców. Zachowane do dziś drewniane kościoły typu stavkirke, stanowiące dziedzictwo architektoniczne o światowym znaczeniu, są świadectwem wiary Norwegów sprzed niemal ośmiuset lat. Kiedyś było ich ponad tysiąc, do dziś przetrwało 28. Są one zdobione elementami dekoracyjnymi ze splecionymi smokami, symbolami często uważanymi za przedchrześcijańskie motywy wikingów. Przepięknie rzeźbione są również drewniane drzwi i szczyty tych kościołów. Niestety, obecnie, w kraju zlaicyzowanym, większość mieszkańców, nawet jeśli są członkami Kościoła państwowego, traktują religię jako sprawę prywatną a niedziele spędzają wypoczywając, często na łonie natury. Ocenia się, że mniej niż 5% wiernych uczestniczy w nabożeństwach niedzielnych, które nie wszędzie są odprawiane ze względu na znaczne odległości. Przybyszów z Polski dziwi i smuci brak kapliczek i świątków przy drogach na szczęście piękna przyroda powoduje, że i bez nich myśl biegnie do Boga. Chrześcijaństwo w Norwegii. Początki chrześcijaństwa sięgają 923 roku. Pierwszymi apostołami byli norwescy królowie: Haakon I i Olaf I. Początkowo biskupi rezydowali w Bremie lub Hamburgu. Kościelna archidiecezja norweska została utworzona w Nidaros w 1032 roku, a w 1070 roku przeniesiono siedzibę do Bergen. W 1537 roku został wprowadzony luteranizm przez króla Danii i Norwegii, który ogłosił się głową Kościoła. Kościół katolicki w na tym terenie był przez stulecia dyskryminowany. Aż do 1843 roku obowiązywał zakaz wiary katolickiej. Ścisła więź pomiędzy państwem a Kościołem przetrwała do Fot. M. Gliński Fot. M. Gliński dziś 86% społeczeństwa należy do Kościoła Norweskiego, który jest państwowym Kościołem protestanckim (ewangelicko-augsburski, luterański). Po roku 2013 przewiduje się zmiany w relacji między Kościołem Norweskim a państwem. Jednak zmiany te wymagają zmiany konstytucji. Duże kontrowersje w społeczeństwie wzbudził fakt umożliwienia w 1961 roku dostępu kobietom do stanu duchownego, a nawet do urzędu biskupiego. W Norwegii zagwarantowana jest wolność wyznania, jednak każdy obywatel musi zarejestrować się w wybranym kościele, w przeciwnym razie zostanie przypisany do luterańskiego Kościoła państwowego. Do rejestracji potrzebny jest tak zwany numer ewidencyjny (personnummer). Należy posługiwać się nim również przy legalnym zatrudnianiu w Norwegii i płaceniu podatku, korzystaniu ze służby zdrowia, banku, szkoły, telefonu komórkowego itd. Rejestracja powoduje, że podatek kościelny jest przekazywany także na rzecz Kościoła katolickiego. Natomiast bez rejestracji automatycznie otrzymuje go państwowy Kościół luterański. Kościół katolicki. Od drugiej połowy XIX wieku zaczęli przyjeżdżać do Norwegii księża i zakonnicy z Europy, głównie z Niemiec i Holandii. Po II wojnie światowej wielu Norwegów utożsamiało katolicyzm z cudzoziemcami i odnosiło się do nich niechętnie. Zaangażowanie żeńskich zgromadzeń zakonnych w szpitalach i szkołach oraz stanowisko Kościoła w latach II wojny światowej przyczyniło się do przełamania nastawienia antykatoli- 19

20 Fot. M. Gliński ckiego. W 1986 roku Norwegia nawiązała stosunki dyplomatyczne z Watykanem, a w 1989 był tu z wizytą duszpasterską Jan Paweł II. Ale katolików jest tylko około 140 tysięcy, co stanowi około 1% ludności (dane z 2005 roku), mniej niż wyznawców islamu czy zielonoświątkowców. Kościół katolicki w Norwegii składa się z trzech diecezji: Oslo, Trondheim i Tromsř ze Spitzbergenem. Formalnie tylko Oslo jest diecezją, pozostałe dwie to tzw. administracje apostolskie. Podział ten wynika i z historii i z geografii. Jest to kraj ogromny ale mało zaludniony. Jeden ksiądz w Hammerfest ma pod swoją opieką rejon o powierzchni prawie pięćdziesiąt tysięcy km 2, który zamieszkuje 330 katolików, a arktyczna zima trwa ponad pół roku. Ponieważ katolicy są w mniejszości, muszą przystosować się do dni wolnych od pracy według norweskich protestanckich tradycji. Dzień wolny od pracy (czwartek) jest dniem Wniebowstąpienia, ale Boże Ciało jest przeniesione na niedzielę. Również na niedzielę przeniesione jest święto Trzech Króli i Wszystkich Świętych. Wielki Czwartek, Piątek i Sobota są dniami wolnymi od pracy, tak jak i poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego. Nie jest praktykowane odwiedzanie cmentarzy. Często stałe części Mszy św. śpiewane są po łacinie. Mniej niż w Polsce jest nabożeństw, na przykład różaniec czy adoracja Najświętszego Sakramentu jest tylko raz w tygodniu. Możliwość spowiedzi raz lub dwa razy w tygodniu i to tylko przed Mszą św. nigdy w trakcie. Można się też indywidualnie umówić z księdzem. W Norwegii obserwuje się dużo większą aktywność świeckich. Istnieje większa bezpośredniość w kontaktach, także z księdzem. Większa pomoc świeckich sprawia, że ksiądz ma więcej czasu na sprawy, w których świeccy nie mogą go zastąpić. Polacy. Pierwszym duszpasterzem z Polski był ksiądz M. Świetlik, który przybył tu w 1899 roku. Polaków katolików jest obecnie w Norwegii około 70 tysięcy (dane z 2009 roku), są wśród nich księża. Katolicy urodzeni w Norwegii (także dzieci imigrantów) stanowią około 38% wszystkich członków Kościoła katolickiego w Norwegii. Natomiast katolicy pochodzenia polskiego stanowią ponad połowę wszystkich katolików w tym kraju. Bardziej zorganizowany charakter ma opieka duszpasterska od chwili przybycia do Norwegii misjonarzy Najświętszych Serc Jezusa i Maryi, oblatów oraz misjonarzy Świętej Rodziny. Wprowadzono katechizację dzieci i młodzieży, odmawianie różańca w intencji Ojczyzny w pierwsze soboty miesiąca i rekolekcje. Odbywają się piesze pielgrzymki do Mariaholm. Wydawane są periodyki, w internecie istnieje strona informacyjna duszpasterstwa polskiego: Od 1988 roku w Oslo działa Polska Szkoła Sobotnia im. Jana Pawła II, zajmująca się między innymi przygotowaniem dzieci do I Komunii Świętej. Obecnie regularna posługa duszpasterska w języku polskim odbywa się stolicy kraju, Oslo, oraz w parafiach, w których posługują księża pochodzenia polskiego. W pozostałych kościołach Msze św. w języku polskim odprawiane są na ogół raz w miesiącu. W mniejszych parafiach, w zależności od liczebności poszczególnych grup i narodowości księdza, sytuacja wygląda inaczej i nie można liczyć na Msze św. i spowiedź w języku ojczystym, tylko po norwesku. Nie jest to zbyt trudne, ponieważ w każdym kościele są śpiewniki z tekstem Mszy Świętej. Ponadto często stałe części Mszy odmawiane są po łacinie. Rola świeckich. Mała liczba księży i jeszcze mniejsza zakonników, a przede wszystkim sióstr zakonnych powoduje, że świeccy mają tutaj dużo większą rolę do spełnienia. Katecheci i katechetki, lektorzy i lektorki, szafarze i szafarki Komunii Świętej, zbierający na tacę, członkowie rady parafialnej muszą wyręczać księdza tam, gdzie to możliwe, na przykład prowadzeniu księgowości i administracji. Świeccy uczestniczą w przygotowaniu dzieci do Pierwszej Komunii i bierzmowania. Polega to nie tylko na pomocy w sprawach organizacyjnych, ale również w prowadzeniu katechezy, oczywiście we współpracy z księdzem. Na Mszy świętej często małe dzieci mają osobną naukę (søndagsskole), którą prowadzi jedna z matek, w czasie gdy ksiądz głosi Ewangelię i homilie. 20