Rejs ku fiordom zachodniej Norwegii s/y Panorama, 31 maja 14 czerwca 2008 Szczecin - Bergen

Transkrypt

1 Rejs ku fiordom zachodniej Norwegii s/y Panorama, 31 maja 14 czerwca 2008 Szczecin - Bergen Dokąd płyniemy? Przewidywana trasa oraz ramowy plan rejsu Informacje o jachcie Ciekawe miejsca, które postaramy się odwiedzić Przed rejsem Jak wyobraŝam się pierwsze dni rejsu? Finanse związane z rejsem Informacje praktyczne O mnie, czyli o kierowniku statku Dokąd płyniemy? Norwegia to ojczyzna okrutnych wikingów, ogromnych połaci niezamieszkanej ziemi, najpiękniejszej w Europie przyrody, stockfisha (suszony dorsz), zorzy polarnej i białych, niekończących się nocy. Kraj fiordów - niezwykłych, bajkowych tworów natury, które występują ponadto tylko na Islandii i w Nowej Zelandii. Polscy turyści powracający z Norwegii są zwykle zaszokowani pięknem, które dosłownie po brzegi wypełnia ten kraj. Norweska przyroda rzeczywiście wywiera na przyjezdnych piorunujące wraŝenie, a niezapomniane, jedyne w swoim rodzaju krajobrazy zostają w pamięci na całe Ŝycie. Większość powierzchni zajmują w Norwegii Góry Skandynawskie, ciągnące się z południowego-zachodu na północny-wschód. NajwyŜszy szczyt Galdhopiggen ma wysokość 2469 m., a wiele pasm górskich przekracza wysokość 1500 m. NajwyŜsze partie wzniesień pokrywają lodowce, w otoczeniu, których powstają coraz to liczniejsze ośrodki narciarskie. Polodowcowa rzeźba terenu, oraz idąca za tym wielka ilość jezior dopełniają całości norweskiego krajobrazu. Niezwykle licznie występują rzeki, poprzecinane często progami i wodospadami. Z reguły niosą one krystalicznie czystą wodę, o turkusowozielonym zabarwieniu. Lasy iglaste obfite w dziką zwierzynę i wszelkie runo leśne pokrywają 25 % powierzchni kraju. Na północy stada reniferów liczą dziesiątki tysięcy sztuk, orły morskie jedzą rybakom z ręki, a łosie spotyka się przy niemal kaŝdym wyjściu z domu. Podczas rodzinnej, niedzielnej przejaŝdŝki łodzią moŝemy natknąć się na jakŝe egzotyczne dla nas orki (z reguły u ujścia fiordów), wieloryby czy towarzyskie foki, leniwie wylegające się na skalistych wysepkach norweskiego wybrzeŝa. Jest jednak jeszcze jedna, niezwykle istotna rzecz, która odróŝnia Norwegię od nieodległej Szwecji czy Finlandii. To oczywiście fiordy - cudowne, niepowtarzalne wąwozy skalne wypełnione morską wodą, wcinające się nieraz na dziesiątki kilometrów w głąb stałego lądu. Najprościej wyobrazić je sobie jako strzeliste góry wyrastające pośrodku morza. Ich zboczami spływają liczne wodospady, tworząc górskie jeziora pełne pstrągów czy palii jeziorowych. Fiordy są wizytówką Norwegii i niewątpliwie jej największą atrakcją turystyczną. Jak magnes przyciągają nurków, wędkarzy, Ŝeglarzy oraz fotografów z całego świata. Na zachodnim wybrzeŝu Norwegii znajdziemy fiordy niewielkie i płytkie, o turkusowej wodzie, przezroczystej na kilkanaście metrów. Bez trudu odnajdziemy teŝ takie o pionowych, skalistych ścianach, które wdzierają się w stały ląd na ponad 200 km (np. Sognefjorden). Ich podnóŝa porośnięte są drzewami owocowymi i soczystą, zieloną trawą, natomiast wiecznie ośnieŝone szczyty znajdują się wysoko ponad chmurami. Tylko tutaj, w środku lata moŝemy zjechać na nartach nieopodal piaszczystej plaŝy i wykąpać się w ciepłym Oceanie! Norwegia słynie takŝe z niespotykanych zjawisk przyrodniczych - białych nocy i zorzy polarnych. Dzień polarny (białe noce) występują w północnej części kraju, od połowy maja do połowy lipca. W tym okresie słońce w ogóle nie znika z nieboskłonu, sprawiając, iŝ swoim ulubionym zajęciom (np. wędkowaniu) moŝemy oddawać się 24 godziny na dobę! Natomiast zjawisko zorzy polarnej (róŝnokolorowe światła tańczące na niebie, ok km nad Ziemią) szczęśliwcy mogą zaobserwować w okresie jesienno zimowym (październik -luty). Niewiele jest miejsc na świecie, które mogą zaoferować takie atrakcje jak nieodległa, choć dla Polaków wciąŝ egzotyczna Norwegia.

2 Przewidywana trasa oraz ramowy plan rejsu. Planowana trasa rejsu obejmuje morską podróŝ jachtem Ŝaglowym na trasie Szczecin Bergern. Po drodze planowane jest odwiedzenie miejscowości Helsingor, gdzie planowany jest krótki postój. Będzie teŝ czas, aby odświeŝyć się oraz zwiedzić miasto. Kolejnym planowanym portem, jest Skagen na północnym krańcu półwyspu jutlandzkiego. Tu, mam nadzieję, zatrzymamy się na dłuŝej. Potem 103 milowy odcinek do Kristiansand to juŝ w Norwegii. Teraz kierunek Satavanger a następnie wyprawa w głąb Lysefjorden. Postaramy się dotrzeć jak najdalej będzie to moŝliwe w głąb fiordu. Jeśli będzie wola załogi, istnieje moŝliwość zorganizowania wycieczki na słynną półkę skalną Prekestolen. Popłyniemy następnie w kierunku Bergen. W zaleŝności od zapasu czasowego, który nam pozostanie, moŝe pokusimy się o wprawę powyŝej Bergen i obejrzenie przynajmniej fragmentu Sognefjorden (drugi, co do długości fiord na świecie). No i powrót do Bergen. Jeśli natomiast będzie juŝ mało czasu i nie będziemy w stanie wybrać się w kierunku Sognefjorden, wtedy moŝemy udać się do Hardangerfjorden. Piękny, długi fiord, który znajduje się poniŝej Bergen. Przedstawiona wyŝej trasa moŝe ulec zmianie, choć nie chciałbym, aby tak się stało. Jesteśmy uzaleŝnieni od łaski Neptuna. Jeśli nie będzie dla nas łaskawy i zsyłał będzie niekorzystne i do tego silne wiatry, wtedy będzie konieczna modyfikacja trasy. Jestem jednak dobrej myśli.

3 Informacje o jachcie s/y Panorama, to stalowy, szesnastometrowy, bezpieczny (pod warunkiem, Ŝe się bezpiecznie z niego korzysta) jacht przystosowany do Ŝeglugi oceanicznej. Armatorem jachtu jest Jacht Klub AZS Wrocław. Jest to znana w Polsce jednostka, a znana głównie ze swoich dokonań. Nie będę się rozpisywał na ich temat; zapraszam do odwiedzenia strony się na jej parametrach technicznych i wyposaŝeniu. Nazwa: PANORAMA Nr na Ŝaglu: PZ Call sign: SPBF Port macierzysty: Wrocław Armator: Jacht Klub AZS Wrocław Rok budowy: 1986 Budowniczy: Wrocławska Stocznia Rzeczna Materiał: stal, pokład teak, Silnik pomocniczy: Andrychów, lic. Leyland 44 KM, przekładnia hydrauliczna Typ: Rigel Typ oŝaglowania: kecz bermudzki Załoga: 10 osób Długość: 15,84 m Szerokość: 4,24 m Zanurzenie: 2,42 m Powierzchnia oŝaglowania: 100 m2 stacja MF/HF Icom IC-M 802 (z DSC) + Icom AT-140 Antena tuner stacja VHF ICM z DSC ręczna stacja VHF Radar Raytheon RL 72 GPS Garmin128 Odbiornik Clipper Navtex system Silva (log, sonda, wiatromierz... ) radiopława EPIRB Kannad 406S transponder radarowy SERPE IESM agregat prądotwórczy diesla o mocy 4 KW piekarnik elektryczny w kambuzie

4 Ciekawe miejsca, które postaramy się odwiedzić Helsingør (d. pol. Elsynor) - duńskie miasto na północnym wschodzie Zelandii, połoŝone 40 km na zachód od miasta Kopenhaga nad ujściem Morza Bałtyckiego do oceanu przez cieśninę Sund. W tym miejscu cieśnina ma 4 km szerokości. Na przeciwległym brzegu cieśniny znajduje się bliźniacze szwedzkie miasto Helsingborg. PodróŜ promem między miastami zajmuje 20 min. W centrum miasta zachowana jest znaczna część średniowiecznej zabudowy oraz liczne renesansowe okazałe rezydencje. Helsingør jest siedzibą gminy o tej samej nazwie. Miasto znane jest jako tło akcji sztuki teatralnej Williama Shakespeare'a pt. "Hamlet". Dzięki swojemu połoŝeniu przy wyjściu z Bałtyku na ocean, jest to popularny i znany port jachtowy. Historia: Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z 1231 r., natomiast osada istniała juŝ wcześniej znana głównie jako miejsce targowe gdzie wikingowie sprzedawali swoje zdobycze. Powstanie pierwszego kościoła w miejscowości datuje się na około 1200 r. W 1420 roku miejscowość przybrała swoją formę miejską dzięki królowi Erykowi Pomorskiemu. Rozwój znaczenia miasta rozpoczyna się od roku 1429, czyli od czasu ukończenia budowy zamku Krogen. W średniowieczu, dzięki twierdzy Kronborg i przymusowym opłatom za przepłynięcie przez cieśninę, miejscowość zasłynęła jako port morski. Zabytki: Zamek Kronborg - znany jako miejsce akcji Hamleta Szekspira Pałac Marienlyst z XVI w. Zamek Fredensborg Zamek Frederiksborg Katedra Św. Olafa Kościół Św. Anny Klasztor Karmelitów Skagen - duńskie miasto, siedziba gminy Skagen leŝy na północnym cyplu Jutlandii, 9 tys. mieszkańców (2006). Drugi po Esbjerg port rybacki Danii. Zabytki i interesujące miejsca: Muzeum sztuki w Skagen Muzeum Michaela i Anny Ancher Cypel Grenen - najbardziej na północ wysunięty punkt Danii Kościół pod piaskiem Drachmanns' Hus Skagen Fortidsminder Kristiansand to piąte pod względem wielkości miasto, gmina, oraz drugi największy port Norwegii. Zabytki i atrakcje: "Kvadraturen" - centrum miasta ma na mapie kształt regularnie podzielonego równoległymi ulicami kwadratu ZOO (Kristiansand Dyre- og fritidspark) w Parku Wergelanda - neogotycka katedra Kristiansand Domkirke (zob. zdjęcie) z czynnymi organami; oprócz niej jeszcze 16 zabytkowych kościołów udostępniona do zwiedzania wzniesiona przez króla Fryderyka III twierdza Chrustiansholm z

5 armatami skierowanymi w stronę morza (zob. zdjęcia) Muzea: o muzeum armat (z drugą co do wielkości armatą na świecie - kaliber 38 cm), schrony o muzeum kolei parowej - parowozy z 1984, drewniane wagony, 6 km czynnej trasy o muzeum kultury Gamle Gård - sale balowe, obrazy, stare salony o muzeum na powietrzu Fylkesmuseum o muzeum historii naturalnej z parkiem botanicznym o wiele innych, łącznie kilkanaście park Ravnedalen coroczny Quart Festival coroczny International Church Music Festival wodne atrakcje: basen, plaŝa w mieście (Bystranda), wycieczki łodzią, moŝliwość wynajęcia kanoe, wędkarstwo, wędkarstwo głębokomorskie infrastruktura do uprawiania sportu: bowling, piłka ręczna, gokart, nurkowanie, wspinaczka, golf, jazda konna, tor lodowy (zimą), piłka plaŝowa, trasy rowerowe biblioteka, teatr, kina, domy kultury, filharmonia, liczne galerie wiele restauracji i sklepów, ulice spacerowe Stavanger to norweskie miasto i gmina leŝąca w regionie Rogaland, połoŝone nad południowozachodnim wybrzeŝu Norwegii nad Oceanem Atlantyckim. Stavanger jest stolicą norweskiego przemysłu naftowego. NajwaŜniejsze światowe koncerny naftowe mają tam swoje biura, które nadzorują wydobycie ropy naftowej na Morzu Północnym. Swoją siedzibę ma tutaj firma Statoil. Historia Rady Okręgu sięga roku 1837, ale dopiero w roku 1976 odbyły się lokalne wybory do rządu okręgowego. W Stavanger warto zobaczyć Muzeum Konserw (Norsk Hermetikkmuseum) znajdujące się w najstarszej części miasta Gamle Stavanger. Niegdyś funkcjonowało w mieście kilkadziesiąt zakładów produkujących konserwy i przetwarzających ryby. Około 5 km od Stavanger - w Hafrsfjord - pierwszy król Norwegii Harald Pięknowłosy stoczył bitwę w roku 872 i zjednoczył 29 małych królestw tworząc Królestwo Norwegii. Gmina Stavanger jest 407 norweską gminą pod względem powierzchni Bergen drugie co do wielkości miasto Norwegii, mieszkańców (2004). Na styku Morza Północnego i Norweskiego. Nazywane bramą do fiordów. Na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Specyficzny klimat; największa na świecie amplituda opadów. ZałoŜone około 1070 roku, przez Olafa III, pod nazwą Bjorgvin. Była to osada rybacko-kupiecka. W XII-XIII w. główny ośrodek polityczny Norwegii (siedziba biskupa, rezydencja królewska, miejsce koronacji). Od połowy XIII w. port o znaczeniu międzynarodowym. W latach działała tu faktoria niemieckiej Hanzy. Do połowy XIX w. największe miasto i główny port Norwegii. Od 2 połowy XVIII w. takŝe waŝny ośrodek Ŝycia naukowego i kulturalnego kraju. Zabytki: Liczne kościoły, m.in.: NMP w stylu romańskim (XII, XIII w.), katedra św. Olafa (XII, XVI, XIX w.), kościół Św. KrzyŜa, zbudowany w stylu renesansowym (XVI w.), oraz równieŝ renesansowy kościół Nyrkirken (XVIII w.). Oprócz kościołów warto zwiedzić: ratusz (XVI w.), szpital trędowatych Św. KrzyŜa (XVI, XVIII w.), bramę miejską (XVII w.), zamek Bergenhus (XIII w.), ze słynną salą Haakona IV, wieŝa Rosenkrantz (XVI w.), pałac Damsgaard (XVIII w.). Ponadto liczne drewniane domy mieszkalne z XVIII w., a wśród nich słynny zespół drewnianej zabudowy Bryggen (dwupiętrowe domy o wąskich fasadach) oraz gmachy uŝyteczności publicznej z XIX i XX w.

6 W pobliŝu znajduje się drewniany kościół w Fantoft, z XII w. Oczywiście w planach jest równieŝ odwiedzenie Lysefjord pięknego fiordu w okolicach Stavanger ze słynną półką skalną Prekestolen. Nie będę tego miejsca opisywał, to po prostu trzeba zobaczyć. Przed rejsem Rejs ten traktuję jako wyprawę w piękne okolice połączoną ze zdobywaniem wiedzy i doświadczenia Ŝeglarskiego. Jeśli załoga wyrazi taką wolę, jestem gotów zorganizować spotkanie formie małego szkolenia, które obejmowałoby naukę podstawowych czynności związanych z pracą na mapie morskiej (nanoszenie geograficznej pozycji obserwowanej jachtu, odczytanej z GPS), odczyt pozycji geograficznej obiektów na mapie oraz pomiar odległości na mapie Merkatora. MoŜemy teŝ omówić znaki i skróty stosowane na polskich, angielskich i norweskich mapach morskich, przećwiczyć rozpoznawanie świateł nawigacyjnych statków i poznać jeden z systemów map elektronicznych. Spotkanie moŝna zaaranŝować w sali klubowej JK AZS Wrocław. Jak się przygotować do rejsu? OtóŜ, jeśli chodzi o ubrania, na rejs naleŝy zabrać: ciepłą odzieŝ (najlepiej dwie bluzy z Polartec), ubranie przeciwdeszczowe (sztormiak kurtkę i spodnie), kalosze, co najmniej dwie czapki oraz latarkę osobistą; najlepiej czołówkę. Poza tym naleŝy zabrać paszport i dobry nastrój. Jak wyobraŝam sobie pierwsze dni rejsu? Rejs zaczynał się będzie w Szczecinie. Jacht będzie stał w porcie jachtowym Jacht Klubu AZS Szczecin w Szczecinie Dąbiu, który mieści się przy ulicy Przestrzennej. Osoby przyjeŝdŝające pociągiem powinny wysiąść na stacji Szczecin Dąbie. Taksówka z ze stacji do portu kosztuje około 10 zł. Przejęcie jachtu nastąpi o godzinie Najlepiej by było, abyśmy wszyscy spotkali się właśnie o Po zaokrętowaniu przewiduję szkolenie załogi, podczas którego: omówimy zasady bezpieczeństwa obowiązujące na jachcie, zapoznamy się z instalacjami: gazową, elektryczną, wodną oraz ściekową w stopniu niezbędnym do bezpiecznego i skutecznego ich uŝywania, omówimy bezpieczeństwo podczas manewrów portowych oraz przygotujemy jacht do wypłynięcia (załoŝymy Ŝagle i szoty). porozmawiamy o ogólnych zasadach, które chciałbym, aby panowały na jachcie dokonamy podziału na wachty. Myślę, Ŝe około 1430 będziemy gotowi do wyjścia z portu w kierunku Świnoujścia. Do portu Świnoujście (basenu północnego) mamy z Dąbia około 36 mil morskich. Wychodząc o 1430 powinniśmy być w Świnoujściu około W Świnoujściu, w niedzielę rano podzielimy się na dwie

7 grupy: jedna grupa uda się po zakupy Ŝywnościowe a druga (2 osoby) zostanie ze mną, aby ostatecznie sprawdzić działanie urządzeń jachtowych, uporządkować mapy itd. Po powrocie ekipy zakupowej i zaształowaniu jedzenia na jachcie, zatankujemy paliwo i wodę. Po południu zrobimy sobie gruntowne szkolenie dotyczące obsługi Ŝagli (stawianie, zrzucanie, klarownie, zmiana Ŝagli oraz refowanie Ŝagli przymasztowych ze szczególnym naciskiem na grotŝagiel). Szefowie wacht zapoznają się obsługą elektroniki jachtowej (GPS, NAVTEX, komputer, odbiór faksów pogodowych). Sprawdzimy prognozy pogody i jeśli będą dobre, w niedzielę rano 1-go czerwca postaramy się wyjść w morze. Po oddaleniu się od polskiego brzegu około 30 mil morskich w kierunku Falsterbo, przeprowadzimy szkolenie z manewrowania na Ŝaglach na jachcie dwumasztowym typu kecz. KaŜdy szef wachty musi umieć wykonać zwrot przez sztag, zwrot przez rufę oraz stanąć w dryf. Musi umieć zarządzić wykonaniem tych manewrów. Oczywiście chętni członkowie załogi równieŝ takie umiejętności będą mogli posiąść. Myślę, Ŝe 2-3 godziny wystarczą, aby przećwiczyć wspomniane manewry. Jestem otwarty na dzielenie się wiedzą i lubię to robić, takŝe postaram się odpowiedzieć na pytania, które zostaną zadane przez, mam nadzieję, dociekliwych moich towarzyszy rejsu. Finanse związane z rejsem Opłata kojowa, która uiszczana jest u Armatora jachtu (JK AZS Wrocław) wynosi 1200 zł za 14 dniowy rejs. Mile widziane byłoby uiszczenie przynajmniej części tej opłaty w momencie zapisania się na rejs. Jak zapłacić, dowiecie się zapisując się na rejs w Biurze Klubu (telefon ). Oprócz opłaty kojowej, trzeba być przygotowanym na dokonanie wpłaty do kasy jachtowej. Z tej kasy kupimy prowiant, paliwo oraz zapłacimy za postoje w marinach. Szacuję, iŝ będzie to około 45 złotych / dzień. Norwegia jest generalnie drogim krajem, ale my mamy to szczęcie, Ŝe startujemy jachtem z Polski i zakupy Ŝywnościowe będą robione w cenach i walucie obowiązującej w Polsce. Restauracje są bardzo drogie. RównieŜ małe kawiarenki są drogie i oferują niewiele. Jeśli chcemy urozmaicić dietę, lepiej kupić coś w sklepie i przygotować posiłek na jachcie. Średnia opłata za cumowanie w Norwegii wynosi równowartość GBP 5-6 niezaleŝnie od długości. Postój na kotwicy jest bezpłatny (wg Jachting Monthly, 12/04). Raczej nie planujemy tego rodzaju postoju. Paliwo (olej napędowy) jest sprzedawany bez części podatku (jak rybakom) i w związku z tym jest dość tanie. Energia elektryczna jest relatywnie tania, więc moŝna uŝywać urządzeń 220V w portach, myślę tu o piekarniku jachtowym W małych portach i przystaniach opłata postojowa NOK, często płacona jest poprzez wrzucenie kwoty do skrzynki, które znajduje się na kei. Opłata ta jest dobrowolna, ale dobrym zwyczajem jest jej uiszczanie. Jeśli chodzi o powrót z Bergen. Nie jest to jeszcze pewne, czy wracamy busem, czy samolotem tanimi liniami lotniczymi (w Bergen jest lotnisko, z którego latają samoloty do Polski). Jesteśmy uzaleŝnieni od załogi, która będzie brała jacht po nas. Będę na bieŝąco informował Was o rozwoju sytuacji.

8 Informacje praktyczne alkohol: naleŝy zachować ostroŝność oferując poczęstunek alkoholem. Picie bywa traktowane jako coś złego i osoba tak myśląca poczuje się obraŝona oferowanym poczęstunkiem śmieci: naleŝy je wyrzucać do kontenerów w portach. Brak silnych prądów powoduje, Ŝe śmieci wrzucone do wody utrzymywałyby się w okolicy przez długi czas etykieta flagowa: Norwegowie są bardzo wyczuleni na swoją flagę i konieczne jest skrupulatne przestrzeganie etykiety w tym zakresie mila: w Norwegii na lądzie mila to 10 kilometrów komary: bywa Ŝe stanowią problem. NaleŜy się zaopatrzyć we właściwe maści odstraszające i kojące, a nawet w moskitierę temperatury: w lecie moŝna się spodziewać czegokolwiek równie dobrze 30oC jak i 5 oc godziny otwarcia: na ogół sklepy są zamykane o 1600; do 2100 moŝna cośkolwiek kupić na stacjach benzynowych mycie: prysznice mogą być równieŝ dostępne w restauracjach, hotelach, schroniskach, kempingach a nawet w budynkach rybackich, więc zawsze opłaca się zapytać ptaki: wiele miejsc w szkierach to rezerwaty przyrody, chronione jako kolonie i miejsca lęgowe ptaków. Lokalne przepisy mogą być róŝne (np. zakaz uŝycia silnika, zakaz zbliŝania się na mniej niŝ 50 m do granicy pływów, zakaz biwakowania itp.). O mnie, czyli o kierowniku statku Olgierd Młynarski, 34 lata, jachtowy sternik morski, morski sternik motorowodny. Wychowanek Jacht Klubu AZS Wrocław (armatora jachtu). śeglował po Bałtyku, Morzy Północnym, Morzu Norweskim, Morzu Śródziemnym, północnym i południowym Atlantyku. Na Panoramie odbył 10 rejsów od tygodniowych po miesięczne. Od 2004 roku czynnie uczestniczy w przygotowywaniu Panoramy do sezonów Ŝeglarskich. Trzykrotny uczestnik kursów manewrowych prowadzonych na s/y Panorama. Zainteresowania poza Ŝeglarstwem: kultura wschodu, moja praca zawodowa (tak, to nie jest pomyłka); lubi to, co robi zawodowo, a chodzi tu o zagadnienia związane z komputerowymi systemami baz danych. Czego nie lubi na jachcie: lekkomyślności, niepotrzebnego igrania z Neptunem, źle sklarowanych Ŝagli oraz bałaganu w nawigacyjnej. Co sobie ceni na jachcie: bezpieczeństwo, miłą atmosferę, ogólny klar ze szczególnym uwzględnieniem kabiny nawigacyjnej Jeśli macie jakieś pytanie, wątpliwości, które będę mógł rozwiać, proszę o kontakt: olgierdm@poczta.fm Telefon mobilny: Wykorzystane materiału: Norwegian Cruising Guide - Phyllis Nickel & John Harries Norwegia przewodnik z serii Wyprawy marzeń Informacje o miastach pochodzą z Wikipedia.org Moje własne doświadczenia z rejsów do Norwegii