STAN ZACHOWANIA, MATERIAŁ, TECHNIKA WYKONANIA, PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEWACJI SZKOŁY MUZYCZNEJ PRZY UL. STAROMŁYŃSKIEJ 13 W SZCZECINIE

Transkrypt

1 STAN ZACHOWANIA, MATERIAŁ, TECHNIKA WYKONANIA, PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEWACJI SZKOŁY MUZYCZNEJ PRZY UL. STAROMŁYŃSKIEJ 13 W SZCZECINIE SZCZECIN 2006

2 I. Stan zachowania Historia obiektu: W roku 1714 roku kamienica stanowiła własność Samuela Bartza. Zniszczona podczas oblęŝenia i bombardowania miasta przez Rosjan w tym samym roku odbudowana została przypuszczalnie w latach z inicjatywy nowego właściciela Joachima Albrechta von Laurensa tajnego radcy i dyrektora komory wojennej domeny szczecińskiej. W 1746 właścicielem obiektu zostaje podkomorzy królewski hrabia Wilhelm von Eichstadt, a po 1756r. prezydent miasta Szczecina Christian Fryderyk von Ramin. W roku 1778 nowym właścicielem budynku został kupiec win Jerzy Christian Velthusen, który rozbudował kamienicę. W latach siedmiokrotnie zmieniali się właściciele kamienicy wszyscy z branŝy kupieckiej. W roku 1920 budynek zakupiła Centrala śyrowa Prowincji Pomorskiej adaptując go na potrzeby banku. W roku 1943 w czasie nalotu na miasto budynek spłonął. Ocalały jednak, oprócz murów kapitalnych dwie elewacje stąd zapadła decyzja o odbudowie wypalonego budynku z przeznaczeniem go na siedzibę Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej. Odbudowę rozpoczęto w 1959 roku a zakończono w Odbudowa nie objęła konserwacji elewacji. Kamienica jest wybitnym dziełem tzw. Zopfstilu w Szczecinie. Autorem głównej przebudowy kamienicy, mającej miejsce w latach przypisuje się architektowi K.Ph.Chr. Gontardowi. Stan zachowania Elewacja w bardzo złym stanie zachowania. Przede wszystkim zanieczyszczenie tynku, głównie atmosferyczne, ale równieŝ ślady zacieków wodnych i wyplamień solnych. W wielu miejscach, głównie tam, gdzie są zniszczone opierzenia blacharskie lub tam, gdzie woda jest zatrzymywana przez wysunięte partie gzymsów i moŝe penetrować powoli w głąb tynku, a dalej muru, widoczne są odparzenia, silne wysolenia i miejscami ubytki w całych płaszczyznach tynku. Silnie zniszczona jest partia cokołowa wyłoŝona piaskowcem w latach 2

3 70-tych. Zawilgocony podciąganiem kapilarnym z dwóch stron od podłoŝa i od strony gzymsu ma wyraźne ślady ataku biologicznego i biologicznej degradacji. Glony i grzyby widoczne są w skupiskach, w partiach najbardziej zawilgoconych o stałych warunkach dla ich właściwego rozwoju. Powoduje to powolną degradację kamienia przez rozsadzanie jego porów, wnikanie wody i dalsze procesy destrukcyjne związane z penetracją wody. Czarne naloty atmosferyczne z nalotami soli węglanowych równieŝ widoczne są na powierzchni kamienia, jednak nie pokrywają go w całości, tylko kumulują się w partiach podgzymsowych i niskiego cokołu. Zanieczyszczenia niskiego cokołu związane są równieŝ z działaniem wody odbitej, zwłaszcza z sezonie jesienno zimowym, gdzie razem z wodą osadzają się na kamieniu zanieczyszczenia sadzy, pyłów i brudu ulicznego. Silnie zniszczone są spoiny pomiędzy blokami kamienia. Wykruszone, zasolone, same wykruszają się w wielu miejscach. Osobnym zagadnieniem są malowidła sgrafitti na powierzchni bloków wielokolorowe, wsiąknięte w warstwę kamienia, stanowią element trudny do usunięcia. Niekiedy bloki kamienne spękane. Bloki betonowe pomiędzy oknami piwnicznymi w wielu miejscach spękane, pokruszone, szczerbione. Detal elewacji, pierwotnie wykonany jako sztukateria gipsowa - wielokrotnie naprawiany. Spękany, osłabiony, całkowicie wypłukany z farby pokrywającej kolorem elementy. Bardzo silnie zanieczyszczony nalotem atmosferycznym, kurzem i brudem gromadzącym się zwłaszcza na górnych powierzchniach elementów. W najgorszym stanie zachowania detal tympanonów sceny figuralne. Przede wszystkim gruby nalot guana ptasiego pokrywający wszystkie elementy spowodował przebarwienia i wŝery na powierzchni sztukaterii. Spowodował teŝ, iŝ do tej partii przykleił się grubszy nalot kurzu i brudu - z racji lepkości materiału pokrywającego elementy. Elementy wielokrotnie naprawiane i konserwowane stanowią zbitek napraw i sztukowań do tego stopnia, iŝ trudno w chwili obecnej ocenić czy pierwotnie wykonano elementy w gipsie, czy w tynku, gdyŝ jest mniej więcej tyle samo jednego materiału, jak drugiego. Prawdopodobnie na jakimś etapie prac pokryto całość elementów gipsowych dla wyrównania materiałowego powierzchni drobnoziarnistym tynkiem. Właściwego rozeznania będzie moŝna dokonać podczas prac remontowych, po umyciu elementów i gruntownym ich przebadaniu. Popiersia muzyków jakie wykonano w latach siedemdziesiątych są równieŝ pokryte nalotem atmosferycznym. Brak większych uszkodzeń elementów, jedynie drobne ubytki. W najgorszym, niemal tragicznym stanie zachowania są wazy z piaskowca, umieszczone na szczycie tympanonów. Przesmarowane po całej powierzchni farbą typu wapienna spowodowało osłabienie i pudrowanie kamienia. Wiele ubytków, odprysków, wyruszeń. 3

4 Bardzo silny nalot soli węglanowych pokryty nalotem atmosferycznym, tworząc zwartą skorupę gipsu na wielu partiach piaskowca. Widoczny jest równieŝ nalot biologiczny - skupiska mchów, glonów i porostów przebarwiają na zielono powierzchnię kamienia. Widoczna zła kondycja mechaniczna piaskowca silne osłabienie kamienia pod warstwami nalotów. Wykruszona spoina mocowania podstawy kamienia do blachy. Liczne szczeliny i mikropęknięcia kamienia. Wazy są lekko przechylone - najprawdopodobniej korozja dybla mocującego wazę do podstawy. Blacha miedziana pokrywająca dach i parapety okienne - w wielu miejscach osłabiona i powyginana. Styki skorodowane. Stolarka okienna - zniszczona. Farba pokrywająca drewno jest silnie przetarta, elementy wypaczone, drewno osłabione. Drewno drzwi wejściowych do budynku - silnie przesuszone, ze złuszczającą się farbą i spękaniami wzdłuŝ słojów. Wypaczone, zwietrzałe elementy detalu drzwi. Granit schodów wejściowych do budynku pokryty jest nalotem atmosferycznym i biologicznym. Brak większych uszkodzeń mechanicznych. Spoiny pokruszone, skorodowane. Balustrada schodowa - skorodowana, elementy miejscami silnie zardzewiałe, osłabione. 4

5 II. Materiał, technika wykonania Tło elewacji tynkowane na warstwie cegieł wykonany tynk podkładowy i drobnoziarnisty tynk nawierzchniowy, wapienno-piaskowy, nie malowany. Elementy wystroju detalu architektonicznego - gipsowe, pokostowane, wykonane z formy, malowane. Popiersia muzyków wykonane jako model w glinie, docelowo w zaprawie z grubszym ziarnem, barwione w masie, odlew z formy. Opierzenia blacharskie - miedziane. Stolarka - drewniana. Cokół budynku i dwie wazy wieńczące tympanon - z piaskowca. Sceny figuralne tympanonów - wykonane w tynku na podkładzie gipsowym, malowane. Kraty metalowe piwnic i balustrada schodowa - Ŝeliwne, malowane. Schody wejściowe do budynku granitowe szary granit typu Strzegom. Drzwi wejściowe do budynku - ozdobne, dębowe, malowane. Dokumentacje podają, iŝ w roku 1925 znaleziona została przez J. Knothego farba ochra we wklęsłych partiach elewacji. Jednolity kolor ochry na wszystkich detalach podkreślać będzie fakturę muru. Nie wiadomo jednak czy przez detal autor rozumiał drobny, najbardziej ozdobny detal elewacyjny, czy detal typu pilastry i bonie, gdyŝ patrząc na zdjęcia z roku 1922 i to kolor ochry (zdjęcie jest czarno-białe, więc to tylko przypuszczenia, iŝ kolor to ochra) jest nie na detalach, a raczej w tle elewacji. Detal natomiast cały, zarówno bonie jak i kapitele, pilastry, girlandy i inne jest w kolorze jasnym, przypuszczalnie pod kolor piaskowego tynku. Dlatego przed ostatecznym podjęciem decyzji kolorystycznych niezbędne są badania laboratoryjne i komisyjne podjęcie decyzji co do ostatecznego koloru elewacji. 5

6 III. Program prac konserwatorskich Przed przystąpieniem do prac wykonawczych naleŝy pobrać próbki do laboratorium ze sceny figuralnej tympanonu, z kapiteli, girland i zworników -w celu zbadania pierwotnej kolorystyki detalu architektonicznego. W przypadku sceny figuralnej naleŝy pobrać teŝ próbkę do badań pierwotnego materiału z jakiego wykonano scenę figuralną, oraz próbkę z powierzchni tynku, gdzie na starych zdjęciach widoczne jest zróŝnicowanie kolorystyczne w samej elewacji, zbyt silne, jak na wynikające z działania światłocieniowego. 1. Przed przystąpieniem do prac wazy kamienne na szczycie tympanonów, kapitele gipsowe, oraz osypujące się detale przy girlandach (naleŝy obejść elewację i sprawdzić dokładnie, które miejsca są silnie osłabione) nasycić preparatem wzmacniającym przez natrysk StoPrim Grundex 1:1 ze Sto Terpentinersatz firmy Sto Ispo. 2. Całą elewację naleŝy umyć gorącą wodą pod ciśnieniem z dodatkiem 2% kwasu fluorowodorowego wazę kamienną na szczycie, tynk elewacyjny, detal (sceny figuralne tympanonu, girlandy, popiersia, kapitele, zworniki okienne i inne), oraz cokół kamienny elewacji. Przy cokole piaskowcowym partie pomalowane sgrafitti naleŝy przed umyciem gorącą wodą nasycić przez natrysk mieszaniną rozpuszczalników typu DMF, toluen, benzyna lakowa, aceton w proporcjach dobranych na podstawie prób podczas prac. Zabieg ma na celu rozpuszczenie farb grafitti dla lepszego ich zmycia z elewacji. Całą powierzchnię elewacji naleŝy myć długo i starannie gorącą wodą, dla prawidłowego rozpuszczenie zanieczyszczeń smółkowych. 3. Wazy kamienne na szczytach tympanonów naleŝy: - po wzmocnieniu powierzchni przez głębokie nasycenie zmyć gorącą wodą pod ciśnieniem z dodatkiem 1,5% kwasu HF nasycić całą powierzchnię kamienia preparatem dezynfekującym StoPrim Fungal firmy Sto Ispo miejsca z widocznym nalotami soli gipsowych naleŝy zmiękczyć okładami z 10% kwaśnego węglanu amonu na kilka godzin, a następnie umyć powoli gorącą wodą pod ciśnieniem 6

7 miejsca przemalowane farbą wapienną oraz miejsca nalotów gipsowych, które nie poddadzą się zabiegom chemicznym naleŝy doczyścić mechanicznie kamieniami polerskimi tak, aby nie zniszczyć detalu rzeźbionego waz naleŝy odsolić wazy metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego środowiska przez wtepowanie ligniny w kilku warstwach lub okładów z pulpy, bentonitu i piasku, i pozostawić je do całkowitego wyschnięcia na obiekcie naleŝy pogłębić ryflowania w podstawach kamiennych wszystkie ubytki naleŝy uzupełnić masą mineralną pod kolor kamienia, z gotowej zaprawy firmy Remmers lub Sto, odpowiednio modyfikowanych na miejscu do właściwości kamienia (dobór faktury, koloru, nasiąkliwości, i wytrzymałości Rść). Przy większych ubytkach naleŝy wykonać fleki z materiału najbardziej zbliŝonego do oryginału: naleŝy wykuć wszystkie stare spoiny i wykonać nowe, pod kolor zabytkowych, z materiału mineralnego - najlepiej trasowego, naleŝy sprawdzić kotwienie wazy; jeŝeli pręt mocujący jest skorodowany - naleŝy wazę zdemontować, wymienić pręt na nowy z materiału niekorodującego, i zamocować go na klej epoksydowy z wypełniaczem, całą wazę naleŝy dokładnie zahydrofobizować przez natrysk preparatem na bazie Ŝywicy silikonowej StoPrim Micro. 4. Detal sztukatorski elewacji naleŝy: - po wzmocnieniu partii osłabionych i dokładnym umyciu gorącą wodą pod ciśnieniem z dodatkiem kwasu, naleŝy ocenić stan zachowania uzupełnień z poprzednich prac konserwatorskich. Spękane, słabe kity naleŝy usunąć. Sceny figuralne tympanonów były poddane konserwacji w latach 70-tych, gdzie niestety poddano je róŝnym nieodwracalnym zabiegom. Przy tympanonie od ul.staromłyńskiej nasycono elementy roztworem wapna i kazeiny, co jest niestety nieodwracalne. Uzupełnienie wykonano w zaprawie wapienno-piaskowej, podszywając całość cienką warstwą gipsu. W tym tympanonie naleŝy po usunięciu osłabionych uzupełnień doczyścić sztukaterię mechanicznie i wstawić nowe uzupełnienia w zaprawie mineralnej, wapienno-piaskowej lub gotowej - firmy Remmers lub Sto Ispo. Wszystkie szczeliny i spękania naleŝy zapuścić zastrzykami z preparatu Silikat R-41 LV. Nadmiar preparatu naleŝy zebrać szmatką nasyconą acetonem. Wyniki badań laboratoryjnych pokaŝą - czy detal był wyodrębniony kolorystycznie, i na jaki kolor. Notatka z 1925 roku napisana przez J.Kohtego mówi, iŝ detal pociągnięty był matową 7

8 ochrą, co podkreślało fakturę tynku elewacji. Nie wiadomo jednak, czy chodziło o cały detal z tympanonem włącznie, czy o pozostałe elementy detalu elewacji. Podczas prac w latach 70-tych nie wykonano Ŝadnych badań laboratoryjnych, a informacje w dokumentacji powykonawczej są bardzo lakonicznie. NaleŜy załoŝyć, iŝ był on malowany, i przyjąć farbę silikatową w kolorze ochry na całym detalu i potwierdzić to badaniami laboratoryjnymi. Gorzej przedstawia się problem drugiego tympanonu od ul. Łaziebnej, gdyŝ do jego konserwacji uŝyto nowy środek do utrwalania gipsu na bazie Ŝywicy epoksydowej. Nie wiadomo jak dzisiaj po nasyceniu przebiega starzenie się Ŝywicy epoksydowej uŝytej do nasycenia gipsu. NaleŜy po oczyszczeniu i usunięciu osłabionych, starych kitów obłoŝyć jednorazowo scenę figuralną okładem nasyconym rozpuszczalnikiem DMF w celu wyekstrahowania Ŝywicy i jej niezwiązanych cząstek z porów powierzchniowych elementów, tak, aby moŝna było nasycić je nowszymi, nowocześniejszymi i lepiej działającymi preparatami. NaleŜy zapuścić szczeliny i spękania Silikatem R-41 LV i uzupełnić ubytki zaprawą mineralną wapiennopiaskową lub gotową - pod kolor dobrze zachowanych elementów. NaleŜy zaimpregnować obydwie sceny figuralne tympanonów preparatem Ispo Hydrophobierung LF i pomalować farbą silikatową w kolorze ochry (po otrzymaniu wyników badań laboratoryjnych). JeŜeli badania tego nie potwierdzą, naleŝy pozostawić fragment rzeźbiarski w kolorze piaskowym, uzyskanym z naturalnego kitu mineralnego mieszanego z piaskiem. MoŜna ewentualnie przy duŝych róŝnicach kolorystycznych całość spatynować farbą laserunkową w kolorze piaskowym. Pozostały detal elewacji naleŝy poddać oczyszczaniu przez wzmocnienie elementów osłabionych preparatem Sto Prim Grundex 1:1 ze Sto Terpentinersatz, umycie gorącą wodą pod ciśnieniem z dodatkiem 2% kwasu HF. Uzupełnienie ubytków gipsem sztukatorskim. Zahydrofobizowanie całego detalu preparatem StoPrim Micro i pomalowanie na kolor ochry farbą silikatową (po potwierdzeniu koloru badaniami laboratoryjnymi). W przypadku popiersi wykonanych podczas konserwacji w latach 70-tych w zaprawie wapienno-piaskowej naleŝy po oczyszczeniu elewacji podjąć decyzję, czy poddawać je malowaniu, czy pozostawić w naturalnym kolorze tynku. 5. Tynk elewacji naleŝy po umyciu poddać dokładnym oględzinom i tam, gdzie miejsca są spęcherzone, zasolone, silnie osłabione, skuć je i wykonać nowy tynk drobnoziarnisty, wapienny z piaskiem, pod kolor istniejącego. Odsłonięte cegły po 8

9 odpadnięciu tynku naleŝy równieŝ poddać konserwacji przez usunięcie cegieł zasolonych, zniszczonych i zastąpienie ich nowymi, na wymiar. Wymiana spoiny wokół odsłoniętych cegieł - na nową, trasową. Gzymsy, profile elewacyjne naleŝy wykonać z szablonem. Ze względu na to, iŝ przy uzupełnieniach nie da się wykonać uzupełnień tak, iŝ będą one niewidoczne na elewacji, naleŝy przemalować farbą laserunkową w kolorze piaskowym. 6. Okładzinę kamienną cokołu naleŝy po nasycenie farb sgrafitti rozpuszczalnikami i umyciu gorącą wodą pod ciśnieniem poddać konserwacji poprzez: - dopiaskowanie fragmentów cokołu, które nie oczyściły się z farb po czyszczeniu chemicznym. NaleŜy wymienić wszystkie spoiny na trasowe, np. gotowe Tubag Trass Kalk fugensaniermortel, w kolorze jasno-szarym. Płyty cokołowe uszkodzone lub spękane naleŝy wymienić na nowe, pod wymiar. Drobne ubytki naleŝy uzupełnić masą mineralną gotową, pod kolor kamienia, firmy Remmers lub Sto Ispo. Całość naleŝy zaimpregnować preparatem Ispo Hydrophobierung LF oraz nasycić preparatem antygrafitti firmy np. Remmers. NaleŜy naprawić betonowe łączniki okienne parteru. 7. Opierzenie blacharskie elewacji naleŝy wymienić w partiach silnie zniszczonych i spękanych, głównie w partii dachu. Naprawić rury spustowe. 8. NaleŜy wykonać napis z liter mosięŝnych z nazwą ulic na obu elewacjach szkoły, albo wykonać tabliczki z nazwami ulic, lub wykuć litery w tynku. 9. Starą stolarkę okienną naleŝy wymienić na nową, drewnianą, z zachowaniem podziałów oryginalnych. Na zdjęciu przedwojennym widoczna jest stolarka ze słupkiem i ślemieniem zaznaczonymi kolorem (zdjęcie jest czarno-białe, a kolor wyraźnie ciemniejszy - typu ciemny brąz, natomiast pozostałe podziały okna są białe). Wykonano badania stolarki w celu odnalezienia koloru ze zdjęcia, jednak na poziomie parteru wszystkie słupki i ślemiona mają pierwszą farbę białą. MoŜliwe, Ŝe poddane zostały dokładnemu oczyszczaniu i kolor się nie zachował. Podczas prac elewacyjnych naleŝy jeszcze wykonać badania na wyŝszych piętrach. 10. Schody granitowe, wejściowe do budynku naleŝy wypiaskować drobnoziarnistym piaskiem szklarskim, wykuć stare spoiny i załoŝyć nowe, trasowe z zaprawy Tubag Trass Pflaster-Fugenmortel, w kolorze szarym. Dotyczy to równieŝ spoin pod stopniami schodowymi, na łączeniu granit piaskowiec. Schody naleŝy zaimpregnować preparatem Ispo Hydrophobierung LF. 11. Kraty okien piwnicznych oraz kratę balustrady schodów wejściowych naleŝy oczyścić mechanicznie z warstw przemalowań. Zabezpieczyć farbą antykorozyjną i 9

10 nawierzchniowo pomalować szarą, matową farbą do metalu, w kolorze z palety Tikurilla Opus II L 491 ciemno-stalowy. 12. Przy drzwiach drewnianych, wejściowych, dębowych naleŝy: zdjąć przemalowania preparatem typu Skansol lub Techsol lub Remosol, z wykonaniem prób na skuteczność preparatu; - wyszlifować drzwi papierem ściernym o róŝnej granulacji i uzupełnić ubytki kitem na bazie akrylu firmy Cuprinol lub Remmers, a przy większych ubytkach wstawić fleki dębowe; - całość drzwi naleŝy zaimpregnować bejcą zabezpieczającą i wyrównującą powierzchnię preparatem typu Aidol ZW 500 firmy Remmers i pomalować farbą do drewna w kolorze oryginału, wg palety Tikurilla - ciemny kasztan nr M 477 (wykonać próbkę kolorystyczną przed nałoŝeniem ostatecznej warstwy); - naleŝy naprawić zawiasy w drzwiach, zamocować nowe gałki ozdobne i oprawę zamka w kolorze mosiądzu. NaleŜy zamocować urządzenie zwalniające do drzwi, gdyŝ jest to konieczne ze względu na cięŝar drzwi dębowych oraz ich duŝą przelotowość. 13. Po zakończeniu prac, na sceny tympanonów naleŝy załoŝyć siatki zabezpieczające przed gołębiami, a na górnych gzymsach poziomych - elektryczny system anty-ptak. Rys. 1,2,3,4 pokazuje prawdopodobny wariant kolorystyczny, nie potwierdzony badaniami laboratoryjnymi, oparty jedynie na zdjęciach archiwalnych i przekazach historycznych pisemnych. Rys. 1,2 wariant I - pokazuje nasycone tło elewacji, widoczne takŝe na zdjęciach archiwalnych, detal natomiast ujednolicony - bonie, pilastry, kapitele, tympanon, tralki itp. Rys. 3,4 wariant II - pokazuje podkreślony detal elewacji głowice, girlandy, popiersia i cały drobny detal, natomiast pozostała część elewacji jest dosyć jednolita, piaskowa. Kolory drzwi i krat w obydwu wariantach są jednakowe. Stolarka okienna - biała. KONSERWACJA I NAPRAWA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH mgr Ewa Palacz 10

11 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot.1 - Stan zachowania elewacji z 1922r. widoczna wyraźna kolorystyka w pasie pod pilastrami, czyli w całym tle elewacji; detal architektoniczny - w kolorze równorzędnym do boniowania Fot.2 - Stan zachowania z 1925r. Po renowacji. Zabudowane wejście piwniczne. Powtórzony wyraźny kolor tła elewacji, cokół ciemniejszy 11

12 Fot.3 - Waza kamienna silna destrukcja piaskowca, nalot węglanowy, nasycenie farbą wapienną Fot.4 ZbliŜenie destrukcja kamienia pod powłoką solną 12

13 Fot.5 - Ubytki kamienia i spoiny na łączeniu blacha kamień Fot.6 - Putta ze sceny figuralnej tympanonu, przede wszystkim zanieczyszczenie guanem ptasim, pod nim czarny nalot atmosferyczny i skorupy soli gipsowych 13

14 Fot.7 - ZbliŜenie na putto Fot.8 - ZbliŜenie 14

15 Fot.9 - Girlanda pod górnym gzymsem farba całkowicie zmyta Fot.10 - Popiersia odlane w zaprawie barwione w masie 15

16 Fot.11 - Kapitel pilastra widoczna warstwa pokostu gruntującego Fot.12 - Odparzenia w partiach tynkowanych 16

17 Fot.13 - Elewacja od strony ul. Łaziebnej zanieczyszczenia tynku, cokół z płyt piaskowca z napisami sgraffiti Fot.14 - Fragment stolarki okiennej parteru brak śladu koloru 17

18 Fot.15 - Elewacja od strony ul. Staromłyńskiej w gorszym stanie zachowania, silniejsze zanieczyszczenia, więcej odparzeń w tynku Fot.16 - Tympanon i waza od strony ul. Staromłyńskiej lepiej zachowane 18

19 Fot.17 - DuŜe ubytki w detalu elewacji, odparzenia Fot.18 - Odparzenia w kapitelach i boniowaniu elewacji 19

20 Fot.19 - Cokół schodów granitowych, zniszczony piaskowiec, ubytki w spoinach Fot.20 - Schody wejściowe dobrze zachowane 20

21 Fot.21 - Fragment balustrady schodów wejściowych brak ubytków mechanicznych, do oczyszczenia i pomalowania Fot.22 - Fragment koloru pod warstwą czarnej farby, stalowo-szary 21

22 Fot.23 - Fragment drzwi dębowych, wejściowych dobrze zachowane, przemalowane Fot.24 - Skorodowana krata okna piwnicznego 22

23 Ze względu na złoŝoną problematykę prac konserwatorskich przy elewacji, prace naleŝy wykonywać pod ścisłym nadzorem biura Miejskiego Konserwatora Zabytków oraz konserwatora technologa. Wszelkie odstępstwa od programu powinny być konsultowane z nadzorem konserwatorskim. Ostateczne decyzje co do kolorystyki elewacji mogą być podjęte po wykonaniu badań laboratoryjnych. Wytypowane preparaty firmy Sto Ispo moŝna zastąpić równoległymi - z firmy Remmers lub Baumit. NaleŜy konsultować zastosowanie preparatów z nadzorem konserwatorskim. KONSERWACJA I NAPRAWA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH mgr Ewa Palacz 23