Medical Tribune Sp. z. o.o.
|
|
- Liliana Kania
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 temat numeru 9 lek. Dominika Dąbrowska dr n. med. Daniel Śliż prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny Hiperlipidemia u dzieci i młodzieży Zaburzenia gospodarki lipidowej, będące zwykle wypadkową stylu życia, stanowią czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jeśli jednak zostaną odpowiednio wcześnie rozpoznane i poddane leczeniu, może to odmienić przebieg procesu miażdżycowego. W niniejszej publikacji omówiono najważniejsze aspekty leczenia dyslipidemii wśród dzieci i młodzieży. WPROWADZENIE Zaburzenia lipidowe to istotny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Proces miażdżycowy może rozpocząć się już w dzieciństwie i ma bezpośredni związek z zaburzeniami lipidowymi, w tym z wysokim całkowitym stężeniem cholesterolu, wysokim stężeniem jego najbardziej aterogennej frakcji, czyli lipoprotein o niskiej gęstości (LDL low density lipoprotein), wysokim stężeniem triglicerydów (TG) oraz niskim stężeniem cholesterolu frakcji lipoprotein o dużej gęstości (HDL high density lipoprotein). Badania epidemiologiczne wskazują, że wśród dzieci i młodzieży systematycznie wzrasta częstość występowania czynników ryzyka chorób sercowo- -naczyniowych, tj. cukrzycy, dyslipidemii, otyłości oraz nadciśnienia tętniczego. 1 Odpowiednio wczesne rozpoznanie oraz leczenie dzieci i młodzieży obciążonych tymi czynnikami ryzyka może odmienić przebieg procesu miażdżycowego. Z tego powodu tak ważna staje się rola powszechnych badań przesiewowych, pozwalających na wczesną identyfikację dzieci i młodzieży z nieprawidłowym stężeniem lipidów. 2,3 W zależności od ryzyka chorób sercowo-naczyniowych należy wdrażać odpowiednie postępowanie terapeutyczne, którego pierwszym etapem jest modyfikacja stylu życia, a u dzieci z towarzyszącymi innymi czynnikami ryzyka, tj. otyłością czy cukrzycą, ewentualne włączenie farmakoterapii. KLASYFIKACJA Dyslipidemia to zespół zaburzeń metabolicznych objawiający się nieprawidłowym stężeniem lipidów i lipoprotein. Rozwój zaburzeń lipidowych zależy od wielu czynników, głównie środowiskowych, tj. aktywności fizycznej i nawyków żywieniowych, a w mniejszym stopniu od czynników genetycznych. Hiperlipidemie o podłożu genetycznym zazwyczaj mogą zostać rozpoznane wcześniej niż hiperlipidemie wtórne. Im wcześniejszy początek zaburzeń lipidowych, tym silniejsza ich korelacja z podłożem genetycznym. Dzięki rozwojowi badań genetycznych w tym zakresie hiperlipidemie podzielono na wtórne (wynikające z chorób wątroby, nerek, chorób spichrzeniowych i innych) oraz pierwotne (głównie uwarunkowane genetycznie). Wśród postaci hiperlipidemii pierwotnych można wyróżnić: choroby dziedziczone monogenowo: rodzinną hipercholesterolemię (FH familial hypercholesterolemia), rodzinną hipertriglicerydemię i rodzinną hiperlipidemię złożoną
2 10 temat numeru choroby dziedziczone wielogenowo: zespół pospolitej wielogenowej hipercholesterolemii formę niedziedziczną: sporadyczną hipertriglicerydemię. Obecnie zarówno w programie European Atherosclerosis Society (EAS), jak i w Narodowym Programie Profilaktyki Cholesterolowej w Polsce zalecany jest prosty podział kliniczny hiperlipidemii pierwotnych, obejmujący: hipercholesterolemię podwyższone całkowite stężenie cholesterolu oraz stężenie cholesterolu LDL hipertriglicerydemię podwyższone stężenie TG oraz cholesterolu frakcji lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL very low density lipoprotein) hiperlipidemię mieszaną (FCH familial combined hyperlipidemia) podwyższone stężenie TG oraz cholesterolu LDL i VLDL. 4-6 Najczęściej występującymi zaburzeniami gospodarki lipidowej u dzieci są FH oraz FCH. W FH dochodzi do upośledzenia wiązania receptorowego lipoprotein LDL, a chorują zarówno homozygoty, jak i heterozygoty. Przebieg postaci homozygotycznej jest ciężki; w pierwszej dekadzie życia stwierdza się objawy zmian miażdżycowych w układzie krążenia. Ta postać FH występuje rzadko (u jednej osoby na milion). Całkowite stężenie cholesterolu wynosi zwykle do mg/dl. Z ółtaki powstają w ciągu kilku pierwszych miesięcy/ lat życia. Proces miażdżycowy ma rozsiany przebieg i obejmuje zazwyczaj tętnice wieńcowe, szyjne oraz udowe, a także początkowy odcinek aorty. Wśród dzieci z całkowitym brakiem receptorów dla LDL choroba niedokrwienna serca ma wyjątkowo nasilony przebieg i może rozwijać się nawet przed 10 r.ż.; 26% z nich umiera z powodu zawału mięśnia sercowego przed 25 r.ż. 5-7 Heterozygotyczna postać FH stanowi jedną z najczęstszych chorób genetycznych (częstość występowania heterozygot w populacji wynosi ok. 1:500). Ma ona łagodniejszy przebieg i objawia się w późniejszym okresie życia. Z uwagi na skąpoobjawowość rozpoznanie jest zwykle przypadkowe. Objawy wczesnej choroby wieńcowej u mężczyzn pojawiają się zwykle w czwartej lub piątej dekadzie życia, a u kobiet 10 lat później. Osoczowe całkowite stężenie cholesterolu wynosi często do mg/dl; typowe dla przebiegu FH jest występowanie żółtaków w ścięgnach, najczęściej w ścięgnie Achillesa. 6,8 FH u małych pacjentów, poza zaburzeniem gospodarki lipidowej, wiąże się zwykle z obecnością innych czynników ryzyka, tj. otyłości, nietolerancji glukozy i nadciśnienia tętniczego. Często więc ten wzorzec dyslipidemii towarzyszy zaburzeniom typowym dla zespołu metabolicznego. W badaniach laboratoryjnych można zaobserwować podwyższone stężenie TG, umiarkowanie podwyższone stężenie cholesterolu LDL i obniżone stężenie cholesterolu HDL. WYKRYWANIE ZABURZEŃ LIPIDOWYCH Powszechne badania przesiewowe w kierunku zaburzeń gospodarki lipidowej do niedawna nie były zalecane. Obawiano się stygmatyzacji dziecka i wzbudzania nieuzasadnionych lęków w rodzinie, a argumentowano to faktem, że nie każda dyslipidemia w dzieciństwie musi ujawniać się w życiu dorosłym. Ponadto wiele wątpliwości wynikało z ryzyka zbyt częstego stosowania leków obniżających stężenie cholesterolu we krwi, których bezpieczeństwo nie było wówczas udowodnione przy rozpoczynaniu długofalowej terapii od najmłodszych lat. Ze względu na rosnący odsetek dzieci z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych National Insitiutes of Health (NIH) od kilku lat zalecają badania przesiewowe w celu ograniczenia ryzyka rozwoju miażdżycy u dzieci. 9,10 Wedle aktualnej wiedzy badania przesiewowe w kierunku zaburzeń gospodarki lipidowej u dzieci należy wykonywać między 2 a 10 r.ż. 11,12 Te ramy czasowe podyktowane są względnie stałym stężeniem lipidów we krwi do okresu dojrzewania płciowego. W czasie pokwitania uzyskane wyniki mogą być fałszywie ujemne, gdyż stężenie cholesterolu LDL w tym wieku może obniżyć się nawet o 20%. 13,14 Kolejne oznaczenie stężenia lipidów we krwi należy wykonać ok. 18 r.ż. Jeżeli w rodzinie wykryto genetyczną postać hipercholesterolemii, badanie przesiewowe u krewnych powinno obejmować zarówno lipidogram, jak i badanie genetyczne. U niektórych pacjentów, szczególnie z grupy wysokiego ryzyka, należy zastosować zindywidualizowany harmonogram badań przesiewowych. W grupie dzieci z cukrzycą typu 1 i 2, przewlekłą chorobą nerek, po przeszczepieniu serca czy z chorobą Kawasakiego z obecnością tętniaków konieczne są częstsze badania. W tym przypadku pierwszy lipidogram powinien zostać wykonany w momencie rozpoznania choroby, a kolejne co 5 lat. 9,15
3 temat numeru 11 American Heart Association (AHA) zaleca badania przesiewowe u dzieci po 2 r.ż. z hipercholesterolemią dziedziczoną autosomalnie dominująco i przedwczesną chorobą sercowo-naczyniową oraz u dzieci z innymi czynnikami rozwoju miażdżycy (stan przednadciśnieniowy, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, nadwaga, otyłość), u których wywiad rodzinny jest niepełny. 16 Ponadto lipidogram należy wykonać u dzieci przyjmujących leki wpływające na stężenie lipidów, tj. glikokortykosteroidy, wysokie dawki estrogenów czy leki przeciwdrgawkowe. Obecnie za graniczne stężenie cholesterolu LDL uznaje się wartość 110 mg/dl, wartości 130 mg/dl i wyższe są już nieprawidłowe. Jeżeli u dziecka stężenie cholesterolu LDL przekracza 160 mg/dl, należy podejrzewać heterozygotyczną postać FH. 14,16 W przeszłości program testów przesiewowych obejmował wyłącznie oznaczenie całkowitego stężenia cholesterolu. Aktualnie w ramach badań przesiewowych należy oznaczać cholesterol innych frakcji niż HDL. Najlepszym obecnie testem, charakteryzującym się wysoką czułością, jest oznaczenie cholesterolu nie-hdl [suma wszystkich lipidów, tj. lipoprotein o pośredniej gęstości (IDL intermediate density lipoprotein), VLDL, LDL, apolipoproteiny B (Apo B) i lipoproteiny A]. 9,17,18 Według najnowszych badań wartości cholesterolu nie-hdl lepiej korelują z częstością występowania dyslipidemii i incydentów sercowo-naczyniowych w życiu dorosłym niż oznaczenie całkowitego stężenia cholesterolu, stężenia cholesterolu frakcji LDL czy HDL. TERAPIA ZABURZEŃ GOSPODARKI LIPIDOWEJ Pierwszym etapem leczenia w każdym z ww. przypadków zaburzeń gospodarki lipidowej jest zmiana stylu życia. Zgodnie z rekomendacjami ekspertów National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) pierwszą i główną metodę leczenia stanowi zmiana diety połączona ze zwiększeniem aktywności fizycznej. 9 Leczenie farmakologiczne stosuje się najczęściej u dzieci z zaburzeniami lipidowymi uwarunkowanymi genetycznie lub u dzieci z dyslipidemią oraz licznymi czynnikami ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Magnussen i wsp. przeprowadzili analizę populacji dzieci i młodzieży na podstawie prospektywnych badań kohortowych i udowodnili, że modyfikowalne czynniki ryzyka, tj. wysokie stężenie lipidów we krwi, nadciśnienie tętnicze, otyłość, palenie tytoniu (czynne i bierne) oraz brak aktywności fizycznej, mają bezpośredni wpływ na rozwój chorób sercowo-naczyniowych w życiu dorosłym. Jednocześnie zmiana nawyków w młodym wieku pozwala zmienić indywidualne wysokie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych w dzieciństwie na niskie ryzyko w życiu dorosłym. 19 Modyfikacja stylu życia Zgodnie z rekomendacjami Zespołu Ekspertów National Cholesterol Education Program (NCEP) w przypadku modyfikacji nawyków żywieniowych u dzieci i nastolatków z rozpoznaną dyslipidemią należy przede wszystkim zredukować spożycie tłuszczów nasyconych do <7% dziennej energii, a cholesterolu do dawki <200 mg. Dane z badań obserwacyjnych pokazują, że taki model żywieniowy jest bezpieczny i nie zaburza rozwoju dziecka, w tym rozwoju płciowego Powodzenie modyfikacji żywieniowych zależy przede wszystkim od skuteczności w ograniczaniu dowozu nasyconych kwasów tłuszczowych oraz od eliminacji izomerów trans kwasów tłuszczowych. O efektywności interwencji decyduje również ilość tłuszczów nasyconych w diecie przed wprowadzeniem modyfikacji żywieniowych. Poza modyfikacją nawyków żywieniowych w zakresie spożywania kwasów tłuszczowych należy również zwiększyć podaż błonnika. Minimalne spożycie błonnika w diecie jest uzależnione od wieku, a oblicza się je następująco: wiek dziecka w latach + 5 g/24 h. Wzór ten obowiązuje do 15 r.ż. powyżej tego wieku minimalne spożycie błonnika wynosi 20 g/24 h. Błonnik wiąże cholesterol w przewodzie pokarmowym, hamując w ten sposób jego wchłanianie do krwiobiegu. Nie mniej ważne w modyfikacji nawyków żywieniowych jest wprowadzenie żywności funkcjonalnej. Spożywanie 20 g fitosteroli, które są dodawane do niektórych margaryn, obniża całkowite stężenie cholesterolu o ok. 8%. 23 W przypadku dzieci, u których po wdrożeniu nawyków żywieniowych nie udaje się uzyskać stężenia cholesterolu LDL <190 mg/dl, należy rozważyć rozszerzenie terapii o metody farmakologiczne. Niezależnie jednak od tego, czy zostaną osiągnięte cele terapeutyczne w zakresie LDL i całkowitego stężenia cholesterolu, musi być kontynuowane leczenie behawioralne, polegające na modyfikacji nawyków żywieniowych oraz aktywności fizycznej. Pozwa-
4 12 temat numeru la to bowiem na stosowanie niższych dawek leków hipolipemizujących. Należy pamiętać, że dzieci i młodzież są w pełni zależni od środowiska stworzonego im przez opiekunów. Aby więc modyfikacja czy eliminacja złych nawyków u dziecka była skuteczna, zawsze należy zaangażować i edukować całe rodziny. Aktywność fizyczna Zmiana stylu życia obejmująca modyfikację nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej powinna dotyczyć całej rodziny. Badania z udziałem populacji osób dorosłych potwierdziły klinicznie istotną poprawę parametrów lipidowych po wprowadzeniu programów ćwiczeń. Dzięki badaniom o podobnym protokole na populacji dzieci opracowano programy aktywności specjalnie z myślą o nich. 24 Zalecenia American Academy of Pediatrics (AAP) dotyczące aktywności fizycznej obejmują: ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem telewizora/komputera do 2 godz. dziennie w przypadku dzieci po 2 r.ż., całkowity zakaz przebywania przed ekranem w przypadku dzieci <2 r.ż. oraz zachęcanie do zwiększonej aktywności fizycznej. Udowodniono, że takie rozwiązania skutkują spadkiem masy ciała mając więcej wolnego czasu, dzieci częściej wybierały aktywność fizyczną. 25 Z kolei w rekomendacjach kanadyjskich zalecana jest 90-minutowa aktywność ruchowa każdego dnia u wszystkich dzieci. 26 Farmakoterapia Przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego u dzieci i młodzieży należy starannie zebrać wywiad rodzinny i ustalić przyczynę zaburzeń lipidowych, a także ocenić czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Spośród wszystkich leków podawanych dzieciom dotkniętym zaburzeniami lipidowymi najlepiej udokumentowaną skuteczność mają statyny. 9,27 Vuorio i wsp. dokonali przeglądu dotychczasowej literatury pod kątem oceny skuteczności i bezpieczeństwa stosowania statyn u dzieci w wieku od 4 do 18 lat. Spośród 21 istotnych badań wyodrębnili osiem randomizowanych, w których uczestniczyło łącznie ponad 1000 dzieci z FH. Czas interwencji i obserwacji wahał się od 6 miesięcy do maksymalnie 2 lat, więc był stosunkowo krótki. W żadnym punkcie nie obserwowano jednak poważnych działań niepożądanych, a leki skutecznie obniżały stężenie cholesterolu LDL. Badania potwierdziły, że statyny przyjmowane przez krótki okres nie wykazują toksycznego działania na mięśnie czy wątrobę. 27 Ponadto nie upośledzają procesów poznawczych u dzieci ani nie wpływają na wzrastanie. Są lekami pierwszego rzutu u dzieci z hipercholesterolemią, z wysokim stężeniem cholesterolu LDL. Wynika to z hamowania endogennej produkcji cholesterolu i zwiększenia liczby receptorów dla cholesterolu LDL. Decyzja o ewentualnym rozpoczęciu leczenia powinna zostać podjęta po dwukrotnym oznaczeniu lipidogramu na czczo (w okresie od 2 tygodni do 3 miesięcy), jeśli utrzymuje się wysokie stężenie cholesterolu LDL lub TG pomimo zmiany stylu życia. Leczenie niefarmakologiczne powinno trwać co najmniej 6 miesięcy. Po tym czasie należy wykonać kontrolny lipidogram. Jeżeli stężenie cholesterolu LDL wynosi <130 mg/dl, zalecane jest kontynuowanie postępowania niefarmakologicznego. Ta strategia obowiązuje również wtedy, gdy stężenie mieści się w przedziale mg/dl u dzieci z negatywnym wywiadem rodzinnym i bez towarzyszących czynników ryzyka. Algorytm leczenia hiperlipidemii u dzieci z dodatnim wywiadem rodzinnym lub jednym czynnikiem wysokiego ryzyka albo dwoma czynnikami ryzyka pośredniego, z dyslipidemią i wartością cholesterolu LDL > mg/dl zakłada dołączenie statyny. Te same zalecenia dotyczą dzieci z dwoma czynnikami wysokiego ryzyka lub jawną chorobą sercowo-naczyniową, gdy stężenie cholesterolu LDL mieści się w granicach > mg/dl. Jeśli stężenie cholesterolu LDL wynosi >190 mg/dl przy stosowaniu interwencji niefarmakologicznych, trzeba niezwłocznie rozpocząć podawanie statyny. Leczenie statynami w powyższych przypadkach należy rozpoczynać u dzieci >10 r.ż. U młodszych leki te można zastosować tylko wtedy, gdy zostanie stwierdzona ciężka hiperlipidemia pierwotna lub homozygotyczna postać hipercholesterolemii z cholesterolem LDL >400 mg/dl, pierwotna hipertriglicerydemia 500 mg/dl oraz gdy dziecko jest po przeszczepieniu serca/ nerki bądź ma potwierdzoną chorobę sercowo-naczyniową. W przypadku ciężkiej homozygotycznej postaci FH należy rozważyć zastosowanie LDL-aferezy dwa razy w tygodniu. 9,16 Celem każdej terapii jest obniżenie stężenia cholesterolu LDL <130 mg/dl (<95 percentyla). Terapię statynami rozpoczyna się od najniższej możliwej dawki i dokładnie monitoruje pod kątem wystąpienia działań niepożądanych. Przed włączeniem leczenia
5 temat numeru 13 trzeba oznaczyć stężenie aminotransferazy alaninowej (AlAT alanine aminotransferase), aminotransferazy asparaginianowej (AspAT aspartate aminotransferase) oraz aktywność kinazy kreatynowej (CK creatine kinase). Pacjent i jego rodzina powinni zostać poinformowani o możliwych powikłaniach terapii. Jeśli pojawią się objawy miopatii, przy 10-krotnym przekroczeniu górnej granicy normy dla CK należy tymczasowo odstawić lek i ewentualnie rozważyć ponowne jego włączenie w mniejszej dawce. Ta sama zasada dotyczy 3-krotnego przekroczenia górnej granicy normy dla enzymów wątrobowych. Kolejną grupą leków stosowanych w hipercholesterolemii u dzieci są żywice jonowymienne (w chwili pisania niniejszego tekstu niedostępne w Polsce). Leki te wiążą w jelicie kwasy żółciowe, ograniczając ich transport zwrotny do wątroby. Powoduje to spadek stężenia cholesterolu w hepatocytach, a co za tym idzie zwiększenie ekspresji receptora LDL. Wzrost stężenia receptorów LDL skutkuje wzrostem wychwytu cząsteczek cholesterolu LDL z krwi i w konsekwencji obniżeniem stężenia cholesterolu w osoczu. Jednocześnie żywice mogą zmniejszać stężenie witamin A, D, E i K. Wśród działań niepożądanych należy wymienić zaparcia, wzdęcia i nudności powodujące, że leki te często nie są akceptowane przez młodych pacjentów. Największą skuteczność odnotowano w połączeniu ze statynami. 9 Ezetymib to kolejny lek z grupy leków hipolipemicznych, który w badaniach na małej grupie dzieci okazał się skuteczny i bezpieczny. Działa poprzez hamowanie wchłaniania egzogennego cholesterolu pochodzenia pokarmowego oraz cholesterolu w żółci. 28 Pomimo że Food and Drug Administration (FDA) nie zatwierdziła ezetymibu do stosowania u dzieci, można rozważyć jego włączenie u dzieci z wysokim stężeniem cholesterolu LDL i TG, dołączając go do podawanej wcześniej statyny. PODSUMOWANIE Miażdżyca to choroba mogąca rozpocząć się już w dzieciństwie, wykazująca silny związek z rozwojem chorób sercowo- -naczyniowych w życiu dorosłym. Wczesna identyfikacja pacjentów z czynnikami ryzyka pozwala odmienić przebieg procesu miażdżycowego. Poprawa gospodarki lipidowej powinna opierać się na zmianie stylu życia, a farmakoterapię należy rozważyć po 6 miesiącach nieskutecznego leczenia behawioralnego. Co jednak ważne, wdrożenie postępowania farmakologicznego nie upoważnia do przerwania terapii behawioralnej. Przed włączeniem leku hipolipemizującego należy ocenić czynniki ryzyka i zakwalifikować pacjenta do grupy ryzyka. Lekiem pierwszego rzutu są statyny, a terapię powinno się rozpoczynać od niskich dawek i monitorować pacjenta pod kątem pojawienia się działań niepożądanych. Adres do korespondencji: lek. Dominika Dąbrowska, III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, dominikaw86@gmail.com 2016 Medical Tribune Polska Sp. z o.o. HYPERLIPIDEMIA IN CHILDREN AND YOUTH Abstract Cardiovascular disease is still the most important cause of death in developed countries. Significant lifestyle changes can also be observed an unbalanced diet and lack of physical activity are commonplace among most citizens of developed countries. Epidemiological studies indicate increasing incidence of type 2 diabetes mellitus, dyslipidemia, obesity and hypertension among children and adolescents. Early diagnosis and treatment of those risk factors may slow down the progression and development of cardiovascular disease. This paper reviews the most important issues concerning the treatment of dyslipidemia in children and youth. Piśmiennictwo 1. Lifshitz F. Obesity in children. J Clin Res Pediatr Endocrinol 2008;2: McGill HC Jr, McMahan CA, Gidding SS. Preventing heart disease in the 21st century. Implications of the Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth (PDAY) Study. Circulation 2008;117: Stamler J, Stamler R, Neaton JD, et al. Low risk factor profile and longterm cardiovascular and noncardiovascular mortality and life expectancy: findings for 5 large cohorts of young adult and middleaged men and women. JAMA 1999;282: Czech A, Taton J, Walewski J. Diagnostyka i algorytmy leczenia dyslipidemii u osób z cukrzycą typu 2. Terapia 2004;3: Garanty-Bogacka B, Syrenicz M, Syrenicz A i wsp. Hiperlipidemie u dzieci i młodzieży. Klin Pediat 2002;10: Iwan czak F, S migiel R. Najczęstsze wrodzone genetycznie uwarunkowane zaburzenia przemiany białkowej i lipidowej u dzieci. Gastroenterol Pol 2004;11: Cybulska B. Wykrywanie, ocena i leczenie hipercholesterolemii u dorosłych cz. IV. III Raport Zespołu Ekspertów National Cholesterol Education Program (USA). Med Prakt 2003;6: Clauss SB, Kwiterovich PO. Genetic disorders of lipoprotein transport in children. Prog Pediatr Cardiol 2003;17: Expert Panel on Integrated Guidelines for Cardiovascular Health and Risk Reduction in Children and Adolescents; National Heart, Lung, and Blood Institute. Expert panel on integrated guidelines for cardiovascular health and risk reduction in children and adolescents: summary report. Pediatrics 2011;128: S National Heart, Lung, and Blood Institute. Integrated Guidelines for Cardiovascular Health and Risk Reduction in Children and Adolescents. The Report of the Expert Panel. (dostęp: ). 11. Daniels SR, Gidding SS, de Ferranti SD. Pediatric aspects of familial hypercholesterolemias: recommendations from the National Lipid Association Expert Panel on familial hypercholesterolemia. J Clin Lipidol 2011;5: Peterson AL, McBride PE. A review of guidelines for dyslipidemia in children and adolescents. WMJ 2012;111: Kwiterovich PO. Recognition and management of dyslipidemia in children and adolescents. J Clin Endocrinol Metab 2008;93: McBride P, Kavey R. Lipid screening and treatment recommendations for children and adolescents. Pediatr Ann 2012;41:1-10. cd. piśmiennictwa na str. 39
Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec
Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec Klinika Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna (FH) najczęstsza
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 2 15. 10. 2015
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego
Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego Krzysztof Chlebus I Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia Rodzinna przedwczesna choroba
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY Miażdżyca: Przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, polegająca na zmianach zwyrodnieniowowytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic wywołanych przez gromadzenie się:
Bardziej szczegółowoDyslipidemie Dr hab. med. prof. nadzw. Małgorzata Lelonek
Dyslipidemie Dr hab. med. prof. nadzw. Małgorzata Lelonek 1 Klasyfikacja dyslipidemii 2 1. Hipercholesterolemia a) pierwotna (najczęściej uwarunkowana genetycznie) hipercholesterolemia rodzinna rodzinny
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoDyslipidemie. 1. Hipercholesterolemia
Dyslipidemie Dyslipidemia to stan, w którym stężenia lipidów i lipoprotein w osoczu nie odpowiadają wartościom uznanym za prawidłowe, a te zależą od całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjenta niżej.
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoHIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?
HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:
Bardziej szczegółowoCo z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoNowoczesne leczenie hipolipemizujące zgodne z zaleceniami ESC, część II
Nowoczesne leczenie hipolipemizujące zgodne z zaleceniami ESC, część II leczenie hipolipemizujące, esc, Łukasz Kołtowski Maciej Bartoszek, Łukasz Kołtowski I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawskiego
Bardziej szczegółowoLeczenie dyslipidemii u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie dyslipidemii u dorosłych chorych na cukrzycę Dyslipidemia management in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą z: Diabetes
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoKlinika Kardiologii, Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Dyslipidemie
Dyslipidemie Dr hab. med. prof. nadzw. Małgorzata Lelonek FESC 1 Klasyfikacja kliniczna dyslipidemii 2 1. Hipercholesterolemia a) pierwotna (uwarunkowana genetycznie) hipercholesterolemia rodzinna rodzinny
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoKlinika Kardiologii, Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Dyslipidemie
Dyslipidemie Dr hab. med. prof. nadzw. Małgorzata Lelonek FESC 1 Klasyfikacja kliniczna dyslipidemii 2 1. Hipercholesterolemia a) pierwotna (najczęściej uwarunkowana genetycznie) hipercholesterolemia rodzinna
Bardziej szczegółowoKwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 4(41) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Diagnostyka i leczenie zaburzeń lipidowych u dzieci Diagnosis and Management of Dyslipidaemia in Children Paulina Krawiec, Elżbieta
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoII Konferencja Cardiolipid 2017
II Konferencja Cardiolipid 2017 PIĄTEK, 8 WRZEŚNIA 2017 ROKU 14.30 14.40 Powitanie i otwarcie konferencji Przewodniczący Komitetu Naukowego: prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak, Przewodniczący
Bardziej szczegółowoLeczenie zaburzeń lipidowych u kobiet w ciąży. Czy możemy być skuteczni? Prof. dr hab. med. Barbara Cybulska
Leczenie zaburzeń lipidowych u kobiet w ciąży. Czy możemy być skuteczni? Prof. dr hab. med. Barbara Cybulska Fizjologiczne zmiany stężenia lipidów w ciąży TG, TC i LDL-C na początku ciąży (najniższe wartości
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
LUCYNA NAROJEK C iągłość i zmiana w postępowaniu dietetycznym w wybranych schorzeniach Wydawnictwo SGGW Spis treści Wstęp... 7 1. Dieta w cukrzycy... 9 Era przedinsulinowa... 9 Ograniczenie węglowodanów
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoCholesterol. Co powinieneś wiedzieć. Dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl
Cholesterol Co powinieneś wiedzieć Dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl Wstęp Cholesterol jest substancją, której organizm potrzebuje do produkcji hormonów, witaminy D oraz przemian tłuszczów w organizmie.
Bardziej szczegółowoSTANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ
K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoLeczenie hipolipemizujące
Leczenie hipolipemizujące http://www.miasto.zgierz.pl/gim1/serwis/k onkurs2/zdrowie/wplyw/3_dzial_kon.htm Magdalena Zemlak Gastroenterologiczne Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice Gastroenterologii i
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoMagdalena Krintus Katedra i Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika Collegium Medicum w Bydgoszczy
Zalecenia dotyczące wykonywania rutynowego oznaczania profilu lipidowego po posiłku: konsensus Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego (EAS) oraz Europejskiego Towarzystwa Chemii Klinicznej i Medycyny
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012
Nowe wytyczne ESC/PTK w kardiologii Profilaktyka chorób układu krążenia - nowości zawarte w wytycznych ESC 2012 Przemysław Trzeciak Częstochowa 11.12.2012 Umieralność z powodu chorób ukł. krążenia w latach
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoPORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2
PORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2 Funkcje żywności Społeczne aspekty zaburzeń żywieniowych na przykładzie głodu pozornego, utajonego i otyłości Standardy postępowania dietetycznego z pacjentem otyłym Prowadzący:
Bardziej szczegółowoLeczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę Management of dyslipidemia in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą z:
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13
Spis treści 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski........ 13 Genetyczne uwarunkowania pierwotnego nadciśnienia tętniczego..... 14 Nadciśnienie monogeniczne..................................
Bardziej szczegółowoPIĄTEK / SOBOTA / NIEDZIELA Intensywna terapia statynowa lub terapia skojarzona. SOBOTA
PIĄTEK 15.45 17.15 / SOBOTA 14.45 17.15 / NIEDZIELA 10.00 11.30 Intensywna terapia statynowa lub terapia skojarzona SOBOTA 10.00 12.00 Leki: statyny SOBOTA 09.00 10.00 Suplementy diety: monakolina, witamina
Bardziej szczegółowoMolekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe.
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe. Przewlekła hiperglikemia wiąże sięz uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów:
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoPrewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski
Prewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski I Klinika Kardiologii i El. Int. oraz Nad. Tęt. IK CMUJ Kraków piotrjankowski@interia.pl Gdańsk, 24
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoAnaliza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoStatyny u jakich pacjentów i w jakich dawkach?
artykuł POglądowy Maryla Kocowska, Piotr Jankowski Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie Statyny u jakich pacjentów i w jakich dawkach? Statins in which patients and
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoLeczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę Management of dyslipidemia in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą z:
Bardziej szczegółowoCardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland
Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego u młodych osób dorosłych w środowisku wiejskim w północnowschodniej
Bardziej szczegółowoPRACA POGLĄDOWA. iedy sięgać po fenofibrat wskazania kliniczne czy biochemiczne? When to use fenofibrat clinical or biochemical indications?
PRACA POGLĄDOWA K iedy sięgać po fenofibrat wskazania kliniczne czy biochemiczne? When to use fenofibrat clinical or biochemical indications? lek. Marcin Wełnicki, prof. nadzw. dr hab. n. med. Artur Mamcarz
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoCukrzyca. epidemia XXI wieku
Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA
Bardziej szczegółowoSymago (agomelatyna)
Ważne informacje nie wyrzucać! Symago (agomelatyna) w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Poradnik dla lekarzy Informacja dla fachowych pracowników ochrony zdrowia Zalecenia dotyczące: -
Bardziej szczegółowoDieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13
Spis treści Przedmowa................ 11 1. Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi.................. 13 Najważniejsze problemy diagnostyczne....... 13 Ból w klatce piersiowej........... 14 Ostry
Bardziej szczegółowoUwarunkowania genetyczne. w cukrzycy
Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoCzy naprawdę liczy się tylko cholesterol LDL? Nie wpadnij w pułapkę
Czy naprawdę liczy się tylko cholesterol LDL? Nie wpadnij w pułapkę Marcin Barylski Klinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi Przypadek Mężczyzna lat 44,
Bardziej szczegółowoKlasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców
Bardziej szczegółowo