Technika i ocena wyników badania videonystagmograficznego (VNG)

Transkrypt

1 Technika i ocena wyników badania videonystagmograficznego (VNG) Prof. dr hab. med. Magdalena Józefowicz-Korczyńska mgr Małgorzata Jaruga Zakład Układu Równowagi I Katedra Otolaryngologii UM w Łodzi

2 Metody oceny oczopląsu Metody historyczne Obserwacja bezpośrednia Palpacyjna Okulary Frenzla i Bartelsa Elektronystagmografia Technika soczewek (search-coils) Videonystagmografia

3 Elektronystagmografia Elektrody warunkująuzyskanie dobrego, powtarzalnego zapisu (artefakty) Rodzaj elektrod (opornośćelektrod) -kształt, rozmiar, jedno-wielorazowe, utlenianie powierzchni Odtłuszczenie skóry lub powierzchowna abrazja naskórka (oporność skóry) Pasta przewodząca Odpowiednie umiejscowienie -1 cm od kącika oka Odpowiednie podłączenie elektrod ze wzmacniaczem

4 Elektronystagmografia Zakłócenia Pocenie się pacjenta lub/i za gorąco w pracowni Zakłócenia z sieci miejskiej, elektrostatyczne z urządzeń elektrycznych Złe, niejednorodne oświetlenie Brak współpracujący ze strony pacjenta Pacjent pod wpływem leków Źle dobrane parametry stała czasu Zbyt czuły wzmacniacz nakładanie się potencjałów EEG Mruganie lub drżenie powiek KALIBRACJA Wychylenie gałki ocznej w prawo - wychylenie zapisu ku górze

5 Zalety zapisu ENG Obiektywizacja obserwacji i analiza zapisów jakościowa i ilościowa (kierunek, czas trwania, amplituda, częstotliwośći szybkośćkątowa) prześledzenie dynamiki zmian u tego samego pacjenta archiwizacja zapisów rejestrowaćruchy gałek ocznych w płaszczyźnie poziomej i pionowej obserwowaćoczopląs o niewielkim natężeniu i przy zamkniętych oczach (wyłączenie fiksacji) zapis rozkojarzonym ruchem gałek ocznych (dwuoczny) rejestrowanie odpowiedzi na indukowane pobudzenia wzrokowe, cieplne czy obrotowe nieinwazyjne o klinicznie sprawdzonej wartości i znaczeniu diagnostycznym ( różnicowanie rodzaju uszkodzenia)

6 Różnice ENG i VNG Rejestracja ruchów gałek ocznych w płaszczyznach poziomych pionowych obrotowych ENG 40º 30º nie VNG Pełen en zakres ruchu Pełen en zakres ruchu Pełen en zakres ruchu

7 Różnice ENG i VNG Rejestracja ruchów gałek ocznych przy oczach zamkniętych Artefakty Ruch głowy artefakty Wpływ potencjałów mięśniowych Wpływ zaburzeńsieciowych aparatury ENG VNG Tak Nie Znaczne Niewielkie Niewielkie Nie Tak Nie Tak Nie

8 Badamy odruchy Odruch przedsionkowo-okoruchowywyzwala ruchy oka kompensujące ruch głowy z latencją <16 ms Odruch wzrokowo-okoruchowy wyzwala ruch gałek ocznych z latencją >70 ms

9 Kalibracja Zapis oczopląsu samoistnego przy oczach otwartych przy oczach zamkniętych

10 Test sakkadowy

11 Ocena testu sakkadowego Kliniczna Badania ENG, VNG, w podczerwieni, technika soczewek kontaktowych (ang. search coils) dokładność skojarzony ruch obu gałek ocznych współistniejący ruch głowy Gałki oczne obserwuje sięprzez 20-30s. Ocena jakościowa dokładność czas utajenia - latencja czas trwania średnia maksymalna prędkość sakkad morfologia zapisu (ang. over, undershoot)

12 Test śledzenia

13 Test śledzenia wahadła Oceniane parametry Współczynnik opóźnienia -(gain) stosunek szybkości wolnej fazy oczopląsu do szybkości celu faza morfologia

14 Zależność prędkości celu do prędkości oka w grupach wiekowych u osób zdrowych o /s współczynnik nadążania = 1,0 wiek o /s Józefowicz-Korczyńska M, Pajor A. Ocena ruchomości gałek ocznych w testach śledzenia i sakkadowym u osób zdrowych w różnym wieku. Psychiatria Pol 2006: 40:

15 Wartość współczynnika nadążania w zależności od amplitudy stosowanego bodźca i częstotliwości 0,3 Hz, 0,4 Hz i 0,5 Hz w grupach wiekowych u osób zdrowych średnia+sd średnia-sd 10 o 20 o 30 o 10 o 20 o 30 o 10 o 20 o 30 o 0,3Hz 0,4Hz 0,5Hz Józefowicz-Korczyńska M, Łukomski M. Analiza zapisów ENG testów wzrokowo-okoruchowych u osób zdrowych w różnym wieku. Otolaryng Pol 2006; 60: 45-50

16 Test śledzenia uszkodzenia obwodowe ostre jednostronne, zmniejszenie szybkości śledzenia zgodne z wolnąfaząoczopląsu oraz sakkady wtrącone w stronę szybkiej fazy oczopląsu. kora płata ciemieniowego-zakłócenie ruchu śledzenia w stronę uszkodzenia, rzadziej w obu kierunkach jednostronne zmiany destrukcyjne płata czołowegozakłócenie śledzenia w obu kierunkach, częściej w stronęuszkodzoną, opóźnienie ruchu gałek oraz sakkady wtrącone choroby OUN, metaboliczne, Parkinsona, schzofrenia (neurofizjologiczny/genetyczny marker predyspozycji Rybakowski&Borkowska), depresje zaburzenia obustronne Kaźmierczak H i wsp. Badania elektrofizjologiczne (ENG, EEG) w chorobie Alzheimera. Otolaryngol Pol. 1999; 53, Pawlak-Osińska i wsp. Electronystagmographic study in chronic schizophrenia. Int Tinnitus J, 2000; 6, Kaźmierczak H i wsp. Odruchy wzrokowo-okoruchowe i przedsionkowo-okoruchowe w chorobie Parkinsona. Otolaryngol Pol. 2006; 60, 21-4.

17 Test optokinetyczny

18 Test optokinetyczny układ optokinetyczny pomocny w stabilizowaniu obraz na siatkówce układ przedsionkowo-wzrokowy pomaga w utrzymaniu kąta widzenia w przestrzeni oczopląs podkorowy- pasywny oczopląs korowy - aktywny

19 Test optokinetyczny Oceniane parametry asymetria odpowiedzi przy stymulacji w lewo i prawo porównanie średnich maksymalnych prędkości lub amplitud np. redukcja prędkości wolnej OKN uszkodzenia podnamiotowe, guzy kąta <2cm, uszkodzenia pnia mózgu i móżdżku nieprawidłowości szybkiej fazy OKN u osób z uszkodzeniami mostu morfologia zapisu

20 Oczopląs kierunkowo-spojrzeniowy pochodzenia ośrodkowego rzadko występuje w pozycji centralnej OUN k-s nie jest hamowany fiksacjąoczną OUN k-s towarzyszy często oczopląs z odbicia (rebound nystagmus), przejściowy, skierowany w kierunku ostatniego ruchu oka w czasie powrotu do pozycji wyjściowej. Jest znamienny dla zaburzeń pnia mózgu i móżdżku.

21 Cechy różnicujące fizjologiczny oczopląs ze skrajnego spojrzenia z oczopląsem patologicznym mała amplituda jego wygasaniew ciągu 5-sekund może on byćasymetryczny (obecny przy patrzeniu w lewo, a nieobecny w prawo) może miećwiększąamplitudęw oku odwodzącym nie towarzysząmu jakichkolwiek inne zaburzenia okulomotoryczne.

22 Testy położeniowe Głowa na wprost Głowa w lewo Głowa w prawo Pozycja Rosego Klasyfikacja oczopląsu położeniowego wg Nylena Iº zmienia kierunek przy zmianie położenia głowy IIº stałokierunkowy IIIº zmieniający kierunek w tym samym polożeniu głowy

23 Testy cieplne optymalne ustawienie kanału półkolistego bocznego identyczny bodziec do obu uszu - temperatura, czas, objętość odwróceni uwagi pacjenta od badań Zalety prosta określenie pobudliwości danego błędnika -niedowład kanałowy, przewaga kierunkowa Wady nie można wykonywać przy chorobach uszu woda - bodziec niefizjologiczny

24 Próba kaloryczna wg. Fitzgeralda-Hallpike a pozycja leżąca głowa przyjęta o 30 do przodu (ustawienie pionowe kanału bańka do góry) czas przepłukiwania psz 30 s objętośćwody cm 3 czas pomiędzy próbami ok. 10 minut temperatura wody 30 i 44 C rejestracja ENG lub okulary Frenzla

25 Próba kaloryczna wg. Fitzgeralda-Hallpike a Parametry czas trwania reakcji - pojawia się 15-20s max intensywnośćreakcji oczopląsowej 60-80s i wygasa po s Intensywnośćoczopląsu ocenia sięwartościami średnich (10-20 s odcinka zapisu) szybkość kątowej wolnej fazy częstotliwości wychyleń oczopląsowych amplituda wychyleń Ocena -niedowład kanałowy i przewaga kierunkowa

26 Próba kaloryczna wg. Fitzgeralda-Hallpike a Pobudliwość błędników prawidłowa-symetryczna osłabienie pobudliwości błędnika jedno-lub obustronne porażenie błędnika jedno- lub obustronne symetryczna przewaga kierunkowa PK bez NK rzeczywista przewaga kierunkowa PK z NK

27 Próba kaloryczna z powietrzem Trudności z określeniem temperatury powietrza (temp. termosratu - temp w przewodzie słuchowym) Trudności w określeniu czasu stosowanego bodźca Większy wpływ temperatury otoczenia Wpływ odchylenia i głębokości wprowadzenia strumienia do przewodu Hałas przepływu strumienia Parzący efekt gorącego powietrza Zastosowanie suchego powietrza doprowadza do parowania z błony bębenkowej i następowego oziębienia śródchłonki odwrotna odpowiedź

28 Próba kaloryczna z powietrzem Zalety Możliwa do stosowania w przypadku perforacji Nie dochodzi do zamoczenia Szybsze wywołanie reakcji niż w próbie wodnej

29 Problemy w rejestracji ruchów gałek ocznych Nie obrazuje rzeczywistego stanu aktywności narządu przedsionkowego, oceniamy kanał półkolisty boczny Jest badaniem dodatkowym i nie zawsze jednoznacznie pozwala na różnicowanie uszkodzenie obwodowego i ośrodkowego Uzależnienie wyniku od warunków i sposobu badania oraz doświadczenia osoby wykonującej badanie Występowanie artefaktów co u osób z zaburzeniami ośrodkowymi jest trudne do różnicowania