O skarmianiu Ŝyta. DLG 6.V. Frankfurt nad Menem, maj Wprowadzenie

Transkrypt

1 DLG 6.V. Frankfurt nad Menem, maj 2006 O skarmianiu Ŝyta Wprowadzenie JuŜ od stuleci Ŝyto uprawia się jako zboŝe chlebowe szczególnie na słabszych glebach Europy Środkowej i Północnej. Choć zboŝe to stosowano i nadal stosuje się na typowych obszarach upraw takŝe do celów paszowych, to jednak ten typ ogólnego spoŝytkowania Ŝyta nie zyskał większego znaczenia. Tylko okazyjnie uprawia się Ŝyto takŝe na zieloną masę jako przedplon upraw ozimych czy poplon ścierniskowy i skarmia w postaci świeŝej jako paszę objętościową dla przeŝuwaczy. Czynnikiem decydującym o dość powściągliwym po dziś dzień stosowaniu Ŝyta w charakterze zboŝa paszowego są poczynione niegdyś obserwacje, wskazujące na zmniejszone pobieranie paszy i występowanie zaburzeń w postaci sztywności stawów, czy pogorszenia konsystencji odchodów zwierzęcych w przypadku wyŝszego udziału Ŝyta w dawce pokarmowej. Działanie to kojarzone jest z wyŝszą zawartością substancji antyŝywieniowych jak polisacharydy nieskrobiowe (pentozany, beta - glukany i pektyny) oraz substancji gorzkich. W kwestii stosowania Ŝyta w Ŝywieniu zwierząt w ostatnich latach zmianie uległy jednak dwa aspekty. Po pierwsze, w przypadku uprawianych dziś odmian zawartość substancji gorzkich i alkilorezorcynoli została obniŝona, dzięki czemu wzrosła uŝyteczność Ŝyta jako substratu paszowego; po drugie, na europejskim rynku zbóŝ zniesiono skup interwencyjny dla Ŝyta, dzięki czemu, w międzyczasie, wskutek większych wahań cenowych, wzrosła atrakcyjność Ŝyta jako składnika pasz. Faktyczna wartość cenowa Ŝyta zaleŝy jednak nie tylko od aktualnych cen zbóŝ. Jest ona takŝe wynikiem porównania parametrów jakościowych poszczególnych gatunków, oferowanych w danym okresie i w danych warunkach. 1. Składniki i wartość pokarmowa Pod względem wartości pokarmowej Ŝyto plasuje się z reguły gdzieś pomiędzy pszenicą/pszenŝytem a jęczmieniem. Za punkt wyjścia mogą tu posłuŝyć wartości średnie zawarte w tabeli poglądowej nr 1.

2 -2- Tabela 1: Analizowana zawartość surowych składników pokarmowych, wartość energetyczna i udział aminokwasów w Ŝycie w porównaniu z pszenicą, pszenŝytem i jęczmieniem (wartości uśrednione i odchylenia standardowe, dane dla 88 % suchej masy; analizy NIRS (spektroskopia w bliskiej podczerwieni), średnie wartości z kilku lat zbiorów, Laboratorium LUFA Nord-West, 2003) Ŝyto n = 247 pszenica n = 711 pszen - Ŝyto n = 386 Sucha masa 1} % 87,1 1,6 87,3 1,5 86,9 1,5 Białko surowe % 8,5 11,9 11,1 1,2 1,4 1,6 Tłuszcz surowy 1,8 2,2 2,2 % 0,14 0,16 0,20 Włókno surowe % 2,1 2,5 2,5 0,33 0,15 0,27 Skrobia % 54,5 59,3 58,7 1,3 1,2 2,1 EM trz.chlewna Z) MJ/kg 13,5 14,3 14,2 0,14 0,16 0,14 EM bydło MJ/kg 11,7 11,8 11,6 0,03 0,02 0,03 NEL MJ/kg 7,4 7,5 7,3 0,04 0,01 0,03 nxp g/kg ,3 2,5 1,9 RNB g/kg -9,5-5,1-5,5 1,7 1,8 2,3 lizyna J) % 0,32 0,31 0,35 0,04 0,02 0,04 metionina/cystyna a) % 0,33 0,51 0,43 0,04 0,04 0,05 treonina 3) % 0,28 0,33 0,34 0,04 0,03 0,05 tryptofan 3) % 0,09 0,14 0,11 0,01 0,01 0,01 1) W odniesieniu do substancji oryginalnej (Ŝródłowej) 2) Obliczono za pomocą wzoru szacunkowego na EM dla paszy mieszanej 3) Obliczono za pomocą równania regresji Degussa jęczmień n = ,8 1,5 11,7 1,4 2,8 0,15 4,9 0,57 50,3 1,7 13,0 0,21 11,4 0,11 7,2 0, ,5-4,9 1,7 0,38 0,03 0,43 0,04 0,38 0,04 0,14 0,01 Zawartość miedzi w zboŝu waha się od 2 do 5 mg/kg, a cynku od 25 do 50 mg/kg. W odniesieniu do suchej masy Ŝyto charakteryzuje się raczej niską, jednak - w odniesieniu do białka surowego - najwyŝszą zawartością lizyny. Z czterech gatunków zbóŝ Ŝyto wyróŝnia się najniŝsza strawność treoniny i tryptofanu na odcinku jelita cienkiego. Strawność pochodzącej z Ŝyta lizyny i metioniny w jelicie cienkim jest równieŝ niŝsza niŝ w przypadku pszenicy i pszenŝyta a równa strawności aminokwasów jęczmienia. Dawki pokarmowe z udziałem Ŝyta naleŝy zatem uzupełniać o aminokwasy syntetyczne. Ziarna Ŝyta, podobnie jak innych gatunków zbóŝ, nie naleŝy skarmiać w postaci świeŝej tuŝ po zbiorach. Przed rozpoczęciem skarmiania ziarno powinno być magazynowane!

3 -3-2. Czynniki ograniczające skarmianie Ŝyta śyto cechuje wysoka zawartość polisacharydów nieskrobiowych (NSP), w szczególności pentozanów. Negatywne działanie tych cięŝkostrawnych składników pokarmowych moŝna ograniczyć stosując enzymy rozszczepiające polisacharydy nieskrobiowe, co jest wskazane przede wszystkim w Ŝywieniu młodych zwierząt. śyto mieszańcowe jest teŝ szczególnie podatne na poraŝenie sporyszem. NaleŜy przestrzegać przewidzianej ustawowo maksymalnej zawartości sporyszu na poziomie nie przekraczającym 1g na kilogram ziarna. JeŜeli surowiec Ŝyta zawiera sporysz, poraŝonych partii ziarna nie naleŝy skarmiać maciorami i prosiętami. Z kolei jednak, w porównaniu z pszenicą i pszenŝytem Ŝyto w znacznie mniejszym stopniu obciąŝone jest udziałem toksyn fuzaryjnych dezoksyniwalenolu i zearalenonu. Niekiedy, w skarmianiu paszy płynnej, obserwuje się wzmoŝone pienienie, gdy udział Ŝyta przekracza 30%. Piana moŝe równieŝ pojawić się w przypadku zastosowania pszenŝyta i pszenicy. Ich przyczyną są rozpuszczalne proteiny. Dodanie oleju roślinnego moŝe częściowo ograniczyć ten problem. 3. Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu trzody chlewnej PoniŜsze zalecenia odnośnie stosowania Ŝyta obowiązują z zastrzeŝeniem zapewnienia odpowiedniego do potrzeb zaopatrzenia w aminokwasy. Tabela 2: Zalecenia dot. stosowania Ŝyta w Ŝywieniu trzody chlewnej Tuczniki 1) kg wagi Ŝywej (przedtucz) kg wagi Ŝywej (tucz wstępny) kg wagi Ŝywej (tucz średni) od 90 kg wagi Ŝywej (tucz końcowy) do... % Ŝyta w racji pokarmowej Maciory 25 prosięta do 15 kg Mś od15kgmś 1) W przypadku powstawania piany w skarmianiu na mokro naleŝy zmniejszyć udział Ŝyta w paszy. Problem moŝna równieŝ ograniczyć poprzez dodanie olejów roślinnych. W razie dodatkowego udziału pszenŝyta w paszy treściwej ewentualny udział Ŝyta ze względu na wysoką zawartość polisacharydów nieskrobiowych naleŝy zmniejszyć o jedną trzecią udziału pszenŝyta (np. przy 30 % pszenŝyta maksymalnie zalecany udział Ŝyta powinien wynieść 40 % w tuczu końcowym) Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu bydła Do rozpatrzenia stosowania Ŝyta w Ŝywieniu bydła stosuje się te same aspekty fizjologiczne co w przypadku pozostałych gatunków zbóŝ (za wyjątkiem kukurydzy). W przypadku wszystkich zbóŝ zakłada się oporność skrobi na rozkład enzymatyczny w przewodzie pokarmowym zwierząt na poziomie 15 %.

4 - 4 - Maksymalny poziom udziału zbóŝ a tym samym takŝe Ŝyta zaleŝy w pierwszej kolejności od udziału łatwo rozpuszczalnych węglowodanów w racji Ŝywieniowej. W Ŝywieniu bydła mlecznego za granicę strawności uwaŝa się 25 % skrobi trawionej oraz cukru w suchej masie całkowitej dawki pokarmowej. W mieszankach treściwych dla krów mlecznych, młodych zwierząt i opasów zaleca się udział Ŝyta na poziomie 40%, przy czym w przypadku krów mlecznych dawka dzienna nie powinna przekroczyć 4 kg. Tabela 3: Zalecenia odnośnie stosowania Ŝyta w Ŝywieniu bydła do... % Ŝyta Cielęta 0 w paszy dla starterów 5-8 w paszy dla cieląt 1) MłodzieŜ Opasy Krowy mleczne 40 w paszy treściwej 20 w paszy treściwej (maks. 1,0 kg Ŝyta/dziennie) 40 w paszy treściwej (maks. 4,0 kg Ŝyta/dziennie) 1) Z uwagi na brak wyników badań, obecnie nie ma pewności dla wartości wyŝszych. W przypadku Ŝywienia indywidualnego i zadawania jednorazowej dziennej dawki pokarmowej nie powinno się stosować w dawkach pokarmowych maksymalnej dopuszczalnej zawartości Ŝyta. 5. Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu drobiu Wartość 12,2 MJ ME/kg plasuje Ŝyto pośrodku, pomiędzy pszenicą a (12,8 M J ME/kg) jęczmieniem (11,4 kg ME/kg). Z uwagi na zawartość polisacharydów nieskrobiowych, które zwłaszcza u piskląt i młodych ptaków mogą doprowadzić do podwyŝszonej lepkości treści jelita i mazistości odchodów, Ŝyto w przypadku młodych zwierząt naleŝy skarmiać jedynie w bardzo niewielkiej ilości. Tabela 4: Zalecenia dot. stosowania Ŝyta w Ŝywieniu drobiu do... % Ŝyta 1 } Kury nioski 20 Młode kury 15 Kurczęta 0 Kogutki (tucz końcowy) 0 5 Indyki - tuczniki < 5 tygodni > 5 tygodni Kaczki, gęsi - tuczniki < 3 tygodnie > 3 tygodnie

5 1) wartości odnoszą się do mieszanek paszowych nie zawierających enzymów rozszczepiających polisacharydy nieskrobiowe. W razie większych ilości wymagany jest udział odpowiednich enzymów rozszczepiających polisacharydy nieskrobiowe.

6 Spis literatury: Alert, H.-J., 2005; Roggeneinsatz in der Schweinemast, Forum Angewandte Forschung in der Rinder- und Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str Jeroch, H., Flachowsky, G. und Weißbach, F., 1993: Futtermittelkunde, Gustav Fischer Verlag Jena, Stuttgart Jeroch, H. und Dänicke, S., 2005: Faustzahlen Ŝur Geflügelfütterung; in Geflügeljahrbuch 2005, Ulmer Verlag Lemser, Annelore und Richter, G., 1993: Roggen als Komponente in Geflügelrationen, 3. Mitt.: Einsatz bei Küken und Junghennen der Legerichtung, Arch. Anim. Nutr. 44, Meyer, A., 1999; Mutterkorn in der Ration, Land- und Forstwirtschaftliche Zeitung 28/99, str Meyer, A., Schön, A., Brade, W. und Köhler, P., 2003: Roggen in den Futtertrog, Land -und Forstwirtschaftliche Zeitung 27/03, str. 27 Preißinger, W., Obermaier, A., Spann, B. und Hitzelsberger, L., 2005: Maximale Roggenanteile in der Bullenmast, Forum Angewandte Forschung in der Rinder- und Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str Richter, G., Ranft, U. und Putsche, M., 1992: Roggen als Rationskomponente in Geflügelrationen, 1. Mitt.: Einsatz in der Cairinamast, Arch. Anim. Nutr. 42, Richter, G., Ranft, U., 1992: Roggen als Rationskomponente in Geflügelrationen, 2. Mitt.: Einsatz in der Putenmast, Arch. Anim. Nutr. 42, Weber, M., Stenzel, P. und Grimmer, A., 2005: Versuch zum Einsatz von Roggen im Ferkelaufzuchtfutter, Forum Angewandte Forschung in der Rinder- und Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str Wydawca: Niemieckie Towarzystwo Rolnicze /Deutsche Landwirtschafts- Gesellschaft/ Federalna Grupa Robocza Referentów ds. śywienia w strukturze Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego Grupa Robocza NTR ds. Pasz i śywienia Zwierząt Opracowanie: Meyer, Andrea, Izba Rolnicza Dolnej Saksonii, Hanower Lentföhr, Gerd,, Izba Rolnicza Szlezwig Holsztyn, Kilonia Richter, Gerhard, Krajowy Ośrodek Rolnictwa w Turyngii /Thuringer Landesanstalt für Landwirtschaft/, Jena Staudacher, Walter, Niemieckie Towarzystwo Rolnicye /DLG e.v./, Frankfurt nad Menem Weber, Manfred, Krajowy Ośrodek Rolnictwa i Ogrodnictwa w Saksonii Anhalt /Landesanstalt fur Landwirtschaft und Gartenbau Sachsen-Anhalt/, Iden