Dr Sa eed Bawa Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji ul. Nowoursynowska 159C Warszawa saeed_bawa@sggw.

Transkrypt

1 Zastosowanie diety bezglutenowej i bezmlecznej w innych jednostkach chorobowych poza celiakią: Autyzm, ADHD, Astma, Alergie, cukrzyca typu 1, RZS, IBD, IBS itd. Dr Sa eed Bawa Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji ul. Nowoursynowska 159C Warszawa saeed_bawa@sggw.pl

2 Celiakia Nietolerancja glutenu

3 Cukrzyca typu 1 & celiakia: wspólne podłoże genetyczne Wspólne podłoże genetyczne (HLA-marker DQ2, DQ8)) W obu jednostkach chorobowych zwiększona jest przepuszczalność jelit (jest powodowana białkiem modulatorowym zwanym zonulinem), obecny nawet w stanie przedcukrzycowym (70%), kilka lat przed wystąpieniem cukrzycy (ok. 3,5 roku). Sapone A. Diabetes 2006;55: Wczesna (< 3 miesięcy) ekspozycja na gluten zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy 6- do 9-krotnie. Norris, JM. J Am Med Assoc 2003;290: Ziegler AG. J Am Med Assoc 2003;290: Późna (> 6 miesięcy) ekspozycja na gluten jest czynnikiem ryzyka rozwoju wytwarzania przeciwciał poprzedzającego wystąpienia DM Wahlberg J. Br J Nutrition 2006;95:

4 Fasano A. Gut 2001;49: Zonulin a zaburzenie przepuszczalności przewodu pokarmowego Komórki śródbłonkowe Bakteria wywołujące cholerę Układ zonulin 90% absorbowanych białek jest zamienianych na peptydy, na które układ odpornościowy nie reaguje Naczynia Jelito Zot Toksyna Połączenia szczelinowe Krwinki białe Biegunka!! Eliminowanie Naczynia Jelito Zonulin Aktywowany przez: Niedojrzałe jelito Każda bakterie (zagraża życiu!) Toksyny (Zatrucie pokarmowe ) Radiacja Chemioterapia Biegunka!!

5 Zonulin Rola w celiakii i cukrzycy Celiakia Gliadyna z glutenu Cukrzyca typu 1 Nieznana substancja Mleko krowie??? (insulina w mleku) Zonulin Zonulin Gliadyna jest prezentowana układowi odpornościowemu Wytwarzanie przeciwciał u osób wrażliwych Clemente, MG. Gut 2003;52: Tamara W. PNAS 2005;102: ?? Jest prezentowana układowi odpornościowemu Te same osoby! Tolerancja? Alergia pokarmowa? Choroba autoimmunologiczna??

6 Zonulin rola u niemowląt Układ zonulin Celiakia w Szwecji Białko diety Przypadki na1000 urodzin Zonulin Choroba autoimmunologiczna?? Wiele substancji jest prezentowanych do układu odpornościowego Aktywowany przez: Niedojrzałe jelito Niemowlęctwo? 3-6 miesięcy?? Tolerancja? Zalecenia życiwniowe: Alergia pokarmowa? Tolerancja, gdy dziecko jest karmione piersią Ivarsson A. Arch Dis Child 2000;89: Przed 1982: Gluten od ~ 4 m-ca, brak innych restrykcji 1982: Gluten od 6 m-ca 1996: Gluten od 4 m-ca, karmienie piersią do 6 m-ca

7 Co to jest Zonulin i jaki jest jego wpływ na zwiększenie przepuszczalności przewodu pokarmowego? Zonulin uwalniany przez enterocyty jest hormonem zwiększającym przepuszczalność przewodu pokarmowego W warstwie błony śluzowej jelita cienkiego istnieją połączenia szczelinowe Połączenia te są na ogół regulowane i otwierane w danym momencie przez tylko kilka minut W celiakii i autyzmie zwiększa się wydzielanie zonulinu, co powoduje powstawanie nieszczelności przewodu pokarmowego

8 Zaburzenia 4-A: żywienie odgrywa kluczową rolę Autyzm Alergie ADHD Astma

9 Czynniki genetyczne i środowiskowe Czynniki genetyczne i epigenetyczne (żywienie i toksyny) Czynniki środowiskowe: zanieczyszczenie powietrza, pestycydy, metale ciężkie, substancje chemiczne, antybiotyki w żywności W ciągu 30 ostatnich lat zaobserwowano zwiększenie częstotliwości wystąpienia zaburzeń 4-A: Autyzm % ADHD 400% Astma 300% Alergie 400% increase

10 Współwystępowanie zaburzeń 4-A u dzieci Dzieci z autyzmem często miewają zespół ADHD, alergie i astmę Częstość występowania zespołu ADHD jest wyższa u dzieci z astmą 77% dzieci astmatycznych ma GERD, co jest powszechnym objawem alergii pokarmowych 90% dzieci z astmą ma alergie pokarmowe Obecność astmy lub alergii podczas ciąży dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia autyzmu u potomka Zaburzenia nastroju, ADHD i schorzenia autoimmunologiczne występują często u rodzin z autyzmem Healing the New Childhood Epidemics: Autism, ADHD, Asthma and Allergies by Kenneth A. Bock, 2005

11 Autyzm: związek między przewodem pokarmowym a mózgiem Zwiększona przepuszczalność jelit występuje częściej u dzieci autystycznych w porównaniu z rówieśnikami Zonulin: zwiększa przepuszczalność jelit i wpływa na barierę krew-mózg Postulowany mechanizm: gluten stymuluje uwalnianie czynników zapalnych, które migrują do mózgu i wywołują jego zapalenie U 18% dzieci z autyzmem stwierdza się przeciwciała przeciw gliadynie, co sugeruje korelację z nadwrażliwością na gluten

12 Dolegliwości pogarszające jakość życia, skuteczność oraz zasadność suplementacji diety specyficznymi składnikami pokarmowymi Osoby z autyzmem na ogół charakteryzują się złym stanem odżywienia. Występuje u nich często zespół złego wchłaniania (ok. 25% cierpi na przewlekłe biegunki; 25% na zaparcia) U wielu z tych pacjentów obserwuje się stan zapalny jelit, co zmniejsza absorpcję składników pokarmowych Ponadto, liczebność bakterii kwasu mlekowego (LAB) jest mniejsza niż u zdrowych rówieśników, czego skutkiem jest mniejsza ilość witamin syntetyzowanych przez te probiotyki (witamina B12, biotyna, a szczególnie witamina K)

13 Zespół nieszczelnego przewodu pokarmowego U dzieci autystycznych często występują zaburzenia przewodu pokarmowego, w tym funkcji trzustki. Do czynników zwiększających przepuszczalność jelita cienkiego, powstawania zespołu nieszczelnego przewodu pokarmowego zalicza się przewlekły stan zapalny, niedobory składników pokarmowych, nietolerancje pokarmowe lub reakcje alergiczne, infekcje, nadmierny wzrost drożdżopodobnych grzybów np. Candida albicans i pasożytów, reaktywne formy tlenu i stosowanie niektórych leków mogących uszkodzić błonę śluzową.

14 Zespół nieszczelnego przewodu pokarmowego Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie równowagi flory jelitowej (na korzyść drobnoustrojów chorobotwórczych) bardzo często występuje u dzieci autystycznych oraz u pacjentów z IBS, IBD, RZS i zespołu ADHD Przyczyną tego zjawiska są niska aktywność limfocytów pomocniczych z osi TH1, nadmierne stosowanie antybiotyków, zaburzenie funkcji metallotioneiny i przewlekły stan zapalny, uszkodzenie śluzówki jelitowej i nienormalne ph przewodu pokarmowego Dysbioza jelitowa może spowodować wystąpienie takich objawów, jak biegunka i/lub zaparcia, nadmierną produkcję gazów, dyskomfort ze strony przewodu pokarmowego i refluks. Mikroorganizmy chorobotwórcze mogą także produkować toksyczne metabolity, które wpływają negatywnie na układ odpornościowy i na funkcję poznawczą

15 Przyczyny zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Zaburzenie bariery błony śluzowej prowadzi to do niecałkowitego rozpadu białek, przyczyniając się do zwiększenia poziomu peptydów, m.in. anseryny i karnozyny (wysoki poziom tych dwóch peptydów może wynikać z niedoborów cynku) we krwi, które są wchłaniane w uszkodzonej błonie śluzowej. Wykazano, że peptydy te, najczęściej pochodzą z mleka (kazeiny) i zbóż (glutenu w pszenicy, jęczmieniu, owsie, życie). Koncentracja oraz czynność peptydazy dipeptydylowej (DDPIV), enzymu odpowiedzialnego za rozkład tych peptydów jest niższa o dzieci z autyzmem. Po absorpcji, peptydy te trafiają do krwioobiegu i transportowane są do różnych narządów, łącznie z mózgiem.

16 Przyczyny zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Peptydy te mają bardzo podobną strukturę do grupy hormonów zwanych opioidami. Receptory opioidowe występują w całym organizmie, ale mózg zawiera ich najwięcej. Po aktywacji, wywołują one euforię i zmniejszają odpowiedź organizmu na ból. Receptory te mają również powinowactwo do leków narkotycznych, takich jak morfina i heroina. Przypuszcza się, że białka glutenu i kazeiny mają powinowactwo także do tych receptorów, powodując intoksykację opioidową, co jest prawdopodobnie przyczyną preferencji ( zachcianek ) do produktów bogatych w gluten i kazeinę. Brak dostępu lub eliminowanie z jadłospisu tych produktów jest często przyczyną poważnych napadów złego humoru u pacjentów z autyzmem. Pacjenci autystyczni lepiej się czują po spożywaniu produktów bogatych w gluten i kazeinę, ale ich spożycie powoduje niekorzystne zmiany neurologiczne

17 Przyczyny zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Poważnym następstwem przewlekłej toksyczności opioidów jest zaburzenie zdolności uczenia się, obcowania oraz zaburzenie psychomotoryczne. Poza tym, układ odpornościowy większości dzieci autystycznych nadmiernie reaguje na obecność w przewodzie pokarmowym glutenu, kazeiny i produktów sojowych. Egzorfiny pożywienia (kazomorfina, gluteomorfina i gliadomorfina) będące peptydami, powstają w wyniku nie całkowitego trawienia produktów spożywczych zawierających kazeinę i gluten. Wszystkie w/w egzorfiny posiadają działanie opioidowe.

18 Wpływ na mózg i funkcje metaboliczne Autyzm ADHD Alergie Astma Odporność/ Zapalenie Trawienie Czynniki biorące udział w tych procesach Zwiększona ekspozycja na toksyny Zmniejszona zdolność detoksykacji Zmniejszona funkcja układu odpornościowego i trawiennego Detoksykacja

19 Autyzm: Zaburzenie całego organizmu Zmniejszenie funkcji mózgu Toksyny pleśniowe Niedometylowane neurotransmitery Zapalenie mózgu Zwiększona toksyczność Niedobory składników pokarmowych Opiaty

20 THF Cykl kwasu foliowego MS B 12, Zn 5-CH 3 THF BHMT Betaina Cholina THF: kwas tetrahydrofoliowy Detoksykacja metali ciężkich, ochrona mózgu przed toksycznością glutaminianu Recykling metioniny SAHH B6, Mg, Zn Związki siarkowe potrzebne do trawienia, detoksykacji, przetworzenia fenoli, zachowania bariery krew-mózgu oraz bariery jelitowej Biochemia szlaku metylacji i transsulfuracji Metioniny Mg SAM SAH Homocysteina B6 Cystationina Metallotioneina Cysteina Glutation MAT MTaza CBS SAM: uniwersalny dawca grup metylowych Metyluje: Neurotransmitery, RNA, DNA, katecholaminy, fosfatydylocholinę, melatoninę, mielinę, kreatynę Prekursor karnityny Inaktywuje histaminę Adenozyna ADA Inozyna Tauryna do produkcji soli żółciowych i do prewencji napadów epileptycznych GSSG AK AMP Objaśnienia BHMT- Transferaza betaino-homocystieno-metylowa CBS Syntaza -cystationinowa MAT Transferaza adenozylometioniny MS Syntaza metioninowa MSR Reduktaza syntazy metioninowej MTAZA Różne metylotransferazy SAM - S-adenozylometionina SAH - S-adenozylohomocysteina SAHH - hydrolaza s-adenozylohomocysteiny Szlak transsulfuracji

21 Wpływ stresu oksydacyjnego na metabolizm metioniny oraz błędy w szlaku sulfuracji THF MS B 12, Zn 5-CH 3 THF BHMT Betaina Cholina THF: kwas tetrahydrofoliowy Enzymy SAHH B6, Mg, Zn Metioniny Mg SAM SAH Homocysteina B6 Cystationina Cysteina Glutation MAT MTaza CBS Adenozyna ADA Inozyna GSSG Synteza białka Metylacja DNA, RNA, białek, katecholamin, fosfolipidów, kreatyny AK AMP Objaśnienia BHMT- Transferaza betaino-homocystieno-metylowa CBS Syntaza -cystationinowa MAT Transferaza adenozylometioniny MS Syntaza metioninowa MSR Reduktaza syntazy metioninowej MTAZA Różne metylotransferazy SAM - S-adenozylometionina SAH - S-adenozylohomocysteina SAHH - hydrolaza s-adenozylohomocysteiny Szlak transsulfuracji

22 Synteza DNA Metionina Synteza białka dntps THF DMG SAM 5,10 CH 2 THF Kwas folinowy MS Me-B12 5CH 3 THF BHMT Betaina SAHH SAH MTase Homocysteina Metylacja DNA, RNA, histonów, fosfolipidów błonowych Adenozyna Suplementacja: 800 µg kwasu folinowego, b.i.d mg betainy, b.i.d. 75 µg/kg methylo-b 12 B6 Cystationina Cysteina Glutation CBS Szlak transsulfuracji

23 Jak dieta pomaga - Wsparcie trawienia & biochemii Nieszczelny przewód pokarmowy & zapalenie Eliminowanie produktów wywołujących zapalenie przewodu pokarmowego Wprowadzenie do diety produktów zmniejszających zapalenie i pomagających w uzdrowieniu przewodu pokarmowego Wprowadzenie do diety produktów zawierających probiotyki Niedobory składników pokarmowych Zwiększenie jakości diety i procesów trawienia Przerost drożdży/pleśni Ograniczenie/eliminowanie cukrów Zmniejszenie spożycia przetworzonych produktów zbożowych i skrobiowych Wprowadzenie probiotyków Toksyczność i zła detoksykacja Unikanie dodatków do żywności Unikanie produktów zanieczyszczonych toksynami Błędy w procesie metylacji i transsulfuracji Eliminowanie związków fenolowych z diety Poprawienie procesu metylacji i transsulfuracji przez suplementację

24 Tłuszcze Do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mózgu Zachowanie równowagi hormonalnej i poprawa nastroju Julie Matthews, CNC 2007 Tworzenie/płynność błon komórkowych Produkcja energii w komórkach Zmniejszenie zapalenia Dostateczne spożycie witaminy do prewencji uszkodzenia tłuszczu Omega 3 Omega 6 Omega 9 SFA Olej rybi Olej lniany Suplementy DHA & EPA Olej z ogórecznika (GLA) Olej z wiesiołka (GLA) Olej z pestek czarnych porzeczek (GLA) Olej z orzecha włoskiego Nasiona lub olej konopny (GLA) UNIKAĆ Olejów roślinnych: olej z pestek winogron, olej kukurydziany, oelj sojowy, olej szafranowy Oliwa z oliwek Awokado Olej rzepakowy Olej kokosowy Olej palmowy Masło

25 Po takim podejściu dietetycznym rodzicie zanotowali: Łagodzenie dolegliwości przewodu pokarmowego Zmniejszenie częstości wystąpienia biegunek i zaparć Poprawę umiejętności i zdolności do nauczania Większe skupienie uwagi Zmniejszenie nadaktywności Poprawę kontaktu wzrokowego Więcej właściwych zachowań Lepszy sen Łagodzenie zmian skórnych i egzemy Ogólna poprawę stanu zdrowia i zadowolenia

26 Dieta w autyzmie 1) Eliminowanie: produktów pogarszających stan zdrowia Gluten, kazeina, soja, kukurydza, szczawiany, skrobia Sztuczne dodatki do żywności 2) Wprowadzenie: produktów poprawiających stan zdrowia Produkty nieprzetworzone np. batat Produkty z gospodarstw ekologicznych? Produkty fermentowane: bogate w probiotyki Jaja i mięso, ale nie z intensywnej hodowli Dobre tłuszcze

27 Białka Gluten/kazeina Szczawiany Aminokwasy/ Glutaminian Salicylany Fenole Aminy Lektyny Komponenty diety Dobre lub złe? Witaminy/ Składniki mineralne antyoksydanty Enzymy Probiotyki Dodatki do żywności Makroskładniki Cukry/CHO Białko Tłuszcz

28 Opcje diety Diety w autyzmie GFCF (Dieta bezglutenowa, bezkazeinowa) Bez produktów zawierających gluten i kazeinę Eliminowanie produktów uczulających Eliminowanie wszystkich produktów uczulających: soja, kukurydza, jaja, cytrusowe, orzechy, czekolada, cukier Dieta Feingold/niskofenolowa Ograniczenie produktów bogatych w związki fenolowe oraz produktów zawierających zbyt dużo salicylanów SCD (Specific Carbohydrate Diet) Ograniczenie spożycia węglowodanów tylko do owoców, warzyw nieskrobiowych i miodu. Eliminowanie warzyw skrobiowych, zbóż i błonnika pokarmowego rozpuszczalnego w wodzie Body Ecology Diet Dieta przeciwdrożdżowa (eliminowanie cukru, ale wprowadzenie produktów alkalizujących i produktów fermentowanych) Dieta uboga w szczawiany Ograniczenie spożycia produktów bardzo bogatych w szczawiany Wyniki badań ARI Obserwacja rodziców GFCF - 65% poprawa Bezmleczna - 50% poprawa Bezglutenowa - 49% poprawa Bezjajeczna 49% poprawa Bez czekolady 49% poprawa Bez cukru 48% poprawa Dieta rotacyjna 49% poprawa 54% - poprawa SCD - 66% poprawa Candida Diet 54% poprawa

29 Strategia dietetyczna GFCF Lub SCD GAPS Mało szczawianów SCD BED Drożdże/dysbioza/zapalenie? Produkty uczulające Feingold/ fenole Glutaminian Histamina Nietolerancja pokarmowa? Odpowiednia dieta Dieta dziecka

30 Naukowe uzasadnienie stosowania diet w zaburzeniach 4-A Badania nad glutenem i kazeiną w AUTYZMIE OPIOIDY Jinsmaa Y, Yoshikawa M. (1999) Enzymatic release of neocasomorphin and beta-casomorphin from bovine betacasein. Peptides, 20: Reichelt KL, Knivsberg AM, Lihnd G, Nodland M: Probable etiology and possible treatment of childhood autism. Brain Dysfunction 1991; 4: Kamiński S, Cieslińska A, Kostyra E. (2007) Polymorphism of bovine beta-casein and its potential effect on human health. The Journal of Applied Genetics, 48(3): Shattock P, Whiteley P. (2002) Biochemical aspects in autism spectrum disorders: updating the opioid-excess theory and presenting new opportunities for biomedical intervention. Expert Opin Ther Targets. Apr;6(2): PROBLEMY Z TRAWIENIEM GLUTENU & KAZEINĄ Jyonouchi H, Geng L, Ruby A, Reddy C, Zimmerman-Bier B. (2005) Evaluation of an association between gastrointestinal symptoms and cytokine production against common dietary proteins in children with autism spectrum disorders. J Pediatr. May;146(5): ŁAGODZENIE OBJAWÓW AUTYSTYCZNYCH Knivsberg AM, Reichelt KL, Nodland M. (2001) Reports on dietary intervention in autistic disorders. Nutritional Neuroscience, 4(1): Knivsberg AM, Reichelt KL, Hoien T, Nodland M. (2002) A randomised, controlled study of dietary intervention in autistic syndromes. Nutritional Neuroscience, 5(4): Badania nad alergiami w ASTMIE Schroeder A, Kumar R, et al. Food allergy is associated with an increased risk of asthma. Clin Exp Allergy Feb;39(2): Jesenak M, Rennerova Z, et al. Food allergens and respiratory symptoms. J Physiol Pharmacol Dec;59 Suppl 6: Badania nad alergiami w ADHD Sinn N. Nutritional and dietary influences on attention deficit hyperactivity disorder. Nutr Rev Oct;66(10): Rapp DJ. Diet and hyperactivity. Pediatrics Jun;67(6):937-8.

31 Beta-kazeina A1 & A2 Dwa rodzaje kazeiny: beta-kazeina A1 & A2 Beta-kazeina A1 ma histydynę w pozycji 67 sekwencji aminokwasowej i powoduje tworzenie opioidów * Beta-kazeina A2 ma prolinę w pozycji 67 sekwencji aminokwasowej i nie powoduje produkcji opioidów* Zwierzęta produkujące A1 & A2 A1 jest produkowana przez krowy Holstein, na rynku jest dominacja mleka i produktów mlecznych od krów Holstein A2 pochodzi od kóz, owiec, bawołu oraz krów Jersey & Guernsey (szczególnie Jersey-Normande) Poza kazeiną, inne białka mleka mogą stanowić problem dla niektórych pacjentów, ale osoby, które chcą spożywać produkty mleczne, powinny wybrać produkty od krów produkujących A2. *Jinsmaa Y, Yoshikawa M. (1999) Enzymatic release of neocasomorphin and beta-casomorphin from bovine beta-casein. Peptides, 20:

32 Korzyści stosowania diet Diety w autyzmie GFCF Korzyści Dobra dieta do rozpoczęcia terapii wspomagającej Łagodzenie zapalenia przewodu pokarmowego Zmniejszenie produkcji opioidów Dieta eliminacja w alergiach Dieta Feingold/dieta niskofenolowa Stosowanie GFCF może pomóc w planowaniu diet eliminacyjnych Dobra do skorygowania uzależnień: unikanie jabłek, winogron, sztucznych dodatków do żywności Korekcja nadaktywności, wybuchowości SCD (Specific Carbohydrate Diet)/GAPS Bardzo dobra dla poważnego zapalenia Bardzo pomocna w łagodzeniu biegunek/zaparć, którego nie obserwuje się przy diecie GFCF Głodzenie niepożądanej flory bakteryjnej Body Ecology Diet Dieta niskoszczawianowa Dobra do pozbycia się candida Zwiększa liczbę probiotyków Pomaga w zwiększeniu skuteczności innych rodzajów diet Zmniejsza zapalenie

33 SCD Lepiej rozpocząć bezkazeinową SCD Produkty, których należy unikać w SCD Bez produktów zbożowych Bez ziemniaków Bez produktów sojowych Bez cukru z wyjątkiem miodu Bez mąki kukurydzianej i tapioki Bez pektyn w dżemach Bez czekolady Produkty zalecane Warzywa (nie-skrobiowe) Owoce Sok owocowy, ale nie z koncentratu Miód Mięso Jaja (jeżeli nie ma uczulenia) Orzechy/nasiona (jeżeli nie ma alergii) Niektóre gatunki fasoli Ghee

34 Dodatki do żywności Niektóre dodatki do żywności mogą powodować: nadaktywność*, nieuwagę, agresję, wybuchowość, bóle głowy, prowokację astmy, uzależnienie Czego unikać Sztuczne barwniki/aromaty & konserwanty MSG (hydrolizowane białko, ekstrakty drożdży) Pestycydy Aspartam i inne sztuczne słodziki Wysokofruktozowy syrop kukurydziany Izomery trans Azotany i azotyny Źródła Cukierki & dużo produktów lubianych przez dzieci Wywar mięsny, bulion, zupy, produkty zawierające aromaty mięsne Produkty z gospodarstw konwencjonalnych Napoje orzeźwiające i inne produkty Napoje orzeźwiające, żelki, cukierki Uwodornione oleje, twarde margaryny, majonez, wyroby cukiernicze Bekon, hot-dog, konserwy mięsne *McCann D, Barrett A, Cooper A, Crumpler D, Dalen L, Grimshaw K, Kitchin E, Lok K, Porteous L, Prince E, Sonuga-Barke E, Warner JO, Stevenson J. Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial. Lancet Nov 3;370(9598):1560-7

35 Choroby powodowane przez dysbiozę Rak jelita grubego IBD IBS Zespół przewlekłego zmęczenia Reumatoidalne zapalenie stawów Zapalenie stawów z zajęciem stawów kręgosłupa Trądzik pospolity Łuszczyca Egzema Alergia/nietolerancja pokarmowa Zespół złego wchłaniania

36 Prewencja jelitowej dysbiozy Dieta oparta o produkty roślinne, dieta wysokobłonnikowa Produkty fermentowane, Lactobacillus, Bifidobacterium Warzywa kapustne, warzywa i owoce bogate w flawoonoidy Warzywa bogate w hemicellulozę Siara, żródło laktoferryny -Laktoferryna wiąże się do Fe, hamując wzrost wszystkich bakterii z wyjątkiem LAB

37 Przerost bakteryjny w jelicie cienkim Powoduje całkiem inną dysbiozę związaną z nietolerancją węglowodanów/błonnika pokarmowego, co przyczynia się do wzdęcia, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, zmęczenia oraz złego wchłaniania

38 Przerost bakteryjny występuje częściej niż się podejrzewa Wykonano wodorowy test oddechowy u 202 pacjentów z IBS i stwierdzono SBBO u 157 (78%); leczono to za pomocą antybiotyków Zaobserwowano znaczne łagodzenie biegunek i bólów European Review for Medical and Pharmacological Sciences 2008; 12:

39 Leczenie przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim za pomocą diety i antybiotyków Dieta z małą ilością węglowodanów fermentowalnych - Ograniczenie spożycia cukru, skrobi, błonnika pokarmowego rozpuszczalnego w wodzie Antybiotyki (w niektórych przypadkach): Metronidazole (beztlenowce) Tetracyclines (beztlenowce) Ciprofloxacin (Tlenowce) Bismuth Bentonite

40 Dieta z małą ilością CHO fermentowalnych Dieta podstawowa: Eliminowanie pszenicy, sacharozy i laktozy Dodatkowe ograniczenia - Bez zbóż zawierających błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie - Eliminowanie innych zbóż i ziemniaków - Ograniczenie spożycia owoców, soków i miodu - Unikanie roślin strączkowych - Wszystkie warzywa należy gotować

41 IBS ma związek ze specyficzną nietolerancją pokarmową Specyficzną nietolerancję pokarmową stwierdza się u ok. 50% pacjentów z biegunką i bólami, co może mieć związek z niestabilną florą bakteryjną, wysokim stosunkiem tlenowców do beztlenowców oraz wysokim poziomem PGE 2 w stolcach Alun Jones et al, Lancet, 1982

42 Produkty pogarszające IBS Pszenica 60% Mleko 44% Kukurydza 44% Sery 39% Owies 34% Kawa 33% Żyto 30% Jaja 26% Herbata 25% Masło 25% Jogurt 24% Cytrusowe 24% Jęczmień 24% Czekolada 22% Orzechy 22% Konserwanty 20%

43 Produkty pogarszające IBS Ziemniaki 20% Kapusta 19% Kiełki 18% Groszek 17% Wołowina 16% Marchew 15% Sałata 15% Ryż 15% Wieprzowina 14% Brokuły 14% Soja 13% Kurczak 13% Szpinak 13% Drożdże 12% Jagnięcina 11% Cukier 12%

44 Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa: dietoterapia Dieta pozbawiona produktów zbożowych oraz dwusacharydów zmniejszyła liczbę bakterii Klebsiella w stolcu, poziom IgA przeciw Klebsiella i łagodziła objawy tej choroby Antygeny Klebsiella wchodzą w reakcję krzyżową z HLA-B27 przez mimikrę molekularną (96% pacjentów ma HLA-B27) Inicjuje to kaskadę zapalną Przyczynia się do reaktywnego artretyzmu Ebringer, Balliere s Clin Rheumatol, 1989

45 Dlaczego dieta GFCF nie jest stosowna dla osób bez alergii na składniki tych produktów? GFCF Może sprzyjać przyrostowi masy ciała, bo produkty stosowane w terapii mogą zawierać więcej tłuszczu, węglowodanów, a więc kalorii Zawiera mniej: Fe, Ca, Zn, witamin z grupy B, błonnika pokarmowego Może zmniejszyć liczbę korzystnych bakterii LAB, a zwiększyć liczbę bakterii niepożądanych

46 Zawartość salicylanów w warzywach Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Pędy bambusa Fasola Kapusty Seler Zielony groszek Soczewica (brązowa) Soczewica (czerwona) Sałata lodowa Groszek (sucha) Ziemniaki obrane Brukiew Kiełki fasoli Fasola Borlotti Brukselki Kapusta czerwona Kalafior Groch włoski Szczypiorek Kolczoch jadalny Świeże szparagi Fasola zielona Por Kiełki fasoli Mung Cebula Ziemniaki ze skórą Szalotka Żółty groch Szparagi w puszce Bakłażan obrany Buraki Czarne oliwki Marchew Świeży pomidor Mrożony szpinak Sałata (nie lodowa) Pasternak zwyczajny Dynia Kukurydza słodka Rzepa Kiełki lucerny Karczoch Bakłażan ze skórą Bób Brokuły Czarne oliwki z puszki Ogórek Świeży szpinak Okra Rzodkiewka Batat Rzeżucha Cukinia Zielone oliwki z puszki Papryka Pieczarki Cykoria Papryka chili Endywia Korniszon Papryka ostra Produkty pomidorowe

47 Zawartość salicylanów w owocach Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Jabłko golden delicious Gruszki Nashi Papaja Tamarillo Banan Gruszki z puszki**** Limonka Gruszka (dojrzała i obrana) Jabłko red delicious Figa z puszki lub suszona Cytryna Mango Męczennica Gruszka cała Persymona Granat Rabarbar Większość jabłek Wiśnie Czereśnie Kantalupa Grejpfrut Kiwi Lychee Mandarynki Melony Morwa Nektarynki Brzoskwinia Arbuz Większość suszonych owoców Morele Awokado Jagody Czarne porzeczki Borówki Czereśnie Wiśnie Żurawina Daktyle Winogrona Guawa Jeżyny Pomarańcza Ananas Śliwka Maliny Czerwone porzeczki Truskawki **** Gruszka z puszki ma śladową ilość salicylanów jeżeli jest w syropie cukrowym, ale w sosie własnym i syropie ma numiarkowaną zawartość tych substancji

48 Zawartość salicylanów w orzechach i nasionach Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Mak Nerkowce Orzechy laskowe Pecan Nasiona słonecznika Orzechy kokosowe Masło orzechowe Nasiona dyni Nasiona sezamu Orzechy włoskie Orzechy brazylijskie Macadamia Orzechy piniowe Orzechy pistacjowe Migdały Orzechy zimne

49 Zawartość salicylanów w zbożach Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Jęczmień Gryka Proso Owies Ryż Żyto Pszenica Zboża śniadaniowe zawierające owoce, orzechy lub miód Płatki kukurydziane Aromatyzowane zboża śniadaniowe Kukurydza Mąka kukurydziana

50 Zawartość salicylanów w tłuszczach i olejach Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Masło Olej rzepakowy Margaryna**** Olej szafranowy Olej sojowy Olej słonecznikowy Ghee Olej migdałowy Olej kukurydziany Olej bawełniany Copha Olej sezamowy Olej z orzechów włoskich Olej kokosowy Oliwa z oliwek **** Produkowana z olejów zawierających śladowe ilości salicylanów

51 Zawartość salicylanów w mięsie Śladowa **** Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Wołowina Kurczak Jaja Ryby Jagnięcina Podroby przegrzebek Flaki Cielęcina **** Wątroba Krewetki Skorupiaki Ryba z puszki w oleju bogatym w salicylany Wywar mięsny przygotowany przy użyciu bulionu Przetworzone mięso mielone Mięso przyprawione (np. salami, kiełbasy, frankfurterki, hotdogi) **** Mięso, drób i ryby zazwyczaj nie zawierają salicylanów, ale mięso przetworzone zawierają

52 Zawartość salicylanów w produktach mlecznych i sojowych Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Masło Śmietana Sery (z wyjątkiem niebieskiego) Mleko krowie Jogurt (tylko naturalny) Lody **** Mleko ryżowe Mleko kozie Mleko sojowe **** Tofu Niebieski ser **** dodatki do żywności mogą zawierać salicylany

53 Zawartość salicylanów w napojach alkoholowych Śladowa Niska Umiarkowana Wysoka Bardzo wysoka Gin Whiskey Wódka Cydr Piwo Sherry Brandy Likier Porto Wino Rum

54 Produkty mleczne Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Ser, Niebieski - N Y Neg Brick Cheese - N Y Neg Ser, Brie - N Y Neg Ser, Camembert - N Y Neg Ser, Cheddar VL N Y Neg Ser, Chevre - N N Neg Ser, Colby - N Y Neg Ser twarogowi - N N Neg Śmietana - N N Neg Ser śmietankowy - N N Neg Ser, Edam - N Y Neg Ser, Feta - N N Neg Ghee VL Y Y Neg Ser, Gjetost - N N Neg Ser, Gorgonzola - N Y Neg Ser, Gouda - N Y Neg Ser, Gruyere - N Y Neg Ser, Havarti - N Y Neg Zawartość salicylanów VH=bardzo wysoka, H=wysoka, M=umiarkowana, L=niska, VL=bardzo niska, Neg=śladowa ilość; N=nie można stosować w tej diecie, Y=można stosować z taką dietą,

55 Produkty mleczne Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Kefir - N Y* Neg Ser, Limburger - N Y Neg Ser, Manchego - N Y Neg Ser, Monterey Jack - N Y Neg Ser, Mozzerella - N N Neg Ser, Muenster - N Y Neg Ser, Neufchatel - N N Neg Ser, Parmesan L N Y Neg Ser, Port du Salut - N Y Neg Ser, Primost - N N Neg Ser, Provalone - N Y Neg Ser, Ricotta - N N Neg Ser, Romano - N Y Neg Ser, Roquefort - N Y Neg Śmietana kwaśna - N N Neg Ser, Stilton - N Y Neg Ser, Swiss - N Y Neg Jogurt (komercyjny) VL N N Neg Jogurt (naturalny) - N Y Neg Zawartość salicylanów

56 Napoje Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Sok z koncentratu Różnie Y N Różnie Mleko VL N N Neg Świeży sok pomarańczowy VL Y Y M Mrożony sok pomarańczowy VL Y N M Herbata miętowa VL Y Y VH Sok ananasowy VL Y Y* M Mleko ryżowe z chlebem świętojańskim VH Y^ N - Mleko ryżowe, waniliowe VH Y^ N - Mleko sojowe VH Y N Neg Spearmint Tea VL Y Y VH Sok pomidorowy z puszki M Y Y* M Sok V8 H Y N VH

57 Napoje Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Cydr jabłkowy - Y Y - Sok jabłkowy VL Y N M Buttermilk VL N N Neg Sok czereśniowy L Y Y* - Mleko czekoladowe H N N Neg Club Soda - Y Y - Mleko kokosowe - Y Y* - Kawa VL Y Y Różnie Kawa (Instant) VL Y N Różnie Sok żurawinowy VL Y Y* VH Kawa bezkofeinowa Różnie Y^ N Różnie Purpurowy sok winogronowy - Y Y H Czerwony sok winogronowy M Y Y H Biały sok winogronowy L Y Y M Sok grejpfrutowy VL Y Y* H

58 Owoce Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Jabłka, Golden Delicious L Y Y L Jabłka, Granny Smith L Y Y H Jabłka, Jonathan L Y Y H Jabłka, Red Delicious L Y Y M Morele, świeże VL Y Y VH Awokado VL Y N H Banany M Y Y Neg Jagody VH Y Y VH Borówki - Y Y VH Owoce z puszki Różnie Y^ Y* Różnie Kantalupa - Y Y VH Casaba (Melon) L Y Y - Czereśnie VL Y Y H Czarne porzeczki H Y Y VH Czerwone porzeczki H Y Y VH

59 Owoce Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Daktyle H Y Y* VH Figi, suszone VH Y Y H Figi, świeże VH Y Y M Agrest H Y Y VH Grejpfrut - Y Y H Winogrona, jasne VL Y Y VH Winogrona, czerwone L Y Y H Melon, Honeydew VL Y Y - Czarna jagoda amerykańska L Y Y VH Kłębian Kątowaty - Y N - Kiwi VH Y Y H Kumkwat VL Y Y - Cytryna VL Y Y M Sok cytrynowy L Y Y - Skórka cytrynowa H Y Y - Limona M Y Y L

60 Owoce Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Sok z limony L Y Y M Sorka limony H Y Y - Limona M Y Y L Lychee L Y Y - Mandaryni M Y Y - Mango L Y Y M Nektarynki - Y Y H Pomarańcze H Y Y VH Sorka pomarańczowa H Y Y - Papaja H Y Y VH męczennica VL Y Y M Brzoskwinia VL Y Y H Gruszka bez skórki L Y Y Neg Gruszka ze skórką M Y Y H

61 Owoce Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Persymona H Y Y M Ananas L Y Y VH Plantain (odmiana banana) - Y N - Śliwki L Y Y M Śliwki suszone - Y Y VH Rodzynki L Y Y VH Jeżyny VH Y Y VH Maliny H Y Y VH Carambola (oskomian pospolity) VH Y Y - Tamarynda - Y N - Arbuz VL Y Y H

62 Zboża i produkty zbożowe Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Kiełki lucerny L Y N - Amarantus H Y N - Jęczmień L N N Neg Gryka VH Y N Neg Bulgar - N N - Kukurydza L Y N M Mąka kukurydziana M Y Y - Mąką z pszenicy twardej VH N N Neg Mąka pszenna VH N N Neg Proso VH Y N Neg Owies M N N Neg

63 Zboża i produkty zbożowe Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Makaron Różnie Y^ N Różnie Quinoa - Y N - Mąka ryżowa - Y N - Ryż brązowy M Y N Neg Ryż biały VL Y N Neg Żyto VH N N Neg Mąka z sorgo (proso afrykańskie) - Y N - Orkisz - N N - Tapioca - Y N - Pszenżyto - N N - Pszenica VH N N Neg Kiełki pszenne - Y Y Neg

64 Strączkowe, orzechy i nasiona Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Migdały VH Y Y VH Mąka fasolowa Różnie Y N VL Kiełki fasoli - Y N L Czarna fasola VH Y Y Neg Black-eyed Peas L Y N Neg Orzechy brazylijskie - Y Y H Fasola strączkowa (jasiek) - Y N - Nerkowce VH Y Y L Kasztan jadalny VL Y Y* - Kokos VL Y Y M Mąka kokosowa - Y Y - Bób - Y N Neg Orzechy laskowe VH Y Y L Nasiona lnu L Y Y - Fasola Garbanzo M Y N Neg Fasola zwyczajna H Y Y Neg Soczewica ugotowana M Y Y Neg Orzechy Macadamia VH Y Y H Zawartość salicylanów

65 Strączkowe, orzechy i nasiona Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Miso - Y N - Kiełki fasoli Mung L Y N L Fasola Mung M Y N Neg Mąka grochowa - Y N - Orzechy ziemne VH Y Y VH Masło orzechowe VH Y Y* M Groszek ugotowany VL Y Y L Orzechy Pecan VH Y Y L Orzechy Pinowe VH Y Y H Orzechy pistacjowe H Y Y H Nasiona dyni M Y Y - Nasiona sezamowe VH Y Y H Soja VH Y N Neg Groch łuskany, zielony M Y Y Neg Groch łuskany, żółty L Y Y L Tahini (pasta sezamowa) VH Y Y H Tofu M Y N Neg Ser Tofutti - Y N Neg Orzechy włoskie VH Y N H Zawartość salicylanów

66 Mięso Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Sardela - Y Y - Bekon Neg Y^ Y* - Wołowina Neg Y Y Neg Ryby z puszki - Y^ Y* - Jaja Neg Y N Neg Ryby Neg Y Y Neg Szynka Neg Y^ Y* Neg Hot dog - Y^ N - Jagnięcina Neg Y Y Neg Mięso z puszki - Y^ N - Mięso przetworzone - Y N - Wieprzowina Neg Y Y Neg Drób Neg Y Y Neg Sashimi - Y Y - Skorupiaki Neg Y Y Neg Mięso wędzone - Y^ N* -

67 Przyprawy Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Zawartość salicylanów Ocet winny jabłkowy VL Y Y - Sos chrzanowy - Y^ Y* M Ketchup VL Y^ Y* VH Majonez L Y^ Y* - Sos sojowy - Y^ N Neg Sos Tabasco - Y^ Y* -

68 Zawartość Zawartość Warzywa GFCF Status SCD Status szczawianów salicylanów Karczoch M Y Y H Szparagi L Y Y M Pędy bambusa - Y N Neg Buraki VH Y Y M Rzepa, czarna - Y Y - Kapusta pekińska VL Y Y - Brokuły, ugotowane L Y Y H Brokuły surowe M Y Y H Brokuły gotowane na parze H Y Y H Brukselki gotowane na wodzie L Y Y L Brukselki surowe M Y Y L Brukselki gotowane na parze H Y Y L Łopiań - Y N - Dynia - Y Y -

69 Warzywa Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Kapusta biała gotowana na wodzie L Y Y L Zawartość salicylanów Kapusta biała, surowa L Y Y L Kapusta biała gotowana na parze M Y Y L Kapusta czerwona - Y Y Neg Warzywa z puszki Różnie Y^ N Różnie Marchew gotowana na wodzie M Y Y H Marchew, surowa VH Y Y H Marchew gotowana na parze VH Y Y H Kalafior gotowana na wodzie VL Y Y M Kalafior, surowa L Y Y M Kalafior gotowana na parze L Y Y M Seler, surowa - Y Y - Seler z puszki M Y N - Boćwina VH Y Y - Cykoria - Y N VH Papryka chili H Y Y H Kapusta warzywna, pastewna gotowana M Y Y - Kapusta warzywna, pastewna surowa L Y Y - Kapusta warzywna, pastewna gotowana na parze H Y Y - Cukinia VL Y Y H Ogórki VL Y Y H

70 Warzywa Zawartość Zawartość GFCF Status SCD Status szczawianów salicylanów Bakłażan M Y Y H Czosnek - Y Y L Fasola zielona VL Y Y M Jalapeno (odmiana ostrej papryki) - Y Y VH Kapusta włoska - Y Y - Kimchi - Y Y - Por M Y Y Neg Sałata VL Y Y Neg Pieczarki VL Y Y M Okra VH Y N H Oliwki, zielone VH Y Y H Oliwki, czarne VH Y Y M Cebula L Y Y L Pasternak - Y N H Papryka, zielona M Y Y VH Papryka, czerwona VL Y Y H Ziemniaki, czerwone ugotowane bez skóry M Y N - Ziemniaki, białe ugotowane bez skóry VH Y N Neg Ziemniaki, białe ugotowane ze skórą VH Y N M Dynia z puszki VL Y N M

71 Warzywa Zawartość szczawianów GFCF Status SCD Status Rzodkiewka, czerwona Neg Y Y VH Rzodkiewka, biała VL Y Y VH Rabarbar VH Y Y - Brukiew - Y Y - Kapusta kiszona M Y Y - Wodorosty M Y Y - Szczaw H Y Y - Szpinak, surowa VH Y Y H Szpinak, mrożona VH Y Y M Fasola zielona M Y Y L Batat VH Y N H Koncentrat pomidorowy z puszki H Y N VH Sos pomidorowy z puszki H Y N VH Pomidory, świeże M Y Y M Rzepa VL Y N Neg Water Chestnuts VL Y N VH Rzeżucha Neg Y Y H Jam - Y N - Yukka (odmiana manioku) - Y N - Cukinia VL Y Y VH Zawartość salicylanów