W 12 PLANOWANIE PRZESTRZENNE ZAGROŻENIA TEORETYCZNE Koncepcja kształtowania krajobrazu (Wodziczko 1945)

Transkrypt

1 W 12 PLANOWANIE PRZESTRZENNE ZAGROŻENIA TEORETYCZNE Koncepcja kształtowania krajobrazu (Wodziczko 1945) Uprawa krajobrazu całokształt zabiegów skierowanych na krajobraz jako całość, a mających na celu jego uzdrowienie i usprawnienie. Obejmuje: OCHRONĘ (utrzymanie dotychczasowych wartości), PIELĘGNACJĘ (utrzymanie w zdrowiu krajobrazu zmienionego np. poprzez przywrócenie i utrzymywanie w lasach naturalnego składu gatunków drzew) i KSZTAŁTOWANIE (uzdrowienie chorych, spustoszonych krajobrazów) Koncepcja potencjalnej roślinności naturalnej (Tuexen 1956) Potencjalna roślinność naturalna oznacza hipotetyczny typ roślinności naturalnej, która rozwinęłaby się natychmiast.. gdyby w aktualnie panujących warunkach ustała działalność człowieka JAPONIA Gokoko Jinjya (Shizuoka) - Nasadzenie siewek rodzimych drzew, na obszarze 3 ha, wokół świątyni shintoistycznej, m.in. Quercus glaca, Castanopsis cuspidata Leśnictwo Inwentaryzacja zasobów leśnych i ich typologia Regionalizacja (Templer na podstawie mapy potencjalnej roślinności naturalnej) Ochrona i restytucja lasu Rekultywacja leśna nieużytków polnych (Drawieński PN) Projekt propozycja zagospodarowania terenów włączonych do Drawieńskiego PN Do obszaru DNP dołączone zostały nieużytki porolne, majace inny charakter niż pozostały teren parku (gł. bory) Eksperyment gdy nie wiadomo w jaki sposób zagospodarować teren 10 poletek które pokażą który zabieg najszybciej i najlepiej przyczyni się do odtworzenia lasu Np. struktura sieci, zwarte nasadzenia, przedplonowe gatunki leśne, skupione kępki gatunku docelowego Wydzielenia (poletka) nie są prostokątami, tylko są mniej więcej nieregularnych kształtów; użyte zostały różne gatunki z różnych etapów sukcesji. WYKORZYSTANIE MAP GEOBOTANICZNYCH W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Wyodrębnienie obszarów i Ekosystemy źródłowe Mapy roślinności ekosystemów, które w żadnym Zbiorowiska porastające rzeczywistej wypadku nie mogą zostać osuwające się stoki, Mapy waloryzacji naruszone ze względu na ich ekosystemy rzadkie i krajobrazów roślinnych podstawowe znaczenie dla zagrożone Mapy postulatywne funkcjonowania całego obszaru 1/w12

2 lub ze względu na pełnione przez nie funkcje sozotechniczne lub z uwagi na ich wyjątkowy charakter. Wyznaczenie kompleksów przestrzennych z określoną toposekwencją Określenie postępowania w celu zachowania zdolności referencyjnej ekosystemów eksploatowanych i niszczonych Opracowanie programu ochrony produktywności biologicznej ekosystemów i sprawności pełnego obiegu materii i energii w ramach możliwie małych obszarów Określenie warunków i działań niezbędnych do zachowania stabilności poszczególnych ekosystemów i równowagi ekologicznej w całym środowisku Np. układy ekotonowe Mapa roślinności potencjalnej i rzeczywistej Mapy dynamiczne roślinności Mapy bonifikacji roślinności i siedlisk mapy dynamiczne mapy produktywności roślinności Mapy dynamiczne roślinności Mapy uwarunkowań środowiskowych roślinności PODSTAWY METODYKI OCENY SRODOWISKA PRZYRODNICZEGO CZŁOWIEKA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WALORYZACJI GEOBOTANICZNEJ Kryteria i elementy waloryzacji geobotanicznej Waloryzacja to przypisywanie pewnym przedmiotom, zjawiskom lub obszarom określonych wartości idealnych dla celów społeczno-kulturalnych, pod kątem ściśle zdefiniowanych celów lub potrzeb np. Naukowych Estetycznych Edukacyjnych Turystycznych (w sensie poznawczym, emocjonalnym, zdrowotnym) Cele i możliwości waloryzacji Dane wyjściowe: o Listy gatunków i zbiorowisk chronionych, rzadkich i zagrożonych ZAGOSPODAROWANIE REKREACYJNE Założenia: 1) Roślinność jest przedmiotem użytkowania rekreacyjnego (f. utylitarna) 2) Jest wskaźnikiem stanu środowiska i możliwości jego przysposobienia do określonego celu (f. fitoindukcyjna) 2/w12

3 3) Może być środkiem przysposobienia danego środowiska do celów rekreacyjnych (f. sozotechniczna) Wielkoskalowa mapa roślinności rzeczywistej pozwala a ocenę atrakcyjności obszaru z punktu widzenia rekreacji na którą składa się m.in. Różnorodność i stopień naturalności roślinności Przydatność danej formy użytkowania Walor turystyczny A=0,01x[N(b 1 +b 2 +b 3 + +b n )- Nn(b 1 +b 2 +b 3 +.+b n )] N liczba wyróżnianych elementów pozytywnych Nn liczba wyróżnianych elementów negatywnych b- ocena punktowa danego elementu a) Roślinność (bór sosnowy 5; bór mieszany 20; bór bagienny 8; świerczyna na torfie 5; grąd 10; łęg bagienny, ols 5; murawy napiaskowe 10; łąka świeża 10; łąka wilgotna 6; łąka bagienna 1; turzycowisko, szuwary 3; grupy drzew 3; uprawy 5) b) Rzeźba (teren płaski 0; teren szeroko pagórkowaty 6; teren drobnopagórkowaty 10; skarpa niezadzewiona10, punkt widokowy 10; ekspozycja południowa i zachodnia 5) c) Wody otwarte (duże jezioro 50; małe jezioro 20; ciek naturalny 15) d) Elementy antropogeniczne (zabudowa wiejska stylowa 10; bezstylowa 0; szpecąca - 10; zabytki architektury 40; linia wysokiego napięcia -10; szosa intensywnego ruchu - 10; zmienna rzeźba terenu i roślinności -10) WALOR ZDROWOTNY Zbiorowiska roślinne mogą mieć różny wpływ bioterapeutyczny (Krzymowska Kostrowicka 1991) Np. rozszerzające naczynia krwionośne: cladonio pinetum (+), filario ulnetum (-) CHŁONNOŚĆ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Ile osób może w tym miejscu przebywać i nie powodować trwałych szkód np nad Wigrami najbardziej chłonne są zwarte kompleksy miejskie i leśne, najmniej chłonny jest brzeg jeziora (szuwar) OCENA POJEMNOŚĆI TURYSTYCZNEJ REGIONU Ocena obciążenia granicznego runa określonych typów roślinności (tj. średnia liczba osób poruszająca się w ciągu 8 godzin po powierzchni 1 ha jednorodnego płatu roślinności powodująca uruchomienie procesów degradacyjnych, zmieniających trwale skład i strukturę fitocenozy) : 0=Wx5x(S:N) 3/w12

4 0 obciążenie graniczne runa W średnia wrażliwość runa danej fitocenozy na mechaniczne niszczenie, deptanie S współczynnik spoistości gruntu W współczynnik nachylenia stoku 5 współczynnik wymierzalności (1 osoba w ciągu 1 godziny penetruje ok. 0,2 ha) W obliczane dla fitocenozy poprzez uśrednienie wartości dla pojedynczego gatunku zgodnie z zestawionymi przez Kstrowickiego (1981) amplitudami dla 542 gatunków roślin zielnych i młodocianych stadiów rozwojowych drzew Polski Niżowej Zainwestowanie terenu (ścieżki utwardzane, tereny sportowe) zwiększa pojemność rekreacyjną WALORYZACJA REKREACYJNA TERENÓW LEŚNYCH Wyróżniono 5 stopni przydatności drzewostanów dla potrzeb rekreacji 1. Drzewostany o bardzo dużej przydatności 2. Drzewostany o dużej przydatności 3. Drzewostany o średniej przydatności 4. Drzewostany o małej przydatności 5. Drzewostany nieprzydatne Najlepsze bór świeży Las mieszany. Najgorsze: Bór bagienny, bór mieszany bagienny, ols, las mieszany bagienny, młode drzewostany do 20 lat Bór sosnowy jest ujemny zagrożenia pożarowe, zagrożenie dla runa (chrobotki) Siedliskowe typy lasu Kryteria główne Bśw BMśw Lśw LMśw BS Klasa wieku drzewostanu (co 20 lat) >VI starsze BMw BW LMw Lw Lt BbBMb LMb Ol Olj V IV III II I /w12

5 Kryteria uzupełniające: nazwa Podstawa do zawyżenia stopnia + Podstawa do zaniżenia stopnia Skład rodzajowy So + liściaste Św, Św+Jd drzewostanu Zwarcie drzewostanu Luźne Pełne Występowanie podrostów i Umiarkowane Bardzo zwarta podszytów Pokrywa gleby Mszysto czernicowa czernicowa Ściółkowo-chrobotkowa i mszysto chrobotkowa DOSTĘPNOŚĆ DRZEWOSTANU DO REKREACJI I. Drzewostany dostępne 1) drzewostany łatwo dostępne brak warstwy podszytowo podrostowej lub do 10% powierzchni, runo ściółka lub runo niskie (trawy) 2) drzewostany średnio dostępne warstwa podszytowo-podrostowa do 30% powierzchni, runo trawy średnio wysokie (do kolan), runo zielne średnio wysokie 3) drzewostany trudno dostępne warstwa podszytowo podrostowa do 70% powierzchni, runo trawy powyżej kolan II. Drzewostany niedostępne 4) Drzewostany niedostępne Warstwa podszytowo podrostowa ponad 70% powierzchni, runo: jeżyny, maliny lub trzciny III. Drzewostany i powierzchnie nieprzydatne do rekreacji 5) Drzewostany i powierzchnie nieprzydatne Drzewostany na siedliskach mokrych i bagiennych Uprawy leśne do 4 m wysokości Zręby Drzewostany doświadczalne Drzewostany nasienne Ostoje zwierzyny Drzewostany o wysokim stopniu zagrożenia pożarowego Drzewostany zagrożone erozją Rezerwaty ścisłe i częściowe Drzewostany żywicowane EX wymarły EW- wymierający EN zagrożone 5/w12

6 I-O nieokreślonym stopniu zagrożenia K- o zagrożeniu niedostatecznie znanym Tu jest drzewo którego nie chce mi się na razie rysować :P OCENA FUNKCJI TWORZONYCH EKOTYPÓW 1. ocena dojrzałości Stopień opis Uwagi i przykłady dojrzałości 5 Zbiorowiska klimaksowi, zbiorowiska końcowe w szeregu Najwyższa stabilność np. lasu bukowe sukcesyjnym 4 Zbiorowiska trwałe Stabilne tylko w przypadku szczególnych warunków siedliskowych, ich zmiana zmienia kierunek rozwoju np. olsy, łęgi, lasy wypasane, torfowiska 3 Zbiorowiska zastępcze naturalne aukschoryczne i długowieczne zbiorowiska zastępcze 2 Naturalne zbiorowiska pionierskie i krótkotrwałe zbiorowiska zastępcze 1 Zbiorowiska pionierskie na otwartej glebie 6/w12 Murawy, łąki, niskie lasy, nasadzenia Poręby, ogrody, uprawy winorośli Pola 2. ocena naturalności. 3. ocena bogactwa gatunkowego Liczba gatunków wartość >40 5 Bór świeży, łęgi Lasy mezofilne ocena zróżnicowania strukturalnego warstwa Stopień pokrycia Warstwa a % 25-50% 5-25% warstwa a2 0,3 Warstwa 0,3 0,3 0,2. 0,3

7 Warstwa zielna 0,5 0,3 0,2 5. ocena stopnia antropologicznego pogorszenia stanu Klasa Opis % uszkodzenia Wartość pokrywy roślinnej 1 Bez wpływu 5 2 Nieznaczne pogorszenie 4 3 Pogorszenie 3 4 Uszkodzenie 2 5 Silne uszkodzenie 1 6 Ekosystem uszkodzony 0 Ocena funkcji tworzenia ekotypów (FTE)=dojrzałość + stopień neutralności+ różnorodność + przekształcenie antropocentryczne Najwyższa wartość. Funkcjie ochrony przyrody Poprzednie wartości nie odnosiły się zupełnie do takich kryteriów jak rzadkość lub zagrożenie. Należy wziąć również pod uwagę 2 dalsze kryteria zmiennych: Ekosystemy godne ochrony.. Ekosystemy wymagające ochrony ze względu na rzadkość występowania roślin, zwierząt, biocenoz oraz małą zdolność regeneracji Pozwalają na to oprócz wyżej wymienionych kryteriów. 6. ocena stopnia zagrożenia według listy gatunków z czerwonej listy Liczba gatunków wartość >16 5 W zależności od zagrożenia wartość ulega pomnożeniu odpowiednio: Kategoria zagrożenia Kategoria wg IUNC Potencjalnie zagrożony LR (I, R) x1 Zagrożony VU (V) x2 silnie zagrożony EN (E) x4 Zagrzany wymarciem CE (E) x8 Kategoria zagrożonych typów roślinności.. kategoria wartość.. LR (I, R) 1.. VU.. 2 7/w12

8 (8) określenie n obecności Stosunek powierzchni zbiorowisk występujących realnie w Wartość przyrodzie do powierzchni potencjalnie zajmowanej przez to zbiorowisko Ocena obecności na podstawie odległości miedzy fitocenozami tych samych typów zbiorowiska Odległość Wartość <200m m 4 >3000m 5 W danym regionie nie występuje Ocena odtwarzalności (czasu rozwoju) Czas rozwoju Wartość Nie do odtworzenia 10 Ponad 100 lat lat odtworzenie składu gatunkowego struktury dynamicznej i funkcji ocena odtwarzalności Czas potrzebny na odtworzenie formacji leśnej z typowym składem gatunkowym oraz struktury dynamiki i funkcji (J.B. Faliński) Wartość dla ochrony przyrody (WOP) określa się poprzez sumę wszystkich składników WO= dojrzałość + naturalność.. Najwyższa teoretyczne wartość WOP wynosi 50, najniższa 4,5 8/w12

9 Ocena przydatności dla ochrony przyrody wg WOP WOP ocena Zalecenia 32,5 50 b. wysoka.. 24,5 32 Wysoka.. 16,5 24 Dość wysoka.. 8,5 16 Niewielka.. 4,5-8 Bardzo mała.. ] WYMOGI STAWIANE REZERWATOM ZGODNIE Z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ŚRODOWISKA Z DNIA 12 MAJA 2005 R Zebranie materiałów i wyszczególnienie gruntów w granicach obszaru objętego projektem planu Wyszczególnienie wód z podaniem właścicieli i zarządców Inwentaryzacja zasobów, tworów i składników przyrody Ustalenie istniejących i potencjalnych zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych Wykonanie szczegółowej ekspertyzy Ocena uwarunkowań społecznych zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych Ocena stanu zagospodarowania przestrzennego Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony Koncepcja ochrony zasobów i składników przyrody oraz wartości kulturowych 1. Określenie celów strategicznych 2. Określenie potrzeb i uwarunkowań ochrony ścisłej, czynnej, krajobrazowej 3. Ochrona priorytetów realizacji działań ochronnych 4. Ochrona miejsc realizacji różnych działań ochronnych 5. Określenie sposobów udostępniania obszaru chronionego 6. Określenie możliwych działań edukacyjnych 7. Określenie miejsc w których może być prowadzona działalność wytwórcza 8. Zaplanowanie zasad monitoringu skuteczności ochrony Wskazanie ochronnych wynikających z przedstawionej koncepcji z podaniem ich rodzaju zakresu i lokalizacji Ocena przewidywań skutków planu, w tym ocena kosztów jego realizacji 9/w12