TRENDY EKONOMICZNE WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 Redakcja Milan Popović Michał Błaszczyk TRENDY EKONOMICZNE WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ Łódź 2010

2 Recenzent: dr Jarosław Zając Redakcja: mgr Milan Popović mgr Michał Błaszczyk Publikacja dofinansowana przez Prorektora ds. Studenckich Uniwersytetu Łódzkiego Autorzy referatów: Katarzyna Błaszkiewicz Michał Błaszczyk Maciej Dyl Grzegorz Holak śaklina Jabłońska Łukasz Janiszewski Kamila Konieczna Krzysztof Kujawski Kamil Lewandowski Michał Maciejewski Paweł Miller Monika Nowicka Karolina Patora Milan Popović Joanna Sobczak Dorota Wilczyńska Aleksandra Zarzycka ISBN: Wszelkie prawa zastrzeŝone Wydawca: Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech ul. P.O.W. 3/5, Łódź sknimtech@gmail.com Projekt okładki: Michał Błaszczyk Druk i oprawa: Drukarnia Uniwersytetu Łódzkiego ul. Lindleya 8, Łódź tel. (42) wdwul@uni.lodz.pl

3 Spis treści: Wprowadzenie...5 ROZDZIAŁ I: TRENDY INFORMATYCZNE...7 Michał Błaszczyk: XBRL standard wymiany, analizy i prezentacji sprawozdań gospodarczych...7 śaklina Jabłońska: Kopiowanie innowacji...15 Kamil Lewandowski: Internetowe portale społecznościowe na przykładzie Hiszpanii...23 Paweł Miller: MoŜliwości zastosowania i potencjał technologii papieru elektronicznego...31 Joanna Sobczak: Sklepy internetowe w Polsce na tle Uni Europejskiej..39 ROZDZIAŁ II: TRENDY FINANSOWE...47 Katarzyna Błaszkiewicz: Dostępność kredytu bankowego jako bariera rozwoju MSP w Polsce i Unii Europejskiej...49 Maciej Dyl: Europejski system handlu emisjami...57 Krzysztof Kujawski: Trendy na europejskim rynku fuzji i przejęć...65 Karolina Patora: Rozwój rynku kart płatniczych w krajach Unii Europejskiej...73 Milan Popović: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy implementacja III Dyrektywy Unii Europejskiej w krajach członkowskich...81 Dorota Wilczyńska: Exchange Trade Funds...87 ROZDZIAŁ III: TRENDY GOSPODARCZE...95 Grzegorz Holak: Outsourcing i offshoring jako narzędzia zwiększania efektywności przedsiębiorstw...97 Łukasz Janiszewski: Organizacje pozarządowe w dobie kryzysu Kamila Konieczna: Środki unijne na badania i rozwój Monika Nowicka, Michał Maciejewski: Informatyzacja w administracji publicznej zastosowania oraz technologie Aleksandra Zarzycka: Popularyzacja rozwiązań technologii informacyjno komunikacyjnych oraz e-biznesowych w Unii Europejskiej...129

4

5 Wprowadzenie PodąŜając w ślad za postępującą integracją krajów europejskich, studenci Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego zrzeszeni w kołach naukowych, docenili rangę zjawiska jakim są innowacje wyraŝone poprzez aktualne trendy w gospodarce Unii Europejskiej. Niniejsza publikacja stanowi zbiór wybranych referatów napisanych przez uczestników konferencji Trendy Ekonomiczne we Wspólnocie Europejskiej, która odbyła się w grudniu 2009 roku. W jej skład wchodzi szesnaście prac, nawiązujących do trendów ekonomicznych w Unii Europejskiej podzielonych pod względem trendów informatycznych, finansowych oraz innowacyjnej gospodarki. W pierwszym rozdziale przedstawiono rozwiązania informatyczne, wśród których zostały przedstawione trendy w kopiowaniu innowacji, sklepach internetowych, portalach społecznościowych, ale równieŝ opisano potencjał technologii papieru elektronicznego oraz o ujednoliconym standardzie wymiany, analizy i prezentacji sprawozdań gospodarczych. Drugi rozdział zawiera opracowania poświęcone trendom biznesowym. Przedstawiono takie zagadnienia jak rozwój kart płatniczych, kredytów bankowych, implementację III Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w krajach członkowskich, otwarte fundusze ETF, handel emisjami oraz europejski rynek fuzji i przejęć. 5

6 Trzeci rozdział poświęcony jest trendom gospodarczym w szerszym ujęciu aniŝeli trendy informatyczne i finansowe. Zostały w nim opisane problemy dotyczące zwiększenia efektywności przedsiębiorstw za pomocą outsorcingu, pozyskania środków z funduszy unijnych na badania i rozwój, organizacje pozarządowe oraz zastosowania informatyzacji w administracji publicznej. Rozdział, i jednocześnie całą publikację podsumowuje referat na temat popularyzacji rozwiązań technologii informatyczno-komunikacyjnych oraz e-biznesowych w Unii Europejskiej. Pokładamy nadzieję, iŝ ta oto publikacja pozwoli pogłębić czytelnikowi wiedzę z zakresu trendów gospodarczych na terenie Unii Europejskiej, oraz będzie stanowiła źródło inspiracji do dalszych prac i badań w tym zakresie. Składamy podziękowania za pomoc przy recenzowaniu niniejszej publikacji Panu dr. Jarosławi Zającowi z Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego. mgr Michał Błaszczyk mgr Milan Popović 6

7 ROZDZIAŁ I TRENDY INFORMATYCZNE

8

9 Wymiana danych elektronicznych, sprawozdania gospodarcze, XBRL, XML, rozszerzalny język znaczników. Michał BŁASZCZYK * XBRL STANDARD WYMIANY, ANALIZY I PREZENTACJI SPRAWOZDAŃ GOSPODARCZYCH W czasach kiedy gospodarki krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej są ściśle ze sobą powiązane, niezbędna stała się ujednolicona a zarazem łatwa i elastyczna metoda sprawozdań gospodarczych. W tym celu został stworzony standard XBRL (Extensible Business Reporting Language) oparty na rozszerzalnym języku znaczników jakim jest XML. 1. ELEKTRONICZNA SPRAWOZDAWCZOŚĆ GOSPODARCZA Mówiąc o standardzie XBRL nie sposób nie wspomnieć na początek o jego budowie i powodach, dla których wyróŝnia się wśród innych metod sprawozdawczości gospodarczej. Rozszerzalny język sprawozdawczości finansowej zbudowany jest w oparciu o język XML 1, który swą niezwykłość zawdzięcza wysokiej elastyczności i moŝliwości opisywania danych za pomocą dowolnych znaczników oraz przypisanych im atrybutom. Ponadto, jest to język całkowicie niezaleŝny od środowiska i platformy co pozwala na swobodną wymianę i przetwarzanie opisanych przez niego danych w róŝnych systemach. Warto wspomnieć, Ŝe jedną z interpretacji tego języka jest HTML 2 powszechnie uŝywany do tworzenia stron internetowych. * 1 2 Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech, doktorant Uniwersytetu Łódzkiego. XML (ang. Extensible Markup Language), Rozszerzalny Język Znaczników. HTML (ang. HyperText Markup Language), Język znaczników hipertekstowych. 9

10 Wracając do standardu XBRL, jego głównym celem było stworzenie takich wspólnych zasad oznakowania sprawozdań i informacji gospodarczych, które pozwoliłoby na ich automatyczne przetwarzanie i analizę. 3 Sam XBRL nie tworzy nowych zasad sprawozdawczości a jedynie bazuje na istniejących normach prawnych takich jak na przykład Ustawa o rachunkowości czy chociaŝby Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej. Ponadto, jest to standard całkowicie otwarty i darmowy, wolny od wszelkich opłat i niewymagający posiadania licencji. 4 Zasada działania rozszerzalnego języka sprawozdawczości finansowej sama w sobie jest niezwykle prosta. Zamiast traktować informacje gospodarcze jako zwykły jednolity tekst, zamyka on kaŝdą porcję danych w specjalne oznakowanym w pełni identyfikowalnym znaczniku. Z pozycji uŝytkownika rozwiązanie takie moŝe wydawać się dość skomplikowane i nieczytelne, ale jest niezwykle proste do analizowania i przetwarzania przez programy komputerowe, dając w rezultacie w pełni obrobione i przyjazne dane. Na poniŝszych obrazkach przedstawiono graficznie zasady sprawozdawczości elektronicznej na zasadach niezestandaryzowanych jak i formę opartą o standard XBRL. Rysunek 1.Wymiana informacji niezestandaryzowanych. Źródło: val=101,

11 Rysunek 2.Wymiana informacji zestandaryzowanej. Źródło: Łatwo zauwaŝyć, Ŝe niezestandaryzowana metoda sprawozdawczości gospodarczej, powoduje konieczność przygotowywania dokumentów w róŝnych formatach dla róŝnych instytucji państwowych i gospodarczych. WiąŜe się to z dodatkowymi kosztami, zarówno finansowymi jak i czasowymi, niezbędnymi na dostosowanie się do stawianych przez nie wymagań. Standaryzowana wymiana danych zapewnia konieczność przygotowania danych wyłącznie w jednym formacie, który następnie moŝe z łatwością być przekształcony w dowolny inny. Jednak największą siła XBRL tkwi w taksonomii, która jest głównym elementem odróŝniającym ten standard od innych opartych na języku XML. Taksonomie są swoistymi słownikami tematycznymi, które definiują pojęcia mogące wystąpić w danym sprawozdaniu. Dzięki takiemu rozwiązaniu XBRL pozwala na szczegółowy opis kaŝdej zdefiniowanej w nim pozycji poprzez między innymi wyszczególnienie takich własności jak charakter (monetarny, procentowy, tekstowy), wymiar czasowy czy charakter księgowy. Dzięki takiemu rozwiązaniu informacje przesyłane za pomocą rozszerzalnego języka sprawozdawczości finansowej, mogą być 11

12 automatycznie przetwarzane i analizowane przez systemy komputerowe bez moŝliwości wystąpienia błędów. 5 NajwaŜniejszymi taksonomiami dla standardu XBLR są 6 : COREP 7 powszechny format raportowania, zgodny z zasadami ustalonymi przez Komitet Europejskiego Nadzoru Bankowego. Zgodnie z załoŝeniami tej taksonami, banki, instytucje finansowe oraz inwestycyjne mają obowiązek składania ujednoliconych raportów na poziomie europejskim. JednakŜe organy kontroli kaŝdego z poszczególnych państw członkowskich mogą określić częstości, zakresu oraz szczegółowości raportowania. FINREP 8 jest uzupełnieniem taksonomii COREP i dotyczy wyłącznie sprawozdawczości finansowej. SBR 9 projekt, którego celem jest uproszczenie procesu raportowania do instytucji publicznych. Opiera się na załoŝeniu single reporting czyli zastosowaniu jednego zestandaryzowanego i kompleksowego raportu na potrzeby całej administracji. Upraszcza to w znaczący sposób komunikację między sektorem prywatnym a publicznym, redukując jednocześnie koszty. Dzięki strukturze i budowie standardu XBRL dane mogą być zabezpieczane poprzez specjalne hasła, co gwarantuje bezpieczeństwo przesyłania i odbierania danych. IFRS 10 standard odzwierciedlający aktualnie obowiązujące przepisy Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej COREP (ang. COmmon REPorting), taksonomia powszechnego raportowania. FINREP (ang. FINancial REPorting), taksonomia raportowania finansowego. SBR (ang. Standard Business Reporting) taksonomia standardowego raportowania biznesowego. IFRS (International Financial Reporting Standard), taksonomia miedzynarodowego standardu raportowania finansowego. 12

13 2. SPRAWOZDAWCZOŚĆ W UNII EUROPEJSKIEJ Działania związane z wprowadzeniem standardu XBRL na terenie Unii Europejskiej jako głównej metody sprawozdawczości gospodarczej, zyskały powszechną akceptację Komisji Europejskiej 11. Pod nadzorem najwaŝniejszych instytucji i organizacji tworzenie są kolejne taksonomie jak choćby opisywana wcześniej taksonomia COREP. Obecnie w celu pogłębienia integracji, ułatwienia komunikacji i wymiany danych w Unii Europejskiej powstaje plan opracowania jednej wspólnej taksonomii XBRL dla całej Wspólnoty podobnej do SBR, a dotyczącej raportowania do instytucji publicznych 12. Z badań 13 przeprowadzonych w październiku 2009 roku wśród przedsiębiorców, księgowych, pracowników administracji publicznej, oraz osób zajmujących się tworzeniem sprawozdań gospodarczych jasno wynika, Ŝe istnieje potrzeba ujednolicenia sposobu wymiany informacji. Respondentom zadano pytanie: Czy uwaŝasz Ŝe na terenie Unii Europejskiej powinna być wprowadzona jedna taksonomia XBRL 14. Wyniki przedstawia poniŝsza tabela. Tabela 1. Wyniki badania respondentów Odpowiedzi % Tylko moŝliwość odpowiedzi TAK/NIE Tak 43 41% 64% Nie 24 23% 36% Nie wiem 38 36% - Źródło: opracowanie własne na podstawie docs/200910_accounting_review_consultation_report_en.pdf, Ibidem ation_report_en.pdf, Should there be one XBRL taxonomy developed on the EU level? 13

14 3. PODSUMOWANIE XBRL jest pręŝnie rozwijającym się standardem dającym niezwykłe moŝliwości w sferze sprawozdawczości gospodarczej. DąŜenie instytucji do wdraŝania tego rozwiązania pozwoli na znaczne zaoszczędzenie czasu i pieniędzy, mniejsze moŝliwości popełnienia błędów i większą dokładność sprawozdawanych danych. Natomiast wprowadzenie jednej taksonomii na terenie całej Wspólnoty Europejskiej sprawi, iŝ i tak juŝ zaawansowana integracja gospodarcza pogłębi się jeszcze bardziej, otwierając nowe moŝliwości i ułatwiając znacząco komunikacje zarówno między przedsiębiorstwami jak i instytucjami publicznymi. BIBLIOGRAFIA n_report_en.pdf, XBRL STANDARD FOR PREPARATION, ANALYSIS AND COMMUNICATION OF BUSINESS INFORMATION At a time when economies of the countries associated in the European Union are closely linked, it has become a necessity to implement a new way of business and financial reporting standard. XBRL is a language for the electronic communication of financial and business data which is revolutionizing reporting. It based on XML language. Instead of treating financial information as a simple block of text XBRL provides an tag for each individual item of data. This kind of information is extremely easy to read and transform by computers with gives greater efficiency and improved accuracy. 14

15 Innowacja, działalność innowacyjna, biznes internetowy, ranking nnowacyjności, social innowation. śaklina JABŁOŃSKA * KOPIOWANIE INNOWACJI Przedmiotem pracy jest innowacyjność przedsiębiorstw, scharakteryzowana w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej. Opisana została równieŝ innowacyjność w branŝy internetowej i towarzyszące jej zjawisko kopiowania innowacyjnych pomysłów z za granicy. 1. DEFINICJA INNOWACYJNOŚCI Pojęcie innowacyjności pojawiło się w latach 30. XX wieku, wprowadził je austriacki ekonomista Joseph Schumpeter, twierdząc iŝ na rozwój gospodarczy znacznie większy wpływ od kapitału ma innowacyjność. Definiował ją jako wykorzystanie nowej metody produkcji, wprowadzenie na rynek nowego produktu, znalezienie nowego rynku zbytu dla produktów juŝ istniejących, zdobycie i rozwój nowych źródeł surowców i ich wykorzystanie oraz wprowadzenie w przedsiębiorstwie zmian organizacyjnych. 15 Definicja ta przeszła przez szereg modyfikacji, aŝ do roku 1995, w którym OECD wydało przewodnik Oslo Manual zawierający metodologię badania innowacyjności stanowiącą międzynarodowy standard 16. Innowacja jest tu rozumiana jako wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do procesu, produktu 17, marketingu oraz organizacji. Według definicji podanych przez OECD innowacyjne przedsiębiorstwo, to takie, które wprowadza do procesu, produktu, marketingu bądź organizacji, rozwiązania nowe na skalę światową, jak równieŝ nowe w skali kraju, czy teŝ nawet nowe dla samego przedsiębiorstwa. Nowy wynalazek, czy teŝ rozwiązanie nie jest innowacją sam w sobie, staje się nią dopiero po wdroŝeniu do produkcji i praktycznym jego wykorzystywaniu. 18 * Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe Finansów i Bankowości Progress, doktorantka Uniwersytetu Łódzkiego. Starczewska-Krzysztoszek M., Ranking najbardziej innowacyjnych firm w Polsce, Kamerton Innowacyjności 2008,Warszawa, grudzień 2008, s. 4. Z późniejszymi zmianami w latach 1997 i Towaru lub usługi. Starczewska-Krzysztoszek M., op. cit. 15

16 Podnoszenie poziomu innowacyjności zwiększa efektywność przedsiębiorstwa i prowadzi do uzyskania przewagi konkurencyjnej. 19 0,8 2. INNOWACYJNOŚĆ W POLSKIEJ GOSPODARCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ Według badań Komisji Europejskiej Polska moŝe osiągnąć średni poziom innowacyjności UE-27 za około 20 lat. 20 Ustalając poziom innowacyjności krajów UE wykorzystuje się syntetyczny indeks SII 21. Według sporządzonego raportu Polska zajmuje 24 miejsce z wynikiem 0,24 (wykres 1), wyprzedzając jedynie Bułgarię, Łotwę i Rumunię. 22 W y k r e s 1. W a r tość in d e k s u S I I w w y b r a n y c h k r a ja c h w r. 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Szwecja Finlandia Dania Niemcy Wlk. Brytania Luksemburg Irlandia Holandia Austria Francja Belgia Estonia Czechy Słowenia Włochy Cypr Hiszpania Malta Litwa Węgry Grecja Portugalia Słowacja Polska Bułgaria Łotwa Rumunia UE-27 Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Innovation Scoreboard 2007, Najlepsze wyniki spośród państw, które wraz z Polską przystąpiły do UE uzyskały: Estonia (0,37), Czechy (0,36) oraz Słowenia (0,35), jednakŝe one równieŝ osiągnęły niŝszy poziom od średniej UE-27, która kształtuje się na wysokości 0, Porter M. E., Porter o konkurencyjności, PWE, Warszawa 2001, s. 192 cyt. za: A. L. Platonoff, D. Małaszewicz, S. Sysko-Romańczuk, Innowacyjność polskich firm, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa 2006, nr 1 (672), s. 51. Grodzka D., Zygierewicz A., Innowacyjność polskiej gospodarki, Biuro Analiz Sejmowych. Infos nr 6(30). SII (Summary Innovation Index) indeks ten został opracowany w celu ustalenia innowacyjności krajów UE. Przyjmuje wartości od 0 do 1 (im wartość bliŝsza jest 1, tym poziom innowacyjności danego kraju jest wyŝszy). Grodzka D., Zygierewicz A., Innowacyjność, op.cit. 16

17 Na wartość indeksu SII wpływa ponad 20 wskaźników obrazujących róŝne aspekty innowacyjności, których poszczególne wartości potwierdzają dysproporcje pomiędzy Polską, a średnią UE-27. Zostało to zilustrowane w Tabeli 1. Tabela 1. Wybrane wskaźniki słuŝące do oceny innowacyjności. Wskaźnik Rok Polska UE-27 Nakłady krajowe brutto na B+R ,56 1,84 Liczba wynalazków zgłoszonych do ochrony do Europejskiego Urzędu Patentowego na milion ,66 111,96 mieszkańców Liczba patentów udzielonych przez Amerykański Urząd Patentowy na milion mieszkańców ,6 52,2 Udział wyrobów wysokiej techniki w eksporcie ogółem (w%) ,11 16,67 Liczba stałych łączy internetowych (z przepustowością co najmniej 144Kb/s) na ,8 18,2 mieszkańców Wydatki na technologie telekomunikacja informacyjno telekomunikacyjne jako % PKB IT 2,6 2,7 Odsetek mieszkańców w wieku lat, którzy mają co najmniej średnie wykształcenie ,7 77,8 Źródło: Grodzka D., Zygierewicz A., Innowacyjność polskiej gospodarki, Biuro Analiz Sejmowych. Infos nr 6(30), 2008, na podstawie: European Innovation Scoreboard Polska ma jedne z najniŝszych nakładów finansowych na działalność badawczo-rozwojową B+R, mierzoną udziałem wydatków na B+R w PKB (0,56%), czyli znacznie mniej niŝ średnia UE-27 (1,84%) nie wspominając juŝ o Szwecji czy Finlandii, gdzie wskaźniki te wynoszą odpowiednio 3,82% i 3,45%. Na uwagę zasługuje fakt, iŝ w Polsce w latach wskaźnik ten był wyŝszy i wynosił w Polsce od 0,62% do 0,69%. 23 Struktura finansowania działalności badawczo-rozwojowej w Polsce jest odwrotna niŝ w krajach Unii. Polscy przedsiębiorcy w jednej trzeciej finansują wydatki na B+R, pozostałą część wydatków pokrywają środki budŝetowe. Zgodnie z załoŝeniami Strategii Lizbońskiej dwie trzecie nakładów powinno pochodzić z sektora prywatnego Grodzka D., Zygierewicz A., Innowacyjność polskiej gospodarki, Biuro Analiz Sejmowych. Infos nr 6(30), Ibidem. 17

18 Pod względem zgłoszonych wynalazków i udzielonych patentów Polska zajmuje niskie pozycje. Wskaźniki ilości młodych osób z wyŝszym wykształceniem oraz odsetek mieszkańców w wieku lat, którzy mają co najmniej średnie wykształcenie, znacznie przewyŝsza średnią unijną. Wydatki na technologie informacyjno-telekomunikacyjne równieŝ w Polsce są wyŝsze. 25 Mimo nowopowstających form wspierania innowacyjności, jej dynamiczny rozwój hamują ograniczone zasoby pojedynczych organizacji. W większości przypadków wymaga pomocy ze strony instytucji zewnętrznych. Z badań wynika, iŝ przedsiębiorstwa, które systematycznie wprowadzają innowacje, osiągnęły sukces nie tylko na polskim rynku. Stąd słuszny wniosek, Ŝe innowacyjność powinna stać się dzisiaj główną siłą kreatywną kaŝdej organizacji. 26 Pomimo istniejących barier istnieją w Polsce innowacyjne przedsiębiorstwa, które nawet w okresie osłabienia gospodarczego wprowadzają zmiany. Zostało to zilustrowane na wykresie 2. Wykres. 2. Odsetek Firm Innowacyjnych wdraŝających poszczególne innowacje w okresie styczeń 2007 czerwiec 2008 (%) ,5 88,5 24,3 75,7 Innowacje procesowe Innowacje produktowe Innowacje marketingowe Innowacje organizacyjne TAK NIE 43,7 56,3 32,3 67,7 Źródło: Ranking Najbardziej Innowacyjnych Firm w Polsce Kamerton Innowacyjności 2008, PKPP Lewiatan i BRE Bank Z rankingu wynika, iŝ najwięcej firm w ostatnich latach wprowadziło zmiany dotyczące procesów produkcyjnych oraz samych produktów, zaś najmniej firm skupiło się na zmianie swojej strategii marketingowej Ibidem. Pomykalski A., Zarządzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa- Łódź 2001, s

19 Przedsiębiorstwa wdraŝające innowacje wymagają przyjaznej polityki gospodarczej ze strony państwa. Celem podstawowym powinno być motywowanie przedsiębiorstw do zwiększania nakładów na działalność badawczo-rozwojową i współpracę z sektorem B+R. Niezbędna jest równieŝ poprawa wydajności tego sektora oraz infrastruktury instytucjonalnej wspierającej transfer technologii do przedsiębiorstw INNOWACYJNE POMYSŁY RODEM Z ZA GRANICY Kopiowanie sprawdzonych pomysłów z za granicy stało się szczególnie popularne w biznesie internetowym. Jednak by klon mógł odnieść sukces musi być innowacyjny. W historii miało miejsce wiele sporów czy taką kopię moŝna nazwać innowacyjnością, ale juŝ J. Schumpter innowacją nazwał działanie przedsiębiorców, którzy przetwarzają i łączą istniejące elementy na nowo. Definicja ta idealnie pasuje do współczesnej branŝy internetowej, opisując tzw. innowację społeczną (social innowations). Dlatego innowacją stają się pomysły przeniesione i zrealizowane na nowych obszarach, zmieniające Ŝycie nowym osobom i otwierające nowe rynki czyli odnoszące sukcesy. 28 Zdaniem Krzysztofa Urbanowicza gdyby nie kopiowane pomysły, polska działalności internetowa w ogóle nie byłaby innowacyjna. Internetowym zagłębiem innowacji są Stany Zjednoczone, które jako pierwsze stworzyły internetowe serwisy, dające moŝliwość ich późniejszego powielania. 29 W oparciu o amerykańskie serwisy sukces odniosło wiele przedsiębiorstw na świecie zmieniając gotowe recepty i dopasowując je do swoich realiów. W branŝy internetowej wszystko zaczęło się od tego jak w przysłowiowym juŝ garaŝu powstały dwie ikony nowej ery rozwoju Internetu Web 2.0 (w której internauta z biernego uŝytkownika Internetu 27 Grodzka D., Zygierewicz A., Innowacyjność, op.cit. 28 Fura M. Klonowanie Innowacji, w: Ranking Najbardziej Innowacyjnych Firm w Polsce Kamerton Innowacyjności 2008, s Urbanowicz K. Co znaczy innowacja w biznesie internetowym, s.25, cyt. za: Fura M. Klonowanie.op.cit. 19

20 stał się jego twórcą). Były to serwisy: MySpace oraz YouTube, które błyskawicznie zyskały popularność, a ich załoŝyciele zarobili fortunę 30. Obecnie istnieje wiele ich kopii na całym świecie. W Polsce na bazie MySpace zostały utworzone serwisy Grono.net, MojaGeneracja.pl, a YouTube zainspirował twórców Wrzuta.pl, Patrz.pl czy Streemo.pl. Popularna Nasza-klasa.pl odzwierciedla pierwszy społecznościowy portal na świecie powstały juŝ w 1995r. Classmates.com, choć wiele osób uwaŝa ją za kopie międzynarodowego Facebook a. Portal aukcyjny Allegro dla odmiany został stworzony na bazie ebaya, który do tej pory jest w Polsce mało popularny. W myśl teorii innowacji społecznej wszystkie te wymienione portale uwaŝane są za innowacyjne, gdyŝ kaŝdy z nich odniósł sukces w innym miejscu, dopasowując się do potrzeb innych ludzi, wpływając na ich Ŝycie i otwierając kolejny rynek. Ciekawym przykładem jest serwis społecznościowy Koreii Południowej Cyworld.com będący klonem MySpace. Odniósł on nieporównywalny sukces, poniewaŝ 99% młodych Koreańczyków korzysta właśnie z niego, mimo iŝ MySpace jest im znany. Po prostu Cyworld trafniej dopasował się do potrzeb tamtejszej młodzieŝy i na tym polega właśnie jego innowacyjność. 31 Za najbardziej innowacyjne przedsiębiorstwo się moŝna uznać Google. Stały się częścią Internetu, zmieniają oblicze sieci i zachowania uŝytkowników. 56% wyszukiwań na świecie dokonuje się za pomocą tej przeglądarki. Mówi się nawet wpisz hasło w Google, a przecieŝ to nie jedyna wyszukiwarka internetowa. 32 Ciekawy moŝe być fakt, iŝ zagroŝeniem dla Google mogą być polscy projektanci semantycznej wyszukiwarki Hakia.com, która stać się ma tzw. wyszukiwarką inteligentną, czyli odpowiadać na zadawane pytanie, a nie jak dotychczas wyszukiwać poszczególne frazy wpisane w wyszukiwarkę. Sam Fura M. Klonowanie op.cit, s Ibidem. Ibidem. 20

21 pomysł jednak nie jest niczym innowacyjnym- innowacją stać się moŝe sposób w jaki będzie ona działać. 33 W biznesie internetowym kopiowanie pomysłu nie jest niczym złym, a jego realizacja nie wymaga bardzo duŝych środków finansowych. Ponadto, ryzyko przedsięwzięcia zaleŝy w duŝej mierze od kreatywności oraz wyczucia rynku. Liczy się tu szybkość, nowoczesność i perfekcyjne dopasowanie do potrzeb klientów. 4. PODSUMOWANIE Przedsiębiorstwa potrzebują zmian, by móc być konkurencyjnymi, mają jednak dwie drogi: mogą się tym zmianom poddawać lub je wywoływać. Odkładanie tego procesu w czasie działa na ich niekorzyść, w myśl zasady, Ŝe kto pierwszy ten lepszy. Dlatego warto korzystać ze wszystkich dostępnych źródeł finansowania oraz pomysłów juŝ sprawdzonych, by wyjść innowacyjności naprzeciw zamiast dać się jej zaskoczyć. BIBLIOGRAFIA FURA M. Klonowanie Innowacji, w: Ranking Najbardziej Innowacyjnych Firm w Polsce, Kamerton Innowacyjności GRODZKA D., Zygierewicz A., Innowacyjność polskiej gospodarki, Biuro Analiz Sejmowych. Infos nr 6(30), KNAP-STEFANIUK A. Innowacje a konkurencyjność przedsiębiorstw, POU. POMYKALSKI A., Zarządzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa- Łódź PORTER M.E., Porter o konkurencyjności, PWE, Warszawa STARCZEWSKA-KRZYSZTOSZEK M., Ranking najbardziej innowacyjnych firm w Polsce Kamerton Innowacyjności 2008,Warszawa, grudzień URBANOWICZ K. Co znaczy innowacja w biznesie internetowym, w: Fura M. Klonowanie Innowacji, w: Ranking Najbardziej Innowacyjnych Firm w Polsce Kamerton Innowacyjności European Innovation Scoreboard 2007, Ranking Najbardziej Innowacyjnych Firm w Polsce Kamerton Innowacyjności 2008, PKPP Lewiatan i BRE Bank. 33 Ibidem. 21

22 INNOVATION COPYING IN THE EUROPEAN UNION The theme of this work is innovation in business, characterized in Poland on the background of European Union countries. It also describes the innovation in the Internet industry and its associated phenomenon of "copying" innovative ideas from abroad, mainly form United States of America. 22

23 Portale społecznościowe, sieć społeczna, Hiszpania, efekt usieciowienia, sześć stopni oddalenia, profil uŝytkownika. Kamil LEWANDOWSKI * INTERNETOWE PORTALE SPOŁECZNOŚCIOWE NA PRZYKŁADZIE HISZPANII Praca rozwaŝa społeczne i ekonomiczne czynniki leŝące u podstaw internetowych portali społecznościowych. Omawia teorię efektu usieciowienia. W dalszej części charakteryzuje cechy portali społecznościowych i ich uŝytkowników w Hiszpanii. 1. SZEŚĆ STOPNI ODDALENIA A SIEĆ SPOŁECZNA W 1929 węgierski pisarz Frigyes Karinthy zaproponował koncepcję sześciu stopni oddalenia. Twierdził, Ŝe dowolna osoba mieszkająca na Ziemi moŝe wejść w kontakt z kaŝdym innym mieszkańcem planety poprzez sieć kontaktów złoŝoną z nie więcej niŝ 5 pośredników, czyli poprzez 6 połączeń. Było to moŝliwe dzięki temu, iŝ liczba połączonych osób rośnie w tempie wykładniczym wraz z liczbą połączeń między jednostkami takiej sieci. Przez to, niewielka liczba kontaktów jest wystarczająca, aby taka sieć objęła swoim zasięgiem całą populację ludzką. W czerwcu 2006 grupa naukowców z firmy Microsoft przestudiowała miliardów wiadomości wysłanych przez 250 milionów osób za pośrednictwem komunikatora Microsoft Live Messenger i doszła do wniosku, Ŝe węgierski pisarz prawie miał rację. JeŜeli wziąć pod uwagę środowisko Internetu, odległość pomiędzy dwiema dowolnymi osobami mieszkającymi na Ziemi wynosi zaledwie 6,6 połączeń. Tak więc, teoria ta przestała być miejską legendą, cyrkulującą w środowiskach akademickich i doczekała się naukowego potwierdzenia. * 34 Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech, praca pod kierunkiem dr Konrada Szymańskiego. Palazzesi A., Seis grados de separación? MS dice que sí, NeoTeo.com,

24 Pomysł stworzenia bazy interakcji społecznych przy pomocy indywidualnych komputerów podłączonych elektronicznie, został po raz pierwszy opisany w wizjonerskiej ksiąŝce The Network Nation 35 pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Pierwsze strony internetowe słuŝące jako portale sieci społecznych to załoŝony w 1995 roku serwis Classmates.com, umoŝliwiający znalezienie dawnych szkolnych kolegów oraz SixDegrees.com (1997), który skupia się na budowaniu relacji niebezpośrednich, czyli takich, które opisywane są przez teorię sześciu stopni oddalenia. Głównymi typami serwisów społecznościowych są serwisy tematyczne, a od czasu oddania do uŝytku Yahoo! 360º 36 równieŝ jako internetowa strategia biznesowa. Szacuje się, Ŝe obecnie istnieje ponad 200 serwisów społecznościowych wykorzystujących model sieci społecznej WPŁYW EFEKTU USIECIOWIENIA NA ROZWÓJ PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH Ethernet, równieŝ znany pod nazwą IEEE , jest standardem obowiązującym od końca lat osiemdziesiątych, wykorzystywanym do łączenia jednostek komputerowych zgrupowanych w sieci lokalnej LAN. Pomysłodawca tej technologii, Bob Metcalfe, znany jest równieŝ z prowadzenia nowego terminu do nomenklatury informatycznoekonomicznej: efektu usieciowienia 38. Podstawowa koncepcja zakłada, Ŝe wartość danego dobra lub usługi zaleŝy pod ilości konsumentów, którzy dane dobro lub usługę nabyli. Konsekwencją takiego funkcjonowania dobra jest to, iŝ zakup lub uŝywanie dobra przez jednego konsumenta wpływa pośrednio na pozostałych uŝytkowników tegoŝ dobra. Sztandarowym przykładem efektu usieciowienia jest sieć telefoniczna. Wraz z przyrostem liczby uŝytkowników, komunikacja staje się bardziej efektywna, poniewaŝ sieć zaczyna obejmować swoim zasięgiem coraz to większą liczbę uŝytkowników. Dzięki rozrostowi, starzy uŝytkownicy mogą komunikować się z większą liczbą nowych uŝytkowników, a ekspansja sieci Starr R. H., Murray T., The Network Nation: Human Communication via Computer, MIT Press Cambridge, MA, USA Yahoo! 360 był portalem społecznościowym będącym częścią Funkcjonował od 29 marca 2005 do 13 lipca Źródło: Yahoo Palazzesi A., op. cit. ang. Network effect, źródło:

25 przyciąga potencjalnych nowych klientów. Powstaje w ten sposób efekt samonapędzającego się mechanizmu, który wielokrotnie skutkuje zyskaniem pozycji lidera na rynku w danej dziedzinie. W cyberprzestrzeni efekt usieciowienia wykorzystywany jest między innymi w przypadku aukcji internetowych. Dołączanie nowych uŝytkowników skutkuje zwiększeniem się podaŝy dóbr w przypadku sprzedających lub inkrementacji popytu w przypadku zwiększenia się uŝytkowników po stronie kupujących. Immanentnie zwiększa się swoboda wyboru, ceny mogą ulec zmniejszeniu, bezpieczeństwo transakcji rośnie. Innym przykładem wykorzystującym omawiany efekt jest komunikator internetowy. KaŜdorazowe zwiększenie liczby uŝytkowników kontrybuuje większą swobodą komunikacji, co implementuje większą utylitarność tego dobra, jakim jest komunikator podobnie jak w przypadku sieci telefonicznej. Wnioskiem płynącym z przytoczonych przykładów jest to, iŝ warunkiem koniecznym do zaistnienia dóbr opartych o efekt usieciowienia jest zebranie odpowiednio duŝej bazy uŝytkowników czyli tzw. masy krytycznej. JednakŜe masa ta nie moŝe rosnąć w nieskończoność. Wykres stosunku uŝytkowników do efektywności usługi lub dobra ma postać odwróconej litery U, t.j. po osiągnięciu pewnej masy krytycznej efektywność nadal rośnie, jednak od punktu maksymalnego, wraz z kaŝdym nowym uŝytkownikiem, utylitarność zaczyna regularnie spadać. Wytłumaczeniem takiego obrotu rzeczy są ograniczenia technologiczne związane z specyfiką danego dobra. W przypadku serwisu internetowego czy komunikatora będzie to przeciąŝenie sieci i/lub serwerów, związane z logowanie się bardzo duŝego wolumenu uŝytkowników. Wtedy to cały serwis działać będzie niestabilnie i wolno, co sprawi, Ŝe nie tylko nowi uŝytkownicy nie będą akceptowani, ale równieŝ obsługa juŝ zalogowanych będzie pozostawiała wiele do Ŝyczenia. 3. ANALIZA PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH W HISZPANII ZWYCZAJE UśYTKOWNIKÓW SIECI SPOŁECZNOŚCIOWYCH Jak wynika z przeprowadzonych badań ankietowych portale społecznościowe mogą poszczycić się wysokim stopniem przywiązania swoich uŝytkowników, albowiem aŝ 84% spośród aktywnych członków społeczności odwiedza swój wybrany portal co najmniej raz w tygodniu. 39 Na podstawie IAB SPAIN RESEARCH, Estudio sobre Redes Sociales en Internet,

26 Więcej niŝ połowa korzystających, bo 61%, codziennie loguje się do swojego ulubionego serwisu.. Wyniki te sugerują, Ŝe serwisy społecznościowe mają duŝy potencjał uzaleŝniający. Najpopularniejszymi portalami pod względem uŝytkowników w Hiszpanii są kolejno: Facebook, YouTube, Tuenti oraz MySpace. W kategorii spontanicznego kojarzenia, najczęściej wymienianym jest Facebook oraz Teunti, a następnie Hi5, w dalszej kolejności Twitter i MySpace. JeŜeli ankietowani mieliby wykazać się znajomością bierną (sugerowaną) nazw serwisów to 97% z nich deklaruje znajomość Facebook, a 84% YouTube. Kilka procent mniej wykazuje znajomość MySpace i Tuenti (odpowiednio 79% i 78%). AŜ 82% uŝytkowników sieci społecznościowych spędza co najmniej 1 godzinę tygodniowo na przeglądaniu serwisu Facebook. Wynik dla YouTube to około 10% mniej uŝytkowników odwiedzających ten serwis przez co najmniej 1 godzinę tygodniowo. Ciekawym jest, Ŝe spośród najpopularniejszych sieci społecznościowych najmniejszym zainteresowaniem cieszy się serwis LinkedIn, na przeglądanie którego aŝ 96% ankietowanych poświęca mniej niŝ 1 godzinę w tygodniu. Motywem przewodnim odwiedzania omawianych portali są powody osobiste. Na drugim miejscu znajdują się ex aequo: chęć znalezienia pomysłów na ciekawe spędzenie czasu wolnego oraz zamiar skorzystania z aplikacji i gier oferowanych przez serwis. Wśród pozostałych wymienianych powodów, jednakŝe duŝo rzadziej, są: uŝyteczność dla pracy, relacje zawodowe, chęć znalezienia partnera lub flirtu czy poszukiwanie informacji na temat towarów, które uŝytkownicy zamierzają kupić. Najczęstszym sposobem wykorzystania portali sieci społecznych według ankietowanych jest utrzymanie kontaktu z przyjaciółmi. JednakŜe po dokonaniu podziału wyŝej wymienionej grupy na przyjaciół starych oraz aktualnych, okazuje się, Ŝe serwisy są ponad dwa razy chętniej wykorzystywane do podtrzymywania relacji z przyjaciółmi aktualnymi niŝ tymi z przeszłości. W dalszej kolejności uŝytkownicy kontaktują się z członkami rodziny, kolegami ze studiów czy pracy. Wśród najczęściej wykonywanych czynności na portalach społecznościowych na prowadzenie wysuwa się wysyłanie wiadomości prywatnych (pomiędzy uŝytkownikami przynaleŝącymi do tego samego serwisu) 58%, następnie udzielanie się w dyskusjach ogólnych poprzez 26

27 wysyłanie wiadomości o charakterze publicznym 48% i dzielenie się zdjęciami 44%. PrzewaŜająca większość uŝytkowników (87%) korzysta z serwisów przebywając w domu, jedynie 17% w miejscu pracy, a o połowę mniej w miejscu nauki. Wziąwszy pod uwagę rodzaj sprzętu komputerowego, z jakiego następuje połączenie, zauwaŝa się, Ŝe głównie wykorzystywanymi rodzajami komputerów są komputery typu desktop oraz komputery przenośne. Jedynie 5% uŝywa telefonów komórkowych, a o jeden procent mniej urządzeń typu Palmtop (PDA) REKLAMA W INTERNETOWYCH SIECIACH SPOŁECZNOŚCIOWYCH Jak wynika z przeprowadzonych badań 40, reklama publikowana w internetowych sieciach społecznościowych nie naleŝy do najskuteczniejszych. Wysoki odsetek ankietowanych (70%) nie kojarzy Ŝadnej kampanii reklamowej z sieci społecznościowej. Najlepiej zapamiętaną marką jest Coca-Cola oraz piwo Mixta. 64% uŝytkowników serwisów ma stosunek neutralny do reklam tam publikowanych, jednak jedna piąta z nich wyraŝa sprzeciw wobec prowadzenia kampanii reklamowych na tego typu portalach. Wśród najczęściej wymienianych powód niechęci do akceptowania reklam wymieniano: odczuwanie irytacji, przeszkadzanie w wykonywaniu czynności, które miały być celem zalogowania do portalu oraz niechęć spowodowana zbyt duŝa ilością ogłoszeń reklamowych. Nie bez znaczenia były teŝ głosy, Ŝe wstawione nośniki reklam spowalniały działanie stron internetowych lub ich ładowanie, a takŝe niepotrzebnie zajmowały miejsce, które mogło być wykorzystane w bardziej przydatny dla potencjalnego uŝytkownika sposób. JednakŜe gdyby uŝytkownikom zgłaszającym niechęć do oglądania reklam zaproponowano moŝliwość ich likwidacji w zamian za opłatę, jedynie co dwudziesty z nich byłby skłonny ponieść dodatkowe koszty, aby zapewnić sobie komfort korzystania z serwisu PROFIL UśYTKOWNIKÓW ONLINE SIECI SPOŁECZNOŚCIOWYCH W ostatnim roku ponad trzy czwarte uŝytkowników sieci społecznościowych dokonało zakupów w celach osobistych za pośrednictwem Internetu. Kwoty wydawane w przedziałach 0-100, i rozkładają się równomiernie ze względu na liczbę kupujących, jednakŝe dominującą grupą jest ta spośród uŝytkowników, która wydaje najmniej. Nie dziwi zatem fakt, Ŝe jedynie co dwudziesty spośród ankietowanych jest gotów wydać na zakupach internetowych więcej niŝ 40 Ibidem. 27

28 1000. Najczęściej kupowanymi tą drogą produktami są bilety kolejowe, lotnicze i morskie oraz pakiety wakacyjne. Na drugim miejscu plasują się towary związane z informatyką i elektroniką. Na dalszym miejscu uŝytkownicy serwisów są skłonni kupować ubrania, buty oraz pobyty w hotelach. Rzadko kupowane są natomiast meble oraz produkty dla dzieci i niemowląt. W Hiszpanii 4 z 5 uŝytkowników portali społecznościowych jako podstawowego komunikatora internetowego uŝywa Windows Live Messenger. Na dalszym, nieporównywalnie bardziej odległym, miejscu plasują się Yahoo! Messenger i Google Talk, zawłaszczając odpowiednio 14% i 12% udziałów w rynku. Wśród najczęściej uŝywanych przez uŝytkowników usług oferowanych przez sieć Internet są wyszukiwarki internetowe. Ponad cztery piąte ankietowanych deklaruje, Ŝe uŝywa ich codziennie. Połowa mniej codziennie czyta gazety w formie cyfrowej, a w dalszej kolejności znajdują się takie aktywności jak przeglądanie forów internetowych i blogów. Jedynie co dziesiąty członek społeczności odwiedza portale przeznaczone dla konsumentów czy teŝ bierze pod uwagę informacje zawarte na oficjalnych stronach producentów lub marek produktów. Podzielono preferencje uŝytkowników co do pozostałych mediów komunikacji na trzy kategorie pod względem: rozrywki, uŝyteczności i sympatii. W kaŝdej z tych kategorii prym wiedzie telewizja. Za najbardziej rozrywkowe media uznano poza nią: fora oraz blogi. Pod względem uŝyteczności, na prowadzenie wysunęły się, ex aequo z telewizją, cyfrowa prasa, a następnie fora. Podobne przedstawia się sytuacja, gdy ocenie podlegały media ze względu na sympatię, jaką darzyły doń uŝytkownicy. Ciekawym wnioskiem wyłaniającym się z analizy danych jest fakt, iŝ w kaŝdej kategorii najmniejszą popularnością zyskały takie media jak: radio i prasa tradycyjna (papierowa). Za zapewniające najbardziej aktualne źródła informacji uŝytkownicy portali społecznościowych uznali prasę cyfrową, a najmniej prasę tradycyjną. Taki sam wybór został dokonany, gdy zapytano o medium najbardziej interesujące i wiarygodne. JednakŜe, jeŝeli chodzi o robienie zakupów największą liczba uŝytkowników konsultuje się z forami internetowymi, a najmniejsze powaŝanie w tej materii ma dla nich radio ZALETY I WADY PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH Jako największą zaletę portali społecznościowych wymienia się moŝliwość pozostania w kontakcie ze znajomymi i członkami rodziny. Do pozostałych pozytywnych stron istnienia sieci społecznościowych ich uŝytkownicy zaliczyli moŝliwość poznawania nowych ludzi, dzielenie się 28

29 kontentem (komentarzami, zdjęciami, ciekawymi linkami), umoŝliwienie szybkiej komunikacji z innymi uŝytkownikami oraz odnalezienie starych przyjaciół i dawno nie widzianych członków rodziny oraz nawiązanie kontaktu z mieszkańcami odległych miejsc, rozsianych na całym świecie. JednakŜe, za cenę powyŝszych zalet ponad 1/3 uŝytkowników uwaŝa brak lub niski poziom prywatności i intymności. Niewielka liczba członków społeczności (od 6% do 8%) wymienia inne wady serwisów takie jak: fałszywe profile lub przekłamania na nich, obecność uŝytkowników złośliwych i nieszanujących innych, niemoralne lub nielegalne uŝycie upublicznionych danych oraz publikowanie reklam PORÓWNANIE LIDERÓW WSRÓD PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH Dla połowy wszystkich ankietowanych Facebook był portalem z wyboru, a prawie ¼ wybrała Tuenti. W dalszej kolejności serwisem preferowanym był YouTube (14%) i MySpace (3%). Facebook został scharakteryzowany jako miejsce, gdzie moŝna zawrzeć największą liczbę nowych znajomości i jako portal najczęściej uŝywany i najlepiej znany. Wskazywano równieŝ Facebook jako portal najbardziej kompletny i darzono go największym zaufaniem. Podkreślano takŝe unikalność jego atmosfery. Z kolei ankietowani docenili Tuenti za liczbę uŝytkowników i oferowane moŝliwości zawarcia nowych znajomości. Nie bez echa pozostała opinia o prostocie uŝytkowania i popularności wśród internautów. RównieŜ Tuenti zyskał miano miejsca o wyjątkowej atmosferze. Zgoła inne argumenty przemawiające za wyborem padały w przypadku portalu YouTube. Prawie połowa uŝytkowników wybrała go dzięki zawartości plików wideo i muzycznych. Uznano go za serwis w duŝym stopniu kompletny, dający odwiedzającym duŝą dozę rozrywki i posiadający zróŝnicowany i interesujący kontent. Znikoma grupa uŝytkowników doceniła natomiast design portalu, moŝliwość zdobycia nowych kontaktów czy łatwość uŝytkowania (1% poparcia dla wymienionych argumentów). Nie jest wielkim zaskoczeniem, Ŝe jako serwis najbardziej nadający się do dzielenia się plikami wideo i zdjęciami wskazano właśnie YouTube, podczas gdy najwięcej pomysłów na spędzenie wolnego czasu pochodziło z Facebook. Te dwa wymienione wyŝej portale uznano za najbardziej rozrywkowe, z ponad dwukrotną przewagą tego ostatniego w tej kategorii. JeŜeli wziąć pod uwagę wiek uŝytkowników, to w Hiszpanii wśród młodzieŝy najpopularniejszy jest Tuenti (46%) oraz Facebook (32%). Jak moŝna się domyślić, ze względu na specyfikę, znikomą popularnością w tej 29

30 grupie wiekowej cieszy się LinkedIn (mniej niŝ 1%). W kategorii portalu związanego z szeroko pojętą modą, dominującym portalem jest Facebook z 54% poparcia, za nim plasuje się Tuenti (27%), natomiast pomijalne znaczenie ma w tej kwestii LinkedIn (mniej niŝ 1%). 4. PODSUMOWANIE W swojej publikacji autor podjął się próby nakreślenia aktualnej sytuacji internetowych portali społecznościowych na rynku hiszpańskim. Stworzony został ogólny profil statystycznego uŝytkownika portalu społecznościowego i podane zostały jego pozostałe aktywności dotyczące korzystania z Internetu. Wymienione zostały równieŝ cechy najpopularniejszych portali i argumenty przemawiające za ich wyborem. W artykule pojawił się równieŝ zarys socjologicznych i ekonomicznych podstaw istnienia sieci społecznych, które to zapoczątkowały powstanie internetowych portali społecznościowych. BIBLIOGRAFIA DOLIGALSKI T., Relacje z klientami z wykorzystaniem Internetu w świetle migracji wartości, (red.) Dobiegała-Korona B: Migracje klientów a wartość przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa STARR R. H., MURRAY T., The Network Nation: Human Communication via Computer, MIT Press Cambridge, MA, USA dy-notices/, INTERNET SOCIAL NETWORK SERVICES IN SPAIN The paper deals with social and economic factors underlying the Internet Social Network Services. It discusses the theory of the network effect. Further, it characterises the main features of the services and their users in Spain. 30

31 Papier elektroniczny, e-papier, wyświetlacz dwustabilny, e-czytnik, e-book, elektroniczna etykieta cenowa. Paweł MILLER * MOśLIWOŚCI ZASTOSOWANIA I POTENCJAŁ TECHNOLOGII PAPIERU ELEKTRONICZNEGO Niniejszy artykuł opisuje technologię papieru elektronicznego, która mimo swojego młodego wieku, znalazła zastosowanie w wielu innowacyjnych urządzeniach, bijących rekordy sprzedaŝy na światowych rynkach. W pracy przedstawiona jest krótka historia e-papieru, jego wady i zalety oraz przykłady wykorzystania. Opisane są takŝe fakty ekonomiczne dotyczące e-papieru w kontekście europejskich producentów wytwarzających oraz wykorzystujących tą technologię. 1. WSTĘP 1.1. DEFINICJA PAPIERU ELEKTRONICZNEGO Papier elektroniczny 41, e-papier 42 jest to technologia, pozwalająca na wielokrotne zapisywanie i wymazywanie informacji na materiale, który właściwościami przypominać ma tradycyjną kartkę papieru. Papier elektroniczny z załoŝenia powinien być elastyczny, cienki, lekki oraz powinien, podobnie do zwykłego papieru, odbijać światło, umoŝliwiając odczytanie zawartych na nim informacji. Dodatkowym wymaganiem, jakie stawia się papierowi elektronicznemu jest niskie zuŝycie energii. Istnieją inne znaczenia 43 sformułowania papier elektroniczny. Przemysł wydawniczy mianem e-papieru określa często elektroniczne wydania czasopism, bądź ksiąŝek. TakŜe firma Adobe, potentat na rynku producentów oprogramowania uŝytkowego, zapoŝyczyła terminu e-papier dla nazwania jednego ze swoich produktów (Adobe epaper Solutions 44 ). W niniejszej pracy określenie papier elektroniczny odnosić się będzie do wspomnianej na początku technologii. * Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech, praca pod kierunkiem dr Konrada Szymańskiego ang. electronic paper, e-paper

32 1.2. HISTORIA Od czasów Gutenberga, technika druku nie zmieniła się znacząco. Mimo ciągłego procesu ulepszania maszyn drukujących, zasada jest wciąŝ ta sama: na kartkę papieru w sposób fizyczny nanoszony jest barwnik, który na trwałe pozostaje jej integralną częścią. Metoda ta, mimo iŝ powszechnie stosowana, jest kosztowna i moŝna uznać ją za nieekologiczną. Naturalnym stał się więc fakt poszukiwania lepszej metody utrwalania, przechowywania i wyświetlania informacji. W latach 70-tych ubiegłego stulecia 45 Nick Sheridon z Xerox's Palo Alto Research Center Gyricon opracował technologię nazwaną elektronicznym papierem. Urządzenie to skonstruowane było z mikroskopijnych kulek magnetycznych, pokrytych z jednej strony białą, a z drugiej czarną farbą. Kulki wprasowane były pomiędzy dwie cienkie folie, z których jedna była w stanie przewodzić prąd. Po powierzchni urządzenia pisało się specjalnym rysikiem wytwarzającym pole elektryczne, które obracało kulki czarną stroną do góry. Stronę czyściło się przez przyłoŝenie silnego pola elektrycznego do całego ekranu. 46 Od tamtego czasu powstało wiele modyfikacji opisanej technologii, opracowano takŝe kilka innych. Jedną z nich jest technologia E-Ink. Zamiast kulek, mamy tu do czynienia z mikrokapsułkami zawierającymi dodatnio naładowaną białą cząsteczkę oraz ujemnie naładowaną czarną cząsteczkę. Nad i pod kapsułkami umiejscowione są siatki elektrod, które poprzez odpowiednią polaryzację pola elektrycznego wpływają na umiejscowienie pigmentu w kapsułkach. Technologia ta znalazła zastosowanie w wielu urządzeniach, produkowanych obecnie na skalę masową. 2. ZALETY I WADY ELEKTRONICZNEGO PAPIERU Podstawową zaletą e-papieru jest moŝliwość wielokrotnego wyświetlania i wymazywania informacji. Spoglądając na problem od strony wyświetlaczy, nie jest to Ŝadna innowacyjna funkcjonalność, bowiem inne technologie od dawna posiadają taką funkcjonalność. E-papier posiada jednak pewne właściwości, które odróŝniają go od innych wyświetlaczy. Przede wszystkim e-papier jest wyświetlaczem dwustabilnym 47 (ang. bistable display). Oznacza to, Ŝe po odłączeniu źródła prądu to, co Ibidem