WYKŁAD: SYSTEMY GOSPODARKI ELEKTRONICZNEJ TEMAT: GOSPODARKA ELEKTRONICZNA

Transkrypt

1 Gospodarka elektroniczne wykład 1 mgr inż. Katarzyna Trybicka-Francik Od czego się zaczęło? Lata 90-te INTERNET Lata 80-te ZARYS HISTORYCZNY Koniec lata 70-tych. Dzięki pracom Vince a Cerfa i jego współpracownikom zostały stworzone podwaliny dla sieci Internet opartej na protokole TCP/IP. Początkowo Internet był wykorzystywany jako sieć wymiany informacji pomiędzy uniwersytetami i ośrodkami badawczymi. W latach 80-tych organizacje przemysłowe zaczęły wykorzystywać Internet dla swoich potrzeb. Wymieniano tą drogą pocztę elektroniczną i dane. W roku 1990, Lee stworzył pierwszą przeglądarkę internetową na komputerze NeXT. Lata 70-te Kamienie węglowe Internetu HTTP (Hypertext Transfer Protocol) HTML (HyperText Markup Language) XML (Extensible Markup Language) HTTP Jest to protokół w warstwie aplikacji TCP/IP. Przeznaczony dla rozproszonych, kolaboracyjnych, hypermedialnych systemów informacyjnych. Stosowany w sieci WWW (Word Wide Web) od 1990 roku. Najnowszy standard pochodzi z 1999 roku. Protokół HTTP jest protokołem zapytanie / odpowiedź. Klient wysyła zapytanie do serwera zawierające metodę zapytania, URI (Universal Resource Identificator) i wersję protokołu, po którym następuje wiadomość typu MIME, w której znajdują się modyfikatory zapytania, informacja klienta i ewentualnie treść wiadomości. Serwer odpowiada podając linię statusu zawierającą wersję protokołu wiadomości oraz kod określający sukces lub błąd, po który może być wiadomość typu MIME zawierająca informacje o serwerze, jednostkę metainformacji, oraz ewentualnie treść. Protokół HTTP w niedostatecznym stopniu uwzględnia efekty działania hierarchicznych serwerów proxy, caching, jak też potrzeby w zakresie połączeń stałych, lub serwerów wirtualnych. HTML Język publikacji stosowany w środowisku WWW. HTML umożliwia: Publikowanie elementów WWW zawierających tytuły, tekst, tabele, listy, fotografie itp. Pozyskiwanie informacji przez łącze hipertekstowe, za naciśnięciem przycisku. Projektowanie formularzy do przeprowadzania transakcji ze zdalnymi serwerami. Wtrącanie bezpośrednio do dokumentów HTML arkuszy rozliczeniowych, klipów video, klipów dźwiękowych i innych aplikacji. HTML określony jest przez swój stały zestaw znaczników, atrybutów i argumentów do atrybutów. XML Jest językiem znacznikowym dla dokumentów zawierających strukturalną informację. XML jest rozszerzalny, ponieważ w przeciwieństwie do HTML, symbole znaczników są nieograniczone i samo-definiujące. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 1

2 E-business to przeniesienie na płaszczyznę elektroniczną ważnych dziedzin działalności biznesowej logistyka zaopatrzenie dystrybucja produkcja obsługa klienta pozyskanie sprzedaż po sprzedaży obsługa firmy finansowo-księgowa, administracyjna... poprzez: systemy informatyczne EDI telefonia Intranet Ekstranet Internet E-commerce to przeniesienie na płaszczyznę elektroniczną działań handlowych prezentacja ofert wybór ofert zamówienia zawieranie kontaktów obsługa dokumentacyjna kontraktów poprzez: EDI telewizja kablowa telefonia Intranet Ekstranet Internet E-business & E-commerce E-business stosowania rozwiązań elektronicznych na potrzeby własnego przedsiębiorstwa (ASP, Intranet) komunikacji z partnerami biznesowymi (B2B) oraz klientami (B2C) E-business B2B B2C C2C E-commerce E-commerce wymiana towarów pomiędzy osobami prywatnymi (C2C) sprzedaż produktów konsumentom ostatecznym (B2C) wymiana handlowa pomiędzy partnerami biznesowymi (B2B) Perspektywy $ Europa 2000 USA 2000 Europa 2003 USA 2003 B2B B2C Wskaźniki opisujące internetową gospodarkę B2C w USA: Internetowa sprzedaż reprezentuje 0,8% całkowitej sprzedaży detalicznej. Reklama w Internecie jest stanowi poniżej 8% całkowitych nakładów i raczej spada. Wzrastające zakupy biletów lotniczych online to tylko 9% wszystkich rezerwacji. Gospodarka B2B rośnie szybciej. Prognozy są optymistyczne. W 2004 roku sprzedaż B2B osiągnie 6800 mld dolarów (8% całości). E-rynki B2B dają: Dostęp do większej ilości dostawców i klientów. Wymianę niemal wszystkich typów informacji. Zdolność ustalania dynamicznego ustalania cen produktów i usług z użyciem mechanizmów typu aukcja i zarządzanie zyskiem. Co przeszkadza klientom B2C Problemy B2C może przybierać formy otwieranie się okien z reklamami banery reklamowe zatłoczone, przeładowane strony 35% 52% 50% integracja trudności we wdrażaniu standardów tradycyjne stosunki z dostawcami rozwiązania indywidualne prowadzi handel pod własną domeną rozwiązania wspólne podłącza się do istniejących pasaży, serwisów, sklepów i aukcji długi czas ładowania się witryn 26% trudności w znalezieniu konkretnego produktu 20% B2B może przybierać formy platformy wertykalne związane z jedną branżą platformy horyzontalne związane z wieloma branżami Jak się do tego zabrać? Sukces lub porażka każdej inicjatywy e-biznesowej zależy od zdolności efektywnego przenoszenia i zarządzania informacjami George Pilch-Kowalczyk bezpieczeństwo niezawodność dostarczania informacji niezawodność usług całościowego zarządzania business quality Pytania teraz co czynicie dzisiaj, aby uzyskać gotowość do e-business? przyszłość czy będziecie konkurencyjni w przyszłości? retrospektywa jakie były braki i jakie efekty przyniosło wprowadzenie e-business? Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zaufanie technologia COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 2

3 Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zarządzanie relacjami biznesowymi zarządzanie zawartością publikacji obsługa zasobów intelektualnych Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zarządzanie relacjami biznesowymi zarządzanie stosunkami z klientami (CRM) zarządzanie stosunkami z partnerami (PRM) zarządzanie łańcuchem dostaw (SCM) wspólnoty handlowe zarządzanie zależnościami regulacyjnymi Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zarządzanie relacjami biznesowymi zarządzanie zawartością publikacji zarządzanie dokumentami zarządzanie publikacjami internetowymi zarządzanie zasobami medialnymi Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zaufanie bezpieczeństwo prywatność płatności bezgotówkowe Czynniki wsparcia zarządzanie wiedzą zaufanie technologia pakiety ERP pakiety e-commerce oprogramowanie CRM aplikacje portali firmowych oprogramowanie SCM Idea to nie wszystko! pracownicy umiejętności, wyszkolenie, wiedza, zaangażowanie infrastruktura system finansowy, kadry, LAN/WAN technologia aplikacje zaszłościowe, rozwiązania sieciowe, Web sites, Intranety, zabezpieczenia produkcja wytwarzanie, SCM, dystrybucja, planowanie produkcji, zapasy klienci sprzedaż, marketing, hurt, obsługa klientów, obsługa zgłoszeń Zlecać na zewnątrz czy nie? ilość transakcji koszt nakłady na sprzęt posiadane technologie know-how bezpieczeństwo złożoność aplikacji przetwarzanie transakcji w czasie rzeczywistym przez back-end usługi na rzecz wspólnoty obsługa klientów obsługa zamówień, realizacja, zwroty, wysyłki, oraz zarządzanie magazynami opracowanie i aktualizacja katalogu produktów operowanie różnymi walutami Problemy wpływające na decyzję czy zlecać prace na zewnątrz: Ilość transakcji Oszacowanie przez firmę ilości transakcji na dzień w serwerze e-handlu będzie miało duży wpływ na decyzję zlecenia na zewnątrz. Duża ilość transakcji wymaga większych nakładów na wyposażenie i kadrę. Raczej niż biorąc się za prowadzenie wszystkiego samemu, organizacje mogą zdecydować się na zlecenie całości lub części. Koszt Oprócz kłopotu z prowadzeniem samemu operacji e-handlu, firmy mogą stwierdzić że koszt przy zleceniu na zewnątrz może być nawet mniejszy. Nakłady na sprzęt Ważną sprawą są wymagane nakłady na sprzęt. W miarę wzrostu biznesu, a także w miarę pojawiania się szybszego, doskonalszego sprzętu, systemy będą wymagały aktualizacji. Organizacje mogą wybrać dostawcę który dostarczy sprzęt oraz wykona aktualizację, kiedy będzie taka potrzeba, za określoną opłatą. Jest szereg dostawców, którzy oferują usługi hostingowe, ale wymagają aby im dostarczyć cały sprzęt. Mimo, że nakłady na sprzęt są ważnym czynnikiem, należy starannie uwzględnić pozostałe usługi będące częścią pakietu oferowanego przez dostawcę. Posiadane technologiczne know-how Całkiem po prostu, jeżeli nie posiada się technologicznego know-how należy prace zlecić na zewnątrz. W wielu przypadkach, jest to tańsze niż zatrudnianie własnego zespołu technicznego. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 3

4 Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo systemu e-handlu jest jednym z nąjważniejszych zagadnień, które mogą zaważyć o losie przedsiębiorstwa prowadzącego ehandel. Oprócz zabezpieczenia informacji klienta, a zwłaszcza informacji o jego kartach kredytowych, zabezpieczenie Web site, jest równie ważne. Na przykład, jeśli sklep internatowy nie jest dostępny przez znaczny okres czasu jest to równoznaczne z sytuacją klienta przychodzącego do tradycyjnego sklepu w godzinach handlu po to aby go zastać zamkniętym. Ataki typu "denial of service" wielu dużych Web sites na początku roku 2000 uświadomiło użytkownikom jak wrażliwe są biznesy prowadzące e-handel na ataki hakerów. Złożoność aplikacji Im bardziej złożona jest aplikacja, tym bardziej złożone jest zbudowanie i eksploatacja systemu. Firmy mogą zdecydować się na zlecenie stworzenia części systemu lub też całego systemu do specjalistycznej firmy softwarowej. Decyzja powinna uwzględniać koszt i znajomość technologii w firmie. Przetwarzanie transakcji w czasie rzeczywistym przez back-end Jest to również związane ze złożonością aplikacji. Każde zamówienie złożone w serwerze WV'W może ewentualnie być posłane przez back-end do systemów baz danych, zarządzających inwentarzem i wysyłką, które zgodnie pracują nad skompletowaniem transakcji. Zlecenie na zewnątrz przetwarzania w bark-end zie powinno być istotnym zagadnieniem do rozważenia. Usługi na rzecz wspólnoty Jako część strategii dotyczącej stosunków z klientami, organizacja może zdecydować się na zaoferowanie pewnych usług na rzecz wspólnoty, które umożliwiają ich klientom kontaktowanie się z przedstawicielami firmy i innymi klientami. Zarządzanie tymi usługami może stać się obciążeniem w sensie znalezienia i utrzymania właściwych ludzi do ich prowadzenia. Może mieć większy sens. aby po prostu podzlecić to do firmy która specjalizuje się w prowadzeniu tego typu usług. Jedną z takich firm jest Peoplelink. Obsługa klientów Jeżeli istniejące praktyki biznesowe obejmują obsługę klientów to najłatwiej jest rozszerzyć je na część biznesu zajmującą się e- handlem. Tym niemniej, pozostają pewne zagadnienia, które należy rozważyć. Na przykład, czy dostęp do obsługi klientów jest ograniczony do a, czy też będzie możliwy serwis 24x7`? To może prowadzić w kierunku opcji zlecenia tego na zewnątrz. Obsługa zamówień, realizacja, zwroty, wysyłki. oraz zarządzanie magazynami Odnosi się to do tych czynności biznesowych. które prowadzą do skompletowania transakcji z klientem. Większość tych operacji może być zlecona na zewnątrz, pozostawiając danej organizacji zarządzanie front-end em używanym przez klientów do składania zamówień. Opracowanie i aktualizacja katalogu produktów Jeśli organizacja ma bardzo duży katalog produktów, lub też katalog który się nieustannie zmienia. zarządzanie tym katalogiem i jego aktualizacja stanowią olbrzymi problem. Podobnie jeśli organizacja ma konfigurowalny produkt, a użytkownicy mogą wybierać rozmaite elementy lub zmieniać wymagania w stosunku do jego części składowych finalnego produktu. zarządzanie katalogiem może przekroczyć wewnętrzne możliwości. Wiele organizacji woli pozostawić zewnętrznemu partnerowi uaktualnianie oraz utrzymywanie katalogu. Operowanie różnymi walutami E-handel wywołał dyskusję na temat prowadzenia biznesu przez międzynarodowe granice. Jeżeli biznes-przyjmuje zamówienia od zagranicznych klientów, dana organizacja musi uporać się z problemami, jakimi są kursy wymiany walut, oraz przepisy importowe i eksportowe. Dany biznes często musi być przygotowany do prowadzenia transakcji w obcych walutach. Niektóre z tych problemów mogą stać się zbyt trudne do prowadzenia ich wewnątrz firmy. Portale Szukaj skutecznie Portal jest internetową supe witryną, która obejmuje szereg usług, w tym przeszukiwanie sieci, wiadomości bieżące, skorowidze, darmowe , grupy dyskusyjne, zakupy internetowe oraz połączenia do innych witryn. Portale Portale poziome Portale pionowe (tematyczne) Próba znalezienia kilku stron istotnych dla użytkownika ze zbioru setek stron jest bardziej odprawianiem czarów niż wiedzą ścisłą. Portale przedsiębiorstwa (firmowe) Szukaj skutecznie CHIP nr 2/2002 COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 4

5 Portale pionowe (vortals) treść handel wspólnota personalizacja Portale przedsiębiorstw kliento-centryczne podobać się klientom łączyć informacje z one-stop shopping spełniać wymagania klientów na usługi łączyć usługi portalowe z bazami danych zintegrowanymi w back office Treść: Jest to kluczowy składnik przyciągający nowych klientów portalu. Nąjidealniej jeśli byłaby unikalna treść wyłącznie dostępna w tej właśnie witrynie, wraz z dostępem do informacji z całej branży. Zakres tematyczny i głębia są kluczowymi frazami. Aby portal stał się bazą dla fachowców, musi on zapewnić szeroki obiektywny dostęp do kluczowych treści na W W W, które mogą przydać się w ich pracy. Treść ta zazwyczaj obejmuje wiadomości bieżące. komentarze / artykuły problemowe, a także raporty, oraz informację o imprezach zawodowych, firmach i produktach. Handel: Oprócz najbardziej filantropijnych, wszystkie portale muszą uzyskiwać przychody. Portale przeważnie uzyskują przychody z dwóch źródeł: promowanie dostawców (reklamy, sponsorowanie, etc.), oraz sprzedaż. Przychody handlowe pochodzą z bezpośredniej sprzedaży, prowizji od dostawców lub opłaty za referencję, procent od sprzedaży skierowanej do kogoś trzeciego. Wspólnota: Działalność na rzecz wspólnoty obejmuje grupy dyskusyjne (elektroniczne forum dla uczestników tematycznych dyskusji online), informacje zwrotne o czynnościach wizytatorów (np. najczęściej czytanym artykułem w ubiegłym tygodniu był...), grupy wsparcia, personalne i ogólne związane z daną profesją kalendarze, gazetki, listy adresowe, etc. Personalizacja: Jest to zdolność do kształtowania treści portalu odpowiadającej specyficznym potrzebom i zainteresowaniom każdego klienta, innymi słowy personalne profilowanie. Na przykład, w witrynie WWW poświęconej ogólnej problematyce zdrowotnej doktor może interesować się medycyną wewnętrzną i holistycznymi metodami leczenia, a więc bieżące wiadomości z tych dziedzin zajmą czołowe miejsca w unikalnej wersji witryny portalu pokazywanej temu doktorowi. Inne właściwości związane z personalizacją obejmują możliwość zapamiętania najczęstszych przeszukiwań; żądania i gdy mają miejsce określone zdarzenia (takie jak nowe informacje dotyczące handlu z Tajlandią), oraz utrzymywania listy kolegów, którzy otrzymywaliby interesujące artykuły em. Dziesięć kluczy łatwość użycia uniwersalny dostęp do informacji dostęp do dynamicznych zasobów rozszerzalny kolaboracyjny konfigurowalny proaktywny bezpieczny skalowalny zarządzalny za Patricia Seybold Group 1. Łatwość użycia. Jedna z największych korzyści portalu przedsiębiorstwa, a takie najważniejszym wymaganiem dla zapewnienia jego sukcesu, jest to aby niewyszkolony użytkownik mógł w łatwy sposób uzyskiwać informacje decyzyjne. 2. Uniwersalny dostęp do informacji. Należy zapewnić szeroki dostęp do wszelkich zasobów informacji, które końcowy użytkownik może potrzebować. Użytkownicy muszą mieć pełny dostęp w granicach posiadanych autoryzacji, zarówno do informacji strukturalnej (takiej jak informacja ulokowana w składnicach danych i bazach danych) jak też niestrukturalnej (takiej jak dokumenty Word lub PDF). 3. Dostęp do dynamicznych zasobów. Efektywny portal musi zapewnić, że użytkownik otrzymuje aktualną informację. 4. Rozszerzalny. Typowo tworzy się serwisy portalowe dostępne dla zewnętrznych projektantów celem dołączenia niestandardowych lub OEM aplikacji, które wołają zewnętrzne serwisy. 5. Kolaboracyjny. Aby uzyskać maksymalną wartość z informacji biznesowej, uczestnicy muszą być w stanie dostarczać informację wybranym użytkownikom lub grupom, a także "zaabonować" adekwatną informację, która została opublikowana przez innych. 6. Konfigurowalny. Portal powinien być konfigurowalny oferując indywidualizowane widoki dla różnych grup użytkowników, customize kategorie i hierarchie użyte do organizowania informacji zapisanej online, i definiowanie słów kluczowych (ang. keywords) używanych do wyszukiwania dokumentów. 7. Proaktywny. Portal zapewnia infrastrukturę, która umożliwia użytkownikom być aktywnymi w pozyskiwaniu najnowszych wiadomości i informacji, które pomogą lepiej wykonywać ich zadania. 8. Bezpieczny. Zasadniczą właściwością portalu jest jego zdolność do egzekwowania zabezpieczeń w całym obszarze obiektów informacji biznesowej, do której możliwy jest dostęp. 9. Skalowalny. Efektywne rozwiązanie portalu musi opierać się na wielopoziomowej architekturze, w której większość przetwarzania odbywa się przez aplikacje serwera na pośrednim poziomie. 10. Zarządzalny. Efektywny portal musi być zarządzalny. Używając internetowego oprogramowania do publikacji, administratorzy mogą organizować i zarządzać kategoriami, oraz publikować treść w portalu. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 5

6 Schemat portalu przedsiębiorstwa Web Browser skorowidz informacji handlowej wyszukiwarka Web Server asystent informacyjny publikacje eksport/import szperacze Meta Danych subskrypcje system podejmowania decyzji system współpracy inne zewnętrzne system Integracja PROBLEMY PROJEKTOWE integracja na bazie URL zrzut ekranu internetowego XML (Extensible Markup Language) zrzut ekranu zaszłości API (Application Programming Interface) EAI (Enterprise Application Integration) Portal jest zdefiniowany jako personalizowany, pojedynczy punkt dostępu do krytycznej informacji i usług, z wewnętrznych lub zewnętrznych źródeł. Celem pozyskania wszystkich zewnętrznych źródeł, jest ważne by portal zapewniał otwarty interfejs i dostępne API do związanej z tym zawartości. Można twierdzić, że łatwość integracji uważana jest za najważniejsza właściwość portalu przedsiębiorstwa, który staje się centralnym punktem technologii w organizacji. Głębia możliwej integracji z zewnętrznym systemem może różnić się znacząco i może obejmować któreś z następujących aspektów: Integracja na bazie URL: portal dostarcza URL do określonej strony internetowej, a wynik egzekucji tego URL pokazuje się albo w nowym oknie przeglądarki albo też we własnym oknie danego portalu. Jest to najłatwiejsza i najszybsza forma integracji, chociaż technicznie nie jest to prawdziwa integracja. W rzeczywistości jest to link do funkcjonalności, danych lub też żądanej informacji. Płynna integracja oparta na URL staje się o wiele trudniejsza, kiedy docelowy URL wymaga uwierzytelnienia. Zrzut ekranu internetowego:,jest to pojęcie odnoszące się do zdolności portalu do ściągnięcia całej strony internetowej lub jej części do okna portalu. Zazwyczaj robi się to przy pomocy aplikacji, która parsuje znaczniki HTML, tworzące stronę internetową i umożliwia ekstrakcję specyficznych sekcji tej strony. Pozwala to na większą personalizację i zwiększa istotność zawartości portalu przez wcielenie statycznej zawartości innych źródeł internetowych. XML: Extensible Markup Language (XML) jest językiem znacznikowym dla dokumentów zawierających strukturalną informację. Jest on wielce efektywny przy transferze danych i szybko staje się de facto standardem dla integracji w Internecie. XML jest rozszerzalny ponieważ, w przeciwieństwie do HTML, symbole znaczników są nieograniczone i samo-definiujące. Integracja oparta o XML pozwala na wyciąganie i manipulowanie danymi bez konieczności pisania niestandardowych integracji. Strona XML może przywoływać znaczniki, raz zdefiniowane, innej strony XML i dzięki temu szybko wymieniać informacje używając protokołu HTTP. Trzeba mieć procesor XML dla czytania dokumentów XML i dostępu do ich zawartości oraz struktury. Zrzut ekranu zaszłości: Oznacza to proces replikacji ekranów aplikacji zaszłościowych do środowiska internetowego. Integracja zaszłości często wymaga indywidualnego programowania i jest odpowiedzialna za większość kosztów wdrażania związanych z integracją. Ten typ integracji zakłada że posiada się narzędzia dla przekształcenia "zielonych ekranów" na formularze internatowe i informację. Chociaż daje to inherentnie ograniczoną użyteczność, zrzut ekranów zaszłości pozwala przedsiębiorstwu na wykorzystanie krytycznych aplikacji bez konieczności ich przeprojektowania. Firmy powinny ocenić sprawność konkretnych rozwiązań i wymagania dla ich adaptacji zanim zdecydują się na rozwiązanie przez integrację zaszłości. Podczas gdy zrzut ekranów zaszłości może być rozwiązaniem doraźnym, nie zapewni ono ani elastyczności wymaganej przez szybko zmieniające się biznesy ani też skalowalności wymaganej przy dużych ilościach wiadomości. API: Integracja oparta na interfejsie programów aplikacyjnych API (Application Programming Interface) potrzebuje programistów do pisania kodu dla wyciągnięcia konkretnej informacji lub funkcjonalności z systemu. API mogą być użyte albo przez narzędzie portalu lub przez zewnętrzny system. Wykorzystując API do tworzenia niestandardowych rozwiązań integracji może być dobrym sposobem dla ograniczonej liczby systemów wymagających integracji; tym niemniej, w miarę jak liczba systemów podlegających integracji wzrasta, takie indywidualne punktowe rozwiązania stają się trudne do opanowania i utrzymania. Integracja przez API z drugiej strony otwiera drogę do niestandardowego połączenia portalu bezpośrednio do innej aplikacji w przedsiębiorstwie, zwiększając głębię i funkcjonalność portalu. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 6

7 EAI: Integracja aplikacji przedsiębiorstwa EA1 (Enterprise Application Integration) zajmuje się problemami związanymi z rozwiązaniami bazującymi na architekturze point-to-point. EAI odnosi się do zintegrowanej architektury używając typowego oprogramowania pośredniego "publikacji i subskrypcji", aplikacji pracy obiegowej w przedsiębiorstwie, oraz zbioru meta-danych dla zorganizowania informacji znajdujących się w rozmaitych operacyjnych systemach wspomagania (OSS - Operational Support Svstems). Wiodącymi firmami EAI są Tibco, webmethods, oraz Vitria. Narzędzia EA1 używają wspólnej magistrali komunikatów, aby "związać" razem aplikacje backend owe i w ten sposób pozwolić na luźnie związaną architekturę. Na przykład, aplikacja która chce opublikować informację przypisuje typ wiadomości do pakietu informacji. Pakiet informacji zostaje następnie przekształcony we wspólny format wiadomości. {XML jest rozwijającym się standardem dla tego formatu). Plik XML może być dostarczony do jednej lub więcej aplikacji, które chcą subskrybować ten typ wiadomości. Adaptery są potrzebne do przeformatowania informacji ze wspólnego formatu wiadomości (takiego jak XML), na format danych który jest właściwy dla konkretnej aplikacji. Technologie EAI obejmują translację i transformację danych, routing oparty o reguły i zawartość, oraz adapterów aplikacji do typowych aplikacji takich jak SAP, PeopleSott, i inne aplikacje planowania zasobów przedsiębiorstwa oraz aplikacje e-biznesu. Rozwiązanie EAI daje platformę dla integrowania wielu różnych aplikacji poprzez wspólny API, i uosabia ono kompleksowość tworzenia, zarządzania i zmian w rozwiązaniu integracji. Rozwiązanie E,AI jest więc w zasadzie szybsze do wdrożenia i zmiany niż integracja punkt po punkcie. EIA stwarza platformę dla integrowania wielu rozmaitych aplikacji przedsiębiorstwa z portalem, zwiększając tym funkcjonalność portalu i produktywność użytkownika. Platforma system operacyjny serwery baz danych serwery aplikacji serwery WWW przeglądarki WWW Platforma obejmuje systemy operacyjne i podstawową strukturę oprogramowania, taką jak bazy danych, serwery aplikacji, i serwery internatowe, które portal wspiera. Podobnie jak z przyswojeniem jakiejkolwiek aplikacji przedsiębiorstwa, jest ważne aby zapewnić rozwiązanie które nie tylko daje pożądaną funkcjonalność obecnie, ale także oferuje większą elastyczność w miarę rozwoju. Żywotność rozwiązania portalu jest biznesowym imperatywem ze względu nas wysoki koszt wymiany. Wsparciu dla wielu platform-jest jedną z najpewniejszych dróg uzyskania produktu, który sprawdzi się w przyszłości. Systemy operacyjne: System operacyjny (OS) jest oprogramowaniem, które zarządza aplikacjami i pozwala tym aplikacjom korzystać z zasobów i serwisów systemu. Windows NT, Windows 2000, Linux, i wiele odmian Unixu są systemami operacyjnym, które portal powinien wspierać. Typowo, jedynie serwery portali oparte na Java obecnie oferują tak szeroki zakres. Biznes musi wziąć pod uwagę swoje standardy teleinformatyczne i potrzeby przy rozważaniu, które systemy operacyjne w obrębie przedsiębiorstwa muszą być wspierane przez rozwiązanie portalu. Na przykład, podczas gdy oprogramowanie serwera portalu może pracować w środowisku Windows 2000, dział teleinformatyki (IT) w firmie może standaryzować swoje aplikacje, Internet i serwery baz danych w środowisku Unixu. Ponieważ portal rozciąga się na całe przedsiębiorstwo, a często do klientów i dostawców, więc musi on współdziałać z różnymi systemami operacyjnymi. Serwery baz danych: Baza danych jest zbiorem danych, które są zorganizowane tak, że ich treść może być łatwo dostępna, zarządzana i aktualizowana. Najpopularniejszym typem bazy danych jest relacyjna baza danych, będąca tabularyczną bazą danych. w której dane są definiowane w taki sposób, że mogą być reorganizowane i dostępne na szereg sposobów. W' pewnych przypadkach, serwery portali wymagają określonej bazy danych dla swojęj głównęj aplikacji, ale mogą również czytać dane z dowolnej bazy danych. Przykładami popularnych baz danych są Oracle, Informix, Sybase, SQL Serwer, oraz DB2. Serwery aplikacji: Serwery aplikacji są serwerami, które zapewniają logikę biznesową dla programów aplikacyjnych. Niektóre serwery portali wykorzystują funkcjonalność serwera aplikacji, aby pomóc zapewnić infrastrukturę taką jak zbalansowanie obciążenia, redundancję i obsługę sytuacji krytycznych. Dla tych którzy potrzebują serwera aplikacji, byloby najlepiej gdyby przyjęli wiele serwerów aplikacji takie jak BEA WebLogic, Allaire Jrun, oraz IBM WebSphere. Typowo, serwery portali, które wykorzystują funkcjonalność większych serwerów aplikacji (takich jak WebLogic i WebSphere), mogą być bardziej efektywnie skalowane niż produkty portalowe, które opierają się na serwerach aplikacji o niepełnej funkcjonalności lub używają swój własny nietypowy serwer aplikacji, który bywa ograniczony z definicji. Serwery WWW: Serwery WWW dostarczają pliki tworzące strony internetowe. Wsparcie dla całego szeregu serwerów WWW, jest krytyczne dla elastyczności platformy. Czołowymi serwerami WWW są Microsoft IIS, iplanet, oraz Apache. Dostawcy portali przewidują szeroki zakres wsparcia dla serwerów WWW. Przeglądarki WWW: Przeglądarki WWW są programami klienta, które zapewniają wizualizację i interakcję z informacjami dostarczanymi przez serwery WWW. Aplikacja portalowa powinna wspierać Internet Explorer (IE) i Netscape Navigator, na platformie PC oraz Mac. Produkty portalowe z ograniczonym wsparciem przeglądarek WWW (na przykład, tylko IE) są problematyczne. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 7

8 Skalowalność replikacja obsługa sytuacji krytycznych balansowanie obciążenia W aspekcie rozwiązań internetowych, takich jak portale przedsiębiorstw, pojęcie skalowalności ma dwa znaczenia. Po pierwsze, oznacza zdolność aplikacji komputerowej lub produktu (sprzęt lub oprogramowanie) do poprawnego działania w miarę jak kontekst zmienia się w wielkości lub ilości. Zwykle przeskalowanie jest do większego rozmiaru lub liczby użytkowników. Skalowalność jest często ściśle związana ze sprawnością. Sprawność portalu przedsiębiorstwa musi pozostać akceptowalna w miarę jak ilość użytkowników zwiększa się. Replikacja: oznacza przypisanie dodatkowego sprzętu i/lub oprogramowania do danej czynności celem dostarczenia większej zdolności przetwarzania. To często implikuje zwierciadlane serwery, lub proces kopiowania informacji z odległych źródeł do lokalnej pamięci dyskowej, lub pamięci podręcznych. Celem replikacji jest uzyskanie szybszych czasów odpowiedzi do końcowych użytkowników. Obsługa sytuacji krytycznych: odnosi się do automatycznej detekcji niereagującego lub przeciążonego serwera i w konsekwencji skierowania zapytań do innego serwera. Balansowanie obciążenia: oznacza równomierne rozłożenie zapotrzebowania na wszystkie serwery, które realizują dany serwis. Balansowanie obciążenia jest także konieczne do prowadzenia obsługi sytuacji krytycznych i usprawnienia zdolności powrotu do pracy przez aplikację w przypadku awarii. Jest ono również kluczowe dla uzyskania przewidywalnej sprawności w okresie szczytowego korzystania (np., zamkniecie miesiąca, zamkniecie roku finansowego, etc.). Zabezpieczenia autoryzacja pojedynczy Sign-On uwierzytelnienie logowanie zarządzanie użytkownikami cyfrowy certyfikat publiczny klucz cyfrowy podpis PKI SSL Zabezpieczenia w zakresie portali przedsiębiorstw nie różnią się wiele od zabezpieczeń dowolnej internetowej aplikacji w przedsiębiorstwie. Zabezpieczenie gwarantuje, że odpowiedni ludzie mają dostęp do stosownej informacji, aplikacji lub usługi. Zabezpieczenie portali przedsiębiorstw obejmuje następujące koncepty i definicje: Uwierzytelnienie: jest to proces określający czy ktoś lub coś jest w istocie, kimś lub czymś za co się podaje. Uwierzytelnienie może być osiągane przez wielorakie procesy, w tym logon (coś co użytkownik wie), cyfrowe certyfikaty (coś co użytkownik ma), i weryfikację biometryczną (coś czym użytkownik jest). Zapewnia, że tylko autoryzowani użytkownicy portalu uzyskają dostęp do portalu. Rozwiązanie portalu nie byłoby możliwe bez tego. Autoryzacja: jest to proces dania komuś pozwolenia na zrobienie lub posiadanie czegoś. W wielodostępnych systemach komputerowych, administrator systemu definiuje, którzy użytkownicy mają dostęp do systemu i z-jakimi przywilejami (takimi jak dostęp do których katalogów plików, godzin dostępu, ilości przydzielonego miejsca, i tak dalej). Autoryzacja zakłada, że uwierzytelnienie zostało dokonane z sukcesem. Autoryzacja może być dana na wielu poziomach. Użytkownicy mogą być autoryzowani (również grupy czy funkcje organizacyjne) w dostępie do zasobu (dokument, częściowa treść, etc.), grupy zasobów (folder, sekcja w treści, etc.), strony internetowej, działania, sekcji portalu, lub aplikacji do której jest dostęp przez portal. Logon: hasła są najpowszechniejszą formą uwierzytelnienia. Znajomość hasła zakłada autentyczność użytkownika. Jest dość powszechną praktyką identyfikować informację z logon użytkownika z danymi użytkownika uzyskiwanymi z następujących składnic: Relacyjnej bazy danych (np., Oracle, SQL Serwer, DB2) Informacji LDAP (np., Netscape Directory Server, Microsoft Active Directory), i systemu operacyjnego (np., Windows NT Domain) Potrzeba stosowania hierarchii grupowej, na przykład, może wymagać użycia serwisu skorowidzów takich jak LDAP. Pojedydczy Sign-On: odnosi się do zdolności użytkownika do logon raz tylko do portalu przedsiębiorstwa i automatycznego uwierzytelnienia tego użytkownika do wszystkich elementów i aplikacji, do których posiada on dostęp. W swojej najczystszej formie pojedynczy sign-on bazuje na scentralizowanym punkcie uwierzytelnienia (np. LDAP, system operacyjny, etc.), ale może również być osiągnięty przez. użycie certyfikatów cyfrowych lub nawet client-side cookies. Eliminuje to konieczność uciążliwego logowania do wielu systemów oddzielnie, co może pociągać za sobą konieczność pamiętania wielu identyfikatorów i haseł użytkownika, a często mogą to być różne procesy. Inną sprawą do rozważenia jest fakt, że pojedyncze logowanie może uwierzytelniać użytkownika tylko w obszarze aplikacji internatowych. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 8

9 Zarządzanie użytkownikami: odnosi się do funkcji zarządzania kontami użytkownika systemu, w tym dodawania lub usuwania użytkowników, jak też zarządzania rolami pełnionymi przez użytkownika. przywilejami dostępu i grupami do których użytkownik należy. Przywileje dostępu są zazwyczaj ulokowane w listach kontroli dostępu (ACL - Access Control List). Delegowana administracja rozdziela obciążenie administrowania użytkownikami i upoważnia jednostki biznesowe w przedsiębiorstwie w istocie do zarządzania ich własnymi zabezpieczeniami portalu. Reguły dostępu do portalu muszą być aktywnie zarządzane, aby były zawsze aktualne. Cyfrowe certyfikaty: Cyfrowy certyfikat jest elektroniczną "kartą kredytową" która określa dane personalne użytkownika w czasie prowadzenia biznesu lub innych transakcji na Internacie. Cyfrowy certyfikat jest wydawany przez instytucję certyfikującą (CA). i zwykle zawiera następującą informację: Nazwisko Numer seryjny ' _ Daty ważności Kopię publicznego klucza posiadacza certyfikatu Cyfrowy podpis instytucji certyfikującej W miarę -jak przedsiębiorstwa rozszerzają swoje oferty e-handlu, podstawowym celem jest poprawa efektywności przez zwiększenie wymiany informacji pomiędzy pracownikami, partnerami, dostawcami i klientami, zapewniając przy tym większe bezpieczeństwo dla minimalizacji ryzyka naruszenia integralności tej informacji. Chociaż prostsze rozwiązanie, takie jak logon z hasłem, może również to osiągnąć, cyfrowe certyfikaty są znacznie silniejszym zabezpieczeniem. Publiczny klucz: jest wartością daną przez określoną instytucję, która w połączeniu z prywatnym kluczem może być użyta do zaszyfrowania wiadomości i podpisów cyfrowych. Publiczne klucze nabiorą nawet większego znaczenia z rozprzestrzenianiem się rozmaitych metod dostępu do danych które wymagają szyfrowania. Cyfrowy podpis: jest to elektroniczny stempel używany do uwierzytelnienia identyczności nadawcy wiadomości lub osoby podpisującej dokument, i być może do zapewnienia, że oryginalna treść wiadomości lub dokumentu jest niezmieniona. Cyfrowe podpisy nie mogą zostać podrobione przez kogoś innego, i mogą być automatycznie markowane znacznikiem czasu. Zapewnienie, że oryginalna podpisana wiadomość nadeszła oznacza również, że nadawca nie będzie mógł łatwo wyprzeć się jej później. Chociaż zasadniczą korzyścią z zastosowania cyfrowego podpisu jest bardziej niezawodne uwierzytelnienie wiadomości, perspektywa powszechnego wprowadzenia cyfrowych podpisów w szeroko pojętym handlu przedstawia sobą zarówno koszty jak też korzyści. Główne koszty są następujące: Koszt ustanowienia i użytkowania instytucji certyfikujących, repositories, i innych ważnych usług, jak też zapewnienia jakości ich funkcjonowania. Cyfrowy podpis wymaga softwaru i prawdopodobnie trzeba będzie płacić instytucji certyfikującej za wydanie certyfikatu. Osoby polegające na cyfrowych podpisach poniosą wydatki na oprogramowanie weryfikacyjne i być może na dostęp do certyfikatów i do list nieważnych certyfikatów (CRL) w repository. Infrastruktura publicznego klucza (PKI): umożliwia użytkownikom niezabezpieczonej publicznej sieci, takiej jak Internet, bezpiecznie i prywatnie wymieniać dane i przekazywać pieniądze przez użycie pary kryptograficznych kluczy publicznego i prywatnego, wydanych i trzymanych przez zaufaną instytucję. Infrastruktura klucza publicznego zakłada użycie kryptografii publicznego klucza, która jest najpowszechniejszym sposobem w Internecie na uwierzytelnienie nadawcy wiadomości lub na zaszyfrowanie wiadomości. Tradycyjna kryptografia zazwyczaj stosowała utworzenie i wspólne korzystanie z tajnego klucza dla szyfrowania i deszyfrowania wiadomości. Ten tajny lub prywatny system kluczy ma zasadniczą wadę w tym, że jeżeli klucz zostanie odkryty lub przechwycony przez kogoś innego, wiadomości mogłyby łatwo być deszyfrowane. Z. tego względu, stosowanie kryptografii publicznego klucza i infrastruktury publicznego klucza stało się preferowanym podejściem w Internecie, (System prywatnego kluczu, jest czasem nazywany syrnetryczną kryptografią, a system publicznego klucza asymetryczną kryptografią.) Secure Sockets Layer Protocol (SSL): SSL jest bezpiecznym protokołem, który ustanawia bezpieczną sesję połączenia stosując kryptografię publicznego klucza, i wzajemnie uzgodniony symetryczny klucz sesji dla zaszyfrowania i deszyfrowania wiadomości w okresie trwania sesji. W ten sposób wykorzystuje się zalety obydwu symetrycznych i asymetrycznych metod. Używając Secure Sockets Layer w sieci, użytkownik zauważy, że URL będzie zawierać zamiast i że pojawi się mała ikona w formie kłódki w przeglądarce. Jest wiele innych aspektów zabezpieczenia sieci przedsiębiorstwa, takich jak zapory, proxying, oraz wirtualne sieci prywatne (VPN), które nie zostały omówione w tym rozdziale. Zakłada się, że odpowiednia infrastruktura sieci i zabezpieczeń została już wprowadzona zanim produkt: portalowy był wdrożony. Eksploatacja administracja zarządzanie wspólnotą środki rozwojowe łatwość aktualizacji federacja portali COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 9

10 Od momentu gdy jednostki biznesowe i działy w danej organizacji dostarczą do portalu treść (np. systemy, raporty, dokumenty, etc.), wszyscy oni będą bezpośrednio dotknięci przez operacyjne aspekty portalu, którymi są z dnia na dzień administracyjne narzędzia, zarządzanie wspólnotą (kolaboracja), wsparcie dla używania najlepszych praktyk, łatwość i szybkość w uaktualnianiu zarówno portalu jak i jego treści, oraz możliwość sprawienia aby szereg portali mogło dobrze współpracować ze sobą w sfederowanym środowisku. Administracja: Administracja portalu jest procesem kreowania i zarządzania użytkownikami, grupami, wspólnotami i innymi ustawień portalu. Administracja prowadzona jest zazwyczaj albo przez chronioną hasłem stronę internatową albo przez samodzielną aplikację klienta. Pewne obszary portalu wymagają ich własnej administracji, szczególnie gdy się integruje z trzecimi stronami dla dodatkowej funkcjonalności. Zarządzanie wspólnotą: definiuje się jako możliwość zarządzania szeregiem wspólnot, departamentów, lub grup użytkowników portalu wewnątrz większego portalu nadrzędnego. W swoim najprostszym sensie, pociąga to za sobą wizualną organizację zawartości portalu, często replikując wielorakie strony główne, sub-community, równocześnie polegając na wspólnej infrastrukturze i systemie zabezpieczeń. Ważność zarządzania wspólnotą staje się oczywista w miarę jak wiele przedsiębiorstw rozciąga swoje portale poza pojedynczą grupę czy dział na całą organizację. W typowej firmie, dla przykładu, dział marketingu i dział kadr będą musiały ustalić użytkownika, grupę, oraz reguły dostępu do każdego kawałka informacji. Korzyść ze współpracy we wspólnocie staje się oczywista, kiedy zespoły projektowe,,jednostki organizacyjne i działy przedsiębiorstwa mogą komunikować się hardziej efektywnie, dzielić się dokumentami i treści oraz zarządzać sprawami szybciej, bezpieczniej i efektywniej. Środki rozwojowe: Środki rozwojowe są zestawem narzędzi projektowych pozwalających projektantowi budować lub rozszerzać aplikacje portalu. Ponieważ większość produktów softwarowych portalu nie posiada zintegrowanego środowiska rozwojowego (IDE) ani interfejsów GUI dla opracowania modułów, rozciągnięto tę definicję na dowolne narzędzia, interfejsy programistyczne (API), lub zestawy projektanta oprogramowania (SDK), które ułatwiają projektowanie czy też pisanie programów dla portali. Zintegrowane środowisko rozwojowe (IDE) jest aplikacją GUI, która umożliwia projektantowi tworzyć nowe funkcjonalności lub usprawnić istniejące obszary portalu. Niewielu dostawców portali aktualnie załącza narzędzia IDE do swoich propozycji portalowych. Interfejs programu aplikacyjnego (API) jest specyficzną metodą określoną przez system operacyjny komputera lub przez aplikację przy pomocy których programista piszący nową aplikację może wołać system operacyjny lub aplikację. Zestaw projektanta oprogramowania (SDK) jest zespołem programów używanych przez programistę komputerowego do pisania programów aplikacyjnych. Typowo, SDK zawiera wizualny konstruktor ekranów, edytor, kompilator, linker, oraz inne rozwiązania technologiczne. Aczkolwiek IDE jest niekoniecznie nieodzowne dla dobrego portalu, API, SI)K i inne narzędzia, które ułatwiają projektowanie są niewątpliwie pomocne redukując potrzebne szkolenie, usprawniając integrację z innymi aplikacjami, oraz umożliwiając bardziej zaawansowane modyfikacje doświadczeń użytkownika. Łatwość aktualizacji: łatwość z, jaką produkt może być podniesiony do nowej wersji, która zazwyczaj zawiera dodatkową funkcjonalność i udoskonalenia obecnej funkcjonalności, powinna być uwzględniana przy wyborze produktu portalowego, Federacja portali: Współistnienie wielu portali od różnych dostawców w danym przedsiębiorstwie staje się realnością, z którą trzeba się liczyć. Czy to są różne departamentowe portale czy portale koncentrujące się na różnych środowiskach (B2B, B2C, oraz B2E portale), potrzeba integrowania produktów portalowych narasta. Idea federacyjnego środowiska portalowego zawiera się w dystrybucji i delegowania własności i administracji. Federacyjna architektura portali rozwiązuje ten problem przez rozdzielenie uprawnień budując wiele lokalnie zarządzanych portali zamiast jednego scentralizowanego portalu. Zwiększa to szybkość z jaką podejmuje się decyzje projektowe i z jaką portale mogą być budowane. E-sklep Płatności produkt reklama INTERNET sklep internetowy internetowy system rozliczeń kupujący sprzedawcy detaliści, hurtownicy,dystrybutorzy producenci łańcuch dostaw zwroty miejsce sprzedaży przyjmowanie zamówień płatności kolportaż serwer WWW ISP magazyn reklamacje i naprawy gwarancyjne COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 10

11 Aukcje i giełdy kupujący Aukcja (prosta) jeden sprzedający angażuje wielu kupujących w dynamicznej akcji podbijania ceny przez licytujących uczestników. W aukcji publicznej, jej parametry mogą być ważne jedynie w obrębie danej aukcji zainicjowanej przez sprzedającego, ale każdy kupujący, który spełni te parametry aukcja prosta może się do niej włączyć. W wirtualnej prywatnej aukcji, sprzedający zaprasza wielu giełda do licytacji jedynie swoją własną społeczność znanych, ustalonych kupców. Aukcja odwrotna - kupujący gromadzi szereg kwalifikowanych dostawców, negocjacje którzy będą się licytować zbijając dynamicznie cenę w dół. Publiczna odwrotna jeden aukcja odwrotna aukcja jest otwarta dla sprzedawców wstępnie zakwalifikowanych przez giełdę, którzy spełniają wymagania określone przez kupującego w danej aukcji. Jeżeli jeden wielu sprzedający mamy do czynienia z wirtualną prywatną odwrotną aukcją, wówczas kupujący zaprasza ustalone grono dostawców do uczestnictwa w aukcji. Negocjacja - tylko jeden kupujący i jeden sprzedający targuje się celem osiągnięcia uzgodnionej ceny; ma to sens pomiędzy znanymi sobie partnerami, którzy znajdują się w istniejącym porozumieniu dostawca kupujący. Negocjacyjne rozwiązanie transakcyjne wprowadzone do rynku internetowego może pozwolić negocjować nie tylko cenę, ale także sposób dostawy i jej harmonogram, badanie jakości i inspekcje, oraz warunki płatności. Giełda - mechanizm "wielu-z-wieloma" łączy wielu uczestników zarówno po stronie zakupów, jak też po stronie sprzedaży równocześnie, zapewniając dynamiczne, w czasie rzeczywistym wycenianie na zasadzie bid-off'er, oraz inteligentnego dopasowywania zleceń zakupu-sprzedaży. Wszyscy kupujący potencjalnie mogą być sprzedawcami, a wszyscy sprzedawcy mogą stać się kupującymi dla danego produktu czy usługi. To odpowiada tradycyjnemu modelowi giełdy papierów wartościowych. Te aukcje i giełdy działają w izolacji jeden od drugiego, ale ewentualnie będą mogły być połączone. W tym scenariuszu, uczestnicy aukcji i giełd mogą prowadzić wzajemne interesy. Co się z tego wyłania, to jest wzajemnie powiązana ekonomia. Trzy istotne aspekty internetowych aukcji i giełd są często pomijane, a mogą one odgrywać istotną rolę w przekształcaniu gospodarki. Inventory squeezers dają znać kupującym w dokładny i terminowy sposób o cenie, dostępności i gwarantowanej dacie dostawy potrzebnych materiałów. Pozwala to zredukować znaczną część kosztownego inwentarza buforowego. Promotor wartości pomagają upłynnić zaległy lub zaniedbany inwentarz, którego sprzedaż byłaby trudna. Przykładami są kolekcjonerstwo, niewykorzystane miejsca, lub rzadkie przedmioty. Twórcy produktów pomagają wykreować produkty, które nie ujrzałyby światła dziennego, a tym bardziej nie znalazłyby nabywcy i sprzedawcy bez Internetu. Przykładem są patenty i inna własność intelektualna. Zarządzanie relacjami biznesowymi Zarządzanie stosunkami z klientami CRM Zarządzanie relacjami biznesowymi Zarządzanie łańcuchem dostaw SCM zasięg lojalność efektywność systemy interakcji z klientem pomiary osiągów zamknięta pętla marketingu systemy analityczne producent ERP hurtownik ERP sklep detal ERP VPN producent ERP SCM VPN hurtownik ERP VPN spedytor VPN sklep detal ERP konsument decyzje / usprawnienia spedytor spedytor Problemy i perspektywy pierwsze publiczne E jest najlepsze e-biznes kończy się spółki w Europie spadek akcji dot-com pierwsze rozczarowanie post-internetowe publiczne inwestorów biznesy spółki optymalizacja w USA trzęsienie e-biznesu w dot-com prawdziwy początek e-biznes dot-com głośne e-wpadki się rodzi rozczarowanie Internet, biznesu WWW przełom szczyt przesadnych droga przez krzywa płaskowyż w technologii oczekiwań rozczarowanie oświecenia opłacalności Trzy silne modele biznesowe publiczna niezależna giełda handlowa sponsorowany branżowy rynek prywatne giełdy Modele bazujące na transakcjach ogłoszeniowe bazujące na subskrypcji application service providers Modele bazujące na transakcjach są oparte na opłatach za każdą transakcję jaka nie zostanie wykonana poprzez Web site Niektóre firmy internetowe pobierają opłaty tylko od sprzedawców produktów; inni pobierają opłaty zarówno od sprzedających jak i kupujących. Te modele są głównie używane przez rynki online, działające zarówno po stronie zakupów jak też po stronie sprzedaży danego biznesu. Modele ogłoszeniowe są przedłużeniem tradycyjnego modelu używanego przez media rozgłoszeniowe. Web site dostarcza treść i usługi, firmy kupują reklamy umieszczane na banerach docierających do klientów odwiedzających witrynę. Te modele są w powszechnym użyciu przez witryny informacyjne lub "wewnętrzne''. Modele bazujące na subskrypcji uzyskują dochód obciążając uczestników za dostęp do witryn. Witryny po stronie zakupów, po stronie sprzedaży i wewnętrzne używają tych modeli. Apptication service providers uzyskują dochód obciążając użytkowników za dostęp do narzędzi softwarowych, które są osiągalne poprzez Web site. W istocie rzeczy, te firmy technologiczne oferują "leasing" narzędzi softwarowych użytkownikom, którzy następnie mogą adaptować je do swoich indywidualnych wymagań. COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 11

12 Dziękuję za uwagę Materiały zostały zaczerpnięte z: Internetowe systemy zarządzania, G. Pilch-Kowalczyk, Bielsko-Biała 2001 COPYRIGHT BY KATARZYNA TRYBICKA-FRANCIK 12