WYBRANE ZAGADNIENIA HARMONIZACJI OPODATKOWANIA OSÓB FIZYCZNYCH
|
|
- Krystyna Krawczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WYBRANE ZAGADNIENIA HARMONIZACJI OPODATKOWANIA OSÓB FIZYCZNYCH Tomasz Wołowiec 1 Streszczenie W procesie pogłębiania integracji europejskiej niewiele uwagi poświęca się roli podatków dochodowych. Na obszarze Unii Europejskiej istnieją różnorodne systemy podatkowe. Zróżnicowanie to wpływa negatywnie na europejski rynek pracy, inwestycje i oszczędności, powodując spowolnienie wzrostu gospodarczego. Poszczególne państwa nie dążą do harmonizacji, traktując stawki podatkowe jako element rywalizacji. Podatki dochodowe są nierozerwalnie złączone z systemem bezpieczeństwa socjalnego, co powoduje, że wszelkie próby reform stają się zbyt skomplikowane i politycznie niepopularne. Większość obecnej harmonizacji odbywa się po cichu, metodami pozaprawnymi i jest raczej reakcją na działanie sił rynkowych niż działalnością planową odbywającą się na drodze współpracy między rządami. Klasyfikacja JEL: H2, H24, J62, K34 Słowa kluczowe: integracja europejska, harmonizacja podatkowa, opodatkowanie osób fizycznych, różnicowanie systemów podatkowych Nadesłany: Zaakceptowany: Wprowadzenie Idea wspólnego obszaru ekonomicznego i walutowego polega na umożliwieniu wolnego przepływu towarów, kapitału i ludzi (pracy) przy zastosowaniu reżimu wspólnej waluty. Idea ta pozwala na wyeliminowanie ryzyka walutowego oraz barier handlowych, zapewnia łatwy dostęp do rynku pracy oraz daje możliwości inwestowania we wszystkich krajach członkowskich. Pełna integracja ekonomiczna wymaga uznania podatków za ważny czynnik pogłębiania procesów integracyjnych, ponieważ państwa członkowskie UE są państwami podatkowymi, czyli państwami, których dochody budżetowe pochodzą przede wszystkim z opodatkowania. Systemy podatkowe państw członkowskich UE są silnie zróżnicowane z powodu ich indywidualnych ścieżek rozwoju ukształtowanych przez różnej długości historię państwa, rozwój cywilizacyjny, kulturę, systemy wartości, politykę społeczną i gospodarczą, które definiują obecne potrzeby finansowe państwa. Nawet w jednym państwie podatki nie pozostają neutralne wobec procesów gospodarczych i społecznych, dlatego też wyzwaniem, przed którym stali twórcy UE, nie była zwykła neutralizacja wpływu podatków na proces integracji. Zamiast tego skupiali się oni na ograniczaniu negatywnych skutków nadmiernie zróżnicowanych systemów podatkowych wszystkich państw. Stopniowa, długofalowa harmonizacja pojawiła się jako proces obejmujący cały kontynent. W czasach przyjmowania Traktatu rzymskiego zdecydowano, że w celu zapewnienia wspólnego rynku wystarczy 1 Dr Tomasz Wołowiec, Instytut Badań i Analiz Finansowych, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, ul. Sucharskiego 2,, wiceburmistrz Krynicy-Zdrój, wolowiectomek@gmail.com. 34
2 harmonizacja podatków pośrednich i usunięcie barier handlowych, które postrzegano jako najważniejsze czynniki hamujące przepływ towarów i usług (Owsiak, 2009, s ). Harmonizacja podatków bezpośrednich (dochodowych) nie była w ogóle rozważana, ponieważ postrzegano je jako niewpływające znacząco na wspólny rynek wewnętrzny. Problemy związane z opodatkowaniem bezpośrednim stały się widoczne wraz z postępem integracji i rozwojem UE, gdy jej obywatele zaczęli migrować, wielonarodowe przedsiębiorstwa zwiększały swój rozmiar i obszar działania, a ich przepływy finansowe (transfery kapitału i zysków pomiędzy główną siedzibą firmy i oddziałami w różnych krajach UE) wykazywały znaczące oddziaływanie podatków (Mintz, 2004). Ponieważ strefa euro jest stosunkowo młoda i wiele procesów integrujących nie dobiegło jeszcze końca, możemy poszukać analogii w innych krajach, takich, które posiadają wspólną walutę oraz odmienne systemy podatkowe w różnych częściach kraju (Oates, 2001). Kanada i Stany Zjednoczone są dobrymi przykładami państw federalnych posiadających wspólną walutę, w których próby harmonizacji opodatkowania zakończyły się niepowodzeniem (Baldwin i Krugman, 2004). W obydwu krajach można zaobserwować konkurencję podatkową między stanami (prowincjami), a badania nad tym zjawiskiem uważane są za niezwykle istotne dla polityki dalszej harmonizacji w Unii Europejskiej, co potwierdzają prace G. R. Zodrowa (Zodrow, 2003). Warto wspomnieć, że większość prac prezentuje kontrowersyjne kwestie dotyczące możliwości i potrzeby unifikacji systemu podatkowego, jak również negatywnych i pozytywnych skutków konkurowania poprzez stawki podatkowe oraz jego wpływu na zachowanie osób fizycznych i podmiotów gospodarczych. Niemniej jednak harmonizacja podatku dochodowego postrzegana jest jako raczej nieunikniona i powinna być rozumiana jako naturalny efekt postępującej unifikacji wynikającej ze zniesienia barier handlowych, restrykcji dotyczących przepływu kapitału i pracy oraz zaakceptowania wspólnej waluty. W teorii dotyczącej wspólnego rynku brak jakichkolwiek prac z zakresu opodatkowania dochodowego, jego charakterystyki i zróżnicowania, różnych stawek podatkowych, reguł ustalania podatków oraz preferencji (Owsiak, 2009, s. 132). Należy podkreślić dwa podstawowe zagadnienia dotyczące integracji europejskiej: 1) założyciele Unii zakładali, że podatki dochodowe będą neutralne względem procesów integracyjnych, 2) nastąpi naturalna konwergencja systemów podatkowych państw należących do unii gospodarczej i walutowej (Davidson, 2007). Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na podatek dochodowy od osób fizycznych w krajach UE, w kontekście procesów harmonizacyjnych. Artykuł nie daje odpowiedzi na pytanie, czy harmonizacja podatku dochodowego jest prawnie możliwa, a jeśli tak, to czy jest celowa z punktu widzenia ekonomiki opodatkowania. Koncentruje się on na ogólnych problemach związanych z funkcjonowaniem wspólnego rynku UE oraz identyfikacji i ocenie ogólnych perspektyw, jak i barier związanych z ewentualną harmonizacją podatku dochodowego od osób fizycznych. Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania konstrukcji PIT, pominięto problematykę składek na ubezpieczenia społeczne jako elementu powiązanego (w wielu krajach UE) z podatkiem dochodowym i w konsekwencji tworzącego kategorię tzw. kosztu pracy. 35
3 Globalizacja i konkurencja podatkowa Jest faktem, że coraz bardziej dynamiczna międzynarodowa mobilność kapitału jest nie tylko europejskim, ale i globalnym zjawiskiem związanym z trwającym procesem globalizacji, dlatego zagadnienie konkurowania za pomocą stawek podatkowych w Europie stanowi część szerszego zagadnienia polityki gospodarczej w nieustannie zmieniającej się i integrującej gospodarce światowej. Jednak w kontekście funkcjonowania Europejskiej Unii Walutowej i poszerzenia UE zasadne wydaje się pytanie o to, w jaki sposób obecnie stosowane regulacje dotyczące opodatkowania w UE mogą być rozwijane tak, aby z jednej strony przeciwstawić się coraz silniejszej presji ze strony globalizacji i konkurencji podatkowej, a z drugiej strony usunąć kolejną przeszkodę na drodze do wolnej działalności na obszarze wspólnego rynku. Aby uzyskać satysfakcjonującą nas odpowiedź, należy zbadać przynajmniej dwa zagadnienia: 1) czy globalizacja i europejska integracja gospodarcza są w pewnym sensie zjawiskami komplementarnymi, czy też konkurencyjnymi względem siebie oraz 2) czy konkurencja podatkowa w Europie służy integracji, czy też dezintegracji państw UE. Ocena tych dwóch problemów będzie opierać się na studium literatury oraz własnej ocenie procesów harmonizacji i konkurencji podatkowej. W analizie pominięto metody statystyczne oraz testowanie hipotez. Z uwagi na stopień różnorodności opodatkowania osób fizycznych w krajach UE ocenie poddano ogólne trendy i procesy, które implikują i mogą implikować dalsze procesy ujednolicania systemów podatkowych krajów członkowskich UE w odniesieniu do opodatkowania osób fizycznych. Chociaż może się wydawać, że globalizacja jako proces globalnej integracji gospodarczej obejmuje integrację europejską, ta druga jest procesem regionalnej integracji gospodarczej, której cele obejmują np. uniknięcie przez członków Unii negatywnych skutków globalizacji i międzynarodowej konkurencji poprzez uczestnictwo w powiększonej i bardziej korzystnej przestrzeni ekonomicznej (zapewnionej instytucjonalnie) oraz ciągłe pogłębianie integracji gospodarczej, współpracy oraz społeczno-ekonomicznej spójności pomiędzy państwami członkowskimi. W szczególności oznacza to, że konkurencja podatkowa nie jest problemem dla samego procesu globalizacji, w którym integracja światowych gospodarek jest dużo słabsza. Natomiast w samej Unii Europejskiej fiskalne skutki zewnętrzne wynikające z wewnątrzunijnej konkurencji podatkowej są dużo bardziej znaczące. Ponadto, konkurencja podatkowa między państwami UE stoi w sprzeczności z celami europejskiej integracji gospodarczej zdefiniowanej w oficjalnych dokumentach i traktatach UE. Zjawisko konkurencji podatkowej oraz nowy trend obniżania stawek podatku dochodowego od przedsiębiorstw w UE nie zostały spowodowane wymogami procesu europejskiej integracji gospodarczej. Wynikają ona raczej z ogólnego trendu obniżania podatku od przedsiębiorstw w gospodarce światowej (Owsiak, 2009, s ). Z naszego dotychczasowego omówienia powinno jasno wynikać, że obecnie obowiązujący w UE system podatkowy zarówno dla podatków pośrednich, jak i bezpośrednich stanowi rozwiązanie tymczasowe i znajduje się w fazie przejściowej. W rzeczywistości różne systemy podatkowe obowiązujące na obszarze wspólnego rynku tworzą obraz różnorodności i chaosu w obszarze opodatkowania w UE, który jest sprzeczny z obecnym stanem integracji. Z drugiej strony, odpowiedzią na rosnącą integrację gospodarczą i konkurencję podatkową w Europie nie może być jedynie harmonizacja podatkowa. Jak podkreślano wielokrotnie w literaturze, 36
4 w pewnych przypadkach taki rozwój miałby negatywne skutki dla dobrobytu państw członkowskich i nie w pełni odpowiada fiskalnym aspektom procesu integracji, jednak tworzy on podstawę dla bliższej współpracy w dziedzinie podatków oraz ułatwia integrację fiskalną w ramach UE (Vogitzoglou, 2004). Zróżnicowanie opodatkowania osób fizycznych w Unii Europejskiej Podatki od dochodu osób fizycznych są silnie zróżnicowane na obszarze UE pod względem konstrukcji elementów techniki podatkowej. Zróżnicowanie to dotyczy odmiennego postrzegania podstawy opodatkowania, zróżnicowanych skal podatkowych, pojemności progów podatkowych, rodzajów ulg podatkowych, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych (w tym zasad ich odliczania) oraz konstrukcji kosztów uzyskania przychodów (EC, 2008; OECD 2006; IBFD, 2009). Większość państw stosuje pewną kwotę dochodu wolnego od opodatkowania, która odpowiada minimalnym wydatkom potrzebnym do biologicznego funkcjonowania podmiotu w danych systemie społecznym. Ulgi podatkowe i możliwe potrącenia różnią się nie tylko między państwami, ale też zmieniają się na skutek sytuacji społecznej i ekonomicznej danego kraju, preferencji rządzących partii politycznych czy tez fazy cyklu gospodarczego. (Zee, 2005). Tabela 1: Rozpiętość progresji i liczba przedziałów podatkowych oraz zasady opodatkowania małżeństw w podatku dochodowego od osób fizycznych w krajach Unii Europejskiej w latach Kraje Najwyższe i najniższe stawki opodatkowania (w %) Liczba przedziałów Sposób opodatkowania dochodów małżonków 2002/ / Austria / 0(23)-50 4/4 niezależne Belgia / /5 niezależne Cypr 0-30 / /4 niezależne Czechy / /4 niezależne Dania 5,5-59 / 5, niezależne Estonia 26(10) / 24(10) 1(2) opcjonalnie Finlandia 0-37 / 0-33, /6 niezależne Francja 9,5-54 / 6, /6 łącznie Grecja / /4 niezależne Hiszpania / /5 opcjonalnie Holandia / 34,40-52 ¾ niezależne Irlandia / /2 opcjonalnie Litwa 33 lub 15 1/1 niezależne Łotwa 25/25 1/1 niezależne Luksemburg (0)14-42 / / 17 łącznie Malta 0-35 / /6 łącznie Niemcy (0)25-51 / (0) /4 łącznie Polska / /2 opcjonalnie Portugalia / /6 łącznie Słowacja / 19 4/1 opcjonalnie Słowenia / /5 niezależne Szwecja /3 niezależne 37
5 Wielka Brytania / /3 niezależne Węgry / /2 niezależne Włochy / /3 niezależne Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kesti, J., European Tax Handbook , IBFD, Amsterdam Natomiast w przypadku stawek podatkowych istnieją różnice pomiędzy poszczególnymi krajami co do poziomu stawek, skali progresji, liczby progów podatkowych. Skutkiem istnienia zróżnicowanego systemu podatkowego dla osób fizycznych teoretycznie może być mobilność czynnika pracy, stopień tej mobilności nie zależy jednak wyłącznie od wysokości obciążeń kosztów pracy (tax wedge), ale również od poziomu wynagrodzeń, jakości infrastruktury publicznej, elastyczności rynku pracy, podaży pracy, czynników kulturowych itp. W każdym jednak razie tak istotne zróżnicowanie stawek podatkowych nie jest przyczyną emigracji zarobkowej w UE, która uzupełnia podaż pracy krajowej z jednej strony i jest przyczyną napięć w na rynku pracy kraju, z którego emigrują obywatele z drugiej strony. Sytuacja taka występuje obecnie w Polsce, z której wyemigrowała znaczna liczba ludności do Wielkiej Brytanii, Irlandii i innych krajów. Badanie własne Autora wskazują jednoznacznie, iż imigranci kierują się głównie poziomem wynagrodzeń i jakości życia, a nie poziomem obciążeń podatkowych w kraju, do którego emigrują zarobkowo. Poza tym nie interesują się wysokością płaconych podatków, ani nie mają żadnej wiedzy na temat systemu podatkowego kraju, do którego imigrują 2. Podatki od dochodów osobistych są silnie zróżnicowane w krajach Unii Europejskiej zarówno pod względem ustalania podstawy opodatkowania, jak i wysokości stawek. Jeżeli chodzi o ustalanie podstawy opodatkowania, to zróżnicowanie dotyczy różnego traktowania źródeł dochodu, różnych progów opodatkowania oraz ulg i zwolnień w podatkach. Prowadzi to do erozji podstawy opodatkowania. W większości krajów stosowana jest kwota wolna od podatku odpowiadająca minimum biologicznemu. Z kolei problem z ulgami i zwolnieniami polega nie tylko na tym, że są one zróżnicowane w poszczególnych krajach, ale także i na tym, że podlegają one często fluktuacjom, co wynika ze zmieniającej się sytuacji społecznej, gospodarczej kraju, z preferencji partii sprawujących władzę, z fazy cyklu politycznego itd. W konstrukcjach podatku dochodowego osób fizycznych w krajach Unii Europejskiej zasada zdolności płatniczej jest uwzględniana w różnych elementach konstrukcji podatku (występujących oddzielnie, łącznie bądź w formie wybranych elementów), do których zaliczamy: 1) ustalanie kwoty wolnej od opodatkowania przysługującej nieosiągającemu dochodów współmałżonkowi (np. na Słowacji) bądź przysługującej na każde dziecko pozostające na utrzymaniu rodziców (np. w Belgii, w Czechach, Estonii, Holandii, Niemczech, Francji, Grecji, Słowenii, Litwie), 2) wspólne opodatkowanie małżonków (np. w Irlandii, gdzie również są określane odrębne skale podatkowe dla osób samotnych i małżeństw), 2 Ankietowe badania własne Autora przeprowadzone na grupie 600 imigrantów oraz potencjalnych imigrantów w latach Obejmowały one obywateli Polski, Litwy, Łotwy i Słowacji. 38
6 3) specyficzne i unikatowe opodatkowanie dochodu rodziny występujące we francuskim systemie podatkowym (system ilorazu rodzinnego family quotient taxation uwzględniający liczbę dzieci w rodzinie), 4) konstrukcje przyznające prawo dokonywania odliczeń podatkowych niektórych rodzajów wydatków poniesionych na utrzymanie dzieci (np. we Francji), czy nawet rodziny (np. w Niemczech), 5) wysokość i rozpiętość stawek podatkowych, 6) sposób ustalania kosztów uzyskania przychodów, 7) system preferencji uwzględniających sytuację rodziny. Analizując katalog ulg i zwolnień podatkowych (o charakterze zwolnień przedmiotowych, odliczeń od podatku i podstawy opodatkowania) w krajach Wspólnoty można wyróżnić cztery główne grupy zwolnień. Pierwszą stanowią preferencje o charakterze odszkodowawczym. Należą tu wszelkiego rodzaju odszkodowania i ekwiwalenty za zużytą odzież, narzędzia, zwrot kosztów podróży, dojazdów do pracy itp. Drugą grupę preferencji są zwolnienia o charakterze społecznym. Do grupy tej można zaliczyć zwolnienia z tytułu pomocy socjalnej dla rodzin zastępczych, świadczenia dla rodzin zastępczych, kombatantów, ofiar przemocy, osób niepełnosprawnych, osób starszych itp. Trzecią grupę stanowią zwolnienia o charakterze stymulacyjnych (gospodarczym) mające na celu pobudzanie podatnika do realizacji określonych działań czy też zachowań. Zaliczamy tu ulgi związane z budownictwem mieszkaniowym i remontami, preferencyjne traktowanie oszczędności, zakupów akcji i obligacji, ulgi na kształcenie dzieci i doskonalenie zawodowe podatnika, ulgi związane z wydatkami zdrowotnymi oraz darowiznami, składki na ubezpieczenia emerytalne itp. Do ostatniej grupy zaliczyć należy dochody o różnym charakterze. Są to z reguły różnego rodzaju wygrane w grach losowych, nagrody za szczególne osiągnięcia naukowe, granty badawcze, stypendia, składki na rzecz o stowarzyszeń zawodowych i handlowych itp. Tendencja spadkowa najwyższych stawek podatku dochodowego od 1995 r. Reformy podatkowe realizowane w ostatnich latach ukierunkowane są głównie na redukcję obciążeń z tytułu podatków dochodowych (łącznie ze składkami na ubezpieczenia społeczne). Znajduje to odzwierciedlenie w zmniejszaniu się udziału obu podatków dochodowych zarówno w podatkowych dochodach budżetowych, jak i w relacji do PKB (EC, 2008; OECD 2006; IBFD, 2009). Zmniejszające się wpływy z tytułu podatków dochodowych są rekompensowane głównie wzrostem udziału podatków pośrednich oraz składek na ubezpieczenia społeczne zarówno w podatkowych dochodach budżetowych, jak i w relacji do PKB. W ostatnich latach możemy zauważyć także wzrost znaczenia fiskalnego podatków o charakterze majątkowym. Zgodnie z aktualnymi trendami zmian można zakładać, iż udział podatków pośrednich w strukturze podatkowych dochodów budżetowych krajów UE będzie wzrastał. Postępująca tzw. cicha harmonizacja będąca efektem konkurencji narodowych systemów podatkowych będzie przekładać się na zmniejszanie obciążeń podatkowych w obszarze podatków dochodowych i rekompensowanie ubytków budżetowych dodatkowymi dochodami z opodatkowania pośredniego i innych tytułów. Zauważalną tendencją w większości krajów jest widoczny wzrost udziału składek na ubezpieczenia społeczne 39
7 zarówno w strukturze podatkowych dochodów budżetowych, jak i w relacji do PKB. Rosnący poziom wydatków socjalnych jest efektem wzrostu w badanych latach wysokości wypłacanych świadczeń, jak i procesów demograficznych i zmian strukturalnych na rynku pracy. Wśród krajów UE-27 możemy wyróżnić kraje o relatywnie niskim (od kilku do kilkunastu procent) udziale wpływów z PIT zarówno w podatkowych dochodach budżetowych, jak i w relacji do PKB oraz wysokim udziale głównie opodatkowania pośredniego i majątkowego. Do krajów tych możemy zaliczyć Grecję, Hiszpanię, Portugalię i co ciekawe Francję. Drugą grupę stanowią kraje o relatywnie wysokim udziale wpływów z PIT w podatkowych dochodach budżetowych oraz w relacji do PKB. Do krajów tych można zaliczyć Belgię, Danię, Finlandię, Szwecję. Można zatem wyróżnić kraje o północnej i południowej mentalności podatkowej. Zmiany w strukturze dochodów budżetowych, jak i zmiany w systemach podatkowych krajów UE zaprezentowane generowane integracją gospodarczą wskazują na wyraźną ewolucję systemów podatkowych krajów o północnej i południowej specyfice podatkowej oraz dążenie do uzyskania równowagi między wpływami z opodatkowania pośredniego i bezpośredniego. Odmienną tendencję w zakresie struktury budżetowych dochodów podatkowych zauważamy wśród nowych członków Unii Europejskiej (NMS), co prezentują poniższe analizy. Struktura podatkowych dochodów budżetowych zarówno Polski, jak i innych krajów NMS jest zbliżona do przeciętnej OECD, różni się jednak od struktury krajów UE-15. Zasadnicze rozbieżności prezentują poniższe dane. Można je na tym etapie analizy sprowadzić do kilku różnic: 1) wyższy jest udział łącznych dochodów podatkowych w relacji do PKB w przypadku krajów EU-15, 2) wyższy jest udział podatków pośrednich (łącznie) w strukturze podatkowych dochodów budżetowych w odniesieniu do krajów NMS, 3) w krajach UE-15 wyższy jest udział podatków dochodowych w strukturze podatkowych dochodów budżetowych, jak i w relacji do PKB, 4) zbliżony jest udział składek na ubezpieczenia społeczne w relacji do PKB, natomiast udział składek w łącznych podatkowych dochodach budżetowych jest wyższych w krajach NMS. W krajach NMS zauważmy niższy udział podatków majątkowych w strukturze podatkowych dochodów budżetowych, jak i w relacji do PKB. Kraje te cechują się niższym udziałem w strukturze dochodów podatkowych wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych niż kraje dawnej piętnastki (średnia 10,5% PKB). Najwyższy udział wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych mają Węgry (7,5% PKB) oraz Estonia i Litwa (odpowiednio po 7,2% PKB). Najniższy udział podatku dochodowego od osób fizycznych obserwujemy na Słowacji (4% PKB) oraz w Czechach i na Malcie (4,9% PKB). Inną cechą odróżniającą nowe kraje członkowskie od dawnej piętnastki jest wyższy udział w strukturze łącznych dochodów podatkowych wpływów z podatków pośrednich oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Różnice w strukturze wpływów podatkowych pomiędzy NMS a UE-15 można uzasadnić czynnikami o charakterze historycznym, socjologicznym, politycznym i administracyjnym. Wskazać można na następujące uwarunkowania systemów podatkowych NMS: 40
8 1) podatek dochodowy od osób fizycznych w większości nowych państw członkowskich wprowadzono na początku lat 90. Podatek ten nie od razu uzyskał akceptację społeczną w dobie radykalnych przemian społecznych i gospodarczych, 2) niższy udział podatków dochodowych w strukturze wpływów budżetowych można częściowo tłumaczyć dość znacznym udziałem szarej strefy w gospodarce nowych członków, 3) formowanie od podstaw gospodarek rynkowych w połączeniu z niższym poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego oraz młodą i niewystarczająco wykształconą (w początkowej fazie transformacji) administracją przekłada się na prostsze i łatwiejsze do administrowania techniki podatkowe oparte na opodatkowaniu pośrednim. Widoczny w strukturze dochodów budżetowych nowych członków UE wyższy udział składek na ubezpieczenia społeczne jest efektem głębokiej transformacji gospodarczej. Na początku lat 90., reformując gospodarki oraz zmniejszając napięcia na rynku pracy, skierowano część zatrudnionych na wcześniejsze emerytury, czego efektem był wzrost wydatków na świadczenia społeczne. W rezultacie znaczna część wydatków obsługiwana przez publiczne fundusze ubezpieczeniowe była i jest związana z kosztami przebudowy gospodarek tych krajów. Przeciętne obciążenie podatkami majątkowymi w krajach UE-15 wynosi około 2,23% PKB (średnia dla krajów OECD 2,7% PKB). Dochody budżetowe krajów NMS wynoszą średnio około 1,61% PKB. Wyższy udział podatków majątkowych w strukturze dochodów fiskalnych krajów UE-15 jest efektem funkcjonowania nowoczesnego i wydajnego fiskalnie systemu opodatkowania nieruchomości ad valorem będącego efektem lepiej rozwiniętego rynku nieruchomości. Obecnie najwyższa stawka podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) wynosi w krajach UE przeciętnie 37,5%. Stawka ta jest istotnie zróżnicowana w poszczególnych krajach Unii od minimalnej wysokości 10% w Bułgarii do maksymalnej 56,4% w Szwecji. Do tej pory posiadająca najwyższą stawkę Dania obniżyła ją do 51,5% (Taxation Trends, 2009). Najniższe stawki obowiązują w Bułgarii, Czechach i na Litwie. W ostatnich dwóch państwach średnie stawki podatkowe (wyłączając składki na ubezpieczenie społeczne) są wśród najniższych w Europie, czego nie można powiedzieć o Bułgarii (Taxation Trends, 2009). Po raz pierwszy od wielu lat najwyższe stawki PIT wzrosły w roku 2010, gdy wiele państw członkowskich UE wprowadziło podwyżki (Wielka Brytania wprowadziła nową stawkę 50%, o 10% większą od poprzednio obowiązującej, Grecja i Łotwa również podniosły najwyższe stawki podatkowe). Możemy przypisać te zmiany opodatkowania wpływowi kryzysu gospodarczego i finansowego, ponieważ do tego roku zauważalny był wyraźny, stały i powszechny trend spadkowy najwyższej stawki. Od 1995 do 2009 r. prawie wszystkie kraje członkowskie UE obniżyły najwyższe stawki podatkowe, a tylko trzy utrzymały je na niezmienionym poziomie (Malta, Austria, Wielka Brytania), natomiast jedynie w Portugalii nieznacznie wzrosły. Nawet biorąc pod uwagę późniejszy przeciętny wzrost o 0,4% w roku 2010, średnia dla wszystkich 27 państw UE spadła o 9,9% w porównaniu z rokiem Istotny spadek przeciętnej stopy opodatkowania podatkiem dochodowym nastąpił po 2000 r. jako efekt konkurencji podatkowej i postępującej cichej harmonizacji. Przyspieszenie to było najbardziej zauważalne w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, a największe redukcje stawek miały miejsce w czterech państwach, które przyjęły system podatku 41
9 liniowego, czyli w Bułgarii (-30 p.p.), Czechach (-17%), Rumunii (-24%) i na Słowacji (-23%) (Taxation Trends, 2008). Obniżone najwyższe stawki PIT nie przekładają się automatycznie na niższe wpływy budżetowe, ponieważ w systemach składających się z kilku stawek podatkowych procent podatników należących do najwyższego przedziału jest zazwyczaj niewielki. Ponadto, zmiany progów podatkowych mogą mieć ogromny wpływ na zobowiązania podatkowe nawet przy niezmienionych stawkach podatkowych. Niektóre państwa UE przeszły do systemów ze zmniejszoną liczbą stawek podatkowych, a nawet do systemów podatku liniowego (płaskiego), w którym istnieje tylko jedna stawka podatku PIT. W takim przypadku obniżenie stawki znajduje natychmiastowe odzwierciedlenie w malejących przychodach z podatku (Taxation Trends, 2009, 2010). Powyższe dane pozwalają sformułować kilka generalnych uwag i wniosków. Po pierwsze, na przestrzeni analizowanych lat widać wyraźną tendencję, do spłaszczania progresji wyrażającą się redukcją górnych stawek podatkowych stosowanych w podatku dochodowym od osób fizycznych. Tego typu reformy przeprowadzono w latach 90. w większości krajów Unii. Po drugie, mimo obniżania najwyższych stawek podatku dochodowego przychody budżetowe bądź utrzymują się na niezmienionym poziomie, bądź niewiele się zmniejszyły. Wyjaśnić to można skorelowanym z redukcją stawek maksymalnych procesem: 1) poszerzania bazy podatkowej (m.in. poprzez weryfikację systemu ulg i zwolnień podatkowych, odchodzenie od wspólnego opodatkowania małżonków), 2) w niektórych krajach (Dania, Finlandia, Szwecja) zwiększono opodatkowanie świadczeń pracowniczych, 3) w Finlandii, Irlandii czy Wielkiej Brytanii zmniejszono zakres odliczania od podstawy opodatkowania odsetek od kredytów hipotecznych, 4) obniżanie stawek podatku dochodowego (oraz składek na ubezpieczenia społeczne) jest rekompensowane wzrostem stawek podatków pośrednich, opodatkowania nieruchomości, wzrostem cen usług publicznych, wprowadzaniem lub wzrostem stawek podatku od zużycia energii oraz tzw. podatków ekologicznych. Teoretyczne podstawy harmonizacji podatku dochodowego Cechą podatków dochodowych jest to, że w ich przypadku występuje czytelny związek pomiędzy sytuacją podatnika (dochodową, majątkową) a nakładanym ciężarem podatkowym (Alworth i Arachi, 2008). Podatki dochodowe mogą działać antymotywacyjnie z punktu widzenia opodatkowanych podmiotów. Nadmierne obciążenia podatkowe mogą więc hamować aktywność dochodową i inwestycyjną podmiotów, czego skutkiem może być osłabienie tempa wzrostu gospodarczego (Caroll i Holtz-Eakin, 2000; Widman, 2001). Z tych względów istotne znaczenie ma nie tylko wielkość obciążeń podatkowych w danym kraju, ale także budowa całego systemu podatkowego i konstrukcja poszczególnych podatków (Meghir i Philips, 2008; Sabrinova, Buttrick i Duncan, 2008). Niedosyt teorii podatkowych, jak i polaryzacja stanowisk dotyczy roli podatku od dochodów osobistych nawet w ujęciu mikroekonomicznym, gdzie pozornie łatwo jest ustalić związek pomiędzy ciężarem podatkowym, skalą podatkową a sytuacją ekonomiczną podatnika i podejmowanymi przez niego decyzjami. Wynika to stąd, że na sytuację podatnika oddziałuje szereg innych czynników, stąd wyizolowanie czynnika podatkowego jest trudne, jeżeli 42
10 pominąć abstrakcyjne analizy (Owsiak, 2009, s. 133). Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy przedmiotem analizy jest wpływ danego podatku na całą grupę podatników czy całego systemu podatkowego na gospodarkę (KMPG, 2008). Stopień trudności analizy podatkowej z punktu widzenia wpływu podatku dochodowego na podmioty i gospodarkę zwiększa się, jeżeli z analizą taką wykraczamy poza granicę danego kraju. Stosunki podatkowe ulegają dalszej komplikacji, a skutki opodatkowania dochodów są jeszcze bardziej trudne do oceny, kwantyfikacji. Jest to stwierdzenie ważne, gdyż w jakimś stopniu tłumaczyć może źródło kontrowersji dotyczące przeciwstawnych doktryn podatkowych harmonizacja podatków dochodowych versus swobodna konkurencja podatkowa (Owsiak, 2009, s. 134). Teoretyczna analiza skutków zróżnicowania opodatkowania może odbywać się na różnych płaszczyznach. Wymienić można kilka przykładowych (Owsiak, 2009, s. 134): 1) wpływ podatków dochodowych na koszty pracy wysokie podatki zwiększają koszty pracy, 2) podatki zawsze stanowią obciążenie danego podmiotu, stąd powstaje reakcja obronna podatnika, której sens sprowadza się do próby przerzucenia tego ciężaru na inne podmioty, 3) zagadnienie przerzucalności podatków dochodowych inaczej przedstawia się w przypadku opodatkowania przedsiębiorcy niż pracownika. Wzrost np. kosztów pracy przedsiębiorca będzie starał się przerzucić w koszty wytwarzania i dalej w ceny. Możliwości przedsiębiorcy w tym zakresie zależą od rodzaju opodatkowanego dobra oraz stanu rynku (konkurencji), czego wyrazem jest cenowa elastyczność popytu. Szanse na przerzucenie wzrostu obciążeń podatkowych są tym większe, im popyt na dane dobro jest mniej elastyczny, 4) pomiar zjawiska przerzucalności podatków jest utrudniony nawet w przypadku gospodarki zamkniętej, gdyż skutki rosnących podatków mogą być rozłożone np. na ceny, pozapłacowe koszty wytwarzania, marżę zysku przedsiębiorcy. Trudności te rosną w gospodarce otwartej, gdyż mechanizm przerzucalności podatków działa w stosunku do społeczeństwa (gospodarki) innego kraju. W sensie teoretycznym dumping podatkowy oznacza, że poprzez podatki dokonuje się redystrybucja dochodu społecznego pomiędzy krajami. W dobie internacjonalizacji stosunków gospodarczych i postępującej integracji mechanizm przerzucalności podatków ewidentnie umiędzynarodowił się. Dotyczy to zarówno opodatkowania dochodów z pracy, jak i opodatkowania dochodów pochodzących z działalności gospodarczej, dochodów z odsetek, dochodów z kapitałów itd. Decyzje osobiste o podejmowaniu pracy zależą od poziomu płacy oraz wysokości obciążeń podatkowych i takich cech systemu podatkowego jak stabilność konstrukcji podatkowych, prostota i przewidywalność. Migracja podatkowa jest zjawiskiem naturalnym, ponieważ ludzie będą przemieszczać się do miejsc, w których ich dochody i podatki okażą się dla nich najbardziej korzystne. O ile w przypadku opodatkowania dochodów z pracy możliwa zmiana miejsca pracy jest łatwiejsza, o tyle w przypadku przedsiębiorcy jest to przedsięwzięcie o wiele trudniejsze, gdyż wymaga podporządkowania się prawodawstwu kraju, do którego przenoszona jest działalność lub jej część (tworzenie spółek zależnych), mobilność pracy oraz kapitału implikuje więc kwestie harmonizacji podatków (Owsiak, 2009, s. 136). 43
11 Z ekonomicznego punktu widzenia harmonizacja podatków dochodowych i konkurencja podatkowa powodują konieczność rozważenia dalszych teoretycznych i praktycznych aspektów, m.in. takich jak (Owsiak, 2009, s. 136): 1) ekonomiczne skutki harmonizacji podatków od dochodów osobistych (ryzyko nierównowagi finansów publicznych), 2) skutki mobilności pracy dla gospodarki krajowej z powodu zróżnicowanych warunków opodatkowania dochodów osobistych, 3) zmiany w strukturze systemu podatkowego w relacjach: podatki pośrednie podatki bezpośrednie oraz podatek CIT podatek PIT i podatek PIT podatki majątkowe (strumieniowy charakter opodatkowania) z punktu widzenia kształtowania tych relacji dla stymulowania konkurencyjności inwestycyjnej. Należy zwrócić uwagę na problem ryzyka nieosiągnięcia celów ekonomicznych harmonizacji podatkowej z przyczyn prawnych. Z punktu widzenia systemu prawnego pojawiają się m.in. takie zagadnienia jak: 1) relacja pomiędzy krajowym prawem podatkowym a prawem wspólnotowym (prymat, podrzędność, dyrektywy, rozporządzenia, wytyczne itp.), 2) problem nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego, 3) zasady formułowania i kształtowania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (metoda wyłączenia z progresją i metoda kredytu podatkowego), 4) problem poboru podatku i jego proporcji w kraju rezydenta i kraju nierezydenta (rezydencja na gruncie przepisów wewnętrznych i umów o unikaniu podwójnego podatkowania), 5) aspekty ubezpieczeniowe i podatkowe w zatrudnianiu cudzoziemców (ustalenie właściwego ustawodawstwa, umowy międzynarodowe w zakresie zabezpieczenia społecznego, rozliczanie i opłacanie składek za cudzoziemców). Prawne podstawy harmonizacji Idea harmonizacji bezpośrednich podatków dochodowych, zwłaszcza od przedsiębiorstw, zysków kapitałowych, pojawiła się w stosunkowo wczesnym okresie tworzenia ugrupowania gospodarczego UE. Ten kierunek prac został podjęty, jakkolwiek harmonizacja podatków bezpośrednich nie była przewidziana w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Przedmiot harmonizacji podatkowej był zawężony głównie do podatków pośrednich, Traktat zawiera jednak art. 94, zgodnie z treścią którego ujednoliceniu powinny podlegać uregulowania prawne wywierające bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, co może stanowić punkt wyjścia do prac nad harmonizacją podatków bezpośrednich (Szeląg, 2003). Podstawy prawne do działania na rzecz harmonizacji podatków bezpośrednich zawiera także art. 308 TWE, zgodnie z którym Rada Europy na wniosek Komisji Europejskiej i po konsultacji z Parlamentem Europejskim może podjąć odpowiednie działania dla osiągnięcia jednego z celów w ramach jednolitego rynku wewnętrznego, wymaga to jednak m.in. respektowania zasady jednomyślności, co jest niezwykle trudne do osiągnięcia z uwagi na fakt, iż podatki od dochodów osobistych są najbardziej politycznymi podatkami, jak i istotnym narzędziem polityki fiskalnej państw członkowskich. Problem podatków od dochodów osobistych i ich znaczenie dla swobodnego przepływu pracy oraz kapitału był tylko częściowo dostrzegany przez Unię Europejską. Wyrazem tego były 44
12 następujące opracowania i dokumenty, w których problematyka opodatkowania dochodów osobistych pojawiała się w różnych kontekstach i cząstkowo: 1) Raport Komisji Neumarka z 1962 r., 2) Memorandum Komisji Europejskiej z 1967 r., 3) Memorandum Komisji Europejskiej z 1969 r., 4) Biała Księga w Sprawie Utworzenia Rynku Wewnętrznego z 1985 r., 5) Raport Rudinga z 1992 r., 6) Biała Księga w sprawie integracji stowarzyszonych krajów Europy Środkowej i Wschodniej z rynkiem wewnętrznym UE, która została przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 r., 7) Code of Conduct for Business Taxation, 8) dyrektywy Rady wydawane w różnych latach dotyczące zasad unikania podwójnego opodatkowania, opodatkowania oszczędności, dywidend, udziałów, podmiotów działających w różnych państwach Wspólnoty. Opodatkowanie dochodów osób nieprowadzących działalność gospodarczą Podstawowym elementem wyróżniającym opodatkowanie bezpośrednie jest stosunkowo znikomy stopień jego normatywnej harmonizacji. Powszechnie uważa się, iż podatki bezpośrednie wywierają mniej destrukcyjny wpływ na funkcjonowanie wspólnego rynku, dlatego prace nad ich harmonizacją rozpoczęły się później, trwały dłużej i nie poszły tak daleko, jak to miało miejsce w wypadku podatków pośrednich. Uregulowania dotyczące podatków bezpośrednich są w Unii Europejskiej pozostawione w gestii państw członkowskich. Poszczególne państwa członkowskie mają zatem znaczny wpływ na kształtowanie rozwiązań krajowych w tym zakresie, jednak są one zobowiązane do równego traktowania pod względem podatkowym podmiotów krajowych i zagranicznych. Analiza opodatkowania dochodów osób fizycznych w krajach Unii Europejskiej, kierunków ewolucji tej formy opodatkowania oraz polityki podatkowej pozwala na sformułowanie dwóch tez: o dużej trudności prawnej harmonizacji zasad konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych oraz postępującej tzw. cichej harmonizacji (pozaprawnej). Poniższe zestawienie wniosków dotyczących zasad opodatkowania dochodów osób fizycznych potwierdza słuszność merytoryczną postawionych tez. Systemy podatkowe krajów UE ukształtowały się po II wojnie światowej, w dużym stopniu pod wpływem doktryny J. M. Keynesa odchodzącej od idei neutralności podatków oraz nakładającej na podatki różnorodne funkcje pozafiskalne. Opodatkowanie dochodów osób fizycznych stało się i jest jednym z najistotniejszych narzędzi redystrybucji dochodów ludności pozwalających na realizację zasad powszechności, sprawiedliwości (równości) i opodatkowania tzw. czystego dochodu (te trzy zasady są wymogami stawianymi przed współczesnym podatkiem dochodowym od osób fizycznych w krajach UE), jak i stymulowanie pożądanych zachowań w sferze produkcji i konsumpcji. Dlatego podatki dochodowe mają zdecydowanie odmienny wpływ na podział dochodu i majątku niż podatki pośrednie. Podatki dochodowe mają wbudowaną giętkość stabilizacyjną. Oznacza to, iż w okresach recesji hamują spadek popytu globalnego, a w okresie ekspansji hamują jego wzrost. Przykładowo, progresywne opodatkowanie dochodów ludności powoduje, iż w okresie recesji, gdy spadają dochody ludności, znacznie szybciej (z uwagi na progresję) zmniejszają się wpływy budżetowe. Zatem we wszystkich krajach UE mimo deklarowanej 45
13 neutralności funkcje pozafiskalne istotnie wpływają na kształt konstrukcji PIT, co praktycznie uniemożliwia harmonizację tej formy opodatkowania. Analizując wpływ udziału podatków dochodowych w dochodach fiskalnych na tempo wzrostu PKB, uzyskujemy współczynnik korelacji liniowej Pearsona na poziomie rxy = 0,12 3. Uzyskana wartość współczynnika oznacza, iż nie występuje istotna statystycznie zależność między udziałem podatków dochodowych w dochodach fiskalnych a średniorocznym tempem wzrostu PKB. Podobne rezultaty uzyskujemy w przypadku badania omawianej zależności w ujęciu rocznym w poszczególnych latach (z wyjątkiem Holandii). Badając siłę i kierunek korelacji między PIT i CIT osobno a średniorocznym tempem wzrostu gospodarczego, uzyskujemy również nieistotne statystycznie zależności. Uzyskane współczynniki korelacji wynoszą odpowiednio rxy = 0,05 i rxy = 0,37. Oznacza to, iż zasady opodatkowania podatkami dochodowymi w państwach UE nie stanowią tak istotnego z punktu widzenia swobód gospodarczych obszaru harmonizacji jak podatki pośrednie. Przyjmuje się, że różnice występujące w obszarze zasad opodatkowania podatkami bezpośrednimi stanowią znacznie mniejsze zagrożenie dla funkcjonowania wspólnego rynku, bowiem podatki dochodowe w czystej postaci nie stymulują skłonności do inwestowania i oszczędzania. Podatek dochodowy obciąża zarówno część oszczędzaną dochodu, jak i wydatkowaną, aby więc stymulować oszczędzanie i/lub inwestowanie, konieczne jest wprowadzenie do konstrukcji podatku ulg i zwolnień przyznawanych z tytułu tworzenia (powiększania) inwestycji i/lub podejmowania inwestycji. Stosunkowo znikomy zakres harmonizacji wynika z kilku powodów. Po pierwsze, tworząc Traktat rzymski, uważano, iż podatki bezpośrednie nie mają znaczącego wpływu na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, czego efektem jest brak szczególnych przepisów dotyczących harmonizacji podatków bezpośrednich, szczególnie podatku od dochodów osobistych. Po drugie, podatki dochodowe jako bezpośrednie formy opodatkowania są ważnym i cennym narzędziem polityki fiskalnej poszczególnych państw wpływającym na życie społecznogospodarcze i ciężko jest pozbyć się politykom tej formy podatkowego oddziaływania. Po trzecie, dyrektywy dotyczące harmonizacji podatków bezpośrednich muszą być uchwalane większością głosów przez parlamenty poszczególnych krajów, co powoduje, iż brak jest jednomyślności w tym zakresie, Po czwarte, postępy w zakresie harmonizacji podatków dochodowych wywołują poczucie zagrożenia suwerenności podatkowej i powodują usztywnianie postaw państw członkowskich. Po piąte, w krajach UE występują różnorodne zasady wynagradzania pracowników, ustalania dochodów pochodzących m.in. z tytułu rent i emerytur oraz kształtowania kosztów uzyskania przychodów i wydatków pomniejszających podstawę opodatkowania. Mimo braku dyrektyw normujących zasady opodatkowania dochodów indywidualnych zasady te tworzą się samoczynnie, a obciążenia się wyrównują. Obserwując zmiany w prawie podatkowym krajów UE, widać, iż zasady opodatkowania dochodów osób fizycznych stają się podobne, a obciążenia wyrównują się samoczynnie w wyniku konkurencji systemów 3 Badania przeprowadzone na próbie 15 krajów UE (bez nowych krajów członkowskich). Materiał badawczy obejmował lata Analizie poddano wpływ struktury systemy podatkowego na średnioroczne tempo wzrostu PKB liczonego według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkańca. 46
14 podatkowych krajów członkowskich. Oznacza to intensywne wykorzystywanie konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych do realizacji stymulacyjnych funkcji opodatkowania, a to istotnie ogranicza możliwości harmonizowania konstrukcji PIT. Biorąc pod uwagę zjawisko cichej (pozaprawnej) harmonizacji, można wyróżnić następujące wspólne cechy konstrukcji PIT w krajach UE: 1) oparcie podmiotowości na tzw. zasadzie rezydencji (zasada ograniczonego i nieograniczonego obowiązku podatkowego), 2) dominuje koncepcja podatku globalnego występuje łączne opodatkowanie wszystkich dochodów podatnika pochodzących z różnych źródeł (jedynie zasady opodatkowania dochodów kapitałowych nie zawsze podlegają zasadzie kumulacji z innymi źródłami dochodów), 3) podatek jest progresywny, rozwiązania szczegółowe dotyczą różnej liczby stawek podatkowych, rodzajów skal, zasad kształtowania progresji oraz wysokości minimalnej i maksymalne stawki, 4) we wszystkich konstrukcjach występuje kwota wolna od opodatkowania w różnym zakresie uwzględniająca minimum egzystencji oraz koszty uzyskania przychodu, 5) obciążenia podatkowe uwzględniają w mniejszym bądź większym zakresie stan rodziny, zdolność płatniczą poprzez system ulg i zwolnień podatkowych, 6) występują również różnorodne ulgi i zwolnienia podatkowe o charakterze stymulacyjnym i społecznym (ulgi inwestycyjne, mieszkaniowe, zdrowotne, darowizny). Biorąc pod uwagę specyfikę podatku od dochodów osobistych oraz wyszczególnione ogólne zagadnienia harmonizacji podatków dochodowych Autor uważa, iż w odniesieniu do opodatkowania dochodów osób fizycznych można jedynie spodziewać się zbliżania rozwiązań systemowych będących efektem wyrównywania się poziomu rozwoju poszczególnych członków Wspólnoty oraz doskonalenia techniki podatkowej i upowszechnia jej najefektywniejszych rozwiązań. Analiza wspólnotowego prawodawstwa podatkowego pozwala postawić tezę, iż harmonizacja zasad opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest niezwykle trudna, wręcz niemożliwa z uwagi na uwarunkowania historyczne, polityczne, społeczne i techniczne. Biorąc pod uwagę orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w odniesieniu do osób fizycznych dotyczy ono głownie odliczania ulg osobistych przez osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania w krajach UE oraz odliczeń składek wpłacanych na fundusze emerytalne mające swoją siedzibę poza UE. Orzecznictwo Trybunału nie może wpływać na harmonizację zasad opodatkowania dochodów osób fizycznych, bowiem zasady te dotyczą jedynie opodatkowania dochodów z oszczędności i wymiany informacji podatkowej, a postępująca i widoczna cicha harmonizacją jest efektem konkurencyjności narodowych systemów podatkowych, nie zaś orzecznictwa ETS. Generalnie trudności w harmonizacji podatku dochodowego od osób fizycznych obejmują następujące zagadnienia: 1) czynnik polityczny podatnicy podatku dochodowego to bardzo liczna grupa wyborców. Politycy bardzo niechętnie są skłonni zrezygnować z wykorzystywania 47
15 podatku PIT w realizacji regulacyjnej i stymulacyjnej (a więc często politycznej) funkcji opodatkowania. Jest to cenny instrument w relacjach z wyborcami, 2) harmonizacja podatku dochodowego od osób fizycznych nie stanowiła i nie stanowi czynnika istotnego dla tworzenia wspólnego rynku. Jest to forma opodatkowania o charakterze neutralnym w handlu wewnętrznym i nie zakłóca warunków konkurencji na wspólnym rynku, 3) podatek dochodowy od osób fizycznych opodatkowuje głównie dochody z pracy i świadczeń emerytalnych, a poziom obciążeń fiskalnych nie przekłada się na zwiększoną migrację w obrębie Europy, 4) w krajach UE systemy zabezpieczenia społecznego są finansowane z różnych źródeł. Źródłami tymi są zarówno płacone składki przez podatników, jak i bezpośrednie finansowanie z budżetu państwa (składki wówczas są zawarte w podatkach ogólnych np. Dania), 5) w krajach UE występują zróżnicowane systemy wynagradzania pracy i kształtowania poziomu dochodów ludności. Występują zróżnicowane systemy kosztów uzyskania przychodów, metodologii kształtowania progresji itp. Konkluzje Harmonizacja podatków jest przedsięwzięciem trudnym, gdyż istnieje szereg argumentów przeciw temu procesowi, jak i za jego pogłębianiem oraz poszerzaniem na inne formy opodatkowania (np. podatki majątkowe). Jeżeli chodzi o argumenty przeciw, to możemy wyróżnić cztery podstawowe (Owsiak, 2009, s ): 1) ryzyko dalszej utraty suwerenności w kreowaniu krajowej polityki finansowej, co ogranicza możliwości oddziaływania państwa na procesy gospodarcze, a zwłaszcza społeczne, 2) odmienne modele społeczne oraz systemy emerytalno-rentowe, które w połączeniu z różnym stopniem integracji PIT ze składkami emerytalnymi determinują różne potrzeby finansowe państwa, 3) uwarunkowania historyczne, kulturowe i społeczne, czyli czynniki, które kształtowały krajowe systemy podatkowe, 4) nierówność konkurencji pomiędzy podmiotami gospodarczymi działającymi wyłącznie na rynku wewnętrznym w porównaniu z podmiotami, które działają w wielu krajach UE. Koncepcja przyspieszenia harmonizacji podatków bezpośrednich ma szansę stopniowej realizacji, ale na razie tylko w odniesieniu do podatku CIT. Szanse na harmonizację CIT są ściśle uzależnione od zakresu swobody władz krajowych w sferze innych podatków. W szczególności chodzi tutaj o podatek od dochodów osobistych (PIT), który może i powinien być podstawowym narzędziem podatkowym państwa w realizacji określonej polityki społecznej. Wnioski o charakterze ogólnym są następujące: 1) Harmonizacja podatków bezpośrednich jest nieunikniona, jednak będzie to proces długotrwały i głównie będzie dotyczył podatku CIT. Światowy kryzys finansowy spowolnił proces harmonizacji. Wątpliwym rozwiązaniem jest dumping podatkowy. Przedmiotem harmonizacji w pierwszym rzędzie powinny być podatki dochodowe od działalności gospodarczej (Kopits, 1992). 48
16 2) Aktualnie proces harmonizacji podatków bezpośrednich jest średnio zawansowany. Istnieje przy tym znaczne zróżnicowanie tego zawansowania, jeśli chodzi o podatki dochodowe. Z jednej strony istnieją realne przesłanki przeprowadzania harmonizacji (jednolity rynek, wspólna waluta), a z drugiej występuje silny opór krajów członkowskich wobec zbyt daleko posuniętej harmonizacji podatkowej, zwłaszcza przekazania uprawnień w tej sferze na szczebel ponadnarodowy. Wymóg jednomyślności, a także złożoność i kompleksowość polityki podatkowej są głównymi przyczynami powolnego postępu w procesie harmonizacji podatków bezpośrednich. 3) Należy pamiętać o tym, iż aktualnie w Unii Europejskiej występuje kilkadziesiąt różnych systemów podatkowych i ponad 100 umów dwustronnych dotyczących kwestii podatkowych, co bardzo komplikuje złożony proces integracyjny oraz funkcjonowanie jednolitego rynku. 4) Trudno jest oczekiwać, iż UE będzie ewoluować w kierunku struktury federacyjnej, a tylko taka struktura może determinować przyznanie UE prawa do tworzenia i nakładania podatków. 5) Pojawia się pytanie, czy podatek od dochodów osobistych może w przyszłości pełnić rolę tzw. podatku europejskiego i czy koncepcja wprowadzenia takiego podatku jest realna? Dyskusja na temat ustanowienia podatku europejskiego rozpoczęła się od podkreślenia ułomności obecnego systemu środków własnych oraz określenia, jak powinien wyglądać nowy system dochodów budżetu UE. Komisja Europejska zaproponowała m.in. podatek od odchodów osobistych jako podatek spełniający osiem kryteriów zawierających się w trzech grupach: kryteria budżetowe (wystarczalność oraz stabilność), kryteria efektywności (rozpoznawalność, niskie koszty operacyjne oraz efektywna alokacja zasobów), kryteria sprawiedliwości (sprawiedliwość pionowa, pozioma oraz dochodowość zakładająca, iż wydajność fiskalna tego podatku pozostaje w równowadze z rozwojem ekonomicznych danego państwa). W odniesieniu do podatku od dochodów osobistych Komisja Europejska brała pod uwagę 3 możliwości ustanowienia PIT jako podatku europejskiego: podatek pogłówny (pool tax) w wysokości około 260 euro, % krajowego PIT (wykazywany odrębnie w tej samej deklaracji podatkowej) lub odrębny EUPIT (dwie deklaracje podatkowe: krajowa i unijna). Komisja Europejska skupiła się na ostatniej opcji. Z przeprowadzonych analiz wynika, iż ustanowienie EUPIT na poziomie 10% obecnego krajowego PIT (wraz z odpowiednia redukcją krajowego PIT) zapewniłoby zaspokojenie obecnych potrzeb budżetowych UE. Trudno jest oczekiwać wdrożenia koncepcji podatku europejskiego od 2014 r., bowiem taka decyzja jest decyzją czysto polityczną, a nie ekonomiczną i wymaga jednomyślnej zgody wszystkich państw członkowskich. Biorąc pod uwagę specyfikę PIT przedstawioną w niniejszym artykule, wątpliwe jest, aby kiedykolwiek PIT mógł pełnić rolę podatku europejskiego. 6) Harmonizacja podatku od dochodów osobistych powinna dotyczyć w pierwszym rzędzie ujednolicenia zasad obliczania podstawy opodatkowania, gdyż zróżnicowanie zasad w tym zakresie wypacza rzeczywiste ciężary podatkowe wynikające z różnych stawek (skal) podatkowych. Pojęcie dochodu do opodatkowania jest wypadkową m.in. kosztów uzyskania przychodów, ulg i zwolnień podatkowych, a zasady ich ustalania są silnie zróżnicowane w poszczególnych krajach. Ta sama uwaga dotyczy metodologii kształtowania progresji oraz koncepcji minimalnych i maksymalnych stawek podatkowych oraz aspektów socjalnych eksponowanych w konstrukcji PIT. 49
17 7) Mówiąc o harmonizacji PIT, należy zawsze uwzględniać problem integracji tego podatku ze składkami na ubezpieczenia społeczne oraz konsekwencje tej integracji. Łącząc w jedną grupę podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenia społeczne, uzyskujemy kategorię dochodów obciążających pracę. Świadczenia te mają charakter komplementarny i stanowią o tzw. klinie podatkowym (tax wedge), czyli kosztach pracy (różnica pomiędzy kosztem pracy kosztem płacowym dla przedsiębiorcy, a płacą netto dochodem płacowym) niezwykle istotnych dla skłonności przedsiębiorców do tworzenia nowych miejsc pracy. W wyniku integracji PIT i składek na ubezpieczenia społeczne pojawia się problem możliwości korzystania z narodowych systemów opieki społecznej, co praktycznie uniemożliwia w krótkim okresie czasu jakiekolwiek działania koordynacyjne czy harmonizacyjne. 8) Należy z rezerwą i ostrożnością odnosić się do promowanych koncepcji likwidacji podatku od dochodów z zysków giełdowych, gdyż preferowane byłyby zyski spekulacyjne, a dyskryminowane dochody z pracy i dochody z działalności gospodarczej. Natomiast za słuszne należałoby uznać zniesienie podatku od oszczędności pieniężnych osób fizycznych lokowanych. 9) Pilną sprawą jest prawne zagwarantowanie respektowania zasady unikania podwójnego opodatkowania dochodów zarówno osobistych, jak i z działalności gospodarczej. Konieczność szybkiego działania w tym zakresie wynika z rozwoju transgranicznych podmiotów gospodarczych oraz znoszenia barier w dostępie do rynku pracy, czego skutkiem są migracje zarobkowe. Literatura Agra Facts nr 05-07, Alworth, J., Arachi, G. (2008). Taxation Policy in EMU. Economia della Tassatzione. Pavia University Baldwin, R., Krugman, P. (2004). Agglomeration, Integration and Tax Harmonisation. European Economic Review, Nr 48. Bolkstein, F. (2002). Toward an Internal Market without Tax Obstacles, Speech at European Commission on Company Taxation in the EU, Brussels, 29 April. Caroll, R., Holtz-Eakin, M. (et al) (2000). Personal Income Taxes and the Growth of Small Firms, NBER, Working Paper, Nr Davidson, S. (2005). Tax Competition. Much to Do about Very Little, The Center for Independent Studies Policy Monograph, Nr 78. IBFD (2008, 2009). European Tax Handbook, Amsterdam. EC (2008). Taxation Trends in the European Union. Data for the EU Member States and Norway, European Communities, Luxembourg. Feldstein, M. S. (2008). Effects Taxes on Economic Behaviour, NBER Working Paper, Nr IBFD (2007, 2008, 2009). Global Individual Tax Handbook, Global Tax Series, Amsterdam. IBFD (2009). European Tax Handbook, Amsterdam. James, S., Nobes, Ch. (1995). The Economics of Taxation, Prentice Hall. Kopits, G. (ed.) (1992). Tax Harmonization in the European Community: Policy Issues and Analysis, IMF Occasional Paper, Nr
18 KPMG (2008, 2009). Individual Income Tax Rate Survey. Kucharek, W. (2007). Podatek europejski. Czy może być źródłem dochodów budżetu UE? Biuletyn Skarbowy, Nr 2. Meghir, C., Philips, D. (2008). Labour Supply and Taxes, The Institute for Fiscal Studies, Working Paper, Nr 4. Mintz, J. (2004). Corporate Tax Harmonization in Europe: It s All About Compliance, International Tax and Public Finance, Nr 11. Nordek Treaty, EFTA Bulletin, April 1970, Nr 3, Vol. XI. Oates, W. E. (2001). Fiscal Competition or Harmonization? Some Reflections, National Tax Journal, Nr 54. OECD, 2006, Fundamental Reform of Personal Income Tax, OECD Tax Policy Studies, Nr 13. Owsiak, S. (2009). Harmonizacja podatków bezpośrednich warunkiem integracji gospodarczej Unii Europejskiej, Kraków: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. PFSL, (2008). Koordynacja czy harmonizacja przyszłość podatków w Unii Europejskiej, Polskie Forum Strategii Lizbońskiej, Gdańsk. Rosati, 2004, Sabrinova, K. P., Buttrick, S., Duncan, D. (2005). Global Reform of Personal Income Taxation, Evidence from 189 Countries, Andrew Young School of Policy Studies, Working Paper, Nr 8. Szeląg, K. (2003). Jednolita polityka budżetowa w strefie euro realna wizja czy utopia? Bank i Kredyt, Nr Tanzii, V., Zee H. H. (1998). Consequences of the Economic and Monetary Union for the Coordination of Tax System in the European Union: Lessons from the US Experience, IMF Working Paper, Nr 115. Tax-based EU own resources an assessment (2004). Taxation papers, Working Paper, Nr 1. Wildman, F. (2001). Tax Structure and Growth: Are Some Taxes Better Than Others? Public Choice, Nr 107. Zee, H. H. (2005). Personal Income Tax Reform: Concepts, Issues and Comparative Country Developments, IMF Working Paper, Nr 5. Zodrow, G. R. (2003). Tax Competition and Tax Coordination in the European Union, International Tax and Public Finance, Nr 10. Wołowiec, T. (2009). Relacje prawne i ekonomiczne pomiędzy podatkiem dochodowym od osób fizycznych i osób prawnych. W: J. Ostaszewski (red.), Dylematy kształtowania struktury kapitału w przedsiębiorstwie, Warszawa: Szkoła Główna Handlowa. Vogiatzoglou, K. (2004). Tax Competition versus Fiscal Integration in Europe: A European Perspective Facta Universitatis, Economics and Organization, Vol. 2, Nr 2. Abstract Selected Issues of Personal Income Taxation Harmonization In the process of furthering EU integration little attention was given to the role of income taxes. Multiple income tax systems exist across the Union and their differentiation negatively impacts the European labor market, investments and savings, inhibiting economic growth. Individual nations have little motivation to harmonize as they can engage in tax rate competition and income taxes are interwoven with social security systems that make 51
19 any attempts at reform extremely complex and politically unpopular. Much of current harmonization is silent, paralegal, and occurs in response to market forces rather than following a formal plan and through intergovernmental cooperation. JEL classification: H2, H24, J62, K34 Key words: EU integration, tax harmonization, personal income taxation, tax system differentiation 52
KONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ
Leokadia Oręziak KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski Warszawa 2007 SPIS TREŚCI Wstęp...........................................................
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW. w ramach UNII EUROPEJSKIEJ. Implikacje dla Polski B 365094
KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski B 365094 SPIS TREŚCI Wstęp 9 ROZDZIAŁ I. PODATKI JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA MIĘDZY- NARODOWĄ POZYCJĘ GOSPODARKI
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoAktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej
Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO
Bardziej szczegółowoPozapłacowe koszty pracy w Polsce na tle innych krajów europejskich. Jakub Bińkowski
Pozapłacowe koszty pracy w Polsce na tle innych krajów europejskich Jakub Bińkowski Warszawa 2014 1 POSTULATY ZPP Bogactwo bierze się z pracy. Kapitał czy ziemia, póki nie zostają ożywione pracą, są martwe.
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoPodatki w działalności gospodarczej Podwójne opodatkowanie
Podatki w działalności gospodarczej Podwójne opodatkowanie dr Angelika Kędzierska-Szczepaniak Podwójne opodatkowanie Podwójne opodatkowanie problem Krajowy Międzynarodowy Problem krajowy dywidendy Problem
Bardziej szczegółowoElementy systemu podatkowego
Elementy systemu podatkowego I. ogólne prawo podatkowe 1. zobowiązania podatkowe i postępowanie podatkowe ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa 1 2. kontrola skarbowa -ustawa z dnia 28 września
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowo3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów
Spis treści Wprowadzenie... 7 Rozdział 1. Cele, uwarunkowania i obszary działania współczesnej polityki fiskalnej... 11 1.1. Istota, zarys historyczny i uwarunkowania polityki fiskalnej... 12 1.2. Obszary
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowoReforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku
Renata Grochowska Reforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku Konferencja naukowa Strategie dla sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich dylematy rozwoju
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E 1. Potrzeba i cel sporządzenia Protokołu do Umowy W związku ze stopniowym otwieraniem przez państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego rynków
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoPodział środków budżetowych w Unii Europejskiej. Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki,
Podział środków budżetowych w Unii Europejskiej Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki, www.wojmos.com wojmos@wojmos.com Budżet UE Budżet UE tworzony jest z kilku źródeł. Należą do nich m.in..
Bardziej szczegółowopodatek VAT pierwszy raz wprowadzono we Francji w 1954 r. od 1993 r. VAT obowiązuje również w Polsce
VAT podatek VAT pierwszy raz wprowadzono we Francji w 1954 r. od 1993 r. VAT obowiązuje również w Polsce VAT - wielofazowe obciążenie przyrostu wartości w każdej fazie obrotu gospodarczego, obciążający
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoObowiązujący wiek emerytalny w 26 państwach członkowskich UE i Chorwacji oraz ew. zapowiedzi zmian w tym zakresie
Obowiązujący wiek emerytalny w 26 państwach członkowskich UE i Chorwacji oraz ew. zapowiedzi zmian w tym zakresie (Stan na 10 lutego 2011 r. ) Synteza informacji o wieku emerytalnym i planowanych reformach
Bardziej szczegółowoBudżet państwa. Polityka fiskalna
Budżet państwa. Polityka fiskalna Budżet państwa Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę
Analiza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę 8 maja 2014 Łukasz Zalicki 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoPodatki dochodowe w praktyce
Krzysztof Janczukowicz Podatki dochodowe w praktyce z suplementem elektronicznym ODDK Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. Gdańsk 2014 Wstęp...9 Wyjaśnienie skrótów i miejsc publikacji dokumentów
Bardziej szczegółowoKażde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Zaznacz państwa członkowskie starej Unii Europejskiej, które nie wprowadziły dotąd
Bardziej szczegółowoSystemy podatkowe a atrakcyjność inwestycyjna krajów członkowskich UE
Systemy podatkowe a atrakcyjność inwestycyjna krajów członkowskich UE Seminarium naukowe Polskiego Stowarzyszenia Ekonomicznej Analizy Prawa dr Agata Kocia Wydział Nauk Ekonomicznych UW 11.01.2010 1 Cel
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoPakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka?
https://www. Pakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka? Autor: Maria Czarniakowska Data: 14 grudnia 2015 Likwidacja kwot mlecznych to koniec administracyjnej regulacji rynku mleka i poddanie go przede
Bardziej szczegółowoWyjaśnienie skrótów i miejsc publikacji dokumentów źródłowych
Spis treści Wstęp Wyjaśnienie skrótów i miejsc publikacji dokumentów źródłowych Część pierwsza. Ogólna 1. Miejsce podatków dochodowych w systemie podatkowym 1.1. Rodzaje podatków ze względu na przedmiot
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
3 4 5 6 7 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 05 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 99 Podpisanie Układu Europejskiego
Bardziej szczegółowoRAPORT NA TEMAT OGRANICZEŃ NA RYNKU APTECZNYM W UNII EUROPEJSKIEJ
RAPORT NA TEMAT OGRANICZEŃ NA RYNKU APTECZNYM W UNII EUROPEJSKIEJ Warszawa, grudzień 2015 MODELE RYNKU APTECZNEGO W EUROPIE W Unii Europejskiej/EFTA nie ma jednolitego, ani nawet dominującego, modelu regulacji
Bardziej szczegółowoVAT ratuje wpływy podatkowe na świecie
VAT ratuje wpływy podatkowe na świecie Copyright Ewa Ginger https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/rynki-finansowe/vat-ratuje-wplywy-podatkowe-na-swi ecie/ VAT ratuje wpływy podatkowe na świecie Wśród
Bardziej szczegółowoWSPÓLNE DEKLARACJE UMAWIAJĄCYCH SIĘ STRON DO POROZUMIENIA
WSPÓLNE DEKLARACJE UMAWIAJĄCYCH SIĘ STRON DO POROZUMIENIA WSPÓLNA DEKLARACJA W SPRAWIE JEDNOCZESNEGO ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ I EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO Umawiające się Strony podkreślają
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowoDroga Polski do Unii Europejskiej
Prof. dr hab. Stanisław Biernat Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające STUDIA PODYPLOMOWE 7 listopada 2015 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 1991 Podpisanie
Bardziej szczegółowoWydatki na ochronę zdrowia w
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja
Bardziej szczegółowoWPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ
WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ dr Anna Stępniak-Kucharska Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. 2. 3. 4. Cel referatu Dane źródłowe Pojęcie wolności gospodarczej
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające
Bardziej szczegółowoPodatki dochodowe w praktyce
Krzysztof Janczukowicz Podatki dochodowe w praktyce z suplementem elektronicznym ODDK Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. Gdańsk 2015 Wstęp...11 Wyjaśnienie skrótów i miejsc publikacji dokumentów
Bardziej szczegółowoSilna gospodarka Stabilne finanse publiczne
Silna gospodarka Stabilne finanse publiczne Beata Szydło Prawo i Sprawiedliwość Wiceprezes www.pis.org.pl 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Wiemy jak budować silną, konkurencyjną gospodarkę Polski Dynamika
Bardziej szczegółowoNiestety, nie wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zastosowanie do podatku od spadków i darowizn, a właściwie większość - nie ma.
Niestety, nie wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zastosowanie do podatku od spadków i darowizn, a właściwie większość - nie ma. W ostatnich latach z powodu migracji ludności obywatele
Bardziej szczegółowo1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE
1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE Prawo podatkowe UE próba definicji Prawo podatkowe UE jest przede wszystkim zbiorem przepisów będących instrumentem realizacji celów Traktatu o funkcjonowaniu
Bardziej szczegółowoOpodatkowanie dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą
Opodatkowanie dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą Uzyskując dochody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, w większości przypadków należy pamiętać o rozliczeniu się z nich także w
Bardziej szczegółowoZabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy
Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy Maciej Żukowski Konferencja O ubezpieczeniu w polityce społecznej z okazji Jubileuszu Profesora Tadeusza Szumlicza SGH, Warszawa, 22.01.2015 r. Plan Zabezpieczenie
Bardziej szczegółowo156 Eksport w polskiej gospodarce
156 Eksport w polskiej gospodarce Eksport w polskiej gospodarce struktura oraz główne trendy Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił 54,3% wartości
Bardziej szczegółowoCASE-Doradcy Spółka z o.o. POZIOM WYDATKÓW NA LEKI. POLSKA NA TLE KRAJÓW OECD
CASE-Doradcy Spółka z o.o. POZIOM WYDATKÓW NA LEKI. POLSKA NA TLE KRAJÓW OECD Poniżej przedstawiamy opracowanie porównawcze, przygotowane na podstawie najnowszych międzynarodowych danych statystycznych.
Bardziej szczegółowoZ UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO?
Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jest kwestią wyboru pewnego modelu cywilizacyjnego. Skutki ekonomiczne
Bardziej szczegółowoTypy systemów gospodarczych
Typy systemów gospodarczych socjalizm gospodarka centralnie gospodarka sterowana wolna Typy systemów gospodarczych kapitalizm sterowany wolny Dwa główne spojrzenia na rolę państwa w gospodarce LIBERAŁOWIE,
Bardziej szczegółowoTeoria Optymalnego Obszaru Walutowego
Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoSpis treści. 2. Państwa traktujące działalność rolniczą na równi z działalnością gospodarczą...
Wprowadzenie... XI Wykaz skrótów... XV Bibliografia... XIX Rozdział I. Rolnicy w obliczu wyzwań systemu podatkowego w Polsce perspektywa społeczna... 2. Dynamika społeczno-gospodarcza polskiej wsi zarys
Bardziej szczegółowoDeficyt Mieszkaniowy w Polsce
Jednym z ważniejszych czynników wpływających na rynek nieruchomości, poza możliwościami finansowymi i podażą na rynku, są potrzeby mieszkaniowe ludności. Ich powszechnie stosowanym miernikiem jest tzw.
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Europejskie prawo podatkowe w systemie prawa Unii Europejskiej
Europejskie prawo podatkowe. Rafał Lipniewicz Głównym celem książki jest przedstawienie podstawowych mechanizmów oddziałujących obecnie na proces tworzenia prawa podatkowego w państwach poprzez prezentację
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoKOSZTY PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ LABOUR COST IN EUROPEAN UNION
19.10.2018 Informacja prasowa portalu KOSZTY PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ LABOUR COST IN EUROPEAN UNION Pytania i dodatkowe informacje: media@sedlak.pl Oczywistym jest, że niskie koszty w danym kraju
Bardziej szczegółowoRegulatorzy w trosce o kondycję kredytu hipotecznego podsumowanie ostatnich kuracji i nisze dla biznesu bankowo-ubezpieczeniowego.
Regulatorzy w trosce o kondycję kredytu hipotecznego podsumowanie ostatnich kuracji i nisze dla biznesu bankowo-ubezpieczeniowego. dr Agnieszka Tułodziecka Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego Historyczne
Bardziej szczegółowoMaciej Rapkiewicz, Instytut Sobieskiego,
sektor rządowy (Skarb Państwa, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej z.o.z., państwowe szkoły wyższe) sektor samorządowy (jednostki samorządu terytorialnego, samodzielne publiczne z.o.z., samorządowe
Bardziej szczegółowoOpodatkowanie osób fizycznych
Podatki Opodatkowanie osób fizycznych Najważniejsze podatki mające zastosowanie w stosunku do osób fizycznych w Polsce Podatek dochodowy od osób fizycznych stawki progresywne (stosowany np. do przychodów
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoWYZWANIA NA RYNKU ENERGII
BLOK TEMATYCZNY: Zrównoważone finansowanie infrastruktury WYZWANIA NA RYNKU ENERGII Nowe oferty dostawców i zmienione zachowania użytkowników dr Andrzej Cholewa dr Jana Pieriegud Sopot, 26 czerwca 2013
Bardziej szczegółowoOpodatkowanie dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą
Opodatkowanie dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą Uzyskując dochody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, w większości przypadków trzeba rozliczyć się z nich także w Polsce. Należy
Bardziej szczegółowoOBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH WARTOŚCI DO UCHWAŁY NR XV/108/2012
OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH WARTOŚCI DO UCHWAŁY NR XV/108/2012 Rady Gminy w Jasienicy Rosielnej z dnia 25 stycznia 2012 r. w sprawie wieloletniej prognozy finansowej Gminy Jasienica Rosielna na lata 2012-2025
Bardziej szczegółowoUczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R
Uczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R Oczekiwania i bariery Paweł Kaczmarek Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji UAM w Poznaniu Projekt MAPEER SME MŚP a Programy wsparcia B+R Analiza
Bardziej szczegółowoMariola Banach UNIWERSYTET RZESZOWSKI. STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15
UNIWERSYTET RZESZOWSKI Promotor: dr Magdalena Cyrek Mariola Banach STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15 przedstawienie istoty ubóstwa i wykluczenia
Bardziej szczegółowoWolniej na drodze do równości
zarządzanie różnorodność Wolniej na drodze do równości Kobiety w zarządach spółek giełdowych Fundacja Liderek Biznesu przygotowała raport Kobiety we władzach spółek giełdowych w Polsce. Czas na zmiany,
Bardziej szczegółowoCzy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013
Czy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013 Agenda Bankowość korporacyjna w Polsce na tle krajów
Bardziej szczegółowoDziałalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski
Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy
Bardziej szczegółowoRaport Instytutu Sobieskiego
Raport Instytutu Sobieskiego Nr 14/2005 2005 04 29 Nowoczesna Gospodarka - Wyzwania dla Polski Referat:Strategia podatkowa jako element międzynarodowej rywalizacji o inwestycje zagraniczne Ryszard Sowiński
Bardziej szczegółowoDeficyt finansowania ochrony zdrowia
Deficyt finansowania ochrony zdrowia Łukasz Zalicki Warszawa, 19 marca 2013 Wydatki na ochronę zdrowia porównanie międzynarodowe Polska ma obecnie jeden z niższych poziomów wydatków na ochronę zdrowia
Bardziej szczegółowoKANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ STUDIÓW BUDŻETOWYCH
KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ STUDIÓW BUDŻETOWYCH Stawki w podatkach dochodowych od osób prawnych i fizycznych w niektórych państwach Unii Europejskiej, ulgi inwestycyjne w podatku
Bardziej szczegółowoŹródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych
Na koniec I kwartału 2018 r. na polskim rynku znajdowały się 39 590 844 karty płatnicze, z czego 35 528 356 (89,7%) to karty klientów indywidualnych, a 4 062 488 (10,3%) to karty klientów biznesowych.
Bardziej szczegółowoLeasing finansowanie inwestycji innowacyjnych
Rozwój innowacyjny firm w Polsce. Szanse i bariery. Leasing finansowanie inwestycji innowacyjnych Andrzej Sugajski dyrektor generalny Związek Polskiego Leasingu Bariery ekonomiczne w działalności innowacyjnej
Bardziej szczegółowoSzykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA]
Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA] data aktualizacji: 2018.05.25 GfK prognozuje, iż w 2018 r. w 28 krajach członkowskich Unii Europejskiej nominalny
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie
Bardziej szczegółowo"Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkoła Główna Handlowa
"Małe i średnie przedsiębiorstwa Szkoła Główna Handlowa Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (sektor MŚP) sektor publiczny i sektor prywatny zrzeszający średnie, małe przedsiębiorstwa oraz mikroprzedsiębiorstwa.
Bardziej szczegółowoPROJEKT SPRAWOZDANIA
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Gospodarcza i Monetarna 18.7.2012 2012/2150(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie europejskiego okresu oceny na potrzeby koordynacji polityki gospodarczej: realizacja
Bardziej szczegółowoFinansowanie mediów publicznych
www.pwc.com Finansowanie mediów publicznych Mateusz Walewski, Konferencja PIKE, Poznań, 10 października 2017 Finansowanie mediów publicznych w Europie w dużej części oparte jest o świadczenia o charakterze
Bardziej szczegółowoForum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017
Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoPolski Związek Firm Deweloperskich. Polski Związek Firm Deweloperskich. Dostępność mieszkań
Dostępność mieszkań Co to znaczy dostępne mieszkanie? Jeżeli gospodarstwo domowe wydaje więcej niż 5 % swojego dochodu na mieszkanie, wtedy mieszkanie uważane jest za niedostępne ) Taki koszt należy rozumieć
Bardziej szczegółowoWYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ
dr Barbara Ptaszyńska Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu WYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ Wprowadzenie Podstawowym celem wspólnoty europejskiej jest wyrównanie poziomu rozwoju poszczególnych
Bardziej szczegółowoTetiana Poplavska KrDUMg1013
Tetiana Poplavska KrDUMg1013 THE GINI COEFFICIENT Współczynnik Giniego nazywany jest wskaźnikiem nierówności społecznej Wartość zerowa współczynnika wskazuje na pełną równomierność rozkładu Został wymyślony
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych. Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach
Materiał na konferencję prasową w dniu 25 września 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji
Bardziej szczegółowoCezary Kosikowski, Finanse i prawo finansowe Unii Europejskiej
Cezary Kosikowski, Finanse i prawo finansowe Unii Spis treści: Wykaz skrótów Wprowadzenie Część I USTRÓJ WALUTOWY I FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ Rozdział I Ustrój walutowy Unii 1. Pojęcie i zakres oraz podstawy
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2012 R.
Urząd Statystyczny w Katowicach Ośrodek Rachunków Regionalnych ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 katowice.stat.gov.pl OPRACOWANIA
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Wstęp... XXIII. Część I. Wprowadzenie do prawa podatkowego
Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Wstęp... XXIII Część I. Wprowadzenie do prawa podatkowego Rozdział I. Pojęcie podatku... 3 1. Zagadnienia ekonomiczne opodatkowania... 3 I. Uwagi ogólne... 3
Bardziej szczegółowoPODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH (PIT)
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH (PIT) Podatek dochodowy od osób fizycznych (ang. PIT - Personal Income Tax - podatek od dochodów osobistych). Jest to podatek bezpośredni, który płacą osoby fizyczne
Bardziej szczegółowoKatastrofa się zbliża? Czy możemy jej zapobiec? Polski system opieki zdrowotnej najgorszy w Europie.
Katastrofa się zbliża? Czy możemy jej zapobiec? Polski system opieki zdrowotnej najgorszy w Europie. 1 Jacy chcemy być? PIEKNI, MŁODZI, ZDROWI i BOGACI 2 Wyniki Euro Health Consumer Index 2015 2015 3 4
Bardziej szczegółowoSpójność w UE15 po kryzysie fiskalnym
Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl
Bardziej szczegółowoBIULETYN 6/2017. Punkt Informacji Europejskiej EUROPE DIRECT - POZNAŃ. Wzmocnienie unii walutowej i gospodarczej. Strefa euro
Wzmocnienie unii walutowej i gospodarczej Współpraca gospodarcza i walutowa w państwach UE, której efektem jest posługiwanie się wspólną walutą euro ( ) jest jedną z największych osiągnięć integracji europejskiej.
Bardziej szczegółowodr Jan Hagemejer Karol Pogorzelski
Kryzys finansów publicznych i druga fala Wielkiej Recesji Badanie wykonane przez Instytut Badań Strukturalnych w ramach prac nad projektem: Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze
Bardziej szczegółowoWniosek OPINIA RADY. w sprawie programu partnerstwa gospodarczego przedłożonego przez Maltę
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 15.11.2013 r. COM(2013) 909 final 2013/0399 (NLE) Wniosek OPINIA RADY w sprawie programu partnerstwa gospodarczego przedłożonego przez Maltę PL PL 2013/0399 (NLE) Wniosek
Bardziej szczegółowo