Nadciśnienie tętnicze. Nowoczesny poradnik dla Pacjenta w 116 punktach.

Transkrypt

1 Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Nadciśnienie tętnicze. Nowoczesny poradnik dla Pacjenta w 116 punktach. Nowoczesny poradnik dotyczący nadciśnienia tętniczego. Zawiera wszystkie najbardziej potrzebne pacjentowi informacje dotyczące tej bardzo częstej dolegliwości. Gibraltar RR Przedstawiam rzetelny, nowoczesny poradnik dotyczący nadciśnienia tętniczego. W poradniku tym starałem się zawrzeć wszystkie najbardziej potrzebne Pacjentowi informacje dotyczące tej bardzo częstej dolegliwości. Główny problem z nadciśnieniem polega na tym, iż jest to rasowy silent killer (cichy, ukryty zabójca). Nadciśnienie tętnicze bardzo długo nie daje o sobie znać. Wiele osób nosi w sobie tykającą bombę zegarową nie mając o tym pojęcia. W ogromnej większości przypadków tę bombę można w prosty sposób rozbroić - wystarczy odrobina chęci i odpowiedniej wiedzy. Owa wiedza czeka na Ciebie właśnie w tym poście. Post został napisany w oparciu (w głównej mierze) o świetny poradnik Nadciśnienie tętnicze autorstwa Pana Profesora Andrzeja Januszewicza Kierownika Kliniki Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii. Pozostała bibliografia na końcu posta. Zapraszam serdecznie do lektury! Wiesz więcej, chorujesz mniej! Na początek 1. Nadciśnienie tętnicze jest ważną przyczyną chorobowości i śmiertelności na świecie. W porównaniu z innymi czynnikami ryzyka udaru mózgu, zawału mięśnia sercowego i niewydolności serca, nadciśnienie tętnicze należy do najprostszych do rozpoznania, najłatwiejszych do leczenia, a ponadto jego leczenie jest najbardziej efektywną kosztowo strategią prewencji. 2. Chory na nadciśnienie powinien jak najwięcej wiedzieć o swojej chorobie, rozumieć jej przyczyny, następstwa i konieczność systematycznego leczenia. Nie zawsze jest to łatwe zadanie, współczesne leczenie tej choroby daleko wykracza bowiem poza przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi - obejmuje szereg innych działań, polegających na zmianie nawyków, uwzględnianiu zwiększonego stężenia cholesterolu we krwi i leczeniu chorób współistniejących. 3. Ze względu na dużą częstość występowania nadciśnienie tętnicze zajmuje pierwsze miejsce wśród chorób przewlekłych jako przyczyna wizyt Pacjentów u lekarza.

2 4. Jedną z przyczyn znacznego zmniejszenia umieralności z powodu udaru mózgu (o około 62%) oraz umieralności z powodu choroby wieńcowej (o około 45%), które nastąpiło w USA od 1972r., jest powszechne leczenie nadciśnienia tętniczego przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Co to jest ciśnienie tętnicze? 5. Ciśnienie tętnicze to nacisk wywierany przez przepływający strumień krwi na ściany naczyń krwionośnych. Od czego zależy ciśnienie krwi? 6. Ciśnienie krwi kształtują dwa podstawowe czynniki: ilość krwi pompowanej przez serce do aorty i tętnic oraz zmiany szybkości przepływu krwi przez drobne tętniczki, zależne od stopnia napięcia ich ścian. Jak zbudowane jest serce? 7. Serce jest pompą tłoczącą krew do aorty. Składa się z czterech przestrzeni o różnej objętości i grubości: 2 przedsionków i 2 komór. Ponieważ lewa komora wykonuje największą pracę, pompując krew do aorty, jej ściana jest najgrubsza. 8. Praca serca polega na następujących po sobie okresach skurczu i rozkurczu, przy czym pierwsze kurczą się przedsionki, a następnie komory. Umożliwia to przemieszczenie krwi z przedsionków do komór, a następnie z lewej komory do aorty i z prawej komory do tętnicy płucnej. 9.Serce oplecione jest siecią naczyń odżywiających mięsień sercowy, zwanych tętnicami wieńcowymi. Odchodzą one od aorty i znajdują się na powierzchni serca, a następnie przechodzą w drobne tętniczki wnikające w mięsień sercowy. Co to jest ciśnienie skurczowe i rozkurczowe? 10. Jak już wspomniano, praca serca w bardzo znacznym stopniu wpływa na wysokość ciśnienia krwi. Uwarunkowana jest przez: - okres pracy serca - skurcz lub jego rozkurcz, - ilość krwi pompowanej do aorty, - siłę skurczu serca, a ściślej mówiąc - zdolność do skurczu lewej komory serca. 11. Ciśnienie krwi jest najwyższe podczas skurczu lewej komory, kiedy krew wtłaczana jest do aorty i dużych tętnic,

3 dlatego określane jest mianem ciśnienia skurczowego. 12. Ciśnienie krwi osiąga najmniejszą wartość podczas rozkurczu komory (serce znajduje się wówczas w stanie spoczynku przed ponownym skurczem) i zależy od stopnia napięcia ścian tętnic. Wartość ciśnienia odzwierciedla zatem ciśnienie panujące w obrębie naczyń tętniczych i ze względu na okres pracy serca nosi nazwę ciśnienia rozkurczowego. Jak podaje się wartość ciśnienia tętniczego? 13. Ciśnienie krwi mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mm Hg), a wartość uzyskaną podczas pomiaru określają dwie liczby, oznaczające ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. 14. Dla przykładu: wartość ciśnienia wynosi 160/104 mm Hg. Pierwsza liczba jest zawsze większa i określa ciśnienie skurczowe (potocznie nazywane górnym ) - oznacza to, że w czasie skurczu serca ciśnienie krwi wynosi 160 mm Hg. Druga liczba (zawsze mniejsza), przedstawia ciśnienie rozkurczowe (zwane potocznie dolnym ), wartość 104 mm Hg wyraża zatem ciśnienie krwi podczas rozkurczu serca. Jakie są zasady techniki pomiaru ciśnienia tętniczego? 15. Właściwa technika pomiarów ciśnienia tętniczego jest sprawą bardzo ważną. By prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze, trzeba ową umiejętność ćwiczyć. Poniżej ogólne reguły. 16. W celu ustalenia, czy u danej osoby istnieją wskazania do obniżania ciśnienia tętniczego, należy dokonać wielu pomiarów ciśnienia przy różnych okazjach, zwłaszcza, gdy tętno jest nieregularne. 17. Pomiaru ciśnienia krwi należy dokonywać w pozycji siedzącej, po kilkuminutowym odpoczynku. 18. Przed pomiarem ciśnienia tętniczego Pacjent powinien powstrzymywać się przez 30 minut od picia napojów zawierających kofeinę lub alkohol, a także od palenia tytoniu. 19. Nie należy dokonywać pomiarów ciśnienia tętniczego u osoby, która odczuwa parcie na stolec lub mocz. 20. Mankiet zakłada się na gołe ramię, około 2-3 cm od zgięcia łokciowego. Mankiet powinien dokładnie przylegać do ramienia. Szerokość gumowej poduszki mankietu powinna obejmować co najmniej 2/3 obwodu ramienia. U małych dzieci szerokość mankietu powinna wynosić około 8 cm, u dorosłych z ramieniem przeciętnej wielkości 13cm, a u otyłych dorosłych 20 cm( za mały mankiet może powodować zawyżanie wartości pomiarów) 21. Należy sprawdzić, czy słupek rtęci na podziałce znajduje się na poziomie serca. Szklana rurka musi znajdować się w pozycji pionowej. 22. Ramię badanego - a więc tętnica - powinno znajdować się na poziomie serca. 23. Za pomocą gumowej gruszki - której zawór jest zamknięty - pompuje się powietrze do mankietu. W trakcie pompowania mankiet wywiera coraz większy nacisk na ramię, co w pewnym momencie prowadzi do zatrzymania przepływu krwi przez naczynie, w związku z czym ciśnienie wewnątrz mankietu przewyższa ciśnienie w tętnicy i przestaje się wyczuwać tętno. Mankiet należy wypełniać dalej, aby słupek rtęci lub wskazówka manometru sprężynowego podniosła się o dalsze 20 mm Hg. 24. Nad tętnicą przykłada się słuchawkę i otwierając zawór gruszki, wolno wypuszcza się powietrze z mankietu - szybkość opadania słupka rtęci powinna wynosić 2-3 cm/s. 25. W pewnym momencie słyszalny będzie pierwszy - cichy - ton, odpowiadający pierwszemu strumieniowi krwi przepływającemu przez tętnicę podczas skurczu serca. Moment pojawienia się pierwszego tonu odpowiada na skali aparatu skurczowemu ciśnieniu tętniczemu. 26. W trakcie dalszego upuszczania powietrza tony powoli cichną, aż do całkowitego ich zaniknięcia. 27. Poziom rtęci, przy którym zanika ostatni słyszalny ton, odpowiada rozkurczowemu ciśnieniu tętniczemu. 28. Najpierw należy zmierzyć ciśnienie tętnicze na obu kończynach górnych, a później na ramieniu, na którym ciśnienie było wyższe, jeżeli różnica przekracza 10/5 mmhg Domowe pomiary ciśnienia tętniczego 29. Ciśnienie tętnicze mierzone w domu jest zazwyczaj niższe od wartości zmierzonych w tradycyjnym środowisku medycznym średnio o około 12/7 mmhg nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem. 30. Wartości ciśnienia w pomiarach domowych pozwalają lepiej przewidywać rokowanie niż jeden lub dwa przypadkowe pomiary w warunkach klinicznych 31. U osób, które rutynowo mierzą ciśnienie tętnicze w domu rokowanie jest lepsze niż, u osób które tego nie robią (osoby te są na ogół bardziej zainteresowane własnym ciśnieniem tętniczym niż osoby, które odmawiają zakupu i stosowania urządzenia do domowych pomiarów ciśnienia, ponadto otrzymują one zwykle większe wsparcie społeczne, kiedy to przyjaciel lub małżonek zaczyna uczestniczyć w pomiarach ciśnienia, nadzorze nad przyjmowaniem tabletek oraz dopilnowywaniu terminów wizyt lekarskich)

4 32. W długoterminowym badaniu wykazano, że u osób z o wiele niższymi wartościami ciśnienia w pomiarach domowych (w stosunku do pomiarów w gabinecie lekarskim) występuje mniej incydentów sercowo-naczyniowych niż u osób, u których ciśnienie jest podwyższone zarówno w gabinecie lekarskim jak i w domu 33. Pomiary ciśnienia tętniczego nie powinny stać się Twoją obsesją - jeden, dwa dziennie w zupełności wystarczą! Co to jest nadciśnienie tętnicze i kiedy się je rozpoznaje? 34. Nadciśnienie tętnicze jest chorobą, która charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem krwi równym lub przekraczającym 140/90 mm Hg. Rozpoznaje się je na podstawie kilkakrotnych pomiarów ciśnienia krwi wykonanych zazwyczaj w kilkudniowych odstępach podczas kolejnych wizyt u lekarza. Wykrycie nadciśnienia tętniczego nie może opierać się zatem na pojedynczym pomiarze ciśnienia krwi. Wyjątek stanowią chorzy, u których stwierdza się bardzo wysokie wartości ciśnienia krwi i dolegliwości świadczące o uszkodzeniu narządów przez nadciśnienie tętnicze. Jaka jest klasyfikacja nadciśnienia tętniczego? 35. W klasyfikacji nadciśnienia tętniczego wyróżniamy następujące kategorie (jako pierwsze podano wartości ciśnienia skurczowego, jako drugie rozkurczowego w mmhg) Ciśnienie optymalne: <120 i < 80 Ciśnienie prawidłowe: <130 i <85 Ciśnienie wysokie prawidłowe: lub Nadciśnienie stopnia 1: lub Nadciśnienie stopnia 2: lub Nadciśnienie stopnia 3: >180 lub > Kiedy ciśnienie skurczowe i rozkurczowe u danego Pacjenta odpowiada różnym stopniom, nadciśnienie klasyfikuje się zgodnie z wyższym z nich. Na przykład, zarówno ciśnienie 182/94 mmhg, jak i ciśnienie 142/112 mmhg należy klasyfikować jako stopień 3, w pierwszym przypadku ze względu na wzrost ciśnienia skurczowego, a w drugim ze względu na wzrost ciśnienia rozkurczowego. 37. Ciśnienie skurczowe na ogół zwiększa się wraz z wiekiem, natomiast ciśnienie rozkurczowe najczęściej zaczyna się obniżać w szóstej dekadzie życia. 38. Stare powiedzenie, iż dopuszczalne jest, aby ciśnienie skurczowe wynosiło mniej niż wiek w latach, jest niewątpliwie błędne, ponieważ przekonujące dane dowodzą obecnie, że osoby w starszym wieku, nawet powyżej 80 lat, odnoszą znaczne korzyści z obniżania ciśnienia tętniczego. Co rozumiemy poprzez pojęcie prehypertension? 39. Stan przednadciśnieniowy - definiujemy go jako ciśnienie tętnicze /80-89 mmhg. Co rozumiemy poprzez pojęcie ciśnienie tętna? 40. Ciśnienie tętna jest to różnica pomiędzy ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym. Duże ciśnienie tętna jest często markerem mało podatnych tętnic, które są często zmienione miażdżycowo. Nadciśnienie białego fartucha 41. W przybliżeniu u 20% Pacjentów z nadciśnieniem tętniczym ciśnienie jest znacznie niższe poza gabinetem lekarskim (tak zwane nadciśnienie białego fartucha). 42. Sam biały fartuch raczej nie jest jedynym czynnikiem powodujący wzrost ciśnienia. Dokładne badania przeprowadzone we Włoszech wykazały, że ciśnienie tętnicze wzrasta w odpowiedzi na pojawienie się lekarza, który uprzednio nie był znany badanej osobie. Na jakie grupy dzieli się chorych na nadciśnienie tętnicze? 43. W zależności od przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia tętniczego chorych na nadciśnienie tętnicze dzieli się na dwie podstawowe grupy. Wyróżnia się:

5 44. Nadciśnienie pierwotne, zwane inaczej samoistnym, występujące u zdecydowanej większości (ponad 90%) chorych; przyczyna tej postaci nadciśnienia jest złożona i jeszcze nie w pełni poznana - podkreśla się udział genów, środowiska, diety, stresu i stylu życia, 45. Nadciśnienie wtórne, określane inaczej mianem objawowego; w tej grupie chorych podwyższone ciśnienie tętnicze jest tylko objawem innej choroby, która dotyczy najczęściej nerek, dużych tętnic czy zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi; u dużej części chorych właściwie przeprowadzone badania umożliwiają wykrycie i usunięcie przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia krwi, a tym samym wyleczenie i uzyskanie trwałej normalizacji ciśnienia tętniczego. Czy nadciśnienie tętnicze wpływa na długość życia człowieka? 46. Duże badania, prowadzone m.in. w Stanach Zjednoczonych, wykazały, że nieleczone nadciśnienie tętnicze znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych chorób układu krążenia oraz przedwczesnego zgonu. Wiadomo również, że wczesne rozpoznanie i leczenie nadciśnienia tętniczego zapobiega lub w znacznym stopniu opóźnia rozwój powikłań choroby, co prowadzi do zmniejszenia częstości występowania udaru mózgowego, zawału serca i liczby zgonów. 47. Trzeba zatem pamiętać, że systematyczne leczenie zasadniczo wpływa na stan zdrowia i długość życia chorego na nadciśnienie tętnicze! Jak najprościej wykryć nadciśnienie tętnicze? 48. Najprostszym sposobem wykrycia nadciśnienia tętniczego jest pomiar ciśnienia tętniczego, który należy przeprowadzać nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem przynajmniej raz w roku. 49. Jak już wspomniano, jednorazowy pomiar i stwierdzenie nawet umiarkowanie podwyższonego ciśnienia krwi nie może upoważniać do rozpoznania nadciśnienia tętniczego; nie można go jednak zbagatelizować - w najbliższym czasie lekarz powinien kilkakrotnie powtórzyć pomiary. Jak długo choruje się na nadciśnienie tętnicze? 50. W przeciwieństwie do niektórych wtórnych postaci nadciśnienia, u chorych na nadciśnienie pierwotne nie można usunąć określonej przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia krwi. Na nadciśnienie pierwotne choruje się więc zwykle całe życie i większość pacjentów musi stale przyjmować leki obniżające ciśnienie krwi. Czy chory na nadciśnienie powinien sam mierzyć sobie ciśnienie krwi? 51. Osoba, u której stwierdzono nadciśnienie tętnicze, powinna zaopatrzyć się w aparat do pomiaru ciśnienia i nauczyć się (pod kierunkiem swego lekarza lub wyszkolonej pielęgniarki) samodzielnie mierzyć ciśnienie krwi. Najlepiej kupić sfigmomanometr rtęciowy (wysokość ciśnienia odczytuje się na słupku z rtęcią) lub sfigmomanometr sprężynowy (odczyt na tarczy zegarowej). 52. Ostatnio bardzo duże znaczenie przywiązuje się do pomiarów ciśnienia dokonywanych przez chorego lub jego rodzinę - nie towarzyszy im na ogół stres związany z wizytą u lekarza i można uzyskać znaczną liczbę pomiarów. 53. Bardzo ważne jest, by wartości ciśnienia skurczowego ( górnego ) i rozkurczowego ( dolnego ) systematycznie wpisywać do dzienniczka pokazywanego podczas każdej wizyty lekarzowi. 54. Na rynku dostępne są obecnie różne elektroniczne przyrządy do pomiaru ciśnienia tętniczego. Są one co prawda prostsze w obsłudze, ich dokładność może być jednak mniejsza od tradycyjnie używanych aparatów, konieczne jest więc ich okresowe sprawdzanie i kalibracja podczas wizyt u lekarza. Co to jest 24-godzinne monitorowanie ciśnienia krwi? 55. Od wielu lat dostępne są aparaty umożliwiające automatyczną rejestrację ciśnienia tętniczego w ciągu całej doby. Metoda ta określana jest jako tzw. 24-godzinne automatyczne monitorowanie ciśnienia krwi. Ciśnienie krwi rejestruje niewielki elektroniczny przyrząd, połączony gumowym przewodem z mankietem założonym na ramię badanego. 56. Główną zaletą tej metody jest możliwość pomiaru ciśnienia tętniczego podczas pracy i normalnych czynności życiowych bez konieczności ich przerywania, jak również ocena skuteczności i działania leków obniżających ciśnienie krwi. 57. Całodobowy pomiar ciśnienia przydatny jest zwłaszcza w rozpoznawaniu tzw. nadciśnienia białego fartucha, a

6 więc sytuacji, gdy sam stres związany z wizytą u lekarza znacznie podwyższa ciśnienie krwi. Mimo dużej przydatności metody tej ze względu na koszt badania nie zaleca się u wszystkich chorych na nadciśnienie tętnicze (zwłaszcza wykonujących regularne pomiary ciśnienia w warunkach domowych oraz pacjentów, u których leki zapewniają dobrą kontrolę ciśnienia krwi). Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego? 58. Nadciśnienie tętnicze na ogół przez długi czas nie daje uchwytnych dolegliwości, rozwija się skrycie i na przestrzeni lat prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu, mózgu, naczyniach krwionośnych i nerkach. Uszkadzając niektóre narządy, podwyższone ciśnienie krwi zaburza ich funkcję, czyli prowadzi do rozwoju tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. 59. Niewykryte lub nieleczone nadciśnienie tętnicze stanowi poważne zagrożenie dla chorego - prowadzi do przyspieszonego rozwoju miażdżycy tętnic i groźnych powikłań, a zwłaszcza choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu. 60. Do poważnych następstw nadciśnienia tętniczego należą zmiany w sercu, polegające na pogrubieniu jego ścian i zwiększeniu masy (określane w języku medycznym jako przerost serca), prowadzące do zmniejszenia sprawności działania serca jako pompy i stopniowego rozwoju niewydolności krążenia. 61. Trwające wiele lat nadciśnienie tętnicze może prowadzić do uszkodzenia nerek i pogorszenia ich działania. Czy tylko nadciśnienie przyspiesza rozwój miażdżycy? 62. Nie. Do uszkodzenia naczyń krwionośnych i przyspieszenia rozwoju miażdżycy przyczynia się również zwiększone stężenie cholesterolu we krwi. U chorego na nadciśnienie należy więc określić stężenie krążących we krwi lipidów, zwłaszcza cholesterolu całkowitego, tzw. dobrego cholesterolu (czyli jego frakcji HDL, działającej ochronnie na układ sercowo-naczyniowy) oraz tzw. złego cholesterolu (czyli frakcji LDL - jego duże stężenie stwarza zagrożenie dla serca i naczyń krwionośnych). 63. Stężenie cholesterolu całkowitego we krwi pobranej na czczo nie powinno przekraczać 200 mg%, frakcji HDL powinno być większe od 35 mg%, frakcji LDL zaś mniejsze niż 135 mg%. 64. Istnieje kilka możliwości obniżenia umiarkowanie zwiększonego stężenia cholesterolu bez konieczności przyjmowania leków. Zmniejszenie stężenia cholesterolu można uzyskać przez: - zmianę składu diety, - zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą i otyłością, - zwiększenie aktywności fizycznej. Znacznie zwiększone stężenie cholesterolu wymaga - oprócz stosowania diety - przyjmowania odpowiednich leków. Co to są czynniki ryzyka rozwoju chorób układu krążenia? 65. Do najważniejszych przyczyn chorób układu krążenia zalicza się nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zwiększone stężenie cholesterolu i nałóg palenia tytoniu. Działając pojedynczo lub nakładając się na siebie, odchylenia te (tzw. czynniki ryzyka) przyczyniają się do przedwczesnego rozwoju miażdżycy tętnic z jej następstwami, takimi jak zaburzenia ukrwienia mózgu, nerek czy kończyn dolnych. Jakie dolegliwości związane są z nadciśnieniem tętniczym? 66. Jak już wspomniano, u dużej liczby chorych na nadciśnienie pierwotne nie stwierdza się uchwytnych dolegliwości - Pacjent odczuwa niekiedy mało charakterystyczne objawy, takie jak bóle głowy czy łatwość męczenia się. 67. Nadciśnienie pierwotne rozwija się powoli i stopniowo - zazwyczaj na przestrzeni lat - uszkadza serce, mózg, nerki i tętnice. W tym okresie mogą pojawić się poważne objawy, takie jak bóle w klatce piersiowej świadczące o rozwoju choroby wieńcowej, wynikającej z rozwoju miażdżycy w tętnicach doprowadzających krew do mięśnia sercowego. Zaawansowany proces miażdżycowy w naczyniach wieńcowych może doprowadzić do znacznego zwężenia ich światła lub nawet ich zamknięcia, co jest przyczyną martwicy części mięśnia sercowego, określanej jako zawał serca. Czy chory ze świeżo wykrytym nadciśnieniem musi przebywać w szpitalu?

7 68. U chorych na łagodne i umiarkowane nadciśnienie tętnicze badania wykonuje się w warunkach ambulatoryjnych, bez konieczności hospitalizacji. Wskazaniem do przyjęcia na oddział szpitalny jest natomiast podejrzenie wtórnej przyczyny nadciśnienia lub ciężkie nadciśnienie, zwłaszcza oporne na podawane leki obniżające ciśnienie krwi. Innym wskazaniem jest nadciśnienie w okresie, gdy pojawiają się poważne powikłania choroby. Jaki jest zakres podstawowych badań u chorego na nadciśnienie tętnicze? 69. U każdego chorego na nadciśnienie tętnicze należy wykonać kilka podstawowych badań: - morfologia krwi, stężenie we krwi potasu, sodu, kreatyniny, glukozy oraz lipidów krwi (czyli cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL oraz triglicerydów), - badanie moczu: ogólna ocena oraz wykonanie posiewu, - badanie elektrokardiograficzne (czyli EKG), - badanie radiologiczne klatki piersiowej (czyli rentgen klatki piersiowej) - badanie dna oka: polega na obejrzeniu za pomocą przyrządu optycznego, zwanego oftalmoskopem, tętniczek położonych w obrębie siatkówki, części oka położonej w głębi gałki oczej i odbierającej bodźce wzrokowe; badanie dna oka pozwala na ocenę, w jakim stopniu nadciśnienie doprowadziło do uszkodzenia drobnych tętniczek, co odzwierciedla zmiany w innych narządach. Czasami konieczne jest poszerzenie zakresu przeprowadzonych badań, np. o badanie echokardiograficzne serca (zwane potocznie echem serca) czy badanie przepływów krwi przez tętnice (m.in. szyjne lub nerkowe) oraz bardziej skomplikowane badania biochemiczne, oceniające stężenia różnych substancji, wytwarzanych przez gruczoły wydzielania wewnętrznego, regulujących wysokość ciśnienia tętniczego. Jaki jest cel leczenia nadciśnienia tętniczego? 70. Jednym z podstawowych celów jest obniżenie ciśnienia krwi do wartości uznanych za prawidłowe. Powodzenie osiąga się, gdy w toku leczenia ciśnienie obniży się poniżej 140/90 mm Hg. 71. U chorych na łagodne i umiarkowane nadciśnienie tętnicze (zwłaszcza w młodszym wieku) pożądane wartości ciśnienia tętniczego to mniej niż 130/85 mm Hg. U chorych na nadciśnienie tętnicze i współistniejącą cukrzycę zwłaszcza ciśnienie rozkurczowe powinno być obniżone do wartości nawet mniejszych niż 80 mm Hg. Jak leczy się nadciśnienie tętnicze? 72. Leczenie nadciśnienia tętniczego u zdecydowanej większości chorych polega na podawaniu leków obniżających ciśnienie krwi - jest to tzw. leczenie farmakologiczne. Należy również wprowadzić wiele zmian w trybie życia chorego, co określane jest jako leczenie niefarmakologiczne lub modyfikacja stylu życia. 73. Wprowadzenie metod niefarmakologicznych obejmuje przede wszystkim: - zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością, - ograniczenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 6 g dziennie, - zmianę diety, polegającą na ograniczeniu tłuszczu oraz na wprowadzeniu warzyw, owoców i ryb, - zaniechanie palenia tytoniu, - ograniczenie spożycia alkoholu, - zwiększenie aktywności fizycznej (zwłaszcza spacer, pływanie, jazda na rowerze) Czy można leczyć nadciśnienie, nie stosując leków? 74. Chory na łagodne nadciśnienie, u którego nie stwierdza się uszkodzenia narządów (zwłaszcza serca, mózgu i nerek), może podjąć trwającą zazwyczaj kilka miesięcy próbę leczenia niefarmakologicznego. Może więc w tym czasie nie przyjmować leków obniżających ciśnienie krwi, podstawowym warunkiem jest jednak dobra współpraca z lekarzem (regularne wizyty i systematyczne kontrole ciśnienia krwi, a przede wszystkim przestrzeganie wszystkich zaleceń modyfikacji stylu życia).

8 Jak powinien odżywiać się chory na nadciśnienie tętnicze? 75. Przestrzeganie odpowiedniej diety znacząco przyczynia się do powodzenia leczenia nadciśnienia tętniczego. 76. Zakończone niedawno badania amerykańskie wykazały, że zmiana diety polegająca na wprowadzeniu warzyw, owoców, ryb i ograniczeniu spożycia tłuszczów zwierzęcych prowadzi u chorego na łagodne nadciśnienie tętnicze do obniżenia ciśnienia tętniczego. 77. Z drugiej zaś strony wiadomo, że dieta bogata w tłuszcze i węglowodany sprzyja nadwadze, która pogarsza przebieg choroby. Niewłaściwa dieta prowadzi również do uszkadzającego tętnice i przyspieszającego rozwój miażdżycy zwiększenia stężenia cholesterolu. Duża zawartość soli w pożywieniu powoduje natomiast częstsze występowanie nadciśnienia, a u osób chorych podwyższa ciśnienie krwi Dieta DASH - Dietary Approaches to Stop Hypertension czyli Dieta w leczeniu i zapobieganiu nadciśnienia Dieta Polymeal O jakich prostych zaleceniach musi pamiętać chory, aby przestrzegać odpowiedniej diety? 80. Poniżej przedstawiono podstawowe zasady zdrowej diety, których powinien przestrzegać chory. 81. Zaprzestanie dosalania pokarmów - zastąpienie soli innymi przyprawami, np. pieprzem czy przyprawami korzennymi. 82. Jedzenie dużych ilości owoców i warzyw, zwłaszcza świeżych i bogatych w potas (bananów, pomidorów, ziemniaków, fasoli, grochu i szpinaku). 83. Spożywanie zup przygotowanych z warzyw. 84. Najbardziej wskazane jest spożywanie mięsa z drobiu, gotowanych (a nie smażonych!) ryb, gruboziarnistych kasz i ryżu. 85. Desery składające się z sałatek owocowych, budyni przygotowanych na chudym mleku. 86. Przygotowywanie śniadań i kolacji, w skład których wchodzi pieczywo pełnoziarniste lub chrupkie, płatki kukurydziane, chude sery i jogurty, białko jajek. 87. Zdrowe są orzechy włoskie i migdały. 88. Zalecane jest picie mleka niskotłuszczowego, soków z warzyw, herbaty bez dodatku cukru; nie trzeba całkowicie eliminować kawy - wystarczy pić ją rzadziej, niezbyt mocną, najlepiej z chudym mlekiem bez śmietanki. 89. Unikanie bogatego w sól kuchenną jedzenia typu fast food, a także chrupek, chipsów, krakersów, słonych paluszków. 90. Najbardziej skuteczne modyfikacje stylu życia obejmują ograniczenie wartości energetycznej pożywienia i spożycia sodu oraz redukcję masy ciała! 91. U niektórych Pacjentów ograniczenie lub zaprzestanie spożycia alkoholu może wywierać bardzo korzystny wpływ na ciśnienie tętnicze. Aktywność fizyczna 92. Wykazano że aktywność fizyczna może obniżyć wartość skurczowego ciśnienia tętniczego o 4-9 mm Hg. Zwiększenie aktywności fizycznej pomaga również zredukować nadwagę, poprawić ogólną wydolność ustroju i zmniejszyć umieralność 93. Zaleca się umiarkowane, regularne ćwiczenia aerobowe, takie jak szybki marsz, pływanie, jazda rowerem przez co najmniej minut w większości dni w tygodniu. 94. Intensywne ćwiczenia izometryczne (jak podnoszenie ciężarów) mogą powodować duży wzrost ciśnienia i są

9 przeciwwskazane. 95. Taki sposób postępowania jest bezpieczny u większości chorych z nadciśnieniem tętniczym. Osoby z ciężkim nadciśnieniem lub chorobami towarzyszącymi powinny zwiększać wysiłek fizyczny pod kontrolą lekarską. 96. U osób aktywnych fizycznie mniejszy jest także przyrost ciśnienia krwi związany z wiekiem. Palenie tytoniu 97. Stosowanie tytoniu wywiera zarówno ostry, jak i przewlekły niekorzystny wpływ na ciśnienie tętnicze. 98. Wypalenie jednego papierosa powoduje ostry (w ciągu kilku sekund do minut) wzrost ciśnienia tętniczego i częstości rytmu serca, ponieważ nikotyna pobudza wydzielanie katecholamin (np. adrenalina). Efekt ten znika po około 15 minutach, a więc ciśnienie tętnicze należy mierzyć po co najmniej minutach od zgaszenia ostatniego papierosa. 99. Przewlekłe stosowanie tytoniu powoduje mniej więcej dwukrotny wzrost odległego ryzyka choroby wieńcowej oraz wywiera nawet jeszcze większy wpływ na chorobę tętnic obwodowych Szkodliwy wpływ tytoniu na choroby układu sercowo-naczyniowego, nie mówiąc już o działaniu rakotwórczym, powinien być dla większości Pacjentów wystarczającą motywacją do zaprzestania palenia. Jaką rolę odgrywa potas? 101. Wiele dużych badań dowiodło, że wzbogacanie diety w potas przez spożywanie świeżych warzyw i owoców lub przyjmowanie preparatów zawierających sole potasu w postaci tabletek korzystnie wpływa na obniżenie ciśnienia u chorych na łagodne i umiarkowane nadciśnienie tętnicze Wykazano również, że dieta bogata w potas związana jest z mniejszą częstością występowania udaru mózgowego. Jaki jest najlepszy lek w przypadku konieczności leczenia nadciśnienia tętniczego? 103. Istnieje wiele leków obniżających ciśnienie krwi. Wybór preparatu należy do lekarza, który przy podejmowaniu decyzji powinien kierować się nie tylko skutecznością leku i jego tolerancją, ale także indywidualnym stanem pacjenta i występowaniem innych chorób Lek musi obniżać ciśnienie krwi, nie powinien natomiast zakłócać przebiegu codziennego życia chorego, a zwłaszcza nie może powodować uczucia zmęczenia, senności, zaburzeń koncentracji, zmniejszania zdolności do wykonywania wysiłku fizycznego czy zaburzać sfery seksualnej pacjenta Ważne, by preparat stosowany w leczeniu nadciśnienia nie wpływał niekorzystnie na podstawowe reakcje zachodzące w organizmie (zwłaszcza nie powodował niekorzystnych zmian stężenia cukru i cholesterolu we krwi). Jakie są podstawowe grupy leków obniżających ciśnienie krwi? 106. Jak już wspomniano, na polskim rynku dostępne są różne preparaty obniżające ciśnienie krwi. Większość z nich należy do jednej z sześciu podstawowych grup: - Leki moczopędne (zwane inaczej diuretykami) obniżają ciśnienie przez zwiększenie wydalania wody i soli przez nerki, co powoduje zmniejszenie ich zawartości w organizmie. - Beta-blokery obniżają ciśnienie głównie przez zmniejszenie siły jego skurczu i zwolnienie częstotliwości uderzeń serca. - Alfa-blokery chronią tętnice przed działaniem substancji zwanej noradrenaliną, która kurczy naczynia i podnosi ciśnienie; alfa-blokery powodują rozszerzenie tętniczek, co prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi. - Inhibitory konwertazy angiotensyny hamują wytwarzanie angiotensyny, substancji zwiększającej ciśnienie krwi, co powoduje rozszerzenie drobnych tętniczek i obniżenie ciśnienia krwi. - Antagoniści receptorów angiotensyny II - nowa grupa leków - również chronią naczynia przed wpływem angiotensyny i obniżają ciśnienie krwi. - Antagoniści wapnia hamują przechodzenie wapnia do wnętrza komórek mięśniowych regulujących napięcie ścian tętniczek. Zmniejszenie zawartości wapnia w tych komórkach powoduje rozszerzenie drobnych tętniczek i obniżenie ciśnienia krwi. Czy można przerwać leczenie nadciśnienia tętniczego? 107. Jak wspomniano, leki stosowane w leczeniu nadciśnienia obniżają ciśnienie, ale nie usuwają przyczyny choroby, dlatego leki trzeba przyjmować regularnie, zazwyczaj przez wiele lat lub nawet całe życie. Próba odstawienia leku na własną rękę prowadzi najczęściej do ponownego wzrostu ciśnienia krwi.

10 108. U niektórych chorych możliwe jest jednak - po zasięgnięciu porady lekarskiej - zmniejszenie dawki czy liczby przyjmowanych leków, wymaga to jednak częstszych kontroli ciśnienia i wizyt u lekarza. Czy leki obniżające ciśnienie krwi mogą zahamować lub cofnąć zmiany powstałe w narządach w wyniku nadciśnienia? 109. Wiele badań wykazało, że niektóre grupy leków obniżających ciśnienie krwi (zwłaszcza antagoniści wapnia i inhibitory konwertazy) mogą nie tylko hamować rozwój, ale cofać istniejące już zmiany w niektórych narządach (zwłaszcza w sercu i tętnicach). Jakie znaczenie ma dla chorego stwierdzenie podwyższonego tylko ciśnienia skurczowego ( górnego )? 110. Często, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku, stwierdza się wyłącznie podwyższone ciśnienie skurczowe ( górne ) powyżej 140 mm Hg, przy prawidłowych wartościach ciśnienia rozkurczowego ( dolnego ). Ta postać nadciśnienia określana jest jako tzw. izolowane nadciśnienie skurczowe i związana jest ze znacznie zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby wieńcowej, zawału serca czy udaru mózgowego Przeprowadzone w ostatnich latach duże badania wykazały, że systematyczne przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi powoduje zmniejszenie częstości występowania poważnych następstw nadciśnienia (np. udaru mózgu aż o 42%) Zapamiętaj: gdy lekarz stwierdzi w kilku pomiarach wartość ciśnienia np. 180/80 mm Hg (a więc tylko podwyższone ciśnienie górne ), wskazuje to na izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze Nie wolno bagatelizować tej postaci nadciśnienia - ma ono równie poważne następstwa, jak nadciśnienie z podwyższonym dolnym i górnym ciśnieniem krwi Skutecznie lecząc tę postać choroby, zmniejsza się zagrożenie wystąpienia udaru mózgu, zawału serca i nagłego zgonu. Jak należy leczyć nadciśnienie u osób w wieku podeszłym? 115. U osób w wieku podeszłym należy ostrożne i stopniowo obniżać ciśnienie tętnicze, by nie spowodować zmniejszenia przepływu krwi przez ważne dla życia narządy (zwłaszcza serce, mózg i nerki). Zaleca się więc stosowanie preparatów o łagodnym działaniu i rozpoczęcie leczenia od małych dawek. Bardzo duże znaczenie ma także przestrzeganie zaleceń leczenia niefarmakologicznego. Na zakończenie 116. Stosując leki obniżające ciśnienie - zwłaszcza na początku - chory musi pamiętać o kilku zasadach: - lek należy przyjmować systematycznie, - nowoczesny lek powinien działać przez całą dobę, - w zasadzie każdy lek obniżający ciśnienie krwi może mieć działania niepożądane, o możliwości wystąpienia których lekarz musi poinformować pacjenta, - preparaty przyjmowane po raz pierwszy działają w pełni zazwyczaj dopiero po kilku-kilkunastu dniach, - nie wolno zaczynać leczenia na własną rękę - wybór leku zawsze należy do lekarza, - inne przyjmowane jednocześnie leki mogą wpływać na działanie preparatów obniżających ciśnienie krwi, - nie wolno odstawiać leku stosowanego w leczeniu nadciśnienia tętniczego bez porozumienia z lekarzem - próba taka prowadzi na ogół do ponownego podwyższenia ciśnienia krwi, - leki obniżają ciśnienie krwi, nie usuwają jednak przyczyny nadciśnienia, dlatego każdy preparat należy przyjmować regularnie, zazwyczaj przez wiele lat, a nawet całe życie, - szansa na uzyskanie trwałego obniżenia ciśnienia krwi jest duża, a powodzenie zależy od systematycznego przyjmowania leków, zmiany trybu życia, a zwłaszcza od systematycznej współpracy z lekarzem i skrupulatnego wypełniania jego zaleceń. Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Ci temat nadciśnienia tętniczego. W razie jakichkolwiek wątpliwości pytaj śmiało.

11 Jeśli znasz kogoś, kto choruje na nadciśnienie, a nie potrafi posługiwać się internetem, to wydrukuj koniecznie ten poradnik i daj owej osobie do przeczytania! Pozdrawiam zdrowo! lek. Konrad Kokurewicz Bibliografia 1. Andrzej Januszewicz Nadciśnienie tętnicze 2. Eugene Braunwald, Lee Goldman Kardiologia Urban&Partner; Wrocław Bożydar Latkowski Medycyna rodzinna Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Piotr Podolec Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki Tom1, Medycyna Praktyczna, Kraków Domowa Encyklopedia Zdrowia Reader`s Digest Reader`s Digest, Warszawa Wikipedia 7. Materiały własne Więcej tekstów autora znajdziesz na Autor: Konrad Kokurewicz Przedruk ze strony: Artykuł pobrano ze strony eioba.pl