Wyznaczanie parametrów sprężystości Ziemi liczb Love a i Shida dla wybranych miejsc na kuli ziemskiej na podstawie satelitarnych obserwacji laserowych
|
|
- Janusz Kowalski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Bi u l e t y n WAT Vo l. LX, Nr 3, 2011 Wyznaczanie parametrów sprężystości Ziemi liczb Love a i Shida dla wybranych miejsc na kuli ziemskiej na podstawie satelitarnych obserwacji laserowych Marcin Jagoda 1, Miłosława Rutkowska 2,1 1 Politechnika Koszalińska, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Koszalin, ul. Śniadeckich 2, mjagodam@o2.pl 2 Centrum Badań Kosmicznych PAN, Warszawa, ul. Bartycka 18a milena@cbk.waw.pl Streszczenie. Niniejsze opracowanie prezentuje wartości lokalnych parametrów sprężystości Ziemi (h 2, l 2 ) wyznaczonych dla wybranych stacji laserowych wchodzących w skład światowej sieci stacji Satellite Laser Ranging (SLR). Parametry te zostały wyznaczone z pomiarów laserowych wykonanych na stacjach naziemnych do satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2. Do opracowania przyjęto dane obserwacyjne dla okresu od do roku. Otrzymane parametry sprężystości przyjęły wartości z przedziału od 0,5770 do 0,6884 dla h 2 i od 0,0615 do 0,1049 dla l 2 zależnie od miejsca wykonywania obserwacji. Otrzymane wielkości zostały przeanalizowane pod względem dokładności i stabilności wyznaczenia. Wszystkie obliczenia wykonano programem orbitalnym GEODYN II NASA GSFC [13]. Słowa kluczowe: geodezja i kartografia, geodezja satelitarna, parametry sprężystości Ziemi, liczby Love a i Shida, satelitarna technika laserowa (SLR) 1. Cel pracy Podstawowym celem niniejszego opracowania jest wyznaczenie i analiza lokalnych wartości parametrów sprężystości Ziemi (h 2, l 2 ) dla wybranych 11 stacji obserwacyjnych sieci globalnej w oparciu o połączone obserwacje wykonane do satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2 w dwuletnim interwale czasowym od epoki początkowej roku.
2 80 M. Jagoda, M. Rutkowska Celem pośrednim jest oszacowanie minimalnego interwału czasu pozwalającego uzyskać stabilność prowadzonych wyznaczeń. Ponadto zostanie przeprowadzona ocena zgodności wyznaczonych lokalnych parametrów sprężystości z ich wartościami globalnymi. 2. Wstęp Ziemia podlega oddziaływaniu siły przyciągania Słońca, Księżyca oraz planet Układu Słonecznego, a także sile odśrodkowej wywołanej jej ruchem po orbicie. Grawitacyjne oddziaływanie Księżyca jest największe ze względu na jego małą odległość od Ziemi, oddziaływanie Słońca jest około dwukrotnie mniejsze, natomiast grawitacyjne oddziaływanie pozostałych planet ma wartość o kilka rzędów wielkości mniejszą i jest w efekcie zaniedbywalne. Vaniček w swojej pracy [23] podaje następujące zestawienie (tab. 1) udziału wartości potencjału sił pływowych Słońca oraz najbliższych i największych planet Układu Słonecznego w stosunku do potencjału pływowego wywołanego przyciąganiem Księżyca przyjętego jako 1,0. Tabela 1 Wielkość potencjału sił pływowych Słońca i wybranych planet w stosunku do potencjału pływowego wywołanego przyciąganiem Księżyca (źródło: [23]) Ciało niebieskie Potencjał pływowy Księżyc 1,0 Słońce 0,4618 Wenus 0, Jowisz 0, Mars 0, Zgodnie z rysunkiem 1 oznaczone kolorem czerwonym siły przyciągania Księżyca są dla poszczególnych punktów powierzchni Ziemi różne co do wartości i co do kierunku. Natomiast siła odśrodkowa oznaczona kolorem czarnym jest stała zarówno co do wartości, jak i kierunku w każdym punkcie Ziemi [2]. Siły te równoważą się w środku mas Ziemi, natomiast pływy są wynikiem ich niezrównoważenia na powierzchni Ziemi i wywołują zmienne w czasie przemieszczenia mas ziemskich i oceanicznych, których wielkość jest ściśle związana z regionalną budową Ziemi. Zmiany rozkładu mas perturbują ruch satelity na orbicie oraz powodują zmiany położenia stacji obserwacyjnych. Przedstawione powyżej zjawisko występuje również w przypadku układu mas: Ziemia Słońce, Ziemia planety Układu Słonecznego itd.
3 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Rys. 1. Zasada powstawania pływów księżycowo-słonecznych (źródło: [2]) Zmiany rozkładu mas Ziemi na skutek pływów wyrażone są przez dynamiczne ruchy stacji obserwacyjnych o maksymalnej amplitudzie ±40 cm, które zgodnie z teorią Diamante, Williamson [4] opisane są formułą: 3 4 GM j r ( ˆ ˆ) ˆ h ( ˆ h r= l Rr ˆ) ˆ j R j+ l Rr j r, j= 2 GM Earth R j 2 2 (1) gdzie: GM j parametr grawitacyjny Księżyca (j = 2) lub Słońca (j = 3); GM Earth parametr grawitacyjny Ziemi; R ˆ j geocentryczny wersor położenia ciała zaburzającego Księżyca lub Słońca;,, r pozycja stacji długość i szerokość geocentryczna oraz odległość stacji od środka masy Ziemi; h 2 liczba Love a drugiego stopnia; l 2 liczba Shida drugiego stopnia. W równaniu (1) występują parametry h 2 oraz l 2, które określane są mianem liczb Love a i Shida. Pierwszy z nich (h 2 ) odnosi się do radialnego przemieszczenia pływowego stacji, drugi (l 2 ) dotyczy przemieszczenia poprzecznego, jego wartość jest mniejsza od h 2 o około jeden rząd wielkości. Parametry sprężystości są miernikiem elastycznej reakcji Ziemi na naprężenia pływowe. Jeżeli przyjmiemy, że Ziemia jest ciałem całkowicie sztywnym, wówczas nie zachodzi elastyczna deformacja i liczby h, l są równe 0. Jeżeli założymy drugi skrajny przypadek, że Ziemia nie jest elastyczna, lecz jest ciałem całkowicie płynnym, wówczas liczby Love a i Shida przyjmują wartość równą 1. Czyli dla Ziemi sztywnej h, l = 0, dla Ziemi płynnej h, l = 1, zaś dla Ziemi sprężystej przyjmują wartości pośrednie: 0 < h, l < 1 [15]. Zgodnie z Conventions 2003 [12] globalne wartości parametrów sprężystości Ziemi dla pływów drugiego stopnia wynoszą: h 2 = 0,6078, l 2 = 0,0847.
4 82 M. Jagoda, M. Rutkowska Oczywiście tak jak dla pływów drugiego stopnia (równanie (1)) istnieją również liczby Love a i Shida dla harmonik sferycznych wyższych rzędów. Posiadają one różne wartości liczbowe, ale ich sens fizyczny jest taki sam. Jako że Ziemia nie jest ciałem jednorodnym, również i jej reakcja na naprężenia pływowe nie będzie jednakowa dla całego globu. Zgodnie z A. E. H. Love wartości wyznaczanych z obserwacji parametrów sprężystości zmieniają się o kilkadziesiąt procent w zależności od szerokości geograficznej oraz regionalnych właściwości Ziemi w miejscu obserwacji [8, 9]. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę potwierdzenia tej tezy. W celu realizacji postawionego zadania wyznaczono lokalne wartości liczby Love a h 2 oraz liczby Shida l 2. Wyznaczenia dokonano dla 11 stacji obserwacyjnych sieci globalnej w oparciu o połączone obserwacje wykonane do satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2. Stacje wybrano tak, aby reprezentowały poszczególne obszary globu ziemskiego. I tak, stacje europejskie: Ryga, Graz, Wettzell i Herstmonceux; stacje amerykańskie: McDonald, Greenbelt i Monument Peak; stacje azjatyckie: Changchun i Simosato oraz stacja afrykańska: Hartebeesthoek i stacja australijska: Yarragadee. Drugim kryterium doboru była liczba i jakość obserwacji, jakie dana stacja wykonała do ww. satelitów w przyjętym w analizie interwale czasowym. Wybrano stacje, które dostarczają obserwacji o najwyższej jakości (jedynie stacja Ryga cechuje się większym błędem pomiaru i mniejszą liczbą obserwacji, ale jest położoną najbardziej na wschód stacją europejską) oraz mają wyznaczone współrzędne z dokładnością 1 mm w każdej składowej i w latach obserwowały w sposób ciągły. Ich pozycje i prędkości roczne zostały wyrażone w układzie ITRF2005 w odniesieniu do epoki 2000 [1]. 3. Metoda analizy Do wyznaczenia lokalnych parametrów sprężystości Ziemi zostały wykorzystane dane obserwacyjne wykonane przez 11 stacji SLR do satelitów LAGEOS-1 i LA- GEOS-2 w przyjętym przez autorów dwuletnim interwale czasowym: r. Zostały one pobrane ze światowych baz danych: Crustal Dynamics Data Information System (CDDIS) i EUROLAS Data Center (EDC) w postaci dwuminutowych punktów normalnych; zgodnie z [18] i [22]. Liczba punktów normalnych dla poszczególnych stacji obserwacyjnych została przedstawiona w tabeli 2. Kolejnym krokiem było usunięcie ewidentnie błędnych obserwacji. Ze względu na błąd modelu refrakcji troposferycznej odrzucono obserwacje wykonane w przedziale 0-20 nad horyzontem. Następnie punkty normalne zostały podzielone na 30-dniowe łuki orbitalne. W sumie otrzymano 48 łuków orbitalnych (24 dla LAGEOS-1 i 24 dla LAGEOS-2).
5 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Tabela 2 Liczba punktów normalnych dla satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2 uzyskanych w poszczególnych stacjach obserwacyjnych w okresie roku Lp. Nazwa stacji Numer ID stacji LAGEOS-1 Liczba punktów normalnych LAGEOS-2 Łączna liczba punktów normalnych 1 Herstmonceux Yarragadee Simosato McDonald Greenbelt Wettzell Monument Peak Hartebeesthoek Ryga Changchun Graz W celu wyznaczenia wartości parametrów sprężystości h 2 i l 2 występujących w równaniu (1) sformułowano równanie obserwacyjne. Ogólna postać równania obserwacyjnego dla techniki laserowej jest przedstawiona za pomocą formuły (2). Rozwiązanie układu równań dla ciągu obserwacyjnego przy zastosowaniu metody najmniejszych kwadratów pozwala wyznaczyć wybrane niewiadome uwzględnione w równaniu obserwacyjnym. W przeprowadzonej analizie poszukiwanymi niewiadomymi są liczby Love a i Shida oraz niewiadome związane z łukami orbitalnymi. n V = + h + l + ( O C), (2) 2 2 i= 1 h2 l2 gdzie: poprawki do elementów orbity (7 niewiadomych dla każdego łuku orbitalnego pozycje i prędkości satelity na epokę t 0 i współczynnik ciśnienia światła słonecznego C R ); h 2 poprawka do liczby Love a h 2 ; l 2 poprawka do liczby Shida l 2 ;
6 84 M. Jagoda, M. Rutkowska (O C) różnice pomiędzy obserwowaną i wyznaczoną odległością pomiędzy satelitą a stacją obserwacyjną; wielkość mierzona. Wartości X X i = = h X h l X l oblicza się, różniczkując wyrażenie (1). Początkowe wartości h 2, l 2 przyjęte w rozwiązaniu wynosiły: h 2 = 0,6078 i l 2 = 0,0847 (zgodnie z Conventions 2003). Równanie obserwacyjne (2) zostało rozwiązane metodą najmniejszych kwadratów Bayesa. Wagi obserwacji przyjęto 2 jako p= 1/ mst gdzie m St jest to błąd pomiaru lasera na danej stacji. Wszystkie obliczenia wykonano za pomocą systemu programów GEODYN II NASA/GSFC. Modele sił zastosowane w wyznaczeniu zostały zestawione w tabeli 3. Tabela 3 Modele sił zastosowane w obliczeniach dla satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2 Rodzaje sił Zastosowane modele Pole grawitacyjne Ziemi Pływy ziemskie i oceaniczne Refrakcja troposferyczna Oddziaływanie grawitacyjne Księżyca i Słońca Oddziaływanie grawitacyjne planet (Merkury Neptun) Ruch płyt tektonicznych Precesja, Nutacja Ciśnienie promieniowania słonecznego CSR TEG4 (200, 200) [21] EGM96 NASA/NIMA [7] Marini-Murray [10] Efemeryda DE200 [19, 20] Efemeryda DE200 [19, 20] Prędkości roczne przyjęte z ITRF2005 [1] IAU2000 a priori 1,14 Ponadto zostały uwzględnione również inne siły perturbujące ruch satelitów, a mianowicie: promieniowanie podczerwone Ziemi, efekt albedo, opór cieplny [16], ciśnienie promieniowania słonecznego [14] oraz efekty relatywistyczne [3] i siły empiryczne. Uwzględniono także poprawkę do środka masy satelitów, która zgodnie z [11] wynosi 25,1 cm, jedynie dla stacji Herstmonceux przyjęto 24,5 cm (na podstawie zaleceń uzyskanych z prywatnych kontaktów z E. C. Pavlis). Proces wyznaczenia liczb Love a i Shida został przeprowadzony w dwóch etapach. W pierwszym z nich dla każdego łuku orbitalnego określono 7 parametrów ( w równaniu (2)) opisujących położenie i prędkość satelity w epoce początkowej oraz współczynnik ciśnienia światła słonecznego. W drugim etapie wszystkie niewiadome występujące w równaniu obserwacyjnym (2) zostały wyznaczone we wspólnym rozwiązaniu. W procesie obliczeniowym przyjęto metodę sekwencyjną. W fazie pierwszej parametry sprężystości były obliczane oddzielnie dla każdego łuku orbitalnego. Kolejne etapy polegały na dodawaniu łuków jeden po drugim z wykorzystaniem metody sekwencyjnej. Na każdym etapie parametry sprężystości były na nowo wyznaczane.
7 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Obliczenia wykonano metodą iteracyjną. Proces iteracyjny kończono, gdy spełniony był następujący warunek: {RMS(n) RMS(n 1)} < 0,01 cm, gdzie RMS to średni błąd kwadratowy różnic (O C) pomiędzy wartościami obserwowanymi a obliczonymi na momenty obserwacji; n jest numerem iteracji. 4. Wyniki analizy W wyniku przeprowadzonych badań otrzymano wartości lokalnych parametrów sprężystości Ziemi wraz z ich błędami średnimi dla wybranych 11 stacji SLR. Jako parametry finalne przyjęto wielkości uzyskane z 24 łuków orbitalnych połączonych obserwacji satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2 wykonanych w okresie roku. Uzyskane wyniki przeprowadzonych wyznaczeń zostały zobrazowane na poniższych wykresach (rys. 2-12a). STACJE EUROPEJSKIE: Rys. 2, 2a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Ryga (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6884 ± 0,0159, l 2 = 0,1035 ± 0,0104
8 86 M. Jagoda, M. Rutkowska Rys. 3, 3a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Graz (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6295 ± 0,0020, l 2 = 0,0830 ± 0,0008 Rys. 4, 4a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Herstmonceux (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6802 ± 0,0019, l 2 = 0,0952 ± 0,0009
9 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Rys. 5, 5a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Wettzell (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6836 ± 0,0023, l 2 = 0,0929 ± 0,0011 STACJE AMERYKAŃSKIE: Rys. 6, 6a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR McDonald (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6420 ± 0,0034, l 2 = 0,0874 ± 0,0015
10 88 M. Jagoda, M. Rutkowska Rys. 7, 7a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Greenbelt (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6252 ± 0,0015, l 2 = 0,0786 ± 0,0006 Rys. 8, 8a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Monument Peak (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6353 ± 0,0013, l 2 = 0,0937 ± 0,0006
11 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida STACJE AZJATYCKIE: Rys. 9, 9a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Changchun (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6019 ± 0,0060, l 2 = 0,0708 ± 0,0032 Rys. 10, 10a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Simosato (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,6148 ± 0,0033, l 2 = 0,0615 ± 0,0016
12 90 M. Jagoda, M. Rutkowska STACJA AFRYKAŃSKA: Rys. 11, 11a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Hartebeesthoek (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,5895 ± 0,0012, l 2 = 0,1049 ± 0,0006 STACJA AUSTRALIJSKA: Rys. 12, 12a. Zmiana wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2 i l 2 dla stacji SLR Yarragadee (obliczonych z połączonych obserwacji do satelitów LAGEOS) dla kolejno dołączonych miesięcznych łuków orbitalnych. Ostateczne wartości parametrów sprężystości wyniosły: h 2 = 0,5770 ± 0,0012, l 2 = 0,0783 ± 0,0005
13 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Tabela 4 Ostateczne wartości lokalnych parametrów sprężystości dla poszczególnych stacji SLR uzyskane z połączonych obserwacji wykonanych do satelitów LAGEOS-1 i LAGEOS-2 w dwuletnim interwale czasowym od epoki początkowej roku Nazwa stacji SLR oraz płyta tektoniczna, na której dana stacja jest położona Parametr sprężystości h 2 oraz jego błąd średni m h2 Parametr sprężystości l 2 oraz jego błąd średni m l2 Ryga (EUR.) 0,6884 ± 0,0159 0,1035 ± 0,0104 Graz (EUR.) 0,6295 ± 0,0020 0,0830 ± 0,0008 Herstmonceux (EUR.) 0,6802 ± 0,0019 0,0952 ± 0,0009 Wettzell (EUR.) 0,6836 ± 0,0023 0,0929 ± 0,0011 McDonald (PŁN.-AM.) 0,6420 ± 0,0034 0,0874 ± 0,0015 Greenbelt (PŁN.-AM.) 0,6252 ± 0,0015 0,0786 ± 0,0006 Monument Peak (PŁN.-AM.) 0,6353 ± 0,0013 0,0937 ± 0,0006 Changchun (AZJ.) 0,6019 ± 0,0060 0,0708 ± 0,0032 Simosato (AZJ.) 0,6148 ± 0,0033 0,0615 ± 0,0016 Yarragadee (AUS.) 0,5770 ± 0,0012 0,0783 ± 0,0005 Hartebeesthoek (AFR.) 0,5895 ± 0,0012 0,1049 ± 0,0006 Analizując powyższe wykresy (rys. 2-12a), zauważa się, że Ziemia w różnych miejscach na jej powierzchni inaczej reaguje na naprężenia pływowe. Potwierdzeniem tego są otrzymane wartości lokalnych parametrów sprężystości dla poszczególnych stacji SLR. Przyjęły one różne wartości zależne od miejsca obserwacji oraz regionalnych właściwości Ziemi. Zakres uzyskanych wartości lokalnych parametrów sprężystości wynosi od 0,5770 do 0,6884 dla h 2 i od 0,0615 do 0,1049 dla l 2. W tabeli 4 zostały zebrane finalne wartości lokalnych parametrów sprężystości oraz ich błędy średnie otrzymane dla wszystkich z badanych stacji laserowych. Z tabeli tej można wywnioskować, że wielkości najbardziej zbliżone do globalnych parametrów sprężystości (przyjętych z Conventions 2003) otrzymano dla stacji Changchun (parametr h 2 ), różnica wynosi 0,0059, czyli około 1%, oraz McDonald i Graz (parametr l 2 ), różnice wynoszą odpowiednio: 0,0027 (około 3%) i 0,0017 (około 2%). Z kolei te uzyskane dla stacji Ryga mają wartości najbardziej odbiegające, różnice wynoszą kilkanaście procent globalnych wartości h 2 i l 2 (około 13% dla h 2 i około 22% dla l 2 ). Wyznaczone lokalne parametry sprężystości różnią się względem siebie od kilku do kilkudziesięciu procent, np. największe różnice zaobserwowano dla stacji Ryga i Yarragadee: 0,1114 czyli 16% dla parametru h 2 oraz Hartebeesthoek i Simosato:
14 92 M. Jagoda, M. Rutkowska 0,0434 czyli około 41% dla parametru l 2. Najmniejsze różnice zauważa się dla stacji Herstmonceux i Wettzell około 0,5% dla parametru h 2 oraz Yarragadee i Greenbelt około 0,4% dla l 2. Analizując stacje z obszaru Europy zauważa się bardzo dużą zgodność wyznaczenia dla stacji Ryga, Herstmonceux i Wettzell, gdzie różnice są rzędu kilku procent. Największym błędem średnim wyznaczenia parametrów h 2, l 2 charakteryzuje się stacja Ryga ( m h2 Ryga = ± 0,0159, m l2 Ryga = ± 0,0104), najprawdopodobniej ze względu na małą liczbę obserwacji i duży błąd pomiaru lasera na tej stacji, co zostało opisane w pracy [17]. Natomiast z najmniejszymi błędami średnimi określono je dla stacji Yarragadee ( m h2yarragadee = ± 0,0012, m l2 Yarragadee = ± 0,0005) oraz Hartebeesthoek ( m h2 Hartebeesthoek = ± 0,0012). Wszystkie z badanych stacji charakteryzują się mniejszym błędem względnym wyznaczenia parametru h 2. Nie można wykluczyć wpływu błędów systematycznych obserwacji na uzyskane wyniki. Dlatego też należałoby je porównać z innymi wyznaczeniami, np. na podstawie pomiarów grawimetrycznych i klinometrycznych, i wtedy ewentualnie przyjąć je jako wielkości prawdziwe i ostateczne. Jednakże do chwili obecnej takie wyznaczenia nie zostały przeprowadzone i stąd brak możliwości analizy porównawczej. Dla obszaru Polski dysponuje się jedynie wielkościami wyznaczonymi w oparciu o pomiary grawimetrem i klinometrem, które zostały wykonane w Obserwatorium Geodynamicznym w Książu przez dr. M. Kaczorowskiego [6]. Jednak ciągi czasowe obserwacji są jeszcze zbyt krótkie, a co z tym związane błędy wyznaczenia są bardzo duże, w związku z tym uzyskane wyniki traktowane są jedynie jako pierwsze przybliżenie i nie można ich uznać za wiarygodne. W późniejszym okresie, wraz z uaktualnieniem i poprawą dokładności wyznaczeń prowadzonych w Książu, planowane jest przeprowadzenie analizy porównawczej parametrów sprężystości dla stacji Książ i naszych wyznaczeń dla obszaru Europy. Obecnie autorzy niniejszego opracowania prowadzą badania związane z wyznaczaniem liczb Love a w oparciu o obserwacje satelitów niskich: STARLETTE i STELLA. Uzyskane wstępne wartości parametrów sprężystości potwierdzają zgodność z wyznaczeniami z obserwacji satelitów LAGEOS; a wyniki tych analiz zostaną zaprezentowane w kolejnej pracy. Ponadto dysponuje się analizą przeprowadzoną przez Gendt, Dietrich [5] opartą o obserwacje LAGEOS-1. Autorzy ci potwierdzili, że liczby Love a są bardzo czułe na lokalizację stacji przyjętych do analizy. Otrzymany przez nich zakres parametrów sprężystości h 2, l 2 dla poszczególnych stacji wynosił od 0,4 do 0,7 dla parametru h 2 i od 0.02 do 0,24 dla parametru l 2 zależnie od lokalizacji stacji. Jednakże, ze względu na mniejszą dokładność ówczesnych obserwacji laserowych, a także inne stacje obserwacyjne przyjęte do analizy, trudno o wyciągnięcie wniosków porównawczych.
15 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida Wnioski 1. Wyznaczone dla poszczególnych stacji SLR wartości lokalnych parametrów sprężystości h 2, l 2 zmieniają się o kilkadziesiąt procent w zależności od lokalizacji stacji. Zakres zmian wyznaczonych liczb Love a i Shida wynosi od 0,5770 do 0,6884 dla h 2 i od 0,0615 do 0,1049 dla l 2 zależnie od miejsca wykonywania obserwacji i jest około dwukrotnie mniejszy niż ten przedstawiony w pracy Gendt, Dietrich [5] (należy jednak pamiętać, że autorzy ci badali inne stacje obserwacyjne). 2. Różnice w wartościach wyznaczonych parametrów sprężystości mogą świadczyć o regionalnych właściwościach globu ziemskiego w miejscu obserwacji oraz o jego różnej reakcji na naprężenia pływowe. 3. Przyjęty w opracowaniu dwuletni interwał pomiarowy jest wystarczający do uzyskania stabilności wyznaczenia, co pokazano na wykresach 2-12a oraz w pracy [17]. 4. Błędy, z jakimi zostały wyznaczone parametry h 2, l 2 dla stacji Ryga, są o jeden rząd wielkości większe od błędów, z jakimi zostały wyznaczone parametry sprężystości dla pozostałych stacji. Jest to najprawdopodobniej spowodowane małą liczbą obserwacji wykonanych przez tę stację (3452 punkty normalne) oraz dużym błędem pomiaru lasera. 5. Liczba Shida l 2 związana z horyzontalnymi przesunięciami stacji charakteryzuje się większym błędem względnym wyznaczenia od liczby Love a h 2. Prawidłowość ta zauważalna jest dla wszystkich z badanych stacji. Praca finansowana ze środków na naukę w ramach projektu badawczego własnego numer: NN Artykuł wpłynął do redakcji r. Zweryfikowaną wersję po recenzji otrzymano w lutym 2011 r. LITERATURA [1] Z. Altamimi, X. Collilieux, J. Legrand, ITRF2005, A new release of the International Terrestrial Reference Frame based on time series of station positions and Earth Orientation Parameters, J. Geophys. Res. 112, B09401, DOI: /2007JB004949, [2] E. Bilski, Geofizyka, Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa, [3] L. Cugasi, E. Proverbio, Relativistic effects on the motion of the Earth s artificial satellites, Astronomy Astrophysics, 69, [4] J. Diamante, M. Williamson, Error Models for Solid Earth and Ocean Tidal Effects in Satellite Systems Analysis, Wolf Research and Development Corporation, Contract No. NAS Mod 57 for Goddard Space Flight Center, Greenbelt, Maryland, July 20, [5] G. Gendt, R. Dietrich, Determination of Geodynamical Parameters Based on LAGEOS Laser Ranging Data, Gerlands Beitr. Geophysic, 97, Leipzig, 1988,
16 94 M. Jagoda, M. Rutkowska [6] M. Kaczorowski, Wyznaczenie liczb Love a k i h, Projekt 4 T12E , Sprawozdanie końcowe zadania nr 7, Warszawa, [7] F. G. Lemoine, S. C. Kenyon, J. K. Factor, R. G. Trimmer, N. K. Pavlis, D. S. Chinn, C. M. Cox, S. M. Klosko, S. B. Luthcke, M. H. Torrence, Y. M. Wang, R. G. Williamson, E. C. Pavlis, R. H. Rapp, T. R. Olson, The Development of the Joint NASA GSFC and the National Imagery And Mapping Agency (NIMA) Geopotential Model EGM96, NASA/TP , NASA Goddard Space Flight Center, [8] A. E. H. Love, Some problems of geodynamics, Cambridge University Press, USA, [9] A. E. H. Love, A treatise on the mathematical theory of elasticity, Cambridge University Press, USA, [10] J. W. Marini, C. W. Murray, Correction of laser range tracking data for atmospheric refraction at elevation above 10 degrees, Goddard Space Flight Center, Greenbelt, Maryland, Preprint X , [11] D. D. McCarthy, IERS Standards 1992, IERS Technical Note 13, Obs. De Paris, Paris, [12] D. D. McCarthy, G. Petit, IERS Conventions 2003, IERS Technical Note 32, Observatoire de Paris, Paris, [13] J. J. McCarthy, S. Rowton, D. Moore, D. E. Pavlis, S. B. Luthcke, L. S. Tsaoussi, GEODYN II system operation manual, 1-5, STX System Corp. Lanham MD 20706, USA, [14] O. Montenbruck, E. Gill, Satellite orbits, models, methods and applications, Springer Verlag, [15] H. Moritz, I. I. Mueller, Earth rotation. Theory and observation, Ungar, New York, [16] D. P. Rubincam, Drag on the LAGEOS satellite, Journal of Geophysical Research 95, Washington, [17] M. Rutkowska, M. Jagoda, Estimation of the elastic Earth parameters (h 2, l 2 ) using SLR data. Advances In Space Research No. 46, Elsevier, USA, [18] D. E. Smith, R. Kolenkiewicz, P. J. Dunn, LAGEOS Geodetic Analysis SL7.1. NASA, Technical Memorandum , [19] E. M. Standish, Orientation of the JPL Ephemerides, DE200/LE200 to the dynamical equinox of J2000, Astronomy & Astrophysics, 114, [20] E. M. Standish, The observational basis for JPL s DE200, the Planetary Ephemerides of the Astronomical Almanac, Astronomy & Astrophysics, 233, [21] B. D. Tapley, D. P. Chambers, M. K. Cheng, The TEG-4 Earth Gravity Field Model, Paper presented at the XXV General Assembly of the European Geophysical Society, Nice, 27 April, [22] M. H. Torrence, S. M. Klosko, D. C. Christodoulidis, The Construction and Testing of Normal Points at Goddard Space Flight Center, 5 th International Workshop on Laser ranging Instrumentation, Herstmonceux, U.K., published by Geodetic Institute, Univ. Bonn, 1984, [23] P. Vaniček, E. Krakiwsky, Geodesy: The concepts, NorthHolland, Amsterdam, M. Jagoda, M. Rutkowska Estimation of the elastic Earth parameters Love and Shida numbers for chosen Earth places using satellite laser ranging data Abstract. This study presents local values of elastic Earth parameters determined on the basis of satellite laser observations for eleven selected laser stations of the global SLR network. The stations have been selected in such a way so that they could represent particular geographical regions of the
17 Wyznaczanie parametrów sprężystości ziemi liczb Love a i Shida globe. Elastic parameters have been determined on the basis of laser measurements taken at SLR ground stations for satellites Lageos-1 and Lageos-2. To determine parameters, the observations data of the period from to have been used. The observation equations contain unknowns, position and velocity vectors for orbital arcs, solar radiation pressure coefficients and the elastic Earth parameters which describe for displacement of stations (h 2, l 2 ). The obtained values of elastic parameters have been analyzed with regard to accuracy and determination stability. All calculations have been made with the use of GEODYN II NASA GSFC software [13]. Keywords: Geodesy and Cartography, Satellite Geodesy, elastic Earth parameters, Love and Shida numbers, Satellite Laser Ranging technique (SLR)
18
Wyznaczanie liczb Love a i Shida z wyników obserwacji laserowych niskich satelitów starlette i stella
Bi u l e t y n WAT Vo l. LXI, Nr 4, 2012 Wyznaczanie liczb Love a i Shida z wyników obserwacji laserowych niskich satelitów starlette i stella Marcin Jagoda 1, Miłosława Rutkowska 1,2 1 Politechnika Koszalińska,
Bardziej szczegółowoPorównanie wyników wyznaczania współrzędnych technikami GPS i SLR
BIULETYN WAT VOL. LIX, NR 2, 2010 Porównanie wyników wyznaczania współrzędnych technikami GPS i SLR STANISŁAW SCHILLAK, MAREK LEHMANN Centrum Badań Kosmicznych PAN, Obserwatorium Astrogeodynamiczne, Borowiec,
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE PARAMETRÓW RUCHU PŁYT TEKTONICZNYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE STACJI WYKONUJĄCYCH POMIARY TECHNIKĄ LASEROWĄ I TECHNIKĄ DORIS
PORÓWNANIE PARAMETRÓW RUCHU PŁYT TEKTONICZNYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE STACJI WYKONUJĄCYCH POMIARY TECHNIKĄ LASEROWĄ I TECHNIKĄ DORIS Katarzyna Kraszewska, Marcin Jagoda, Miłosława Rutkowska STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoBadanie parametrów sprężystości Ziemi na podstawie satelitarnych pomiarów laserowych
Bi u l e t y n WAT Vo l. LX, Nr 3, 2011 Badanie parametrów sprężystości Ziemi na podstawie satelitarnych pomiarów laserowych Marcin Jagoda 1, Miłosława Rutkowska 2,1 1 Politechnika Koszalińska, Wydział
Bardziej szczegółowoAnaliza współrzędnych środka mas Ziemi wyznaczanych technikami GNSS, SLR i DORIS oraz wpływ zmian tych współrzędnych na zmiany poziomu oceanu
Analiza współrzędnych środka mas Ziemi wyznaczanych technikami GNSS, SLR i DORIS oraz wpływ zmian tych współrzędnych na zmiany poziomu oceanu Agnieszka Wnęk 1, Maria Zbylut 1, Wiesław Kosek 1,2 1 Wydział
Bardziej szczegółowoGeodynamika. Marcin Rajner ostatnia aktualizacja 23 lutego 2015
Geodynamika Marcin Rajner www.grat.gik.pw.edu.pl/dydaktyka/ ostatnia aktualizacja 23 lutego 2015 Sprawy organizacyjne Konsultacje Poniedziałki 12-13 soboty 12-13 zawsze Sprawy organizacyjne Treści wykładów
Bardziej szczegółowoWyznaczanie współrzędnych i prędkości stacji na podstawie obserwacji laserowych niskich satelitów
BIULETYN WAT VOL. LIX, NR 2, 2010 Wyznaczanie współrzędnych i prędkości stacji na podstawie obserwacji laserowych niskich satelitów PAWEŁ LEJBA, STANISŁAW SCHILLAK Centrum Badań Kosmicznych, Polska Akademia
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Geodezja satelitarna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-GEOD45-3Z 3 Rodzaj modułu kształcenia do wyboru 4 Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoGeodezja i geodynamika - trendy nauki światowej (1)
- trendy nauki światowej (1) Glob ziemski z otaczającą go atmosferą jest skomplikowanym systemem dynamicznym stały monitoring tego systemu interdyscyplinarność zasięg globalny integracja i koordynacja
Bardziej szczegółowoSpis treści PRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO...
Spis treści PRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO....................... XI 1. WPROWADZENIE DO GEODEZJI WYŻSZEJ..................... 1 Z historii geodezji........................................ 1 1.1. Kształt
Bardziej szczegółowoCo mierzymy w geodezji?
Wyznaczanie geodezyjnych parametrów rotacji, geometrii i pola grawitacyjnego Ziemi z wykorzystaniem laserowych pomiarów odległości do sztucznych satelitów Krzysztof Sośnica Co mierzymy w geodezji? III
Bardziej szczegółowoO 2 O 1. Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
msg M 7-1 - Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Zagadnienia: prawa dynamiki Newtona, moment sił, moment bezwładności, dynamiczne równania ruchu wahadła fizycznego,
Bardziej szczegółowoObszar badawczy i zadania geodezji satelitarnej
Obszar badawczy i zadania geodezji satelitarnej [na podstawie Seeber G., Satellite Geodesy ] dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie cirm.am.szczecin.pl Literatura: 1. Januszewski J., Systemy
Bardziej szczegółowoSygnały okresowe w zmianach współrzędnych GPS i SLR
Sygnały okresowe w zmianach współrzędnych GPS i SLR Janusz Bogusz 1), Mariusz Figurski 1), Anna Kłos 1), Stanisław Schillak 2),3), Karolina Szafranek 1) 1) Wojskowa Akademia Techniczna 2) Centrum Badań
Bardziej szczegółowoSERWIS INTERAKTYWNEGO MONITOROWANIA WSPÓŁRZĘDNYCH STACJI SIECI ASG-EUPOS
II Konferencja Użytkowników ASG-EUPOS Katowice 2012 SERWIS INTERAKTYWNEGO MONITOROWANIA WSPÓŁRZĘDNYCH STACJI SIECI ASG-EUPOS K. Szafranek, A. Araszkiewicz, J. Bogusz, M. Figurski Realizacja grantu badawczo-rozwojowego
Bardziej szczegółowoBadanie widma fali akustycznej
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 00/009 sem.. grupa II Termin: 10 III 009 Nr. ćwiczenia: 1 Temat ćwiczenia: Badanie widma fali akustycznej Nr. studenta: 6 Nr. albumu: 15101
Bardziej szczegółowoNAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK 1 (145) 2008 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (145) 2008 Zbigniew Owczarek* NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH
Bardziej szczegółowoWalidacja globalnych modeli geopotencjału pochodzących z misji satelitarnych w oparciu o naziemne dane grawimetryczne
Walidacja globalnych modeli geopotencjału pochodzących z misji satelitarnych w oparciu o naziemne dane grawimetryczne Wydział Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej Katedra Geodezji i Astronomii
Bardziej szczegółowoOcena zmiany w czasie liczb Love a k 2 i k 3 na podstawie danych SLR satelitów LAGEOS
Biuletyn WAT Vol. LXVI, Nr 3, 2017 Ocena zmiany w czasie liczb Love a k 2 i k 3 na podstawie danych SLR satelitów LAGEOS MARCIN JAGODA, MIŁOSŁAWA RUTKOWSKA, KATARZYNA KRASZEWSKA Politechnika Koszalińska,
Bardziej szczegółowoThe impact of the global gravity field models on the orbit determination of LAGEOS satellites
models on the Satelitarne metody wyznaczania pozycji we współczesnej geodezji i nawigacji, Poland 2-4.06.2011 Krzysztof Sośnica, Daniela Thaller, Adrian Jäggi, Rolf Dach and Gerhard Beutler Astronomical
Bardziej szczegółowoĆw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2
1 z 6 Zespół Dydaktyki Fizyki ITiE Politechniki Koszalińskiej Ćw. nr 3 Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 Cel ćwiczenia Pomiar okresu wahań wahadła z wykorzystaniem bramki optycznej
Bardziej szczegółowoEgzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy
Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy 14. Kule (3 pkt) Dwie małe jednorodne kule A i B o jednakowych masach umieszczono w odległości 10 cm od siebie. Kule te oddziaływały wówczas
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych.
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych. Piotr A. Dybczyński Związek czasu słonecznego z gwiazdowym. Zadanie:
Bardziej szczegółowoWyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego (Katera)
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. grupa II Termin: 17 III 2009 Nr. ćwiczenia: 112 Temat ćwiczenia: Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła
Bardziej szczegółowoSystemy odniesienia pozycji w odbiornikach nawigacyjnych. dr inż. Paweł Zalewski
Systemy odniesienia pozycji w odbiornikach nawigacyjnych dr inż. Paweł Zalewski Wprowadzenie Terestryczne systemy odniesienia (terrestrial reference systems) lub systemy współrzędnych (coordinate systems)
Bardziej szczegółowoKoncepcja pomiaru i wyrównania przestrzennych ciągów tachimetrycznych w zastosowaniach geodezji zintegrowanej
Koncepcja pomiaru i wyrównania przestrzennych ciągów tachimetrycznych w zastosowaniach geodezji zintegrowanej Krzysztof Karsznia Leica Geosystems Polska XX Jesienna Szkoła Geodezji im Jacka Rejmana, Polanica
Bardziej szczegółowoSprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m.
Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian 1. 1. Orbita każdej planety jest elipsą, a Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Treść tego prawa podał a) Kopernik. b) Newton. c) Galileusz. d) Kepler..
Bardziej szczegółowoWykład 5 - całki ruchu zagadnienia n ciał i perturbacje ruchu keplerowskiego
Wykład 5 - całki ruchu zagadnienia n ciał i perturbacje ruchu keplerowskiego 20.03.2013 Układ n ciał przyciągających się siłami grawitacji Mamy n ciał przyciągających się siłami grawitacji. Masy ciał oznaczamy
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka
4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia zadania z arkusza I 4.8 4.1 4.9 4.2 4.10 4.3 4.4 4.11 4.12 4.5 4.13 4.14 4.6 4.15 4.7 4.16 4.17 4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia - 1 - 4.18 4.27 4.19 4.20
Bardziej szczegółowoWpływ niezamodelowanych efektów w częstotliwościach subdobowych na stabilność rozwiązań GPS. Janusz Bogusz, Mariusz Figurski
S e m i n a r i u m W s p ó ł c z e s n e p r o b l e m y p o d s t a w o w y c h s i e c i g e o d e z y j n y c h, a p r o b l e m y d e f i n i o w a n i a k r a j o w y c h u k ł a d ó w o d n i e
Bardziej szczegółowoGEODEZYJNE TECHNIKI SATELITARNE W REALIZACJI UKŁADU ODNIESIENIA
GEODEZYJNE TECHNIKI SATELITARNE W REALIZACJI UKŁADU ODNIESIENIA Jarosław Bosy Instytut Geodezji i Geoinformatyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Systemy i układy odniesienia System odniesienia (reference
Bardziej szczegółowoANALIZA SYSTEMU POMIAROWEGO (MSA)
StatSoft Polska, tel. 1 484300, 601 414151, info@statsoft.pl, www.statsoft.pl ANALIZA SYSTEMU POMIAROWEGO (MSA) dr inż. Tomasz Greber, Politechnika Wrocławska, Instytut Organizacji i Zarządzania Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoWykład 2 Układ współrzędnych, system i układ odniesienia
Wykład 2 Układ współrzędnych, system i układ odniesienia Prof. dr hab. Adam Łyszkowicz Katedra Geodezji Szczegółowej UWM w Olsztynie adaml@uwm.edu.pl Heweliusza 12, pokój 04 Spis treści Układ współrzędnych
Bardziej szczegółowoNIEPEWNOŚĆ POMIARÓW POZIOMU MOCY AKUSTYCZNEJ WEDŁUG ZNOWELIZOWANEJ SERII NORM PN-EN ISO 3740
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY 2 (162) 2012 ARTYKUŁY - REPORTS Anna Iżewska* NIEPEWNOŚĆ POMIARÓW POZIOMU MOCY AKUSTYCZNEJ WEDŁUG ZNOWELIZOWANEJ
Bardziej szczegółowoUltra szybkie pozycjonowanie GNSS z zastosowaniem systemów GPS, GALILEO, EGNOS i WAAS
Ultra szybkie pozycjonowanie GNSS z zastosowaniem systemów GPS, GALILEO, EGNOS i WAAS Jacek Paziewski Paweł Wielgosz Katarzyna Stępniak Katedra Astronomii i Geodynamiki Uniwersytet Warmińsko Mazurski w
Bardziej szczegółowoBŁĘDY OKREŚLANIA MASY KOŃCOWEJ W ZAKŁADACH SUSZARNICZYCH WYKORZYSTUJĄC METODY LABORATORYJNE
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 BŁĘDY OKREŚLANIA MASY KOŃCOWEJ W ZAKŁADACH SUSZARNICZYCH WYKORZYSTUJĄC METODY LABORATORYJNE Zbigniew Zdrojewski, Stanisław Peroń, Mariusz Surma Instytut Inżynierii Rolniczej,
Bardziej szczegółowoSkale czasu. dr inż. Stefan Jankowski
Skale czasu dr inż. Stefan Jankowski s.jankowski@am.szczecin.pl Definition of Time Co mierzą zegary (przyp. fizykom Albert Einstein, Donald Ivey, and others) Coś co zapobiega aby wszystko nie działo się
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych.
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wyznaczanie długości i szerokości geograficznej z obserwacji astronomicznych. Piotr A. Dybczyński Związek czasu słonecznego z gwiazdowym. Zadanie:
Bardziej szczegółowo4π 2 M = E e sin E G neu = sin z. i cos A i sin z i sin A i cos z i 1
1 Z jaką prędkością porusza się satelita na orbicie geostacjonarnej? 2 Wiedząc, że doba gwiazdowa na planecie X (stała grawitacyjna µ = 500 000 km 3 /s 2 ) trwa 24 godziny, oblicz promień orbity satelity
Bardziej szczegółowoDifferential GPS. Zasada działania. dr inż. Stefan Jankowski
Differential GPS Zasada działania dr inż. Stefan Jankowski s.jankowski@am.szczecin.pl DGPS koncepcja Podczas testów GPS na początku lat 80-tych wykazano, że błędy pozycji w dwóch blisko odbiornikach były
Bardziej szczegółowoIntegracja stacji systemu ASG-EUPOS z podstawową osnową geodezyjną kraju
Integracja stacji systemu ASG-EUPOS z podstawową osnową geodezyjną kraju Porównanie i ocena wyników integracji podstawowej osnowy geodezyjnej na obszarze Polski ze stacjami referencyjnymi systemu ASG-EUPOS
Bardziej szczegółowoASG EUPOS w państwowym systemie odniesień przestrzennych
ASG EUPOS w państwowym systemie odniesień przestrzennych Marcin Ryczywolski Departament Geodezji, Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej II Konferencja Użytkowników ASG EUPOS Katowice, 20 21 listopada
Bardziej szczegółowoZmiany w czasie pola siły ciężkości mechanizmy, monitorowanie, zastosowania, perspektywy Jan Kryński
Zmiany w czasie pola siły ciężkości mechanizmy, monitorowanie, zastosowania, perspektywy Jan Kryński Instytut Geodezji i Kartografii Treść prezentacji 1. Mechanizmy zmian w czasie pola siły ciężkości 2.
Bardziej szczegółowoPraca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne.
PRACA Praca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne. Rozważmy sytuację, gdy w krótkim czasie działająca siła spowodowała przemieszczenie ciała o bardzo małą wielkość Δs Wtedy praca wykonana
Bardziej szczegółowoGlobalny system i układ wysokościowy stan obecny i perspektywy
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Katedra Geodezji Szczegółowej Globalny system i układ wysokościowy stan obecny i perspektywy Adam Łyszkowicz, Joanna
Bardziej szczegółowoWektory, układ współrzędnych
Wektory, układ współrzędnych Wielkości występujące w przyrodzie możemy podzielić na: Skalarne, to jest takie wielkości, które potrafimy opisać przy pomocy jednej liczby (skalara), np. masa, czy temperatura.
Bardziej szczegółowoWSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET
MIL GEN 2.7-1 MIL GEN 2.7 WSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET OBLICZANIE CZASÓW WSCHODU I ZACHODU SŁOŃCA 1. Tabele wschodu i zachodu słońca dla lotniska EPWA oraz tabela poprawek zostały opracowane
Bardziej szczegółowo14 POLE GRAWITACYJNE. Włodzimierz Wolczyński. Wzór Newtona. G- stała grawitacji 6, Natężenie pola grawitacyjnego.
Włodzimierz Wolczyński 14 POLE GRAWITACYJNE Wzór Newtona M r m G- stała grawitacji Natężenie pola grawitacyjnego 6,67 10 jednostka [ N/kg] Przyspieszenie grawitacyjne jednostka [m/s 2 ] Praca w polu grawitacyjnym
Bardziej szczegółowoWSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET
AIP VFR POLAND VFR GEN 3.2-1 VFR GEN 3.2 WSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET OBLICZANIE CZASÓW WSCHODU I ZACHODU SŁOŃCA 1. Tabele wschodu i zachodu słońca dla lotniska EPWA oraz tabela poprawek zostały
Bardziej szczegółowoSATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 5
SATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 5 1 K. Czarnecki, Geodezja współczesna w zarysie, Wiedza i Życie/Gall, Warszawa 2000/Katowice 2010. 2 Obserwacje fazowe satelitów GPS są tym rodzajem pomiarów, który
Bardziej szczegółowoWSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET
AIP VFR POLAND VFR GEN 3.2-1 VFR GEN 3.2 WSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET OBLICZANIE CZASÓW WSCHODU I ZACHODU SŁOŃCA 1. Tabele wschodu i zachodu słońca dla lotniska EPWA oraz tabela poprawek zostały
Bardziej szczegółowoPobieranie prób i rozkład z próby
Pobieranie prób i rozkład z próby Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Pobieranie prób i rozkład z próby 1 / 15 Populacja i próba Populacja dowolnie określony zespół przedmiotów, obserwacji, osób itp.
Bardziej szczegółowoWyniki pomiarów okresu drgań dla wahadła o długości l = 1,215 m i l = 0,5 cm.
2 Wyniki pomiarów okresu drgań dla wahadła o długości l = 1,215 m i l = 0,5 cm. Nr pomiaru T[s] 1 2,21 2 2,23 3 2,19 4 2,22 5 2,25 6 2,19 7 2,23 8 2,24 9 2,18 10 2,16 Wyniki pomiarów okresu drgań dla wahadła
Bardziej szczegółowoWyznaczenie współczynnika restytucji
1 Ćwiczenie 19 Wyznaczenie współczynnika restytucji 19.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie współczynnika restytucji dla różnych materiałów oraz sprawdzenie słuszności praw obowiązujących
Bardziej szczegółowoĆw. nr 1. Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła prostego
2019/02/14 13:21 1/5 Ćw. nr 1. Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła prostego Ćw. nr 1. Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła prostego 1. Cel ćwiczenia Wyznaczenie przyspieszenia
Bardziej szczegółowoAnomalie gradientu pionowego przyspieszenia siły ciężkości jako narzędzie do badania zmian o charakterze hydrologicznym
Anomalie gradientu pionowego przyspieszenia siły ciężkości jako narzędzie do badania zmian o charakterze hydrologicznym Dawid Pruchnik Politechnika Warszawska 16 września 2016 Cel pracy Zbadanie możliwości
Bardziej szczegółowoAutomatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia
Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych Instrukcja do ćwiczenia III Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia (Rys. ) jest to urządzenie
Bardziej szczegółowoF = e(v B) (2) F = evb (3)
Sprawozdanie z fizyki współczesnej 1 1 Część teoretyczna Umieśćmy płytkę o szerokości a, grubości d i długości l, przez którą płynie prąd o natężeniu I, w poprzecznym polu magnetycznym o indukcji B. Wówczas
Bardziej szczegółowoGeodezja fizyczna. Potencjał normalny. Potencjał zakłócajacy. Dr inż. Liliana Bujkiewicz. 8 listopada 2018
Geodezja fizyczna Potencjał normalny. Potencjał zakłócajacy. Dr inż. Liliana Bujkiewicz 8 listopada 2018 Dr inż. Liliana Bujkiewicz Geodezja fizyczna 8 listopada 2018 1 / 24 Literatura 1 Geodezja współczesna
Bardziej szczegółowoQuasi-geoida idealnie dopasowana czy idealnie grawimetryczna
Katedra Geodezji i Astronomii Geodezyjnej Wydział Geodezji i Kartografii Politechnika Warszawska Quasi-geoida idealnie dopasowana czy idealnie grawimetryczna Tomasz Olszak, Dominik Piętka, Ewa Andrasik
Bardziej szczegółowoSztuczny satelita Ziemi. Ruch w polu grawitacyjnym
Sztuczny satelita Ziemi Ruch w polu grawitacyjnym Sztuczny satelita Ziemi Jest to obiekt, któremu na pewnej wysokości nad powierzchnią Ziemi nadano prędkość wystarczającą do uzyskania przez niego ruchu
Bardziej szczegółowoANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G
PRACE instytutu LOTNiCTWA 221, s. 115 120, Warszawa 2011 ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G i ROZDZiAŁU 10 ZAŁOżEń16 KONWENCJi icao PIotr
Bardziej szczegółowoTutaj powinny znaleźć się wyniki pomiarów (tabelki) potwierdzone przez prowadzacego zajęcia laboratoryjne i podpis dyżurujacego pracownika obsługi
Tutaj powinny znaleźć się wyniki pomiarów (tabelki) potwierdzone przez prowadzacego zajęcia laboratoryjne i podpis dyżurujacego pracownika obsługi technicznej. 1. Wstęp Celem ćwiczenia jest wyznaczenie
Bardziej szczegółowoRUCH ROTACYJNY ZIEMI. Geodezja Satelitarna
RUCH ROTACYJNY ZIEMI Geodezja Satelitarna ROTACJA ZIEMI Niejednostajność ruchu (spowalnianie obrotu wydłużanie długości dnia) Zmienność położenia osi rotacji - ruch względem inercjalnego układu współrzędnych
Bardziej szczegółowoWSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET
AIP POLSKA GEN 2.7-1 30 MAR 2017 GEN 2.7 WSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET OBLICZANIE CZASÓW WSCHODU I ZACHODU SŁOŃCA 1. Tabele wschodu i zachodu słońca dla lotniska EPWA oraz tabela poprawek zostały
Bardziej szczegółowoSATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 4
SATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 4 1 K. Czarnecki, Geodezja współczesna w zarysie, Wiedza i Życie/Gall, Warszawa 2000/Katowice 2010. 2 Można skorzystać z niepełnej analogii do pomiarów naziemnymi
Bardziej szczegółowoWSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET
AIP POLSKA GEN 2.7-1 31 MAR 2016 GEN 2.7 WSCHÓD I ZACHÓD SŁOŃCA SUNRISE / SUNSET OBLICZANIE CZASÓW WSCHODU I ZACHODU SŁOŃCA 1. Tabele wschodu i zachodu słońca dla lotniska EPWA oraz tabela poprawek zostały
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA do ćwiczenia Wyważanie wirnika maszyny w łożyskach własnych
ZAKŁAD PODSTAW KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN ENERGETYCZNYCH Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Politechnika Śląska INSTRUKCJA do ćwiczenia Wyważanie wirnika maszyny w łożyskach własnych Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoDOBÓR FUNKCJI WŁASNEJ PRZEMIESZCZENIA UKŁADÓW DRGAJĄCYCH GIĘTNIE W RUCHU UNOSZENIA
MODELOWANIE INŻYNIERSKIE ISSN 896-77X 33, s. 7-34, Gliwice 007 DOBÓR FUNKCJI WŁASNEJ PRZEMIESZCZENIA UKŁADÓW DRGAJĄCYCH GIĘTNIE W RUCHU UNOSZENIA ANDRZEJ BUCHACZ, SŁAWOMIR ŻÓŁKIEWSKI Instytut Automatyzacji
Bardziej szczegółowoFIZYKA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 FIZYKA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM ROZSZERZONY (PR) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa FIZYKA KLASA 1 LO (4-letnie po szkole
Bardziej szczegółowoKontrola wiadomości Grawitacja i elementy astronomii
Kontrola wiadomości Grawitacja i elementy astronomii I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 15 października Kartkówka w klasie IA - 20 minut Grupa 1 1 Wykonaj rysunek ilustrujący sposób wyznaczania odległości
Bardziej szczegółowoRegresja wieloraka Ogólny problem obliczeniowy: dopasowanie linii prostej do zbioru punktów. Najprostszy przypadek - jedna zmienna zależna i jedna
Regresja wieloraka Regresja wieloraka Ogólny problem obliczeniowy: dopasowanie linii prostej do zbioru punktów. Najprostszy przypadek - jedna zmienna zależna i jedna zmienna niezależna (można zobrazować
Bardziej szczegółowo1.1. Kształt Ziemi. Powierzchnie odniesienia. Naukowe i praktyczne zadania geodezji. Podział geodezji wyższej... 18
: Przedmowa...... 11 1. WPROWADZENIE DO GEODEZJI WYŻSZEJ Z historii geodezji... 13 1.1. Kształt Ziemi. Powierzchnie odniesienia. Naukowe i praktyczne zadania geodezji. Podział geodezji wyższej... 18 1.2.
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ
WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ Karol DAWIDOWICZ Jacek LAMPARSKI Krzysztof ŚWIĄTEK Instytut Geodezji UWM w Olsztynie XX Jubileuszowa Jesienna Szkoła Geodezji, 16-18.09.2007
Bardziej szczegółowoZastosowanie pomiarów GPS do wyznaczania deformacji terenu na obszarze Głównego i Starego Miasta Gdańska
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI w OLSZTYNIE Zastosowanie pomiarów GPS do wyznaczania deformacji terenu na obszarze Głównego i Starego Miasta Gdańska Radosław Baryła 1), Stanisław Oszczak 1), Paweł Wielgosz
Bardziej szczegółowoXXXIX OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 2
-2/1- Zadanie 8. W każdym z poniższych zdań wpisz lub podkreśl poprawną odpowiedź. XXXIX OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 2 A. Słońce nie znajduje się dokładnie w centrum orbity
Bardziej szczegółowoFizyka i Chemia Ziemi
Fizyka i Chemia Ziemi Temat 5: Zjawiska w układzie Ziemia - Księżyc T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM 2012-01-26 T.J.Jopek, Fizyka i chemia Ziemi 1 Ruch orbitalny Księżyca Obserwowane tarcze Księżyca
Bardziej szczegółowoOznacza to, że chcemy znaleźć minimum, a właściwie wartość najmniejszą funkcji
Wykład 11. Metoda najmniejszych kwadratów Szukamy zależności Dane są wyniki pomiarów dwóch wielkości x i y: (x 1, y 1 ), (x 2, y 2 ),..., (x n, y n ). Przypuśćmy, że nanieśliśmy je na wykres w układzie
Bardziej szczegółowoProblem Odwrotny rozchodzenia się fali Love'a w falowodach sprężystych obciążonych cieczą lepką
Problem Odwrotny rozchodzenia się fali Love'a w falowodach sprężystych obciążonych cieczą lepką Dr hab. Piotr Kiełczyński, prof. w IPPT PAN, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN Zakład Teorii Ośrodków
Bardziej szczegółowoWyznaczenie masy optycznej atmosfery Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski
Wyznaczenie masy optycznej atmosfery Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski Czas trwania: 30 minut Czas obserwacji: dowolny w ciągu dnia Wymagane warunki meteorologiczne:
Bardziej szczegółowoW poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz
Bardziej szczegółowoAlternatywne do GNSS metody obserwacji satelitarnych
Alternatywne do GNSS metody obserwacji satelitarnych [na podstawie Seeber G., Satellite Geodesy ] dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie Przegląd operacyjnych technik obserwacji satelitarnych:
Bardziej szczegółowoWykorzystanie sieci ASG EUPOS w zadaniach związanych z realizacją systemu odniesień przestrzennych
Wykorzystanie sieci ASG EUPOS w zadaniach związanych z realizacją systemu odniesień przestrzennych Marcin Ryczywolski 1, Tomasz Liwosz 2 1 Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Departament Geodezji, Kartografii
Bardziej szczegółowoĆ W I C Z E N I E N R M-2
INSYU FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I ECHNOLOGII MAERIAŁÓW POLIECHNIKA CZĘSOCHOWSKA PRACOWNIA MECHANIKI Ć W I C Z E N I E N R M- ZALEŻNOŚĆ OKRESU DRGAŃ WAHADŁA OD AMPLIUDY Ćwiczenie M-: Zależność
Bardziej szczegółowoSystemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak
Systemy nawigacji satelitarnej Przemysław Bartczak Systemy nawigacji satelitarnej powinny spełniać następujące wymagania: system umożliwia określenie pozycji naziemnego użytkownika w każdym momencie, w
Bardziej szczegółowoKod modułu Geodezja wyższa i astronomia geodezyjna. kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012 r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Geodezja wyższa i astronomia geodezyjna Nazwa modułu w języku angielskim
Bardziej szczegółowover grawitacja
ver-7.11.11 grawitacja początki Galileusz 1564-164 układ słoneczny http://www.arachnoid.com/gravitation/small.html prawa Keplera 1. orbity planet krążących wokół słońca są elipsami ze słońcem w ognisku
Bardziej szczegółowoDoświadczalne wyznaczanie współczynnika sztywności (sprężystości) sprężyn i współczynnika sztywności zastępczej
Doświadczalne wyznaczanie (sprężystości) sprężyn i zastępczej Statyczna metoda wyznaczania. Wprowadzenie Wartość użytej można wyznaczyć z dużą dokładnością metodą statyczną. W tym celu należy zawiesić
Bardziej szczegółowoRealizacja projektu modernizacji podstawowej osnowy grawimetrycznej kraju
Realizacja projektu modernizacji podstawowej osnowy grawimetrycznej kraju Jan Kryński 1), Marcin Barlik 2) 1) Instytut Geodezji i Kartografii 2) Katedra Geodezji i Astronomii Geodezyjnej Politechniki Warszawskiej
Bardziej szczegółowoOpis ćwiczenia. Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Henry ego Katera.
ĆWICZENIE WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO Opis ćwiczenia Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
Bardziej szczegółowoDokąd on zmierza? Przemieszczenie i prędkość jako wektory
A: 1 OK Muszę to powtórzyć... Potrzebuję pomocy Dokąd on zmierza? Przemieszczenie i prędkość jako wektory Łódź żegluje po morzu... Płynie z szybkością 10 węzłów (węzeł to 1 mila morska na godzinę czyli
Bardziej szczegółowoRotacja. W układzie związanym z planetą: siła odśrodkowa i siła Coroilisa. Potencjał efektywny w najprostszym przypadku (przybliżenie Roche a):
Rotacja W układzie związanym z planetą: siła odśrodkowa i siła Coroilisa. Potencjał efektywny w najprostszym przypadku (przybliżenie Roche a): Φ = ω2 r 2 sin 2 (θ) 2 GM r Z porównania wartości potencjału
Bardziej szczegółowoLX Olimpiada Astronomiczna 2016/2017 Zadania z zawodów III stopnia. S= L 4π r L
LX Olimpiada Astronomiczna 2016/2017 Zadania z zawodów III stopnia 1. Przyjmij, że prędkość rotacji różnicowej Słońca, wyrażoną w stopniach na dobę, można opisać wzorem: gdzie φ jest szerokością heliograficzną.
Bardziej szczegółowoWędrówki między układami współrzędnych
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wędrówki między układami współrzędnych Piotr A. Dybczyński Układ równikowy godzinny i układ horyzontalny zenit północny biegun świata Z punkt wschodu szerokość
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowoSATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 6
SATELITARNE TECHNIKI POMIAROWE WYKŁAD 6 1 K. Czarnecki, Geodezja współczesna w zarysie, Wiedza i Życie/Gall, Warszawa 2000/Katowice 2010. 2 Równanie pseudoodległości odległość geometryczna satelity s s
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy. z fizyki dla klasy pierwszej liceum profilowanego
Plan wynikowy z fizyki dla klasy pierwszej liceum profilowanego Kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych do programu DKOS-5002-38/04
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa... XI. Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar... 1. Rozdział 2. Pomiar: liczby i obliczenia liczbowe... 16
Spis treści Przedmowa.......................... XI Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar................. 1 1.1. Wielkości fizyczne i pozafizyczne.................. 1 1.2. Spójne układy miar. Układ SI i jego
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNIKI I DANE OBSERWACYJNE
WSPÓŁCZESNE TECHNIKI I DANE OBSERWACYJNE TECHNIKI OBSERWACYJNE Obserwacje: - kierunkowe - odległości - prędkości OBSERWACJE KIERUNKOWE FOTOGRAFIA Metody fotograficzne używane były w 1964 do 1975. Dzięki
Bardziej szczegółowo