PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI

Transkrypt

1 ZWIĄZEK GMIN D ORZECZA WISŁOKI ZWIĄZEK GMIN DORZECZA WISŁOKI ul. Konopnickiej JASŁO tel./fax tel wisloka@karpaty.pl PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI TOM I Program Ochrony Środowiska Kraków, grudzień 2004

2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA ZWIĄZKU GMIN DORZECZA WISŁOKI Miasto Jasło i gminy: Brzyska, Dębowiec, Jasło, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Chorkówka, Jedlicze, Brzostek, Czarna, Pilzno, Żyraków, Sękowa Kraków, grudzień

3 Zespół autorski: Program ochrony środowiska: Jacek Godyń Barbara Nawrot Jadwiga Pauli Wilga Stefan Gawroński Adam Kałucki Plan gospodarki odpadami: Ewa Kalinowska Artur Bielaszka Jacek Kawala Zbigniew Grabowski ul. Szpitalna 40, Kraków tel. (0 12) , fax (0 12) internet: 2

4 SPIS TREŚCI: 1. WSTĘP Cel i podstawa opracowania Uwarunkowania "Programu..." Wprowadzenie Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z aktów prawnych i polityki ekologicznej państwa Uwarunkowania wynikające ze Strategii Rozwoju województwa małopolskiego i podkarpackiego Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju powiatu dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego Koncepcja Programu Ochrony Środowiska przygotowywanego dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Nadrzędny cel "Programu Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki" Procedura przygotowywania "Programu..." Zakres i elementy składowe "Programu..." OCENA AKTYWNEJ POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA Wprowadzenie Ocena polityki ochrony środowiska w poszczególnych gminach należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA Wprowadzenie Stan sanitarny powietrza atmosferycznego Klimat Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Wprowadzenie Emisja przemysłowa Emisja niska Emisja komunikacyjna Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gmin należących do Związku Gmin... Dorzecza Wisłoki Hałas i pole elektromagnetyczne Wprowadzenie Źródła zanieczyszczenia środowiska hałasem Pola elektromagnetyczne Podsumowanie Zasoby wodne Wprowadzenie Wody powierzchniowe Jakość wód powierzchniowych Zagrożenie powodziowe Zagrożenie dla koryt rzecznych spowodowane poborem żwiru i otoczaków z dna rzek Wody podziemne

5 Jakość wód podziemnych Podsumowanie Gospodarka wodna Wprowadzenie Gospodarka wodna na terenie powiatu krośnieńskiego Gospodarka wodna na terenie powiatu jasielskiego Gospodarka wodna na terenie powiatu dębickiego Gospodarka wodna na terenie powiatu gorlickiego Podsumowanie Gospodarka ściekowa Wprowadzenie Gospodarka ściekowa na terenie powiatu krośnieńskiego Gospodarka ściekowa na terenie powiatu jasielskiego Gospodarka ściekowa w powiecie dębickim Gospodarka ściekowa w powiecie gorlickim Podsumowanie Przyroda Wprowadzenie Stan zasobów przyrody Obszary i obiekty chronione Świat roślinny Lasy Podsumowanie Powierzchnia ziemi Budowa geologiczna Położenie i rzeźba terenu Surowce mineralne Wprowadzenie Zasoby Podsumowanie Gleby Wprowadzenie Typy gleb występujące na omawianym terenie Użytkowanie gleb w poszczególnych gminach Zagrożenia Charakterystyka i zanieczyszczenie gleb występujących w poszczególnych powiatach Podsumowanie Ekologiczne zasoby energetyczne Poważne awarie Wprowadzenie Zagrożenia naturalne Zagrożenia antropogeniczne Potencjalne źródła poważnych awarii na terenie Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Przemysł Transport samochodowy Podsumowanie i wnioski Walory kulturowe regionu Ogólna charakterystyka zabytków gmin Związku Zagrożenia i podsumowanie

6 4. DŁUGOTERMINOWA STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2012 ROKU Wprowadzenie Poprawa jakości środowiska Jakość wód Gospodarowanie odpadami Jakość powietrza Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne Awarie przemysłowe Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody Przyroda i krajobraz Lasy Ochrona gleb Surowce mineralne Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Wodochłonność i energochłonność gospodarki Wykorzystanie energii odnawialnej STRATEGIA KRÓTKOTERMINOWA NA LATA Wprowadzenie Ochrona powietrza atmosferycznego Ochrona przed hałasem Ochrona zasobów wodnych Gospodarka odpadami Ochrona przyrody i terenów zielonych Edukacja ekologiczna ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA Wprowadzenie Strategia stosowania instrumentów polityki zarządzania środowiskiem Instrumenty prawne Instrumenty finansowe Instrumenty społeczne Instrumenty planistyczne Współpraca pomiędzy poszczególnymi instytucjami i podmiotami Struktura zarządzania ochroną środowiska Uczestnicy wdrażania Programu Informacje na temat jednostki wdrażającej Program Zakres współpracy sektora publicznego i prywatnego Obowiązki organów administracji Zasady dostępu do informacji o zaawansowaniu prac związanych z wdrożeniem Programu

7 6.5. Monitoring jakości środowiska i polityki ochrony środowiska w zakresie objętym Programem Ustalenie priorytetów przy wdrażaniu Programu Analiza szans i zagrożeń Znaczenie problemów ochrony środowiska w opinii Gmin uczestniczących w przygotowaniu Programu ochrony środowiska Wskaźniki służące do monitorowania efektywności postępu prac Wytyczne dotyczące ograniczenia wpływu niekorzystnych zjawisk na realizację Programu Sposób aktualizacji danych i informacji zawartych w Programie Podsumowanie i wnioski Harmonogram wdrażania Programu KOSZTY WDRAŻANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Wprowadzenie Koszty wdrażania programu w latach Możliwości finansowania Programu Ochrony Środowiska

8 1. WSTĘP 1.1. Cel i podstawa opracowania "Program ochrony środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki został opracowany przez firmę LEMTECH KONSULTING Sp. z o.o. z Krakowa na podstawie umowy zawartej z Zarządem Związku Gmin Dorzecza Wisłoki. Związek Gmin Dorzecza Wisłoki obejmuje swoim zasięgiem 20 Gmin, z których niniejszym dokumentem objętych zostało 17: Miasto Jasło oraz Gminy: Brzostek, Brzyska, Chorkówka, Czarna, Dębowiec, Jasło, Jedlicze, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Pilzno, Sękowa, Skołyszyn, Tarnowiec, Żyraków. Niniejszy Program jest efektem realizacji wymogów zawartych w ustawie "Prawo ochrony środowiska" z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn.zm.), która artykułem 17 wprowadza obowiązek opracowywania programów ochrony środowiska. Dokument ten sporządzony został w oparciu o aktualnie obowiązujące akty prawne z zakresu ochrony środowiska z uwzględnieniem zapisów Polityki ekologicznej państwa oraz Wytycznych do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Ustawa wiodąca (Prawo ochrony środowiska) określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. W Programie przedstawiono strategię długoterminową do roku 2012 oraz krótkoterminową na najbliższe cztery lata tj , na podstawie której opracowano działania operacyjne. 7

9 1.2. Uwarunkowania "Programu..." Wprowadzenie Na zasady i kierunki lokalnej polityki ochrony środowiska ma wpływ szereg czynników począwszy od specyfiki danego obszaru tj. warunków naturalnych, stanu środowiska, układu demograficznego, perspektywy rozwoju społeczno - gospodarczego regionu i kraju, jak również czynniki zewnętrzne. Dlatego w planowaniu muszą być również uwzględniane zapisy aktów normatywnych oraz polityki ekologicznej państwa. Bardzo istotnym elementem Programu... jest określenie środków niezbędnych do osiągnięcia wyznaczonych celów. Ustalanie listy inwestycji oraz przedsięwzięć bezinwestycyjnych do realizacji w ramach "Programu..." musi uwzględniać możliwości finansowe (pochodzące zarówno ze środków własnych jak i źródeł zewnętrznych) Związku Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z aktów prawnych i polityki ekologicznej państwa Opracowany Program... jest oparty przede wszystkim o zapisy trzech dokumentów. Są to: Prawo ochrony środowiska, Polityka ekologiczna państwa, Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Ustawa wiodąca (Prawo ochrony środowiska) określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Zawarte w ustawie uregulowania zawierają następujące zasady ogólne polegające na: realizowaniu ochrony jednego lub kilku elementów przyrodniczych przy uwzględnieniu ochrony pozostałych elementów (art. 5), obowiązku zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, przez prowadzącego działalność mogącą powodować takie oddziaływanie (art. 6 ust. 1), kierowaniu się przezornością; w przypadku podjęcia działalności, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, należy podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze (art. 6 ust. 2), 8

10 ponoszeniu kosztów usunięcia skutków zanieczyszczenia środowiska przez powodującego, lub ponoszenia kosztów zapobiegania zanieczyszczeniu, przez mogącego spowodować zanieczyszczenie środowiska (art. 7), prawie dostępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych ustawą (art. 9), uwzględnianiu zasad ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w opracowywanych politykach, strategiach, planach lub programach (art. 8), prawie obywateli do uczestniczenia, na warunkach określonych ustawą, w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu (art. 10), uznaniu, że decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna (art. 11), uznaniu, że podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są obowiązane do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw. Dopuszczalne jest stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia pełnej równoważności uzyskiwanych wyników (art. 12). Program... uwzględnia również cele i zadania ujęte w "Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata " oraz w "Polityce ekologicznej państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ". Zasady polityki ekologicznej zrównoważonego rozwoju którego istotą jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Oznacza to konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką gospodarczą oraz takie prowadzenie polityki i działań w gospodarce i życiu społecznym, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia prewencji, oznaczającą w szczególności: -zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), 9

11 -recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, -zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), -wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. "zanieczyszczający płaci oznaczająca ponoszenie odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska przez ich sprawcę. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczająca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasada regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych), zasada subsydiarności, wynikającą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej, a oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany, zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnosząca się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska i oceny osiągniętych wyników (w czasie jej trwania i po jej zakończeniu). Oznacza ona potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. 10

12 Podstawowe założenia polityki ekologicznej: Cele i zadania zawarte w Polityce ekologicznej państwa przy uwzględnieniu specyfiki obszaru wyznaczają następujące kierunki dla Programu ochrony środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki w zakresie jakości wód: ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych miejskich i przemysłowych, zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych (rozproszonych), trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (przede wszystkim z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych), w zakresie jakości powietrza atmosferycznego: ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w zakresie ochrony środowiska przed hałasem: ograniczenie hałasu na obszarach miejskich oraz na odcinkach zamieszkałych wzdłuż głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równoważnego nie przekraczającego w porze nocnej 55 db, przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska (dyrektywa Seveso II ), w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych: konieczność zaniechania nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych na cele przemysłowe, wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska (BAT), wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - do 2010 roku co najmniej podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do roku 2000, zgodnie z celami Unii Europejskiej wyrażonymi w Białej Księdze (COM(97)599) ochrona ekosystemów leśnych oraz zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, zachowanie zasobów przyrody oraz walorów krajobrazu, wdrożenie systemu Natura 2000, 11

13 współpraca z gminami sąsiednimi ukierunkowana m.in. na: poprawę stanu czystości wód, ochrony przed powodzią, tworzenie obszarów chronionych, dostosowanie polityk sektorowych do zadania zrównoważonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych (ekologizacja polityk sektorowych). Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym" podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy), zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego) Uwarunkowania wynikające ze Strategii Rozwoju województwa małopolskiego i podkarpackiego Podstawowym dokumentem niezbędnym przy konstruowaniu Programu ochrony środowiska jest Strategia Rozwoju. Przy opracowywaniu niniejszego dokumentu wykorzystane zostały zapisy wynikające ze strategii rozwoju dwóch województw tj. małopolskiego i podkarpackiego, czterech powiatów tj. dębickiego, gorlickiego, jasielskiego, krośnieńskiego oraz gmin należących do Związku, dla których przygotowywany jest Program. Ilość branych pod uwagę dokumentów wynika z zasięgu terytorialnego Związku obejmującego swoim obszarem wszystkie te jednostki administracyjne. W Strategii Rozwoju województwa małopolskiego zawarte są następujące cele ogólne i szczegółowe: Pole B zatytułowane Pejzaż środowisko i krajobraz; którego celem nadrzędnym jest: 12

14 Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego W ramach tego celu nadrzędnego wyznaczone są cztery cele strategiczne oraz szereg rozwiązań pozwalających je zrealizować: B 1. zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska - poprawa jakości wód, - ograniczenie emisji zanieczyszczeń, - uporządkowanie gospodarki odpadami, - rewaloryzacja obszarów zdegradowanych, B 2. racjonalne gospodarowanie środowiskiem - minimalizacja zużycia zasobów naturalnych i racjonalizacja zużycia energii, - zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii, - minimalizacja wytwarzania odpadów, - zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów, - podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, - zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych, B 3. ochrona przyrody i różnorodności biologicznej - zwiększenie obszaru objętego różnorodnymi formami ochrony przyrody, - rozwój zagospodarowania turystycznego zmniejszającego presję na parki narodowe, B 4. kształtowanie krajobrazu kulturowego - stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego, - zapobieganie rozproszeniu osadnictwa, - ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich, - ochrona tradycyjnych form gospodarowania szczególnie na terenach górskich, - ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy. W Strategii Rozwoju województwa podkarpackiego ukierunkowanej na cel wiodący zapisany jako Przyspieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionu oraz poprawa poziomu życia mieszkańców zawarte są następujące cele ogólne i szczegółowe zgrupowane w sześciu 13

15 polach strategicznych, z których poniżej przytoczone zostały jedynie te związane z przedmiotem niniejszego opracowania: I. OBSZARY WIEJSKIE CEL STRATEGICZNY NR 1 - Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na obszarach wiejskich, w warunkach zrównoważonego rozwoju Kierunek działania 2 - Zapobieganie degradacji środowiska naturalnego na obszarach wiejskich, upowszechnianie metod produkcji rolniczej przyjaznych dla środowiska II. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI CEL STRATEGICZNY NR 2 - Stworzenie sprzyjających warunków do zwiększenia napływu inwestycji Kierunek działania 1 - Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez rozbudowę odpowiedniej infrastruktury technicznej, przygotowanie ofert inwestycyjnych oraz ukształtowanie korzystnego klimatu dla inwestorów III. KULTURA, TURYSTYKA I OCHRONA PRZYRODY CEL STRATEGICZNY NR 1 - Wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych produktów turystycznych opartych na dziedzictwie kulturowym i unikatowych wartościach przyrodniczo-krajobrazowych Kierunek działania 1 - Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu Kierunek działania 2 - Rozbudowa i modernizacja szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej i podnoszenie jakości usług jako składowe rozwoju produktu turystycznego województwa CEL STRATEGICZNY NR 3 - Doskonalenie systemu ochrony przyrody i gospodarki leśnej, tak by rozwój województwa odbywał się w sposób zapewniający zachowanie jego wartości przyrodniczych Kierunek działania 1 - Utworzenie zintegrowanego systemu ochrony przyrody 14

16 Kierunek działania nr 2 - Zabezpieczenie ciągłości lasu oraz jego produkcyjnych i pozaprodukcyjnych funkcji IV. KAPITAŁ LUDZKI CEL STRATEGICZNY NR 2 - Wzrost mobilności społecznej i zawodowej mieszkańców Kierunek działania 3 - Bezpieczeństwo zdrowotne ludności V. INFRASTRUKTURA CEL STRATEGICZNY NR 1 - Zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu jako czynnik wzmocnienia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej Kierunek działania 1 - Modernizacja istniejącego układu drogowego Kierunek działania 2 - Modernizacja istniejącego układu kolejowego Kierunek działania 3 - Rozwój i efektywne wykorzystanie komunikacji lotniczej CEL STRATEGICZNY NR 2 - Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie gospodarki wodnej i ochrony środowiska Kierunek działania 1 - Rozwój gospodarki ściekowej i ochrony środowiska Kierunek działania 2 - Rozwój gospodarki wodnej Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju powiatu dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego Myślą przewodnią stworzonej Strategii Rozwoju Powiatu dębickiego jest określenie tzw. misji powiatu zdefiniowanej jako chęć dążenia do tego, aby być najatrakcyjniejszym powiatem w Polsce dla inwestorów i mieszkańców poprzez: stworzenie dobrego klimatu inwestycyjnego rozwój i promocję przedsiębiorstw dbanie o czystość środowiska naturalnego stworzenia atrakcyjnej bazy rekreacyjno wypoczynkowej tak, aby stać się stabilnym ekonomicznie i bezpiecznym regionem. 15

17 Misja ta, w omawianym niniejszym opracowaniem przedmiocie, realizowana ma być w ramach następujących obszarów strategicznych: Obszar 3 Kultura, sport i turystyka Cel 2 - Promocja walorów przyrodniczo-krajobrazowych i turystycznych powiatu Zadanie 3 - Opieka nad obszarami o walorach krajobrazowych i kulturowych. Cel 3 - Rozwój turystyki oraz podnoszenie standardu świadczonych usług turystycznych, agroturystycznych Zadanie 1 - Rozbudowa bazy turystycznej dostępnej dla przeciętnego turysty (campingi, pola namiotowe). Zadanie 2 - Rozbudowa bazy gastronomicznej Zadanie 3 - Wspieranie powstawania nowych gospodarstw agroturystycznych. Zadanie 4 - Podnoszenie standardu świadczonych usług Zadanie 5 - Budowa hoteli o wysokich standardach Cel 4 - Zwiększenie dostępności różnych form turystyki Zadanie 1 - Tworzenie nowych i utrzymywanie istniejących szlaków turystycznych, miejsc wypoczynku Zadanie 2 - Budowa zbiorników retencyjnych o znaczeniu rekreacyjnym Zadanie 4 - Organizacja sieci wypożyczalni sprzętu turystycznego i sportowego Zadanie 5 - Wytyczenie tras rowerowych Obszar 5 Infrastruktura techniczna i drogowa Cel 1 Poprawa jakości infrastruktury drogowej Zadanie 2 Budowa obwodnic Cel 2 Poprawa stanu otoczenia dróg i bezpieczeństwa drogowego Zadanie 2 Budowa ścieżek rowerowych w miastach Cel 3 Rozwój infrastruktury technicznej 16

18 Zadanie 1 Zagospodarowanie wód podziemnych leczniczych i ciepłych źródeł Obszar 7 Ochrona środowiska Cel 1 - Poprawa stanu środowiska naturalnego Zadanie 1 - Wspieranie rozbudowy infrastruktury chroniącej środowisko Zadanie 2 - Budowa stacji ujęć i sieci wodociągowych Zadanie 3 - Zorganizowanie miejsc na odpady, zakładu utylizacji odpadów, oczyszczalni biologicznych z wykorzystaniem na cele rolnicze Zadanie 4 - Budowa sortowni odpadów Zadanie 5 - Budowa zbiorników retencyjnych Zadanie 6 - Wymiana kotłowni węglowych na gazowe na terenie całego powiatu Cel 2 - Wzrost świadomości proekologicznej Zadanie 2 - Zmniejszenie szkodliwych emisji zanieczyszczeń Cel 3 - Poprawa walorów krajobrazowych i estetyki Zadanie 3 - Zagospodarowanie wyrobisk kopalnianych (żwirowisk) Zadanie 4 - Organizacja rezerwatów przyrody Strategia Rozwoju Powiatu Gorlickiego przedstawia następujące obszary kluczowe, cele nadrzędne i pośrednie oraz zadania: Obszar kluczowy - INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I OCHRONA ŚRODOWISKA Cel nadrzędny - Infrastruktura techniczna dostosowana do potrzeb powiatu i zapewniająca wysoki standard jakości środowiska i warunków życia - ze szczególnym uwzględnieniem dróg i mostów Cel pośredni 2 Oczyszczone ścieki z każdego gospodarstwa Zadanie 1 - Uczestnictwo w opracowaniu wspólnych międzygminnych programów gospodarki wodnościekowej w Powiecie Gorlickim 17

19 Zadanie 2 - Rozbudowanie kompleksowej sieci kanalizacyjnej w gminach - zakończonej oczyszczalnią ścieków Zadanie 3 - Uzupełnienie systemu kanalizacji zbiorczej systemem odbioru ścieków z gospodarstw rozproszonych. Zorganizowanie systemu informacji dla gospodarstw indywidualnych na temat możliwości wywozu ścieków Zadanie 4 - Wprowadzenie programu współfinansowania budowy przyzagrodowych oczyszczalni ścieków Cel pośredni 3 - Dominują źródła energii najmniej szkodliwe dla środowiska Zadanie 2 - Zbadanie możliwości i opłacalności wykorzystania wód geotermalnych i energii słonecznej oraz innych źródeł odnawialnych Zadanie 3 - Rozbudowanie sieci gazowniczej i doprowadzenie gazu do gospodarstw Zadanie 4 - Promowanie systemu uzyskiwania energii cieplnej z odpadów drzewnych Cel pośredni 4 - Wszystkie odpady komunalne i przemysłowe są gromadzone, segregowane i utylizowane Zadanie 1 - Zbudowanie powiatowego lub ponadpowiatowego zakładu biorecyklingu Zadanie 2 - Likwidowanie dzikich wysypisk śmieci Cel pośredni 6 - Poszanowanie środowiska Zadanie 1 - Prowadzenie edukacji ekologicznej we wszystkich placówkach oświatowo - wychowawczych działających na terenie powiatu Cel pośredni 7 - Woda pitna dobrej jakości Zadanie 1 - Rozbudowa zakładu uzdatniania wody w Gorlicach Zadanie 2 - Włączenie się do programu ochrony dorzecza Wisłoki i dorzecza Dunajca Zadanie 3 - Zapewnienie alternatywnego zaopatrzenia w wodę pitną ze studni w miastach i gminach Cel pośredni 8 - Dostarczenie wystarczającej ilości wody dla mieszkańców powiatu Zadanie 1 - Zbilansowanie potrzeb i zasobów w zakresie wody pitnej oraz zbadanie jakości wody pitnej 18

20 Zadanie 2 - Budowa i rozbudowa istniejącej sieci wodociągów, z wykorzystaniem istniejących już źródeł zaopatrzenia Obszar kluczowy - ŁAD PRZESTRZENNY I OCHRONA ZABYTKÓW Cel nadrzędny - Troska o zapewnienie poprawy ładu przestrzennego powiatu z uwzględnieniem ochrony zabytków Cel pośredni 1 - Dążenie do zapewnienia właściwego ładu przestrzennego w obrębie powiatu Zadanie 3 - Opracowanie wykazu obiektów, które powinny podlegać szczególnej ochronie z uwagi na walory architektoniczne, historyczne, kulturowe i przyrodnicze Zadanie 6 - Zapewnienie ochrony istniejących terenów zieleni urządzonej, lasów i zadrzewień, dążąc jednocześnie do zwiększenia terenów zieleni urządzonej zwłaszcza w obrębie zabudowy mieszkaniowej. W Strategii Rozwoju Powiatu Krośnieńskiego cel nadrzędny sformułowany jest w sposób następujący: Powiat krośnieński miejscem zamożnych mieszkańców, żyjących w przyjaznym i bezpiecznym środowisku, otwarty dla ludzi, którzy chcą tu mieszkać, pracować, wypoczywać. Cel ten realizowany ma być poprzez następujące bardziej szczegółowe cele i zadania: Pole 1 Gospodarka rozumiana poprzez pryzmat celu głównego zdefiniowanego jako: Dobrze rozwinięta gospodarka przyjazna dla środowiska przyrodniczego Zadanie szczegółowe 1B - Transformacja, rozwój wsi i rolnictwa, alternatywne źródła dochodu Zadanie realizacyjne 5 Tworzenie warunków do rozwoju lecznictwa sanatoryjnego, turystyki weekendowej i agroturystyki poprzez: - ochronę walorów turystyczno przyrodniczych powiatu - tworzenie i wykorzystanie lokalnego produktu turystycznego - promocja walorów turystycznych i przyrodniczych - rozwój infrastruktury turystycznej wokół istniejących miast uzdrowiskowych i źródeł leczniczych 19

21 Zadanie szczegółowe 2 Nowoczesna i funkcjonalna infrastruktura techniczna Zadanie realizacyjne 1 Poprawa jakości infrastruktury drogowej poprzez: - budowę obwodnic Zadanie realizacyjne 2 Poprawa stanu otoczenia dróg i bezpieczeństwa drogowego poprzez: - ograniczenie hałasu komunikacyjnego - budowę ścieżek rowerowych Zadanie realizacyjne 3 Rozwój infrastruktury technicznej poprzez: - rozwój i modernizację sieci wodociągowych i ujęć wodnych, - rozwój i modernizacja sieci elektroenergetycznych i sieci gazociągowych oraz budowa niekonwencjonalnych źródeł energii elektrycznej poprzez wykorzystanie warunków klimatycznych Pole 2 Środowisko przyrodnicze rozumiane przez pryzmat celu głównego zdefiniowanego jako: Dobrze funkcjonujące środowisko przyrodnicze Zadanie szczegółowe 1 Sprawny system gospodarowania odpadami rozwiązania systemowe Zadanie szczegółowe 2 Nowoczesna gospodarka wodno ściekowa Zadanie szczegółowe 3 Poprawa infrastruktury przeciwpowodziowej, rozbudowa i modernizacja systemu wczesnego ostrzegania Zadanie szczegółowe 4 - Poprawa świadomości ekologicznej, utrzymanie unikalnych walorów przyrodniczych Pole 3 Infrastruktura społeczna rozumiana poprzez pryzmat celu głównego zdefiniowanego jako: Mądra, zdrowa i aktywna społeczność powiatu Zadanie szczegółowe 2 Utrzymanie i poprawa bezpieczeństwa publicznego Zadanie realizacyjne 2 Poprawa infrastruktury przeciwpowodziowej. W Strategii Rozwoju Powiatu Jasielskiego cel generalny określony został w następujący sposób: Zwiększenie podaży miejsc pracy i podniesienie ogólnego poziomu życia społeczności lokalnych, a w rezultacie zatrzymanie odpływu ludzi młodych. Cel ten realizowany jest w dwóch opcjach strategicznych: 20

22 Opcja 1 - Rozwój współpracy międzygminnej i międzypowiatowej, w tym współpracy i wymiany transgranicznej w opcji tej wykorzystany został atut położenia geograficznego oraz walory przyrodniczo krajobrazowe i kulturowe Opcja 2 - Modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej powiatu w opcji tej nacisk położony został na pokonywanie słabości dotyczącej wyposażenia powiatu w infrastrukturę. Powyżej przedstawiony cel generalny realizowany będzie poprzez następujące pola strategiczne, cele i priorytety: Pole strategiczne Infrastruktura turystyczno rekreacyjna Priorytet 3 - Zwiększenie dostępności terenów rekreacyjnych i rozwój zaplecza turystycznego, w tym rozbudowa infrastruktury sanitarnej, bazy noclegowej oraz obiektów sportowo-rekreacyjnych Cel strategiczny Zwiększenie ruchu turystycznego i dochodów mieszkańców poprzez ożywienie inicjatyw działalności turystyczno rekreacyjnej - Kierunek 2 - Wspieranie ponadgminnych inicjatyw w rozwijaniu i tworzeniu szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych i konnych), ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych i szlaków kulturowych - Kierunek 4 - Promocja oferty turystycznej powiatu dla turystów krajowych i zagranicznych - Kierunek 6 - Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi gospodarstw agroturystycznych - Kierunek 7 - Ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego Ziemi Jasielskiej Cel strategiczny Utrzymywanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego poprzez rozbudowę infrastruktury i edukację ekologiczną społeczności lokalnych - Kierunek 1 - Wspieranie budowy infrastruktury sanitarnej i modernizacja systemów ogrzewania - Kierunek 2 - Wspieranie realizacji programu poprawy czystości wód zlewni rzeki Wisłoki - Kierunek 3 - Edukacja ekologiczna lokalnych społeczności i turystów 21

23 - Kierunek 4 - Zagospodarowanie odpadów komunalnych Priorytet 5 - Rozwój kontaktów ponadlokalnych i międzynarodowych oraz systemu informacji biznesowej, turystycznej i kulturalnej Cel strategiczny 5 - Wzrost eksportu firm jasielskich oraz rozwój wspólnych przedsięwzięć polsko - słowackich - Kierunek 2 - Współpraca w dziedzinie ochrony środowiska - Kierunek 3 - Promocja oferty inwestycyjnej i turystycznej powiatu Koncepcja Programu Ochrony Środowiska przygotowywanego dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Przy konstruowaniu niniejszego Programu zwrócono szczególną uwagę na dwa aspekty procesu planowania tj. jakość środowiska i instrumenty lokalnej polityki w zakresie ochrony środowiska oraz ich wzajemne powiązania. W Programie zidentyfikowano działania i przedsięwzięcia, które mają zmierzać bądź do poprawy stanu środowiska, bądź do zachowania w stanie niezmienionym obszarów o wysokich walorach środowiskowych oraz ochrony zasobów naturalnych. Natomiast władze Związku mogą w zakresie lokalnej polityki ochrony środowiska wykorzystywać różne instrumenty tj.: prawno-administracyjne, ekonomiczno-finansowe, instrumenty i techniki planowania strategicznego i operacyjnego (strukturalne), które służą wdrażaniu Programu oraz społeczne służące budowie partnerstwa na rzecz ekorozwoju. W oparciu o przeprowadzone ustalenia z przedstawicielami poszczególnych gmin biorących udział w procesie tworzenia "Programu..." przyjęto, że będzie on uwzględniał główne kierunki rozwojowe obszarów należących do Związku oraz zagadnienia dotyczące jakości środowiska, dla których została określona długoterminowa strategia (do 2012r.). Strategia ta będzie podstawą dla zdefiniowania planu operacyjnego na lata

24 1.4. Nadrzędny cel "Programu Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki" Nadrzędnym, długoterminowym celem Programu Ochrony Środowiska jest: Zmierzanie do zrównoważonego rozwoju gmin należących do Związku, który sprzyja harmonizacji rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną zasobów środowiska naturalnego Procedura przygotowywania "Programu..." Najbardziej optymalną formą procesu tworzenia programów ochrony środowiska jest planowanie otwarte. Oznacza to, że od początkowych etapów prac prowadzona jest wymiana informacji i konsultacje z administracją samorządową i rządową, największymi zakładami przemysłowymi i organizacjami pozarządowymi. Przez zastosowanie takiej metody można uzyskać więcej informacji, a także zapewnić udział społeczeństwa w procesie tworzenia Programu. Za bazę dla programu ochrony środowiska przyjęto: aktualny stan środowiska, aktualny stan infrastruktury ochrony środowiska, cele i działania zdefiniowane w strategiach rozwoju poszczególnych gmin, cele i działania zdefiniowane w wieloletnich programach inwestycyjnych poszczególnych gmin. Do opracowania Programu wykorzystano również informacje zawarte w: strategiach rozwoju powiatów: dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego, strategiach rozwoju województw: małopolskiego i podkarpackiego, programach ochrony środowiska i planach gospodarki odpadami dla województw: podkarpackiego i małopolskiego, programach ochrony środowiska i planach gospodarki odpadami powiatów: dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego, raporcie o stanie środowiska w województwie podkarpackim, raporcie dotyczącym oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim, 23

25 raporcie o stanie gleb i użytków rolnych w województwie podkarpackim, bilansie zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce (wg stanu na dzień r.), Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowane dla gmin Związku. Programy ochrony środowiska są nową formą opracowań planistycznych; które zostały wprowadzone ustawą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.). Artykuł 17 ustęp 1 tej ustawy stanowi, że wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska sporządza zarząd województwa, powiatu oraz wójt, burmistrz lub prezydent gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, przy czym ich projekty są opiniowane odpowiednio przez zarząd jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska (art. 17 ust. 2 POŚ). Programy te powinny określać wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa (art. 14 ust.1 POŚ), a w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Programy: wojewódzki, powiatowy i gminny uchwala odpowiednio, sejmik województwa, rada powiatu lub rada gminy (POŚ art. 18 ust.1). Zarząd województwa, powiatu, a także wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast co dwa lata sporządzają raporty z ich wykonania i przedstawiają je odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy (art. 18 ust.2.) Zakres i elementy składowe "Programu..." Dokument Programu... zawiera następujące rozdziały: Rozdział 1. Wstęp. W tym rozdziale przedstawiono cel i podstawę opracowania, cel nadrzędny, uwarunkowania, koncepcję i procedurę Programu. Rozdział 2. Ocena aktywnej polityki ochrony środowiska. Rozdział zawiera krótką ocenę dotychczasowej polityki ochrony środowiska w oparciu o dostępne materiały i informacje. 24

26 Rozdział 3. Rozdział 4. Rozdział 5. Rozdział 6. Rozdział 7. Ocena aktualnego stanu środowiska. Rozdział przedstawia syntetyczną ocenę stanu środowiska z wyłonieniem podstawowych problemów, które będą bazą do opracowania długoterminowej strategii ochrony środowiska do 2012 roku oraz strategii krótkoterminowej na lata Długoterminowa strategia ochrony środowiska do 2012r. W rozdziale zawarto charakterystykę celów i działań do 2012 roku w zakresie: poprawy jakości środowiska z podziałem na dziedziny ochrony środowiska tj. jakość wód, gospodarowanie odpadami (w oparciu o założenia planu gospodarki odpadami), zanieczyszczenia powietrza, oddziaływanie hałasu, awarie przemysłowe, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody (ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona lasów, ochrona gleb i wód podziemnych), zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii zadań o charakterze systemowym, włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych, w tym systemy zarządzania środowiskowego, edukacja ekologiczna i udział społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska, współpraca ponadregionalna i międzynarodowa. Strategia krótkoterminowa na lata W rozdziale tym zostały przedstawione przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach , z wydzieleniem przedsięwzięć inwestycyjnych i bezinwestycyjnych wraz z terminami realizacji, kosztami, źródłami finansowania i instytucji odpowiedzialnych za realizację. Organizacja zarządzania środowiskiem. W rozdziale tym podano strategię stosowania instrumentów zarządzania środowiskiem, zasady współpracy między instytucjami, monitorowania jakości środowiska w zakresie ujętym w programie i harmonogram wdrażania programu. Koszty wdrażania programu ochrony środowiska. W rozdziale tym omówiono koszty wdrożenia przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach według dziedzin ochrony środowiska. 25

27 2. OCENA AKTYWNEJ POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA 2.1. Wprowadzenie W realizacji zrównoważonego rozwoju bardzo ważną rolę odgrywają społeczności lokalne. Samorząd lokalny będący gospodarzem na swoim terenie powinien określać cele, strategię i politykę, a także ustalić listę priorytetowych działań w zakresie ochrony i zarządzania środowiskiem, zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi, uwzględniając główne kierunki polityki ekologicznej przyjęte zarówno na szczeblu państwowym jak wojewódzkim i powiatowym Ocena polityki ochrony środowiska w poszczególnych gminach należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Do chwili obecnej żadna z gmin należących do Związku nie posiada programu, który ujmowałby kompleksowo całość problemów związanych z ochroną i zarządzaniem środowiskiem. Niemniej jednak chcąc rozpocząć działania zmierzające do poprawy stanu środowiska w regionie podjęto następujące działania: Zorganizowano Związek Gmin Dorzecza Wisłoki Utworzono następujące obszary chronione: Magurski Park Narodowy Rezerwaty przyrody: Kornuty, Buczyna w Cyrance, Bagno Przecławskie, Góra Chełm, Modrzyna, Przełom Jasionki, Igiełki, Wadernik, Słotwina, Torfy i Kamera Parki krajobrazowe: Pasma Brzanki, Jaśliski, Czarnorzecko Strzyżowski Obszary chronionego krajobrazu: Beskidu Niskiego, Mielecko-Kolbuszowsko- Głogowski, Strzyżowsko-Sędziszowski, Pogórza Ciężkowickiego, Pogórza Strzyżowskiego, Przecławski, Jastrzębsko-Ździarski. Poniższy Rys.1 przedstawia mapę największych i najistotniejszych obszarów chronionych występujących w granicach zlewni rzeki Wisłoki. 26

28 Rys. 1 Rozmieszczenie podstawowych obszarów chronionych w zlewni rzeki Wisłoki (źródło: Program poprawy czystości zlewni rzeki Wisłoki synteza, wyk. Przez GIG w Katowicach przy współpracy Conseco w Krakowie dla Związku Gmin Wisłoka) 27

29 W skład organu o nazwie Związek Gmin Dorzecza Wisłoki wchodzą następujące jednostki (również nie objęte niniejszym opracowaniem): 1. Miasto Jasło oraz gminy: 2. Jasło 3. Biecz 4. Brzostek 5. Brzyska 6. Chorkówka 7. Czarna 8. Dębowiec 9. Dębica 10. Jedlicze 11. Kołaczyce 12. Krempna 13. Nowy Żmigród 14. Osiek Jasielski 15. Pilzno 16. Sękowa 17. Skołyszyn 18. Szerzyny 19. Tarnowiec 20. Żyraków Związek Gmin powstał w celu prowadzenia prac w zakresie ochrony środowiska na terenie zlewni rzeki Wisłoki. Prace te realizowane są zgodnie z przyjętym Programem Poprawy Czystości Zlewni Wisłoki określającym zakres i rodzaj koniecznych do podjęcia działań służących poprawie czystości wód zlewni Wisłoki. Program ten wdraża zasadę zlewniowego systemu zarządzania zgodnego z ideą zrównoważonego rozwoju uwzględniającego naturalną ciągłość i łączność zasobów wodnych. Realizacja przyjętej polityki następuje poprzez: prowadzenie studiów i badań w zakresie racjonalizacji korzystania ze środowiska, opracowywanie programów przedsięwzięć gospodarczych Związku w zakresie zadań o charakterze użyteczności publicznej, prowadzenie wspólnych działań w zakresie zaopatrzenia w wodę, 28

30 utworzenie funduszu w celu prowadzenia wspólnych inwestycji, w szczególności: oczyszczalni ścieków, zakładów utylizacji odpadów i przetwarzania surowców wtórnych, podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców, promocję walorów turystycznych regionu wraz z utworzeniem banku informacji, pozyskiwanie środków finansowych krajowych i zagranicznych, współpracę z organizacjami, stowarzyszeniami, administracją rządową. W zakresie realizacji swoich zadań statutowych Związek ściśle współpracuje z organami administracji rządowej oraz samorządowej. 29

31 Rys. 2 Mapa zlewni rzeki Wisłoki źródło: strona internetowa ( 30

32 W przypadku innych działań podjętych dla ochrony środowiska w poszczególnych gminach objętych niniejszym opracowaniem (w ramach tworzenia obszarów chronionych) możemy wyróżnić: Gmina Brzostek Czarnorzecko Strzyżowski Park Krajobrazowy, rezerwat przyrody Kamera (rezerwat leśno florystyczny o powierzchni 38,01 ha, którego celem jest zachowanie rzadkiego krzewu kłokoczki południowej oraz dobrze wykształconego zbiorowiska żyznej buczyny karpackiej z wieloma gatunkami roślin górskich i chronionych, m.in.: widłaka goździstego, skrzypu olbrzymiego, buławnika mieczolistnego oraz bluszczu pospolitego), gmina Brzostek objęta jest też obszarem chronionego krajobrazu Pogórza Ciężkowicko-Strzyżowskiego, pomnik przyrody 600 letni dąb szypułkowy znajdujący się w miejscowości Januszkowie oraz kłokoczka południowa czyli krzew ciepłolubny znajdujący się w rezerwacie Kamera. Gmina Czarna rezerwat przyrody Torfy (ochronie tutaj podlega roślinność torfowisk, a przede wszystkim owadożernej rosiczki położonych wśród leśnych wydm), pomnik przyrody w miejscowości Żdzary - aleja dębowa (wśród okazów drzew wyróżnić można 600-letni dąb o obwodzie 680 cm), teren gminy objęty jest też obszarem chronionego krajobrazu Jastrzębsko- Żdżarskiego, Gmina Dębowiec część gminy objęta jest Magurskim Parkiem Narodowym, pomnik przyrody głaz narzutowy Diabli Kamień, Gmina miejska Jasło pomniki przyrody (3 szt. Topoli białych w wieku około 100 lat rosnących przy ulicy Kościuszki, 2 szt. Dębów szypułkowych w wieku około 300 lat rosnących przy ulicy Gajowej, robinia akacjowa w wieku około 120 lat rosnąca w pasie drogowym ul. Św. Jana z Dukli, wiąz górski w wieku około 100 lat rosnący przy ulicy Koralewskiego, lipa drobnolistna w wieku około 150 lat rosnąca przy ulicy Kaczorowy) 31

33 Gmina wiejska Jasło pomniki przyrody dąb szypułkowy w wieku około 500 lat znajdujący się w Brześciu, dwa dęby szypułkowe w wieku około 350 i 600 lat znajdujące się w miejscowości Trzcinica, klon-jawor w wieku około 250 lat oraz 8 dębów w wieku około lat znajdujące się w miejscowości Zimna Woda, topola czarna w wieku około 150 lat znajdująca się w miejscowości Żółków, Gmina Jedlicze pomniki przyrody - 8 szt. dębów szypułkowych wiek lat oraz lipa w wieku około 400 lat rosnące w Jedliczu, 22 drzewa (ponad 100 letnie) rosnące w Moderówce, 6 drzew w wieku ok. 150 lat znajdujące się w Jaszczwi), Gmina Kołaczyce rezerwat geologiczny "Golesz" o powierzchni 27 ha, na który składają się: grupa ostańców z piaskowca ciężkowickiego i ruiny umocnień obronnych zamczyska z XIV pomniki przyrody: w miejscowości Nawieś Kołaczycka (ok. 200 letni dąb szypułkowy) oraz bluszcz pospolity w lasach państwowych Bieździedza, Gmina Krempna prawie połowa gminy objęta jest Magurskim Parkiem Narodowym, a pozostały jej obszar stanowi jego otulina, Gmina Nowy Żmigród część powierzchni gminy (ok.10,23%) objęta jest Magurskim Parkiem Narodowym, parkiem krajobrazowym objęty jest teren miejscowości: Nowy Żmigród i Makowska, pomniki przyrody 2 dęby szypułkowe znajdujące się w okolicy kościoła parafialnego w Nowym Żmigrodzie, Gmina Osiek Jasielski część gminy (ok.13,15%) objęta jest Magurskim Parkiem Narodowym, Gmina Pilzno rezerwat przyrody Słotwina (ochronie podlegają tutaj szczególnie stanowiska paproci pióropusznika strusiego), pomniki przyrody aleja lipowa jednorzędowa w Lipinach (12 szt.); dęby szypułkowe (13 szt.) w Parkoszu, Dobrkowie i Pilźnie; bluszcz pospolity w Jaworzy 32

34 Dolnym; klon zwyczajny przy drodze do Jaworza Górnego; grupa drzew w Dobrkowie; żywotnik olbrzymi, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, grab pospolity i sosny wejmutki w Lipinach, Gmina Sękowa część gminy objęta jest Magurskim Parkiem Narodowym, rezerwat przyrody Kornuty (jest to rezerwat krajobrazowy i geologiczny obejmujący fragment lasu jodłowo-bukowego, w którym znajdują się unikatowe skały, głazy i bloki skalne, a także kilka jaskiń oraz reliktowe krzewy i kosodrzewiny), Gmina Skołyszyn pomniki przyrody: 6 dębów w Święcanach (w tym 3 szypułkowe) w wieku 250 do 500 lat oraz 3 lipy drobnolistne w Święcanach w wieku 150 do 170 lat, Gmina Tarnowiec pomniki przyrody (dąb szypułkowy w wieku około 350 lat), Gmina Żyraków w krajobrazie kulturowym gminy ważną rolę odgrywają zespoły dworsko parkowe, kościoły i kapliczki oraz zabytki archeologiczne: zespół dworsko parkowy w Korzeniowie (ochrona konserwatorska), zespół dworsko parkowy w miejscowości Zasów, zespół dworsko parkowy w Straszęcinie, zespół dworsko parkowy w Żyrakowie, pomniki przyrody: dęby szypułkowe w ilości 9 szt. w Korzeniowie, Straszęcinie, Woli Wielkiej i Żyrakowie, 1 szt. lipy drobnolistnej (forma dwudniowa) w Straszęcinie, grupa zabytkowych sosen w Korzeniowie, zabytkowe drzewostany rosnące w otoczeniu kościołów parafialnych w Zasowie i Nagoszynie. 33

35 3. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 3.1. Wprowadzenie Związek Gmin Dorzecza Wisłoki położony jest na obszarze dwóch województw: małopolskiego i podkarpackiego (Rys.3). Rys. 3 Mapa administracyjna Polski z zaznaczonym schematycznie obszarem Związku (źródło: strona internetowa Województwo podkarpackie położone jest w południowo wschodniej Polsce granicząc z: od północy z województwem lubelskim, od wschodu z Ukrainą, od południa ze Słowacją, od zachodu z województwem małopolskim, od północnego zachodu z województwem świętokrzyskim. Powierzchnia jego wynosi km 2 i charakteryzuje się złożoną budową geologiczną i geomorfologiczną. Można tutaj wyróżnić następujące jednostki: wyżyna lubelska obejmująca Wzniesienie Urzędowskie i Roztocze, 34

36 zapadlisko przedkarpackie z pradoliną: dolnej Wisłoki, dolnego Sanu, podkarpacką i nadwiślańską, równiną: tarnobrzeską i biłgorajską i płaskowyżem: tarnowskim, kolbuszowskim i tarnogrodzkim, Karpaty zewnętrzne z pogórzem: ciężkowickim, strzyżowskim, dynowskim, przemyskim oraz pasmem gór: sanocko - turczańskich, Beskidów niskich i Bieszczadów. Województwo to charakteryzuje się cennymi walorami przyrodniczymi i związaną z tym dużą atrakcyjnością turystyczną. Ma na to wpływ urozmaicona rzeźba terenu, wspaniałe krajobrazy, duże kompleksy leśne, liczne gatunki zwierzyny łownej, występowanie bogatej sieci wód powierzchniowych charakteryzujących się obfitością wielu gatunków ryb oraz stosunkowo czystymi wodami, liczne zabytki kultury materialnej oraz bogaty i różnorodny folklor, zasoby wód mineralnych i leczniczych. Na terenie województwa występują dwa parki narodowe tzn. Bieszczadzki i Magurski Park Narodowy. Istotnym czynnikiem rozwoju turystyki w województwie są lecznicze wody mineralne wykorzystywane w znanych uzdrowiskach: Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój, Polańczyk. Ponadto wody mineralne występują w Komańczy, Czarnej i Lesku, a borowiny w Horyńcu Zdroju. Województwo małopolskie zajmuje nieznaczną część opisywanego obszaru i reprezentowane jest tylko przez jedną gminę Sękowa. Ukształtowanie terenu, klimat i zagospodarowanie jest analogiczne do sąsiadujących z Sękową gmin województwa podkarpackiego, a mianowicie Dębowiec i Krempna (powiat Jasło). Związek Gmin Dorzecza Wisłoki tworzy kilkanaście gmin położonych w południowo wschodniej Polsce (Rys.3) na obszarze (przede wszystkim) województwa podkarpackiego i małopolskiego. Geograficznie znajdują się one w rejonie zlewni rzeki Wisłoki stanowiącej część dorzecza górnej Wisły. Gminy zrzeszone w Związku i objęte niniejszym opracowaniem położone są więc na obszarze dwóch województw i czterech powiatów tzn. dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego. Szczegółowa przynależność gmin, dla których jest opracowywany niniejszy Program, do poszczególnych jednostek przedstawiona została w poniższej Tabeli 1 oraz na Rys.4 35