Kurator sądowy. W tym numerze : Kurator sądowy w sprawach cywilnych. Pozycja i rola kuratora sądowego w świetle oczekiwań organu procesowego

Transkrypt

1 dnia Jeśli pobrałeś Biuletyn, czytasz i wiedza tu zawarta jest Tobie przydatna wpłać chociaż 5 zł na konto : Jeśli masz ciekawy temat prześlij go, opublikujemy W tym numerze : Kurator sądowy Kurator sądowy w sprawach cywilnych Pozycja i rola kuratora sądowego w świetle oczekiwań organu procesowego Koszty kuratora sądowego

2 Kuratorzy sądowi rodzinni zajmują się wykonywaniem orzeczeń sądowych poprzez pełnienie nadzorów orzekanych przez Sąd w sprawach nieletnich, którzy weszli w konflikt z prawem lub wykazują przejawy demoralizacji, w sprawach osób, którym Sąd ograniczył władzę rodzicielską lub zobowiązał do poddania się leczeniu odwykowemu. Kuratorzy rodzinni wykonują postanowienia Sądu w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką oraz orzeczenia o obecności kuratora przy kontaktach rodziców z dziećmi ustalonych przez Sąd. Przeprowadzają wywiady środowiskowe w postępowaniu wyjaśniającym, rozpoznawczym i wykonawczym. Kuratorzy sądowi współpracują z organami samorządu terytorialnego, administracją państwową oraz instytucjami, organizacjami, stowarzyszeniami zajmującymi się opieką, pomocą i resocjalizacją w środowisku otwartym. Kuratorzy sądowi wykonują czynności w terenie oraz pełnią stałe dyżury w sądzie zgodnie z ustalonym harmonogramem. Ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych ( Dz. U. nr 98 poz. 1071) określa: Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczoresocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorami sądowymi są: o zawodowi kuratorzy sądowi, zwani dalej "kuratorami zawodowymi", o społeczni kuratorzy sądowi, zwani dalej "kuratorami społecznymi". Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, a wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania w środowisku podopiecznych, także na terenie zamkniętych zakładów i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych. Za podopiecznych uważa się osoby, których dotyczy postępowanie. 3 Zadania kuratora rodzinnego Dz.U t.j. - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych

3 1. Kurator rodzinny, któremu powierzono sprawowanie nadzoru: 1) zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów; 2) nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej; 3) poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji; 4) planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczowychowawcze; 5) współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w pkt 4; 6) udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych; 7) kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy; 8) współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym. 2. W przypadku niemożności nawiązania kontaktu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, kurator niezwłocznie w formie pisemnej zawiadamia sąd, podając przyczyny. 3. Przebieg nadzoru i podejmowane na bieżąco czynności kurator rodzinny dokumentuje w karcie czynności nadzoru, prowadzonej osobno dla każdego podopiecznego, w której wpisuje datę, miejsce i rodzaj czynności, uzyskane dokumenty i informacje oraz ich źródła, a także własne uwagi i zamierzenia w zakresie sprawowania nadzoru

4 W świetle Rekomendacji Nr (1990 ) Zgromadzenia Parlamentarnego w sprawie praw dziecka, które zaowocowało Europejską Konwencja o wykonywaniu praw dzieci oraz Konwencją o prawach dziecka należy podkreślić, iż dobro dziecka jako szczególne dobro podlega szczególnej ochronie. Zgodnie z Konstytucją RP dobro to jako jedne z niewielu ma swój charakter nadrzędny nad innymi dobrami prawem chronionymi i może ograniczać prawa niżej stojące mimo ochrony prawnej. Z racji tak szczególnej ochrony małoletniego dziecka na rodziców nałożone są prawa ale i obowiązki szczególnie zapisane w art. 27 kro, art. 96 kro, art. 97 kro, art. 98 kro, art. 113 kro. Art. 27. Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny Europejską Konwencja o wykonywaniu praw dzieci Preambuła...w przekonaniu, że prawo i dobro dzieci powinny być chronione i promowane i że w tym celu dzieci powinny mieć możliwość wykonywania swoich praw w szczególności w toku dotyczących ich postępowań w sprawach rodzinnych; Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Art. 87. Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się rodziców i dzieci Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. uznając, że dzieci powinny otrzymywać istotne informacje, aby ich prawa i dobro mogły być promowane i że trzeba przykładać należytą wagę do stanowiska dziecka artykuł 6 W postępowaniach dotyczących dzieci organ sądowy przed podjęciem decyzji powinien : a) rozważyć czy posiada wystarczające informacje aby podjąć decyzję zgodną z dobrem dziecka, a jeżeli jest to konieczne zażądać dodatkowych informacji, w szczególności od osób, na których spoczywa odpowiedzialność rodzicielska

5 W sytuacjach kiedy rodzice nie wypełniają należycie swoich obowiązków bądź wobec nich czy jednego z nich występują wątpliwości co do prawidłowości sprawowanej opieki Sad mając na uwadze dobro dziecka powinien w pierwszej kolejności udzielić wszechstronnej pomocy rodzicom a tym samym małoletnim dzieciom rodziców. W preambule Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci można przeczytać:... uznając ważną rolę rodziców w ochronie oraz promowaniu praw i dobra dzieci, i zważywszy, że jeżeli jest to konieczne, państwa powinny również brać udział w tej ochronie i promocji; Zważywszy jednak, że w przypadku konfliktu pożądana jest próba osiągnięcia porozumienia wewnątrz rodzin, zanim sprawa zostanie przedstawiona organowi sądowemu Artykuł 6 tejże Konwencji ale także art. 3 i art. 9 Konwencja o prawach dziecka wpisują się wprost w ducha zawartego w przedstawionej preambule. Konstytucja RP w tym art. 72 w pełni wypełnia ducha ale i literę prawa aktów prawnych wskazanych wyżej. Jak podkreśla (dr.janusz Gajda Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Warszawa 1999 str. 348 ) : Sąd nie powinien wydawać zarządzeń określonych w art. 109, jeżeli jest możliwe i zasadne udzielenie rodzicom pomocy na podstawie art. 100.Przepis art. 109 kro nie uzależnia wydawania potrzebnych zarządzeń od przyczyn nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej, lecz zmierza do usunięcia wszelkiego rodzaju źródeł zagrożenia dobra dziecka bez względu na to, czy trudności w wykonywaniu władzy rodzicielskiej są zawinione przez rodziców ( Sąd Najwyższy w orz. Z III CR 84/67, OSN 1968, poz. 21 ). Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Art. 96. Obowiązki rodziców wobec dziecka 1. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. 2. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej. Art. 97. Wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Art Kontakty rodziców z dzieckiem 1. Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. 2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i

6 Art Obowiązek udzielania pomocy rodzicom przez organy władzy publicznej 1. Sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. W szczególności każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej, a także zwrócić się do sądu opiekuńczego lub innego właściwego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej. 2. W wypadkach, o których mowa w 1, sąd opiekuńczy lub inne organy władzy publicznej zawiadamiają jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, o potrzebie udzielenia rodzinie dziecka odpowiedniej pomocy. Właściwa jednostka organizacyjna wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej jest obowiązana informować sąd o rodzajach udzielanej pomocy i jej rezultatach. Jednym ze sposobów udzielenia pomocy rodzicom zgodnie z art. 100 kro jest nadzór kuratora nad wykonywaniem opieki, władzy rodzicielskiej czy tez orzeczonych kontaktów (Dz.U t.j. - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych - 3 ). Rolą jaka ma spełnić udzielenie pomocy jest oczywiście szeroko pojęte dobro dziecka ale także dla rodziców umożliwienie i spełnienie wymogów dot. zasad współżycia społecznego. Klauzula zasad współżycia społecznego umożliwia uniknięcie sytuacji, w których stosowanie prawa doprowadziłoby do skutków niemożliwych do zaakceptowania z uwagi na cel regulacji lub normy moralne. Nienależyte sprawowanie opieki, władzy rodzicielskiej bądź orzeczonych kontaktów poprzez pozostawienie ich bez reakcji Sądu mogło by doprowadzić właśnie do łamania norm prawnych ale

7 także norm moralnych co w efekcie dawałoby przyzwolenie na łamanie zasad współżycia społecznego. Tak więc stosując ogólną zasadę udzielania pomocy rodzicom przez Sąd mając na uwadze przepisy ale i ducha zawartego w tych przepisach a wymienionych wyżej aby przeciwdziałać łamaniu zasad współżycia społecznego a tym samym dla ochrony dobra dziecka, Sad zgodnie z art. 100 kro może udzielić pomocy ustanawiając Kuratora nadzorującego opiekę, wykonywanie władzy rodzicielskiej czy tez wykonywanie orzeczonych kontaktów przez rodziców. Sąd oczywiście taką pomoc może udzielić z urzędu bądź na wniosek, któregoś z rodziców. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 162 Wynagrodzenie za sprawowanie opieki 1. Sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej Przepisy dot. ustanowienia kuratora w sprawach o kontakty, opiekę, władze rodzicielska nie są unormowane w przepisach Kodeksu Cywilnego Oznacza to, że na podstawie art kro - przepisy ogólne zawarte w Kodeksie Rodzinnym jeżeli nie są unormowane w innych przepisach szczególnych maja bezwzględne pierwszeństwo. Jak wyjaśnia Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 marca 2014 r. III CZP 6/14 - wykładnia art kro nakazuje stosować do kurateli odpowiednio przepisy o opiece, ponieważ przepisy o kurateli nie regulują problematyki wynagrodzenia kuratora ustanowionego z urzędu, gdyż istnieje podobieństwo obu tych instytucji. Zamiarem ustawodawcy było objęcie nowo wprowadzoną regulacją, zawartą w art kro,także przypadku kurateli, w sytuacji braku podstaw do wypłacenia wynagrodzenia z majątku osoby objętej kuratelą lub wnioskującej o jej ustanowienie. 2. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. 3. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej.

8 Za słusznością takiej interpretacji a dotyczącej stosowania przepisów do kurateli odpowiednio przepisów o opiece a zawarte w art. 162 kro jest fakt, iż objęcie kuratelą prawidłowości wykonywania władzy rodzicielskiej w tym także ustalonych kontaktów z małoletnimi dziećmi leży całkowicie w sferze prawidłowości sprawowania opieki a tym samym ma w pełni zastosowanie art kro zd. - " lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Mając na uwadze powyższe zastosowanie przy kurateli w zakresie nadzoru nad prawidłowością wykonywania władzy rodzicielskie, kontaktów - przepisów dot. opieki a w szczególności art kro zd. - " lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego - jest w pełni uzasadnione szczególnie jako udzielenie pomocy zgodnie z art. 100 kro przy zachowaniu szczególnej ochrony dobra dziecka jak całkowicie nadrzędnego dobra nawet dopuszczającego ograniczenie innych dóbr prawem chronionym. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 178 Ustanowienie kuratora. 1. Kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych. 2. W zakresie nie uregulowanym przez przepisy, które przewidują ustanowienie kuratora, stosuje się odpowiednio do kurateli przepisy o opiece z zachowaniem przepisów poniższych. Tym samym obciążanie kosztami nadzoru kuratorskiego rodziców będących uczestnikami postępowania sądowego szczególnie w trakcie postępowania sądowego jest nieuprawnione. Powyższa zasada niestety nie obejmuje sytuacji, kiedy mimo udzielonej pomocy, jeden z rodziców bądź oboje tej pomocy nie chcą przyjąć i dalej poprzez nieprawidłowe wykonywanie opieki czy też wykonywanie władzy rodzicielskie bądź nieprawidłowe wykonywanie orzeczonych kontaktów odrzucają tą pomoc bądź swym nieprawidłowym postępowaniem niweczą. W takich sytuacjach Sąd ma obowiązek obciążyć rodzica/rodziców kosztami nadzoru kuratorskiego. Niemniej

9 jednak może to zrobić wyłącznie w orzeczeniu końcowym ustalając wysokość poniesionych kosztów i opłat sądowych. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż mając powyższe na uwadze w tym szczególnie udzielenie pomocy zgodnie z art. 100 kro a tym samym przeciwdziałanie łamania zasad współżycia społecznego poprzez nieprawidłowe sprawowanie opieki, nieprawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej czy też nieprawidłowe wykonywanie orzeczonych kontaktów z małoletnimi dziećmi a tym samym w konsekwencji ochrony dobra dziecka, Sad nie może zastosować art kpc. Mając na uwadze szczególny charakter orzeczonego nadzoru kuratorskiego i zachowując ducha przepisów i regulacji a wskazanych wyżej Sąd powinien zastosować art. 83 ust. 1 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jeżeli przepisy Ustawy przewidują obowiązek działania i dokonywania czynności połączonej z wydatkami z urzędu, Sąd zarządzi wykonanie tej czynności a kwotę potrzebną na ich pokrycie wykłada tymczasowo do zakończenia postępowania Skarb Państwa. W takiej sytuacji zgodnie z art. 83 ust 2 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakłada koszty w tym koszty za nadzór kuratora mając na uwadze zasadę wynikającą z art. 162 kro w zw. z art. 100 kro odpowiednio na rodziców, którzy tej pomocy odmówili bądź pomoc tą zniweczyli swym postępowaniem w orzeczeniu końcowym. Szczepankiewicz Jarosław