Poligeneracja ma przyszłość. polska. Dr Marek Ściążko: Tożsamość korporacyjna Grupy Tauron. Łańcuch

Transkrypt

1 polska EnerGIA magazyn NR 3 (5) Marzec 2009 grupy tauron ISSN Tożsamość korporacyjna Grupy Tauron Łańcuch wartości Dystrybucja Dr Marek Ściążko: Poligeneracja ma przyszłość Biomasa szansa i wyzwanie Energia we Włoszech Derby Śląska

2 w obiektywie spis treści Okazuje się, że odnawialne źródła energii, o których zamierzamy pisać coraz więcej, mogą być także wdzięcznym obiektem dla fotografików. Do farm wiatrowych zdążyliśmy się już przyzwyczaić, ale panele fotowoltaiczne i zbiorniki na biomasę wciąż są czymś nowym w naszym krajobrazie... FOTO: Forum (3), Arch. PKE (2) Niezbędna infrastruktura str flesz gospodarczy Porozumienie ze związkami zawodowymi w Tauronie podpisane Parlament Europejski stawia kolejne wymagania Protesty w Enerdze Będą pieniądze na czysty węgiel? URE odrzuca wnioski taryfowe 06 wywiad Rozmowa z dr. inż. Markiem Ściążko, dyrektorem Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu Poligeneracja ma przyszłość 08 Notowania Mechanizmy rynku (cz. II) 10 Łańcuch wartości Niezbędna infrastruktura 14 W Grupie Jan Kurp Menadżerem Zagłębia Bezpieczniej z prądem Projekt Kędzierzyn na targach w Kielcach Z Euro w perspektywie Solidny pracodawca Ambasadorzy Enionu Energii Komfortowa obsługa klienta Enion sięga po fundusze unijne 18 zarządzanie wizerunkiem Tożsamość korporacyjna Grupy Tauron 20 energia w UE Co dalej z zapisami pakietu klimatycznego (cz. II) 22 Raport Rynek energii elektrycznej Włochy 24 Prawdy i mity Biomasa szansa i wyzwanie 26 Podatki Akcyzę odprowadza przedostatni 28 Energia inaczej Sztuka mądrej regeneracji 30 wydarzenie Byliśmy obecni Wydawca: Tauron Polska Energia SA; Redakcja: Departament Komunikacji Rynkowej i PR, ul. Lwowska 23, Katowice, fax , redakcja@tauron-pe.pl Redaktor naczelny: Paweł Gniadek, pawel.gniadek@tauron-pe.pl, tel Sekretarz redakcji: Marcin Lauer, marcin.lauer@tauron-pe.pl, tel Zespół redakcyjny: Magdalena Rusinek, magdalena.rusinek@tauron-pe.pl, tel Jacek Sakrejda, jacek.sakrejda@tauron-pe.pl, tel Współpraca w Grupie Tauron: Południowy Koncern Energetyczny SA: Dariusz Wójcik, dariusz.wojcik@pke.pl, tel ; Elektrownia Stalowa Wola SA: Jerzy Wieleba, j.wieleba@esw.pl, tel Enion SA: Ewa Groń, ewa.gron@enion.pl, tel ; EnergiaPro SA: Anna Wojcieszczyk, anna.wojcieszczyk@wr.energiapro.pl, tel Elektrociepłownia Tychy SA: Aleksandra Gajecka, aleksandra.gajecka@ec-tychy.pl, tel Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Katowice SA: Karolina Kmon, kkmon@pec.katowice.pl, tel Enion Energia Sp. z o.o.: Elżbieta Bukowiec, elzbieta.bukowiec@enionenergia.pl, tel EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o.: Marta Głuszek, marta.gluszek@gigawat.pl, tel Realizacja wydawnicza: Direct Publishing Group, ul. Genewska 37, Warszawa Biuro reklamy: Anna Mocior, a.mocior@dp-group.com.pl Wydawca nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów oraz zastrzega sobie prawo ich redagowania i skracania. Zdjęcie na okładce: Dariusz Wójcik Numer zamknięto 16 marca 2009 r. FOTO: Katarzyna Bajor Kryzys uczy oszczędzania Ekonomiści uspokajają: jeśli teraz gospodarka hamuje, to za jakiś czas znów się rozpędzi. Takie są niezmienne prawa ekonomii. Nikt dziś jednak nie potrafi powiedzieć, kiedy nadejdzie oczekiwany moment przełomu. Póki co z niepokojem obserwujemy medialne relacje najpierw ze spektakularnych upadków lub olbrzymich kłopotów wielkich światowych instytucji finansowych i firm, a teraz już wielu krajowych podmiotów. Do tej pory energetyka nie była największą ofiarą kryzysu. Wydawało się nawet, że problemy przejdą bokiem. Niestety, tak już nie jest! Analiza wyników sprzedaży ze stycznia i lutego oraz porównanie ich z osiągnięciami w pierwszych dwóch miesiącach ubiegłego roku pokazały, że również nas dotykają negatywne zjawiska w gospodarce. Sprzedajemy mniej energii. Nie wiadomo też, co przyniosą kolejne miesiące. Nasi klienci mniej produkują, więc i popyt na energię zmalał. Gdy przyjrzymy się bliżej wynikom sprzedaży do poszczególnych grup odbiorców, widać wyraźnie, kogo spowolnienie dotknęło. Hutnictwo, przemysł samochodowy i budownictwo najbardziej ograniczyły zakupy naszej energii. Co ciekawe, zupełnie dobrze radzą sobie klienci indywidualni, w obu naszych spółkach obrotu notujemy podobną jak przed rokiem sprzedaż do klientów z tej grupy, a w niektórych obszarach nawet niewielki wzrost. Niestety, nie jest to oznaką ożywienia w gospodarce lub wzrostu zamożności naszych klientów, ale raczej surowszej niż przed rokiem zimy. Jakby tych trosk było mało, musimy zmierzyć się również z innymi przeciwnościami: znacznie wyższymi niezależnymi od nas kosztami (za paliwo płacimy prawie o połowę więcej niż przed rokiem) i niekorzystnymi z naszego punktu widzenia taryfami dla klientów indywidualnych, które nie zachęcają do stymulowania wzrostu popytu w tej grupie odbiorców. Jaka jest recepta na te wszystkie kłopoty? Musimy w naszych firmach zachowywać się tak, jak w swoich gospodarstwach domowych. Gdy mamy mniej pieniędzy, po prostu oszczędzamy. Szukamy obszarów, gdzie możemy wydać mniej. Wszystko po to, by nasza Grupa mogła się dalej rozwijać, inwestować i w efekcie zaproponować atrakcyjne cenowo produkty. Redaktor naczelny polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 3

3 flesz gospodarczy Porozumienie ze Związkami zawodowymi w Tauronie podpisane Zarząd Tauron Polska Energia SA podpisał 11 marca w Katowicach porozumienie z przedstawicielami związków zawodowych ze spółek Grupy Tauron reprezentowanych przez Radę Społeczną. Strony zobowiązały się m.in. do współpracy w zakresie warunków pracy, płacy i spraw socjalnych oraz akcjonariatu pracowniczego. Ponieważ Grupa Tauron jest holdingiem, wynikający z przepisów prawa dialog ze związkami zawodowymi prowadzony jest w poszczególnych spółkach. Niezależnie od tego Zarząd Tauron Polska Energia współpracuje z reprezentantami związków zawodowych skupionymi w Radzie Społecznej. (RuM) Prezesi Taurona i przewodniczący organizacji związkowych złożyli podpisy pod porozumieniem Parlament Europejski stawia kolejne wymagania 10 marca w Parlamencie Europejskim odbyło się pierwsze czytanie nowelizowanej dyrektywy IPPC (Integrated Polution Prevention and Control) dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Z przeprowadzonych zestawień i bilansów wynika, że nowym wymaganiom dyrektywy ma podlegać ponad 1100 kotłów w 269 polskich elektrowniach, elektrociepłowniach i ciepłowniach, dlatego zawarte w tym dokumencie ustalenia są szczególnie istotne dla naszej branży. Z punktu widzenia polskiego sektora energetycznego korzystnie byłoby potraktować niektóre próby nałożenia dodatkowych ograniczeń emisji jako W demonstracjach w Gdańsku brało udział kilka tysięcy osób Protesty w Enerdze niedopuszczalne z uwagi na regulamin Parlamentu. Poprawki, które umożliwiałyby zastosowanie bardziej elastycznych mechanizmów ograniczenia emisji po 2016 r. i przesuwałyby o kilka lat niektóre wymogi dla istniejących elektrowni, nie uzyskały niestety większości głosów. W ten sposób wyeliminowano wykorzystanie wielu starszych jednostek jako źródeł szczytowych. Dobudowywanie kosztownych instalacji oczyszczania spalin nie ma już dla nich ekonomicznego uzasadnienia. Parlamentarzyści ustalili także, że ograniczanie emisji powinno następować przy pomocy najlepszych dostępnych technik, których stosowanie musi być egzekwowane bardziej konsekwentnie niż dotychczas. Zaproponowali wzmocnienie instrumentów dyrektywy, uproszczenie transpozycji i eliminację niepotrzebnej biurokracji. Pod hasłem ochrony przed błędną interpretacją ograniczono lokalnym urzędnikom możliwości dostosowywania egzekwowanych wymogów do miejscowych warunków. To w praktyce oznacza zaostrzenie podejścia do źródeł spalania. Po tym głosowaniu temat nowelizacji dyrektywy IPPC wciąż pozostaje aktualny. Teraz pracę nad dokumentem rozpocznie Rada Unii Europejskiej, w której wielką rolę odgrywają przedstawiciele rządów państw członkowskich. Kolejnym krokiem będzie skierowanie tak wypracowanego dokumentu do drugiego czytania w Parlamencie Europejskim. (jj) FOTO: DanieL Iwan FOTO: PAP Będą pieniądze na czysty węgiel? Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Mariusz Swora odrzucił wnioski dotyczące zatwierdzenia zmian taryf trzech sprzedawców energii: Vattenfall Sales Poland, Enei SA, Energi-Obrót SA oraz dystrybutora RWE Stoen Dystrybucja. Postępowania dotyczące zmian taryf dla Vattenfall Sales Poland i RWE Stoen Dystrybucja toczyły się od jesieni ubiegłego roku (w styczniu te spółki nie zgodziły się na taryfy URE). Enea oraz Energa-Obrót wystąpiły z wnioskami o zmianę zatwierdzonych taryf z początkiem stycznia. Wnioski o korekty cen złożyły także spółki Grupy Tauron Enion Energia i EnergiaPro Gigawat. Spółki podają, że do zmiany taryf zmusza je poziom ceny zakupu energii elektrycznej, ceny energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii oraz wysokość kosztów własnych. Prezes URE poinformował w komunikacie, że po przeanalizowaniu wniosków nie znalazł wystarczających argumentów, aby uznać proponowane zmiany taryf za uzasadnione. Według URE istnieją przesłanki do wzrostu cen energii porozumień, łamanie prawa pracy i praw związkowych oraz prowadzenie restrukturyzacji firmy bez uzgodnień ze związkami zawodowymi. Protest rozpoczął się od godzinnej pikiety przed siedzibą Zarządu Energi SA, następnie protestujący przeszli ulicami Gdańska, by zakończyć przemarsz przed Urzędem Wojewódzkim. Przedstawiciele związkowców weszli do budynku i wręczyli wojewodzie petycję, w której domagają się m.in. rozmów z ministrem skarbu. Posłowie z komisji gospodarki zapoznali się 6 marca w Bełchatowie z trzema polskimi projektami czystych technologii węglowych. Swoje plany zaprezentowały: Południowy Koncern Energetyczny i Zakłady Azotowe Kędzierzyn, PGE Elektrownia Bełchatów oraz Zakłady Azotowe Puławy. Przedstawiciele Polskiej Grupy Energetycznej zapowiedzieli, że instalacja demonstracyjna, która powstanie w 2011 r., będzie wychwytywać 100 tys. ton CO 2 rocznie. Docelowo w system CCS ma być również wyposażony obecnie budowany blok 858 MW. Idea elektrowni poligeneracyjnej PKE oraz ZAK (więcej piszemy o tym na str. 6 7 w wywiadzie z dr. inż. Markiem Ściążko) polega na skojarzeniu produkcji ciepła i energii elektrycznej z produkcją gazu syntezowego, który będzie wykorzystany do produkcji metanolu. Umożliwi to osiągnięcie wysokich wskaźników wykorzystania energii pierwotnej paliwa i niskich wskaźników emisyjności, przy zadowalającej efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia, również przy uwzględnieniu kosztów sekwestracji CO 2. Szacuje się, że dzięki zastosowanej technologii przy mocy wytworzonej 309 MW e i 125 MW t wychwycone zostanie 3,1 mln ton CO 2 rocznie, co pozwoli na ograniczenie jego emisji o 92 proc. Projekt czystych technologii węglowych, umożliwiający ograniczenie o 50 proc. zużycia gazu ziemnego, przedstawiły również ZA Puławy, które także chcą ubiegać się o unijne wsparcie. 10 marca przedstawiciele PKE i ZAK oraz PGE Elektrowni Bełchatów przedstawili swoje projekty w Brukse- marca protestowali w Gdańsku 6 pracownicy spółek wchodzących w skład Grupy Kapitałowej Energa oraz stoczniowcy, górnicy i pracownicy Enei łącznie kilka tysięcy osób. Akcję zorganizowały związki zawodowe w Grupie Energa. Wcześniej 3 marca we wszystkich spółkach Grupy ogłoszono pogotowie strajkowe. Związkowcy zarzucają kierownictwu nieudolne zarządzanie firmą i łamanie praw pracowniczych, brak dialogu społecznego, nieprzestrzeganie zawartych li na forum Zero Emission Platform, która przygotowuje rekomendacje projektów demonstracyjnych do Komisji Europejskiej. W przypadku pozytywnych decyzji, możliwe będzie dofinansowanie przedsięwzięć nawet do 1 mld euro. Projekt kędzierzyński prezentowali w imieniu Grupy Tauron: Stanisław Tokarski, wiceprezes Zarządu Tauron Polska Energia, Jan Kurp, prezes Południowego Koncernu Energetycznego, Kazimierz Szynol, dyrektor Elektrowni Jaworzno III oraz Robert Duszewski, wiceprezes Zarządu Zakładów Azotowych Kędzierzyn. (RuM) URE odrzuca wnioski taryfowe elektrycznej, m.in. z uwagi na potrzeby inwestycyjne i konieczność poniesienia kosztów wynikających z zaostrzania wymagań ekologicznych, jednakże skala uzasadnionego wzrostu jest znacząco niższa niż wnioskowana przez przedsiębiorstwa energetyczne. Urząd podnosi także, że przedsiębiorstwa wystąpiły z wnioskami o korekty zaledwie po upływie niepełnych trzech tygodni od dnia wprowadzenia taryf do stosowania, co jest zbyt krótkim okresem, by prognozować poziom kosztów zakupu energii w roku URE uważa, że na rynku energii nie zaszły zmiany, które uzasadniałyby przyjęcie kosztów na poziomie wyższym niż z grudnia 2008 r. Prezes URE odrzucił tym samym postulowaną przez Energę i wspieraną przez trzy pozostałe spółki (Eneę, Tauron i PGE) tzw. taryfę socjalną, która gwarantowałaby do pewnego poziomu zużycia niższą cenę energii dla osób mniej zarabiających i urealnienie cen dla pozostałych odbiorców indywidualnych. Wcześniej poparcie dla pomysłu wyraził premier Donald Tusk. (RuM) Zarządy Energa SA oraz Energa-Operator poinformowały, że są gotowe do dialogu społecznego, jednak spełnienie wszystkich postulatów związkowców oznacza dla spółki zahamowanie procesu zmian wymaganego prawem i oczekiwanego przez rynek. O wszczęciu sporu zbiorowego poinformowany został również 6 marca Zarząd Kogeneracji SA. Tu spór zbiorowy dotyczy głównie ustalenia wysokości wskaźnika wzrostu wynagrodzeń. (RuM) 4 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 5

4 wywiad Poligeneracja ma przyszłość Rozmowa z dr. inż. Markiem Ściążko, dyrektorem Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu W listopadowym numerze Polskiej Energii pisaliśmy o podpisaniu listu intencyjnego pomiędzy Południowym Koncernem Energetycznym a Zakładami Azotowymi Kędzierzyn w sprawie budowy elektrowni poligeneracyjnej. Co wydarzyło się od tego czasu? W końcu ubiegłego roku mieliśmy do załatwienia dwie istotne sprawy. Pierwsza miała charakter technologiczny, druga związana była z promocją projektu w Unii Europejskiej. Analizy techniczno- -ekonomiczne wskazały, że elektrownia poligeneracyjna może być atrakcyjnym przedsięwzięciem dla pozyskania nowej technologii, zarówno dla energetyki, jak i przemysłu chemicznego. Projekt został przedstawiony w grudniu 2008 r. na otwartym posiedzeniu Platformy Technologicznej Zero Emission Fossil Fuel Power Plants w Brukseli i uzyskał dobre opinie. W konsekwencji został on wpisany po raz pierwszy na listę potencjalnych przedsięwzięć demonstracyjnych realizowanych w krajach Unii Europejskiej. Dotychczasowe działania partnerów projektu elektrowni poligeneracyjnej (ZAK PKE) doprowadziły zatem praktycznie w ciągu ostatnich kilku miesięcy do jednoznacznego sprecyzowania jego zakresu technicznego oraz szerokiego rozpropagowania, w tym także wśród polskich polityków i decydentów. To oczywiście nie wystarcza do uzyskania statusu projektu demonstracyjnego i z tego względu podjęto pracę nad wyłonieniem realizatora studium wykonalności, które jest kluczowe dla określenia wszystkich warunków techniczno-ekonomicznych przedsięwzięcia wraz z usuwaniem i składowaniem CO 2, czyli instalacji CCS (Carbon Capture and Storage). Należy oczekiwać, że powstanie ono nie później niż do końca września. Trzeba mieć też świadomość, że podejmując wysiłek organizacyjny, jak i finansowy, partnerzy projektu liczą przede wszystkim na zmieszczenie się w grupie projektów przyjętych do realizacji przez Komisję Europejską, ponieważ daje to możliwość dofinansowania kosztownej inwestycji zarówno w fazie inwestycyjnej, jak i operacyjnej w pierwszych latach eksploatacji. Na czym polega idea 12 projektów flagowych UE? Idea Programu Flagowego Unii Europejskiej, związanego z budową instalacji demonstracyjnych, z budżetem 9 mld euro, wynika przede wszystkim z decyzji politycznych. Zmierzają one do wprowadzenia w energetyce opartej o paliwa kopalne istotnych ograniczeń emisji dwutlenku węgla. W praktyce decyzje te dotykają przede wszystkim elektrowni węglowych. Mimo kryzysu ekonomicznego na świecie, nie należy oczekiwać odejścia od tej polityki, a nawet postawiłbym tezę, że nastąpi większa koordynacja działań w tym zakresie pomiędzy USA a UE, zaś wymuszenie rozwoju energetyki węglowej opartej o instalacje CCS będzie traktowane jako narzędzie stymulacji rozwoju ekonomicznego. Nie należy mieć większych złudzeń, że nastąpi wycofanie się z tych zamiarów, tym bardziej, że nowy minister energetyki rządu USA podziela w znacznym stopniu te poglądy. Wspomniana Platforma Technologiczna zdefiniowała zasadniczo trzy grupy technologiczne po stronie wytwarzania, które mogą pretendować do zakwalifikowania jako projekty demonstracyjne. Należą do tego z uwzględnieniem zastosowanego rozwiązania dotyczącego usuwania dwutlenku węgla następujce technologie: usuwanie ze spalin po spaleniu paliwa w kotłach zasilanych powietrzem, usuwanie ze spalin po spaleniu paliwa w kotłach zasilanych mieszaniną tlenu i dwutlenku węgla (tzw. oksy-spalanie) oraz usuwanie przed spalaniem gazu otrzymanego w procesie zgazowania węgla. Czy kędzierzyński projekt ma szanse stać się jednym z nich? Projekt elektrowni poligeneracyjnej wpisuje się do grupy trzeciej, przy czym metoda ta okazuje się bardzo atrakcyjna ekonomicznie, w tym także dla końcowej ceny energii elektrycznej. Połączenie układu energetycznego z układem chemicznym, co ma miejsce w przypadku zgazowania węgla ukierunkowanego na produkcję gazu wykorzystywanego Foto: Dariusz Wójcik w kombinowanym obiegu gazowo-parowym z turbiną gazową oraz gazu syntezowego do przetwórstwa chemicznego, daje możliwość wykorzystania dwutlenku węgla do produkcji metanolu, mocznika czy też paliw syntetycznych, a to przynosi poważne efekty ekonomiczne. Proponowana konfiguracja technologiczna posiada zatem dwa zasadnicze wyróżniki: jest efektywna ekonomicznie już w wariancie podstawowym, tzn. bez technologii CCS, co znacznie zmniejsza ryzyko podjęcia inwestycji, oraz jest unikatowa ze względu na konfigurację technologiczną, co czyni ją wyjątkową na tle innych rozwiązań. Z kim konkurujemy? Mimo wielu zalet tego projektu należy się liczyć z poważną konkurencją. W kraju oprócz Elektrowni Bełchatów dołączył także projekt Zakładów Azotowych w Puławach. Niestety informacja o tym ostatnim projekcie jest ograniczona, co moim zdaniem może go wykluczyć z uwagi na wymaganą przejrzystość dostępu do informacji w przypadku ubiegania się o środki publiczne. Obecnie co najmniej kilkanaście projektów w Europie posiada stan zaawansowania podobny do PKE ZAK, z czego dla 8 10 ukończono już studium wykonalności lub nawet podjęto decyzje inwestycyjne. Wstępnie zarejestrowano ok. 40 inicjatyw zmierzających do kandydowania w przypadku otwarcia konkursu na projekty demonstracyjne. Przewiduje się, że inicjatywa projektów demonstracyjnych doprowadzi do wybudowania i uruchomienia elektrowni komercyjnych wyposażonych w układy CCS do 2030 r. Jak wygląda proces decyzyjny? Od czasu, kiedy w 2007 r. Komisja Europejska rozpoczęła opracowanie mechanizmu prawno-ekonomicznego, który da impuls do wybudowania i uruchomienia w krajach członkowskich UE przed 2015 r dużych, o mocy powyżej 300 MW e, elektrowni zeroemisyjnych, wyposażonych w instalacje wychwytywania i sekwestracji CO 2, mamy do czynienia z niezbyt jasną sytuacją dotyczącą ostatecznej decyzji w sprawie konieczności powszechnego wdrożenia układów CCS w krajach Unii. Toczy się na ten temat debata, często zakulisowa, i prawdopodobnie jej wynik poznamy w drugiej połowie tego roku. W tym samym czasie, według informacji przekazywanych poprzez Platformę Technologiczną, nastąpi formalne ogłoszenie konkursu i wyłonienie europejskich instalacji demonstracyjnych. Niespodziewanie, w lutym tego roku, Komisja Europejska podjęła decyzję o dofinansowaniu początkowo pięciu, a obecnie siedmiu projektów, które obejmują różne rozwiązania technologiczne. Przyspieszony i nieoczekiwany sposób podjęcia decyzji i wybór projektów świadczy o tym, że nagradza się nie tylko podejmujących stanowcze działania, ale także mających duże wsparcie potentatów rynkowych, jak i lobby politycznego. Czy większą rolę odgrywają względy merytoryczno-techniczne projektu, czy wsparcie polityczne? W obecnej sytuacji kluczowym elementem, oprócz merytorycznej wartości projektu, jest uzyskanie mocnego wsparcia rządowego. Od kilku miesięcy odbywają się regularne spotkania w Ministerstwie Gospodarki w tej sprawie, poinformowano również ministra skarbu. Termin rozstrzygnięcia wyboru projektów demonstracyjnych to grudzień 2009 r. Jakie kroki będą podejmowane do tego czasu? Obecnie rozmawiamy o uruchomieniu programu rządowego technologii czystego węgla, który pozwoliłby stworzyć formalne podstawy dla współfinansowania tego projektu przez fundusze strukturalne. Jedną z poważnych barier dla realizacji projektu, a także dla jego pozytywnej oceny, jest niestety ciągle słaba znajomość potencjału w zakresie składowania CO 2 na terenie Polski. Odpowiednie prace zostały uruchomione z inicjatywy Głównego Geologa Kraju w końcu ubiegłego roku. Spośród wielu poważnych dylematów technologicznych, jak i geologicznych wsparcie rządowe programu instalacji demonstracyjnych w energetyce, obejmujących zastosowanie nowych technologii generacji mocy, usuwania i składowania dwutlenku węgla, jest w mojej ocenie jednym z ważniejszych zadań niezbędnych do osiągnięcia końcowego sukcesu. W tym zakresie konieczne wydaje się opracowanie programu rządowego wdrożenia technologii CCS, zawierającego propozycję odpowiedniego systemu wsparcia finansowego inwestycji, czego oczekuje Unia Europejska. Obecnie koszty takiej technologii oznaczają dla elektrowni wzrost nakładów na budowę instalacji w granicach proc. oraz wzrost kosztów operacyjnych o proc. W programie winny być także sformułowane kryteria wyboru instalacji i ich dofinansowania zarówno w zakresie kosztów inwestycyjnych, jak i operacyjnych oraz odpowiedniego wsparcia instytucji naukowo-badawczych. Dla finansowania towarzyszących prac naukowo-badawczych należy jedynie odpowiednio ukierunkować znajdujący się w fazie decyzyjnej projekt strategiczny dotyczący czystych technologii energetycznych, a ustanowiony przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Po stronie inwestorów konieczne jest uzyskanie pełnej wiedzy w zakresie technicznym i ekonomicznym projektów wraz z możliwością lokowania dwutlenku węgla w odpowiednich strukturach geologicznych oraz uzyskanie jednoznacznego wsparcia struktur właścicielskich obu podmiotów po przedłożeniu rezultatów studium wykonalności. Co dałoby Polsce przyjęcie naszego projektu przez KE? Formalne zgłoszenie przez rząd w Komisji Europejskiej dobrze przygotowanych projektów instalacji demonstracyjnych wzmocni pozycję negocjacyjną Polski wobec UE w sprawie przyszłych mechanizmów rozliczeń emisji CO 2. Wzmocni też staranie sektora energetycznego o wprowadzenie nowych technologii węglowych wraz z usuwaniem dwutlenku węgla. Natomiast niepodjęcie tych decyzji może doprowadzić do sytuacji, w której w Polsce nie powstanie żadna instalacja CCS (przemysł sam nie jest w stanie sfinansować całości), co może mieć poważne skutki polityczne zarówno poprzez osłabienie naszej pozycji w Unii Europejskiej, jak i w krajowym sektorze energetycznym oraz górniczym. Winniśmy przy tym brać pod uwagę, że firmy zaangażowane w przygotowanie projektu podejmują wysiłek rozwoju technologicznego nie tylko dla siebie, ale z efektów ich działań korzystać będą inne elektrownie w kraju, bowiem przyszłość efektywnej energetyki węglowej związana będzie najprawdopodobniej z wprowadzeniem zgazowania jako jednego, oprócz spalania, z istotnych rozwiązań technologicznych z uwagi na stosunkowo łatwe usuwanie dwutlenku węgla. Dziękujemy za rozmowę. Rozmawiali: Magdalena Rusinek i Marcin Lauer 6 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 7

5 notowania Mechanizmy rynku (cz. II) W poprzednim numerze nie w dwóch sesjach: o 8.30 i RYNEK BEZ HANDLU PE przedstawiliśmy RDN prowadzony jest na dzień przed Rynek bilansujący tworzy specyfika towaru, jakim jest energia elektryczna, podstawowych uczestników rynku energii: wystawa energii i składa się z 24 godzino- której nie można magazynować. W sy- dobą, w której następuje fizyczna dotwórców, sprzedawców, dystrybutorów i klientów. Dziś zajmiemy się zagadnieniami handlu energią. wych okresów rozliczeniowych, w których uczestnicy giełdy mogą kupować i sprzedawać energię elektryczną. Zlecenia stemie elektroenergetycznym w każdej chwili pobór energii przez odbiorców musi być zrównoważony przez jej wy- kupna lub sprzedaży wysyłane twarzanie. Energię wyprodukowaną PODZIAŁ W połowie 2007 r. rozdzielono działalność handlową i dystrybucyjną dotychczasowych zakładów energetycznych. Teraz każdy kupuje energię i usługę jej dostarczenia od dwóch różnych firm, ale są dla poszczególnych godzin. Ze zleceń sprzedaży tworzona jest krzywa podaży, a ze zleceń zakupu krzywa popytu. Ceny transakcyjne na TGE wyznaczane zostają jako ceny równowagi pomiędzy zleceniami sprzedaży i kupna przez wytwórców wprowadza się do systemu elektroenergetycznego, z którego jest ona w tej samej chwili pobierana przez odbiorców. Nie ma zatem możliwości określenia wytwórcy, który wyprodukował energię pobraną przez kon- ta ostatnia nie jest dostępna na wolnym energii elektrycznej, zgłaszanymi kretnego odbiorcę. Jest to rynek rynku. Likwidacja tzw. monopolu naturalnego w dystrybucji energii nie jest opłacalna, podobnie jak budowa zwielokrotnionej sieci dystrybucyjnej. Dlatego usługa ta przypisana jest do lokalizacji miejsca zasilania obiektu klienta. Ceny dostawy energii określone są w taryfach jej dostawców, które z kolei muszą zostać zatwierdzone przez Urząd Regulacji niezależnie przez uczestników. W roku 2008 TGE uruchomiła Rynek Terminowy Energii Elektrycznej. Kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej, notowane na TGE, pozwalają wyznaczyć cenę tej energii w dłuższym horyzoncie czasowym. To sprawia, że sprzedawcy i więksi odbiorcy energii mogą prognozować ceny oraz optymalizować techniczny miejsce rozliczeń różnic pomiędzy transakcjami zawartymi przez uczestników rynku a rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię. Nie handluje się tam energią, jedynie tworzy mechanizm niezbędny do jego funkcjonowania. Przy zawieraniu umowy na sprzedaż energii konieczne jest prognozowanie Energetyki. Dzięki zasadzie dostępu swoje koszty sprzedaży i zaku- zapotrzebowania na poszczególne stron trzecich do sieci (TPA Third Party Access) możliwy jest zakup energii u dowolnego sprzedawcy. RYNKOWE FORMY HANDLU pu. TGE prowadzi także obrót prawami majątkowymi (RPM), na którym zarówno producenci energii odnawialnej oraz pochodzącej z kogeneracji, jak i podmioty zobowiązane do zakupu okresy jej obowiązywania. Takie działanie jest niezwykle trudne z uwagi na szereg czynników zewnętrznych, np. warunków atmosferycznych, które istotnie wpływają na rzeczywiste zużycie Podstawowym dokumentem rynku świadectw pochodzenia mogą handlować energii. Stąd prognoza zapotrzebowania energii jest ustawa Prawo energetyczne oraz akty wykonawcze wynikające z tej regulacji. Pozwala ona na stosowanie różnych form handlowania energią. W Polsce mamy rynki: kontraktowy, giełdowy oraz bilansujący. Ich uzupełnieniem prawami majątkowymi do tych świadectw. Giełda prowadzi również obrót uprawnieniami do emisji CO 2 (RUE), na którym odbywa się obrót jednostkami EUA (European Unit Allowance) w formie transakcji typu spot nigdy w 100 proc. nie będzie odpo- wiadać rzeczywistości. Formuła rynku bilansującego narzuca klientom kupowanie i odsprzedawanie energii będącej różnicą pomiędzy energią wcześniej kupioną a faktycznie pobraną. Rynek bitowe. są obrotowe platformy interne- (natychmiastowej). Obrót giełdowy lansujący nie obejmuje gospodarstw Przedmiotem wolnorynkowego obrotu jest nie tylko sama energia elektryczna, ale także prawa do emisji CO 2 i prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia energii. Rynek kontraktowy to dwustronne umowy zawierane pomiędzy wytwórcami a spółkami obrotu oraz klientami. W Polsce jest to dominująca forma sprzedaży. Rynek giełdowy obejmuje transakcje notowane na Towarowej Giełdzie Energii SA. Główną metodą zawierania tam transakcji jest formuła Rynku Dnia Następnego (RDN). Notowania na RDN odbywają się codzien- ciągle jest niewielki stanowi kilka procent wolumenu sprzedaży energii. Internetowa Platforma Obrotu Energią Elektryczną (POEE), prowadzona w ramach Grupy PGE, umożliwia zakup i sprzedaż energii za pośrednictwem internetowej tabeli ofert. Poszczególni uczestnicy rynku mogą umieszczać na niej swoje oferty zakupu i sprzedaży energii. Możliwy jest tam obrót na rynku dobowo-godzinowym i terminowym, a także prawami majątkowymi oraz pozwoleniami na emisje CO 2. RUE POEE połączony jest z lipską giełdą EEX. domowych. Obowiązek bilansowania w tym przypadku bierze na siebie spółka obrotu. Podmiotem zarządzającym rynkiem bilansującym jest operator systemu przesyłowego strona wszystkich transakcji. Kupuje on i sprzedaje w celu zrównoważenia, czyli zbilansowania popytu i podaży energii na rynku. Stąd też pochodzi nazwa tego rynku. Jego funkcjonowanie jest możliwe dzięki zdolności szybkiego zwiększania lub zmniejszania produkcji energii elektrycznej przez wytwórców. Opracowanie z wykorzystaniem mat. CIRE: JJS Komentarz miesiąca Robert Witkowski Departament Obrotu Energią Tauron Polska Energia SA Średnia cena energii elektrycznej na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) wyniosła w lutym 189,13 zł/mwh przy wolumenie obrotu wynoszącym około 261 GWh. W analogicznym okresie średnia cena na Internetowej Platformie Obrotu Energią Elektryczną kształtowała się na podobnym poziomie i wyniosła 188,85 zł/mwh, natomiast wolumen obrotu był wyższy o blisko 42 proc. i wyniósł około 371 GWh. W odniesieniu do stycznia, w lutym nastąpił więc spadek cen energii na obydwu parkietach średnio o blisko 19 proc., przy jednoczesnym spadku wolumenu o blisko 16 proc. Warto również zwrócić uwagę na ceny i wolumeny energii elektrycznej na Rynku Bilansującym (RB) w lutym 2009 r. Łączny obrót na RB wyniósł w tym miesiącu około 279 GWh. Średnia ważona cena rozliczeniowa odchylenia kształtowała się w analizowanym okresie na poziomie 177,17 zł/mwh, zaś średnia cena rozliczeniowa odchylenia (CRO) w odniesieniu do wymienionych parkietów rynku SPOT była niższa o blisko 6 proc., natomiast obniżka w odniesieniu do cen na RB w styczniu wyniosła około 18,6 proc. W kolejnym etapie analizy porównaliśmy ceny węgla w kontraktach terminowych na platformie ARA (porty Amsterdam Rotterdam Antwerpia). Najniższe średnie ceny w lutym występowały dla kontraktów z realizacją w marcu, kwietniu i maju 2009 r. i kształtowały się na poziomie około 3,34 $/GJ, co daje około 12,20 zł/gj (średni kurs sprzedaży NBP w lutym 2009 r. wynosił 3,653 zł/$). Kontrakty na kolejne miesiące, czyli czerwiec i lipiec, charakteryzują się niewielką tendencją wzrostową, aby w lipcu osiągnąć maksymalny poziom 3,43 $/GJ (około 12,53 zł/gj). Poziom cen analizowanych kontraktów obniżył się w odniesieniu do poprzedniego miesiąca średnio o blisko 9 proc. (bez uwzględnienia zmian kursu zł/$). Dopełnieniem analizy jest przedstawienie trendów cenowych uprawnień do Cena [zł/mwh] Cena [zł/mwh] CRO [zł/mwh] CRO [zł/mwh] Cena [$/GJ] Cena [ /t] 220 Średnie tygodniowe ceny i wolumeny energii elektrycznej SPOT na TGE i Platformie POEE w lutym 2009 r Średnie tygodniowe ceny i wolumeny energii elektrycznej SPOT na TGE i Platformie POEE w lutym 2009 r Średnie tygodniowe ceny i wolumeny energii elektrycznej SPOT 100 na TGE i Platformie POEE w lutym 2009 r POLPX POEE POLPX POEE POLPX POEE POLPX POEE Ceny POLPX i wolumeny POEE energii elektrycznej POLPX na RB w POEE lutym 2009 r Ceny 8 9 i wolumeny energii elektrycznej na 20 RB w 21 lutym r POLPX POEE POLPX POEE Ceny i wolumeny energii elektrycznej na RB w lutym 2009 r Ceny i wolumeny energii elektrycznej na RB w lutym 2009 r CRO Cena [$/GJ] Cena [ /t] Cena [zł/mwh] Cena [zł/mwh] CRO [zł/mwh] CRO [zł/mwh] CRO 6000 Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla ARA dla 9 10 miesięcznego rynku Futures w 19 lutym r ,8 CRO ,7 3,6 Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla ARA 130 dla miesięcznego rynku Futures w lutym 2009 r ,8 3, ,7 3,4 Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla CRO ARA 3,8 3,6 3,3 dla miesięcznego rynku Futures w lutym 2009 r. 3,7 3,5 3,2 3,6 3,4 3,1 Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla ARA 3,5 3,3 3,0 dla miesięcznego rynku Futures w lutym 2009 r. 3,8 3,4 3,2 2,9 3,7 3,3 3,1 2,8 ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month 3,6 3,2 3,0 Futures, Feb-09 Futures, Mar-09 Futures, Apr-09 Futures, May-09 Futures, Jun-09 Futures, Jul-09 3,5 9 3, ,1 2,9 2, , , , , , , , , , , ,4 3,0 2,87 3, , , , , , ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month 3,3 2,9 6 Futures, 3, Feb-09 Futures, 3, Mar-09 Futures, 3, Apr-09 Futures, 3, May-09 Futures, 3, Jun-09 Futures, 3, Jul-09 3,2 2,8 9 3, , , , , , ,1 3,09 ARA 8 Coal 3, Month ARA Coal 3, Month ARA Coal 3, Month ARA Coal 3, Month ARA Coal 3, Month ARA Coal 3, Month Futures, 7 3, Feb-09 Futures, Mar-09 3, Futures, 3, Apr-09 Futures, May-09 3, Futures, Jun-09 3, Futures, 3, Jul-09 63, , , , , , , , , , , , ,9 3, , , , , , , , , , , , ,8 6 3, Ceny 3, uprawnień do ARA Coal Month ARA Coal Month ARA 3, emisji CO 10,2 2 na 3, rynku Futures w 3, lutym 2009 r. 3, Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month ARA Coal Month 3500 Futures, Feb-09 Futures, Mar-09 Futures, Apr-09 Futures, May-09 Futures, Jun-09 Futures, Jul ,1 3, , , , , , , , , , , , ,0 3, ,2 Ceny 3, uprawnień do 3, emisji CO 2 na 3, rynku Futures w 3, lutym 2009 r. 3, , , , , , , , ,1 Ceny uprawnień do emisji CO 10,2 2 na rynku Futures w lutym 2009 r ,8 10, ,1 9,7 9, , ,6 9,8 Ceny uprawnień do emisji CO 10,2 2 na rynku Futures w lutym 2009 r , ,5 9, ,1 9,8 9, , , ,7 9,3 9,5 9, ,6 9,2 0 9,4 9,8 9,5 BNF EUADEC-09 EEX EUADEC-09 NordPool EUADEC ,3 Cena średnioważona 9,7 9,4 9, ,6 0 9,3 BNF EUADEC-09 EEX EUADEC-09 NordPool EUADEC-09 9,5 9,2 Cena średnioważona ,4 BNF EUADEC-09 EEX EUADEC-09 NordPool EUADEC-09 Cena średnioważona 500 9,3 9,2 0 BNF EUADEC-09 EEX EUADEC-09 NordPool EUADEC-09 Cena średnioważona Cena [$/GJ] Cena [$/GJ] Cena [ /t] Cena [ /t] emisji CO 2 dla kontraktów terminowych z realizacją w grudniu 2009 r. W lutym najwyższą płynnością charakteryzowała się giełda EEX (3,2 mln t CO 2 ) oraz NordPool (3,1 mln t CO 2 ). Najniższy obrót dla kontraktów terminowych z realizacją w grudniu 2009 r. zanotowano na giełdzie Bluenext (30 tys. t CO 2 ). Ceny analizowanych kontaktów kształtowa- [tys./t] [tys./t] [tys./t] [tys./t] [MWh] [MWh] [MWh] [MWh] ły się na zbliżonym poziomie i wynosiły od 9,52 /t CO 2 (44,52 zł/t CO 2 średni kurs sprzedaży NBP w lutym 2009 r. wynosił 4,676 zł/ ) EEX EUADEC-09 do 10,11 /t CO 2 (47,27 zł/t CO 2 ) Bluenext EUADEC-09. W odniesieniu do poprzedniego miesiąca, w lutym nastąpiła obniżka cen uprawnień do emisji CO 2 średnio o blisko 27 proc. [MWh] [MWh] [MWh] [MWh] 8 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 9

6 łańcuch wartości dystrybucja Niezbędna infrastruktura Grupa Tauron planuje wydać do roku 2012 na działalność dystrybucyjną około pięć miliardów zł. Sieć dwóch operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) kontrolowanych przez Taurona obejmuje 17 proc. powierzchni Polski EnergiaPro SA, działająca w południowo-zachodniej części kraju, oraz Enion SA, pokrywający swoją siecią Polskę południową, to dwie spośród czterech spółek, które utworzyły holding w 2007 r. Obecnie po wydzieleniu części związanej z obrotem i sprzedażą energii obie spółki koncentrują się na swojej podstawowej funkcji dystrybucyjnej. Strategia Grupy Tauron zakłada integrację funkcji poszczególnych oddziałów spółek dystrybucyjnych. Przewidywana jest także integracja operacyjna obu podmiotów, obejmująca standaryzację i unifikację procesów. Obaj operatorzy zachowają swoją odrębność prawną w Grupie Tauron. USTAWOWE OBOWIĄZKI Przyłączenie do sieci, jej eksploatacja i utrzymywanie odpowiednich parametrów jakościowych energii to główne zadanie OSD. Rozwój i zarządzanie systemem dystrybucyjnym jest kluczowym obszarem działalności operatorów wynikającym z obowiązków określonych w prawie energetycznym, takich jak zapewnienie bezpieczeństwa pracy systemu, planowanie rozwoju oraz rozbudowa sieci i jej utrzymanie. Zwiększenie bezpieczeństwa dostaw i efektywności funkcjonowania sieci wymaga bardzo dużego wysiłku inwestycyjnego. Ciągle jeszcze jest sporo miejsc w Polsce, gdzie infrastruktura energetyczna pochodzi z okresu powszechnej elektryfikacji. EFEKTYWNY MONOPOL NATURALNY Działalność dystrybucyjna regulowana jest przez Urząd Regulacji Energetyki (URE), który zatwierdza taryfy dystrybucyjne. Ten fragment energetycznego łańcucha wartości jest określany jako monopol naturalny. Nie jest bowiem opłacalna budowa wielokrotnej infrastruktury technicznej do przesyłania, dystrybucji i rozdzielania energii elektrycznej. Dlatego Grupa Tauron kładzie nacisk na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw i efektywności funkcjonowania sieci, aktywny udział w procesie regulacji, usprawnienie procesów zarządczych i operacyjnych oraz optymalizację kosztów zakupów i różnic bilansowych. Stworzenie wspólnie z URE zrozumiałego i przewidywalnego otoczenia regulacyjnego pozwala myśleć o długoterminowym rozwoju dystrybutorów. W procesach eksploatacyjnych realizowanych przez spółki dystrybucyjne Grupa chce między innymi kłaść nacisk na poprawę efektywności zarządzania majątkiem sieciowym oraz integrować zakupy niektórych towarów i usług. Optymalizacja różnic bilansowych u dystrybutorów, zakładana w strategii Taurona, obejmuje szereg prac związanych z modernizacją majątku, ujednolicaniem zasad, procesów i procedur eksploatacji sieci oraz wprowadzaniem nowych technologii prac sieciowych. Spółka powstała 1 maja 2004 r. Utworzyło ją pięć dawnych zakładów energetycznych z województw dolnośląskiego i opolskiego, które po konsolidacji przyjęły nazwy oddziałów w Jeleniej Górze, Legnicy, Opolu, Wałbrzychu i we Wrocławiu. EnergiaPro posiada koncesję na przesył i dystrybucję energii elektrycznej i obejmuje swym zasięgiem Dolny Śląsk i Opolszczyznę. EnergiaPro SA obsługuje ponad 1,6 milionów odbiorców energii elektrycznej na obszarze km kwadratowych. Podstawowym celem działalności spółki jest świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, zapewnienie bezpiecznej i ekonomicznej pracy systemu dystrybucyjnego oraz współdziałania tego systemu z innymi systemami elektroenergetycznymi, z którymi system ten jest połączony. Od 2004 r. spółka przeznaczyła ponad 1,26 mld zł na rozwój infrastruktury sieciowej. Podobnie jak Enion SA, od 1 stycznia 2009 r. spółka realizuje obsługę klientów w zakresie związanym z siecią dystrybucyjną. W latach dynamika sprzedaży usług dystrybucyjnych utrzymywała się na stałym poziomie wynoszącym FOTO: Arch. Enion NOWE TECHNOLOGIE W sferze nowych technologii Grupę Tauron interesuje rozwój mikrosieci na terenie działania swoich OSD. Dzięki zgrupowaniu małych generatorów działających w bliskim sąsiedztwie zmniejsza się prawdopodobieństwo przerwy w dostawie prądu. Odbiorcy mogą być bowiem zasilani z kilku źródeł. Zwiększanie ilości mikrosieci na danym obszarze sprawia, że lokalna infrastruktura energetyczna jest bardziej elastyczna, odporniejsza na przeciążenia i spadki napięcia. Ten kierunek rozwoju oznacza dołączenie do grona wiodących firm energetycznych. PIĘĆ MILiARDÓW W ciągu najbliższych czterech lat Grupa Tauron planuje wydać około pięć mld zł na inwestycje w majątek sieciowy wraz ze wszystkimi procesami, procedurami i narzędziami służącymi do jego zarządzania. Dla sprawnego i bezawaryjnego działania systemu dystrybucyjnego w Grupie za kluczowe uznano trzy obszary. Po pierwsze, chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa metropolii. Tauron nie zapomina także o poprawie zasilania obszarów wiejskich. Koncentrujemy się również na budowie połączeń międzysystemowych do sąsiednich krajów. BEZPIECZNE DUŻE MIASTA Grupa musi nadążać za dynamicznie rosnącym zapotrzebowaniem polskich metropolii na energię elektryczną oraz zapobiegać awariom i przerwom w jej dostawach. Na terenie działania obu dystrybutorów jest wiele dużych aglomeracji. Obok Wrocławia i Krakowa są to miasta Zagłębia Dąbrowskiego oraz EnergiaPro SA Trudny rok Marek Wodawski wiceprezes Zarządu EnergiaPro SA Rok 2009 będzie dla EnergiiPro SA trudny. Jest to konsekwencja nałożonych przez prezesa URE ograniczeń w taryfie, która nie pokryje znacznie wyższego w stosunku do lat poprzednich poziomu kosztów ponoszonych przez spółkę, np. kosztu zakupu energii na pokrycie różnicy bilansowej (różnica pomiędzy ilością energii wprowadzonej do sieci a ilością energii oddanej z sieci). Dodatkowo sytuację pogarsza zauważalny już spadek sprzedaży. W związku z tym przygotowywany jest specjalny program oszczędnościowy, którego celem jest zapewnienie pomyślnego funkcjonowania EnergiiPro w tym roku. Mam nadzieję, że mechanizmy i rozwiązania organizacyjne, jakie zostaną wdrożone w spółce, a wynikające także z przekazania EnergiiPro Gigawat znacznej części zadań związanych z obsługą klientów, trwale przyczynią się do poprawy efektywności funkcjonowania spółki. 5 proc. Wśród poszczególnych grup taryfowych stabilnym przyrostem na poziomie 4 proc. charakteryzowała się grupa A (najwięksi odbiorcy przemysłowi), natomiast dynamiczny wzrost występował głównie w grupie taryfowej B (duzi odbiorcy przemysłowi) i wynosił od 8 do 10 proc. Jednak już w 2008 r. zauważono znaczny spadek w tych grupach. Dotyczy to przede wszystkim firm ze stref ekonomicznych, zwłaszcza motoryzacyjnych oraz o profilu produkcji związanym z branżą motoryzacyjną. W oparciu o zachowania dużych odbiorców przemysłowych w ostatnich miesiącach 2008 r. oraz obecnej sytuacji ekonomiczno-gospodarczej spółka przewiduje, że trend ten utrzyma się jeszcze w 2009 roku. Jeżeli chodzi o dostawy dla mniejszych odbiorców komercyjnych (grupy taryfowe C) nie ma szczególnych przesłanek, aby przypuszczać, że sytuacja na rynku w znaczący sposób wpłynie na ilość dostarczanej energii. Natomiast dynamika sprzedaży usług dystrybucyjnych dla grupy taryfowej G (gospodarstwa domowe) charakteryzuje się niewielką zmiennością wahań i można przyjąć, że w najbliższym czasie poziom jej będzie stabilny. 10 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

7 łańcuch wartości dystrybucja Inwestycje przede wszystkim Krzysztof Pubrat prezes Zarządu Enion SA Enion jest jedną z największych spółek w podsektorze dystrybucji w Polsce. Odpowiadamy tym samym za rozwój i bezpieczeństwo energetyczne ponad 360 miast i gmin oraz dostawę energii do ponad 2,37 mln odbiorców. Priorytety firmy jako operatora systemu dystrybucyjnego wynikają z nałożonych na nas zadań. Są to: rozwój i zarządzanie systemem dystrybucyjnym, utrzymanie i eksploatacja sieci energetycznej, przyłączenie odbiorców oraz utrzymywanie odpowiednich parametrów jakościowych energii. Przy tym wszystkim musimy być nie tylko kompetentnym dostawcą określonej usługi, ale również odpowiedzialnym partnerem biznesowym. Nasze oddziały w pięciu miastach południowej Polski mają ponad 100 lat tradycji i ogromny potencjał techniczny. W bieżącej działalności wykorzystujemy kompetencje oraz zaangażowanie naszych pracowników. W dużej mierze to właśnie dzięki kapitałowi w tym obszarze możliwe jest sprawne realizowanie trudnych zadań postawionych przed operatorem. Enion ma ogromne potrzeby inwestycyjne, ponieważ istniejący majątek sieciowy jest w części zdekapitalizowany, ponadto część ma istotnie przekroczony średni dopuszczalny techniczny okres eksploatacji. Wynika stąd konieczność ponoszenia wysokich kosztów utrzymania tego majątku oraz pozyskania środków na ciągłe inwestowanie w infrastrukturę energetyczną. Tylko w ciągu 2008 r. liczba klientów spółki wrosła o blisko 24 tys. odbiorców usługi dystrybucyjnej, z czego najwięcej w oddziale w Krakowie. Aglomeracje miejskie rozwijają się pod tym względem najszybciej, ale nakłady i inwestycje muszą być rozłożone na cały, zróżnicowany geograficznie i gospodarczo teren, na którym działamy. bardziej rozproszone ośrodki miejskie od Legnicy po Tarnów. Tauron chce inwestować w rozbudowę oraz modernizację linii i stacji wysokiego napięcia wraz z infrastrukturą sterującą, służącą do zasilania tych aglomeracji. Enion zakończył w 2008 r. budowę stacji 110/SN Kraków-Salwator. Operator planuje w otoczeniu krakowskiej aglomeracji budowę stacji wysokich i średnich napięć: Skała, Liszki-Balice, Skawina-Sułkowice, Kobierzyn wraz z liniami zasilającymi. Planowana jest również rozbudowa i modernizacja sieci 110 kv, stanowiącej połączenie pomiędzy Krakowem, Niepołomicami, Wieliczką, Kurowem, Dobczycami, Bochnią, Brzeskiem a Tarnowem. Z racji funkcji, jaką sieci 110 kv pełnią przy zapewnieniu bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, zadania te należy uznać za priorytetowe z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego dużych aglomeracji miejskich. Dla ENION SA Spółka rozpoczęła działalność 1 lipca 2004 r., jako podmiot kontynuujący działalność gospodarczą prowadzoną do 30 czerwca 2004 r. przez pięć odrębnych spółek dystrybucyjnych z terenu Polski południowej. Podstawowym celem działalności spółki jest świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej oraz zapewnienie bezpiecznej i ekonomicznej pracy systemu dystrybucyjnego. Spółka obejmuje swoją działalnością obszar o powierzchni km kw. (7,2 proc. powierzchni Polski), położony głównie w województwach małopolskim i śląskim oraz w podkarpackim, łódzkim, opolskim i świętokrzyskim. W ramach posiadanych uprawnień i nałożonych obowiązków spółka realizuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego, poprzez m.in.: utrzymywanie infrastruktury sieciowej w stałej gotowości do pracy, zgodnie ze standardami bezpieczeństwa technicznego, krajowymi i europejskimi standardami jakości oraz niezawodności dostaw i warunkami współpracy międzysystemowej, efektywne zarządzanie systemem i stałe monitorowanie niezawodności jego pracy, optymalną realizację procedur kryzysowych, planowanie rozwoju infrastruktury sieciowej odpowiednio do przewidywanego zapotrzebowania na usługi dystrybucyjne. Działalność operacyjna spółki realizowana jest przez pięć oddziałów: w Bielsku-Białej, Będzinie, Częstochowie, Krakowie i Tarnowie. Od 1 stycznia 2009 r. spółka realizuje obsługę klientów związaną z siecią dystrybucyjną (przyłączenia do sieci, rozbudowa i przebudowa sieci itd.) oraz w zakresie obsługi związanej z prowadzeniem rozliczeń sprzedaży usług dystrybucyjnych odbiorcom korzystającym z zasady dostępu stron trzecich do sieci, odbiorcom z umowami rozdzielonymi. W ostatnich latach obserwowany był dynamiczny wzrost sprzedaży głównie w grupach taryfowych B, C i G. Średnioroczny wzrost sprzedaży w ostatnich pięciu latach oscylował na poziomie 2,2 proc. Pozytywne trendy dotyczące wolumenów sprzedaży wiązały się także z dużą aktywnością w zakresie przyłączania nowych klientów do sieci. Obecnie jednak sytuacja się zmieniła nastąpił spadek sprzedaży usług dystrybucyjnych w stosunku do roku Spółka prognozuje, że jest to tendencja o charakterze czasowym i wraz z poprawą koniunktury gospodarczej nastąpi wzrost zapotrzebowania na usługę dystrybucyjną. Stacja najwyższych napięć w Boguszowie na Dolnym Śląsku poprawy pewności zasilania oraz umożliwienia przyłączania kolejnych odbiorców, w najbliższych pięciu latach Enion planuje wybudować lub zmodernizować ok. 150 km linii 110 kv oraz sześć stacji transformatorowych 110/SN. Podobne działania podejmowane są także przez EnergięPro. Obecnie Wrocław, największa aglomeracja na terenie działania tego operatora, od północy, z kierunku Dobrzeń, ma powiązania z siecią przesyłową Elektrowni Opole linią 400 kv oraz od strony Elektrowni Turów linią 400 kv z kierunku Czarna, a od południa z siecią przesyłową tej samej elektrowni, linią 220 kv z kierunku Świebodzice. Powiązanie południowe może stać się najsłabszym ogniwem bezpieczeństwa energetycznego miasta, ze względu na wiek konstrukcji słupowych. Plany inwestycyjne EnergiiPro i operatora systemu przesyłowego zmierzają do zwiększenia pewności zasilania aglomeracji wrocławskiej. Priorytetem jest wybudowanie do końca roku 2011 na południu miasta stacji transformatorowej 400/110 kv. Docelowo ma być ona powiązana z przesyłowym systemem elektroenergetycznym czterema liniami 400 kv. EnergiaPro zapowiada także inwestycje związane zarówno z budową rozdzielni 110 kv w stacji Wrocław, jak i budową nowych linii 110 kv w celu wzmocnienia powiązań tej stacji z siecią 110 kv aglomeracji wrocławskiej. Oprócz nowo budowanych ciągów liniowych planowane są także przebudowy POTENCJAŁ OSD w GRUPIE TAURON w 2008 r. Odbiorcy usług dystrybucyjnych sprzedaży usług dystrybucyjnych Grupa Tauron łącznie istniejących i wyeksploatowanych powiązań liniowych 110 kv w celu zwiększenia ich przepustowości. Przykładem takich działań jest planowana przebudowa ciągu liniowego pomiędzy stacjami 220/110 kv Klecina i 110/20 kv Pawłowice. Inwestycja ta stanowić będzie również wzmocnienie zasilania Legnicy. NA WSI LEPIEJ W tym obszarze działań strategicznych przewidywane są znaczące inwestycje w linie i stacje transformatorowe średniego i niskiego napięcia. Wszystkie przedsięwzięcia mają na celu zapewnienie odbiorcom dystrybucję energii elektrycznej na zadowalającym poziomie i przy poszanowaniu środowiska naturalnego. Udział Enion SA (w proc.) Udział EnergiaPro SA (w proc.) MWh Zatrudnienie osób* Nakłady inwestycyjne ,2 tys. zł Linie wysokiego napięcia km Linie średniego napięcia km Linie niskiego napięcia + przyłącza Stacje elektroenergetyczne km szt Moc stacji ,5 MVA Transformatory szt Moc transformatorów MVA * Od 1 stycznia 2009 r. mniej o 878 osób, które przeszły głównie do spółek obrotu, czyli Enionu Energii i EnergiiPro Gigawat FOTO: Bernard Wiecha Jelenia Góra Legnica Wrocław Wałbrzych Opole Grupa Tauron Obszar działania OSD Częstochowa Będzin Bielsko-Biała Kraków Tarnów W okresie objętym strategią Enion SA planuje realizację zadań w obszarach wiejskich na łączną kwotę ok. 85 mln zł. Planowane działania dotyczyć będą reelektryfikacji obszarów wiejskich, na których infrastruktura energetyczna budowana była w ramach powszechnej elektryfikacji w latach 50. i 60. ubiegłego stulecia. Sieci elektroenergetyczne będą budowane, modernizowane i rozbudowywane przy zastosowaniu najnowszych technologii, gwarantujących poprawę jakości dostarczanej energii elektrycznej. Przykładem jest wymiana przewodów nieizolowanych na izolowane w sieciach niskiego napięcia. Przewody tego typu są bardziej wytrzymałe na czynniki atmosferyczne. Linie izolowane są odporniejsze na zerwanie, na przykład w razie powalenia drzewa na linię, i bezpieczniejsze w razie kontaktu z człowiekiem. Budowa linii w tej technologii pozwala ograniczyć kosztowną i budzącą kontrowersje ekologów wycinkę drzew i krzewów w sąsiedztwie jej przebiegu. Podobne przedsięwzięcia planuje wrocławski operator. SĄSIEDZKIE MOSTY Trzecim istotnym obszarem inwestycyjnym jest budowa połączeń międzysystemowych do sąsiednich krajów. Wymaga to kosztownych inwestycji w budowę sieci 110 kv do Niemiec, Czech i na Słowację. Tego rodzaju mosty energetyczne zwiększają bezpieczeństwo energetyczne dzięki zróżnicowaniu źródeł i kierunków dostaw energii. jacek Sakrejda współpraca Ewa Groń, Sławomir Bogucki 12 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

8 w Grupie Jan Kurp MenAdżerem Zagłębia 21 lutego w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej prezes Zarządu Południowego Koncernu Energetycznego SA Jan Kurp został uhonorowany tytułem Menadżera Zagłębia Statuetki przyznano już po raz dziesiąty. Wyróżniono nimi osoby, które promują region i pracują na rzecz jego rozwoju. Statuetki wręczała wiceminister skarbu Joanna Schmid. Menadżerami Zagłębia zostali też Zygmunt Łukaszczyk, wojewoda śląski, oraz Zenon Nowak, prezes Prasy Śląskiej. Podczas gali wręczono także wyróżnienia Zarządu Komitetu Rozwoju Zagłębia, które otrzymali: dziennikarz Krzysztof Karaś, artysta Jan Kidawa-Błoński oraz Krzysztof Stachowicz. Odbierając nagrodę, Jan Kurp podkreślił rolę, jaką odgrywa kadra Południowego Koncernu Energetycznego w realizowanych inwestycjach zarówno tych, które dobiegają końca, jak budowa bloku w Elektrowni Łagisza, jak i tych rozpoczynanych w Jaworznie, Blachowni czy Bielsku-Białej. (ph) Bezpieczniej z prądem Spółki dystrybucyjne Grupy Tauron Enion oraz EnergiaPro wraz z Polskim Towarzystwem Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej już po raz piąty organizują konkurs Bezpieczniej z prądem Konkurs kierowany jest do dzieci i młodzieży z całej Polski. Jak co roku w ramach kampanii organizowane są konkursy dla uczniów ze szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz nauczycieli. Przebiegać będą one w dwóch etapach: regionalnym i ogólnopolskim. Ideą programu jest podnoszenie świadomości dzieci i młodzieży w zakresie właściwego i bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych oraz zachowania w pobliżu infrastruktury energetycznej, a także ekologicznego i racjonalnego użytkowania energii elektrycznej. W ramach akcji odbędą się konkursy plastyczne: Bezpieczna energia dla mnie, dla domu, dla środowiska dla uczniów klas 1 3 szkół podstawowych oraz Czysta energia dla mnie, dla domu, dla środowiska dla uczniów klas 4 6 szkół podstawowych. Młodzież gimnazjalna została zaproszona do Jan Kurp (z lewej) odbiera statuetkę, obok wiceminister skarbu Joanna Schmid konkursu fotograficznego Energia elektryczna wokół nas. Również nauczyciele wezmą udział w rywalizacji na najciekawszy scenariusz lekcji. Przyjazna energia to temat konkursowy dla pedagogów ze szkół podstawowych. Nauczyciele szkół gimnazjalnych będą mierzyć się z tematem Energetyka jądrowa za i przeciw. Uczyć, zaciekawić, ostrzec to idea konkursów z zakresu bezpiecznego użytkowania energii dla dzieci i młodzieży. Zainteresowanie jest bardzo duże w poprzednich edycjach zgłoszono łącznie kilkanaście tysięcy prac. Niezależnie od organizowanych konkursów we wszystkich oddziałach Enionu przez cały rok prowadzone są bezpłatne zajęcia edukacyjne dla dzieci z grup przedszkolnych i klas 1 3 szkół podstawowych. Podczas zajęć pracownicy spółki, wyposażeni w materiały i pomoce dydaktyczne, realizują ciekawe programy lekcji przygotowane wspólnie z metodykami nauczania na temat ostrożnego i racjonalnego korzystania z urządzeń elektrycznych mówi Ewa Groń z Enionu. Więcej informacji o konkursie na: (RuM, ml) FOTO: Dariusz Wójcik Wiatrak do ogródka? proszę bardzo! Projekt Kędzierzyn na targach w Kielcach Kielecki Enex oraz impreza targowa poświęcona energetyce odnawialnej pt. Enex nowa energia, otwarły sezon targów i wystaw tematycznie powiązanych z elektroenergetyką FOTO: ARCH. PKE Obok spotkań na stoiskach poszczególnych firm, odwiedzający targi mogli wziąć udział w licznych powiązanych tematycznie z profilem targów konferencjach i debatach publicznych. Zasadniczym motywem tegorocznej debaty były sprawy związane z energetyką jądrową, choć nie zabrakło też licznych rozmów poświęconych biomasie, energetyce wiatrowej i słonecznej oraz, po raz pierwszy tak szeroko podnoszonej, tematyce biogazowni. Dla biorącego udział w imprezie Południowego Koncernu Energetycznego najważniejszymi sprawami były problemy związane z odnawialnymi źródłami energii, a ściślej zasobami paliw do produkcji ekologicznej energii. Z ogromnym zainteresowaniem gości spotkała się prezentacja projektu Kędzierzyn elektrowni poligeneracyjnej z usuwaniem CO 2. Dużym zainteresowaniem cieszyły się specjalne kompozycje ekologicznych paliw węglowych dla domowych kotłów retortowych z oferty Południowego Koncernu Węglowego, również obecnego na targach. Ale prawdziwym hitem tegorocznych targów była turbina wiatrowa o mocy 1,5 kw, oferowana już za siedem tysięcy złotych. Roman Brańka Z EURO w perspektywie Przygotowania do EURO 2012 we Wrocławiu wymagają przeprowadzenia wielu inwestycji Równolegle z projektami budowlanymi, a nawet jeszcze wcześniej, prowadzone muszą być inwestycje elektroenergetyczne. Najważniejsza z nich to modernizacja GPZ (główny punkt zasilający) Pilczyce, dzięki której nastąpi istotna poprawa jakości zasilania w zachodnim rejonie Wrocławia i powstaną możliwości podłączenia nowych odbiorców. W sferze projektów jest również budowa GPZ Wrocław-Południe. Stacja ma być zamknięciem tzw. energetycznego ringu w aglomeracji wrocławskiej. We wrocławskim oddziale EnergiiPro trwają też przygotowania do inwestycji związanych m.in. z budową autostradowej obwodnicy Wrocławia, które są realizowane wspólnie z zarządcami dróg. Przebudowana zostanie linia 110 kv w rejonie ulicy Rędzińskiej. W związku z budową obwodnicy śródmiejskiej przebudowane będą linie 110 kv w rejonie ulic Osobowickiej i Żmigrodzkiej. Obecnie są one w fazie projektowej. W trakcie przebudowy infrastruktury elektroenergetycznej wysokich i średnich napięć EnergiaPro prowadzi także inwestycje na sieciach niskiego napięcia, które stworzą inwestorom, budującym hotele i obiekty dla gości EURO 2012, warunki dla zasilania placu budowy i umożliwią przyłączenie ich do sieci elektroenergetycznej. Anna Wojcieszczyk GPZ Pilczyce przed remontem FOTO: Anna wojcieszczyk 14 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

9 w Grupie Solidny pracodawca Elektrownia Stalowa Wola SA została w lutym wyróżniona tytułem Solidny Pracodawca Podkarpacia 2008 Celem konkursu jest promowanie działań przedsiębiorstw na rzecz pracowników oraz właściwego rozwiązywania spraw i zagadnień pracowniczych. Uhonorowanie Elektrowni Stalowa Wola potwierdza wysoką jakość współpracy kierownictwa spółki z organizacjami związkowymi i jest nagrodą za dążenie do podnoszenia poziomu wzajemnych relacji. Koszty ponoszone na poprawę warunków bhp, szkolenia, dokształcanie pracowników oraz sprawy pracowniczo-socjalne przynoszą wymierne efekty ekonomiczne i zapewniają rozwój pracownikom. Ponadto wytwarzają pozytywne relacje i więzi między pracodawcą i pracownikiem, co przekłada się na wzrost zaangażowania w pracę oraz wydajności. (jw) Ambasadorzy Enionu Energii Niektórzy mówią, że w reklamie ważne są trzy rzeczy: pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze Są jednak i tacy, którzy uważają, że podstawowym gwarantem skutecznej reklamy jest dobry pomysł. Reklama w teorii PR-owcy z Enionu Energii zgadzają się (i to nie tylko z konieczności podyktowanej ograniczonym budżetem) z tezą o fundamentalnej roli konceptu w działaniach reklamowych. Prosty, ale dobry pomysł, pomaga przyciągnąć uwagę widza (czytelnika, internauty, słuchacza) do danego przekazu reklamowego i zachęci do bliższego poznania przedstawianej oferty. Jeśli pomysł na reklamę jest wyjątkowy i niepowtarzalny, przekazywane treści zostają w świadomości widza i w pewnym stopniu (w jakim o to naukowcy ciągle toczą spory) wpływają na jego opinię o firmie (jeżeli reklama jest wizerunkowa) lub decyzje zakupowe (jeżeli mamy do czynienia z reklamą produktową). i praktyce Tyle mówi teoria, gorzej z praktyką, bo, jak wiadomo, wcale nie jest łatwo wpaść na prosty, a zarazem niepowtarzalny pomysł. Trudność jest większa, jeśli reklama ma być adresowana do wyjątkowego grona kulturalnych elit z Polski i innych krajów Europy uczestników 6. Festiwalu Misteria Paschalia w Krakowie. A właśnie na tej imprezie należącej do najambitniejszych muzycznych przedsięwzięć spółka Enion Energia miała okazję zaprezentować się klientom i kontrahentom. Nasi ambasadorzy Niektóre firmy, by zainteresować opinię publiczną swoimi działaniami, korzystają z pomocy tzw. ambasadorów marki. Zazwyczaj są nimi znane osobistości, np. aktorzy lub utytułowani sportowcy. Enion Energia postanowiła, że jej ambasadorami będą wyróżniający się pracownicy firmy. Do reklam towarzyszących umowom z klubami sportowymi wykorzystujemy wizerunek Izabeli Wilkosz byłej reprezentantki w piłce nożnej kobiet, zatrudnionej w Enionie Energii. Do reklamy na Festiwal Misteria Paschalia wykorzystaliśmy twarz Aleksandry Peschak, o której pisaliśmy w poprzednim numerze Polskiej Energii. Tych, którzy chcieliby sprawdzić, jak prezentuje się nasza reklama w festiwalowym katalogu, zapraszamy do udziału w tym wyjątkowym wydarzeniu. Muzyczna uczta w Krakowie Festiwal Misteria Paschalia 2009 potrwa od 6 do 13 kwietnia. Koncerty będą się odbywały w Filharmonii im. K. Szymanowskiego oraz we wnętrzach sakralnych: krakowskich kościołach i kaplicy św. Kingi w Kopalni Soli w Wieliczce. Jak informuje organizator, główna oś festiwalowego programu została zbudowana wokół opracowań sekwencji Stabat Mater. Obok tych powszechnie rozpoznawalnych, które wyszły spod pióra Pergolesiego i Vivaldiego, zabrzmią kompozycje nieznane szerszej publiczności: Bononciniego i Salvatore. Szczegółowe informacje o festiwalu znajdują się na stronie Elżbieta Bukowiec Nowy budynek administracyjny PE Olkusz przyciąga wzrok Komfortowa obsługa klienta Pracownicy posterunku energetycznego w Olkuszu przeprowadzili się do nowego przestronnego gmachu. Ładny i funkcjonalny budynek jest już dobrą wizytówką Enionu Budowę rozpoczęto w maju 2007 roku. Od tego czasu wybudowano budynek administracyjny o kubaturze 4390 m sześc. Gmach jest w pełni przystosowany do obsługi osób niepełnosprawnych. Drugi budynek o kubaturze 1752 m sześc. przeznaczono na garaże, warsztaty i magazyny. Oficjalne otwarcie nowej siedziby PE Olkusz odbyło się 13 lutego. Na uroczystość przybyli m.in. członkowie zarządów Enionu i Enion Energii. Społeczność lokalną reprezentowali włodarze Olkusza oraz wójtowie i burmistrzowie ościennych gmin. Starosta olkuski Leszek Konarski podziękował za nową inwestycję poprawiającą komfort obsługi mieszkańców powiatu. Myślę, że powstał naprawdę piękny obiekt. Pracownicy posterunku zapewniają naszym klientom w pełni profesjonalną i rzetelną obsługę w komfortowych warunkach mówi Dariusz Zygmunt, dyrektor Oddziału Enionu w Będzinie. (pepe) Enion sięga po fundusze unijne FOTO: Jan Kaliszuk Enion ubiega się o dofinansowanie szkoleń dla pracowników spółki w ramach Funduszu Społecznego z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w latach Wodpowiedzi na konkurs ogłoszony przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości zostaną złożone dwa wnioski o dofinansowanie w ramach Priorytetu II funduszu Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących. Zarząd Enionu podjął decyzję, by spółka ubiegała się również o środki z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Efektywna dystrybucja energii polegającego na wymianie transformatorów na jednostki niskostratne. Dzięki temu programowi możemy dofinansować zadania, które nasza spółka realizuje w ramach wypełniania obowiązków operatora systemu dystrybucyjnego, które nakłada na nas prawo energetyczne mówi Jerzy Szczerba (na zdjęciu), wiceprezes Zarządu Enion SA. (BM) FOTO: Piotr Żydek 16 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

10 zarządzanie wizerunkiem Tożsamość korporacyjna Grupy Tauron Przyjęcie przez Tauron Polska Energia SA nowego logo i systemu identyfikacji wizualnej zainicjowało proces porządkowania tożsamości korporacyjnej Grupy Tauron. Proces ten jest konsekwencją wdrażanej strategii biznesowej Grupy zmierzającej do powstania jednolitego holdingu operacyjnego Jednym z założeń tego modelu jest dążenie do konsolidacji wszystkich elementów składowych holdingu również w wymiarze komunikowanej tożsamości korporacyjnej. Siła w jednorodności Zbudowanie spójnej tożsamości w obrębie spółek Grupy pozwoli komunikować jej czytelną i wiarygodną strukturę, a dzięki temu wpłynie na wyrazistość postrzegania elementów Grupy budujących jej kompetencje i potencjał. Mocna tożsamość korporacyjna ma wpływ zarówno na procesy wewnętrzne, jak i zewnętrzne holdingu. W obrębie Grupy pogłębia procesy konsolidacyjne, budując świadomość przynależności pracowników do jednego silnego organizmu gospodarczego, buduje dumę pracownika i wpływa na jego poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Na zewnątrz, w warunkach rywalizacji rynkowej, manifestuje pozycję strategiczną i wpływa na budowanie założonego wizerunku zarówno całego holdingu, jak i poszczególnych spółek. W przyszłości, dla potencjalnych akcjonariuszy, będzie czytelnym potwierdzeniem potencjału Grupy. Jednym z czynników wpływających na podjęcie decyzji o budowaniu jednorodnej tożsamości korporacyjnej Grupy Tauron są tendencje i kierunki obrane przez konkurencyjne holdingi energetyczne zarówno w Polsce, jak i innych krajach europejskich. Chcąc skutecznie utrzymywać posiadaną pozycję rynkową, a tym bardziej chcąc w przyszłości skutecznie ją poprawiać, niezbędne jest prowadzenie działań komunikacyjnych i marketingowych mogących sprostać działaniom konkurencji. Model monolityczny tożsamości korporacyjnej Warunkiem wdrożenia jednolitej tożsamości korporacyjnej Grupy jest Tożsamość korporacyjna będzie potwierdzeniem potencjału Grupy opracowanie czytelnej architektury marek w obrębie holdingu. Rozumieć to należy jako czytelną strukturę, która wskazuje na miejsce i rolę każdej ze spółek w organizmie holdingu. Spośród możliwych modeli porządkujących relacje pomiędzy spółkami w grupie kapitałowej, najkorzystniejszym, gdyż w pełni realizującym założone cele konsolidacyjne Grupy jest tzw. model monolityczny tożsamości korporacyjnej. Zakłada on pełną i jednoznaczną tożsamość wszystkich elementów składowych holdingu zarówno na poziomie leksykalnym, jak i wizualnym. Na poziomie leksykalnym, czyli dotyczącym nazewnictwa spółek, przewidziane będzie ujednolicenie nazw. Obraną strategią nazewniczą jest zasada budowania nazw spółek na bazie dwu elementów: nazwy marki Tauron Polska Energia oraz określenia kompetencyjnego wyrażającego rolę spółki w łańcuchu wartości Grupy. Na poziomie wizualnym elementem budującym tożsamość korporacyjną będzie logo marki Tauron Polska Energia. Perspektywa czasowa wdrożenia docelowego modelu architektury marek uzależniona będzie od realizacji działań konsolidacyjnych spółek zgodnie z wdrażaną strategią biznesową Grupy. Model monolityczny traktowany jest jako docelowy, określający kierunek ewolucji obecnej struktury marek, a ponadto determinujący wybór pośredniej koncepcji wdrożenia tożsamości wizualnej Grupy w obrębie spółek. Wybór modelu Pośredniego Obecna architektura marek Grupy niepozostających w czytelnym związku z marką Tauron uniemożliwia wykorzystywanie efektów synergii komunikacyjnej, jak i wyklucza szybkie zbudowanie jednolitej tożsamości wizualnej Grupy. W toku prac nad strategią analizowane były różne możliwe koncepcje wdrożenia tożsamości wizualnej na poziomie spółek. Przy wartościowaniu i wyborze koncepcji pomocne były przyjęte kryteria oceny. Po pierwsze: stopień spójności modelu pośredniego z założonym modelem docelowym. Po drugie: skala kosztów niezbędnych do wdrożenia modelu pośredniego, a następnie docelowego. Po trzecie: stopień czytelności zmian na poziomie wizualnym, zarówno dla pracowników spółek, jak i ich klientów. Analizowane koncepcje w różnym stopniu komunikowały jednorodną tożsamość korporacyjną, a także różne formy zachowania dotychczasowej, często wieloletniej tradycji i tożsamości organizacyjnej poszczególnych spółek. Analizowane koncepcje przedstawione zostały służbom marketingowym spółek podczas szkolenia, na którym zaprezentowana została nowa strategia biznesowa Grupy, jak i strategia marki Tauron wraz z nowym systemem identyfikacji wizualnej. Opinie i uwagi na temat prezentowanych koncepcji wyrażone przez uczestników szkolenia zostały uwzględnione przy ostatecznym wyborze. Model fundamentowy architektury marek Przyjęta koncepcja wdrożenia w tym roku nowej tożsamości wizualnej bazuje na pojęciu tożsamości fundamentowej. Model tożsamości fundamentowej w odniesieniu do spółek Grupy Tauron rozumieć możemy jako budowanie tożsamości korporacyjnej Grupy na fundamencie całego łańcucha wartości stanowiącego zakres kompetencji marki Tauron Polska Energia. Model ten zakłada wykorzystanie przez spółki na poziomie wizualnym głównych założeń systemu identyfikacji wizualnej marki Tauron Polska Energia oraz logo Grupy Tauron, przy jednoczesnym zachowaniu obecnych nazw spółek. Zaletą przyjętej koncepcji jest możliwość szybkiego uzyskania efektów synergii komunikacyjnej na poziomie wizualnym i zbudowanie wśród pracowników świadomości przynależności do jednego organizmu. Zgodnie z zasadą budowania marki Tauron na fundamencie elementów składowych łańcucha wartości, wykluczone jest posługiwanie się logo Grupy Tauron przez podmioty spoza łańcucha wartości (spółki medyczne, ośrodki wypoczynkowe itp.). Warunki wdrożenia tożsamości korporacyjnej Każda ze spółek Grupy to nie tylko element struktury holdingu, ale przede wszystkim ludzie pracujący tam nawet kilkadziesiąt lat. W toku wdrażania nowej tożsamości korporacyjnej dużą uwagę należy przywiązać do procesu informowania pracowników o wdrażanych projektach. Poza przewidzianymi działaniami na poziomie korporacyjnym szczególnie istotne jest zaangażowanie w proces informacyjny pionów marketingu i public relations każdej ze spółek Grupy. Warunkiem technicznym wdrożenia nowej tożsamości korporacyjnej jest uspójnienie zasad komunikacji wizualnej każdej ze spółek i opracowanie własnych systemów identyfikacji wizualnej, uwzględniających indywidualne sytuacje i potrzeby komunikacyjne spółek. Artur Gnat dyrektor strategiczny Domu Marki Max von Jastrov firmy, która opracowała nową strategię marki Tauron oraz jej nowy system identyfikacji wizualnej 18 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

11 energia w UE Jerzy Janikowski szef Biura Współpracy Międzynarodowej Taurona Stanisław Tokarski wiceprezes Zarządu, dyrektor ds. strategii i rozwoju Taurona Co dalej z zapisami pakietu klimatycznego Część II Niezbędne kroki Aby otrzymać nieodpłatne przydziały do 30 września 2011 r., państwo członkowskie musi przedłożyć Komisji Europejskiej stosowny wniosek, zawierający dowód na to, że zalicza się ono do kategorii uprawnionych. Powinny się w nim znaleźć: wykaz instalacji oraz kwota przydziałów dla każdej z tych instalacji, krajowy plan, przepisy dotyczące monitoringu oraz inforw trakcie negocjacji zapisów pakietu klimatycznego w grudniu ubiegłego roku, Polsce udało się uzyskać odstępstwa od obowiązku nabywania przez wytwórców energii elektrycznej wszystkich pozwoleń na emisje dwutlenku węgla wyłącznie na drodze otwartych aukcji Spróbujemy przyjrzeć się dokładniej nieoficjalnym jeszcze zapisom, aby przeanalizować praktyczną możliwość uzyskania darmowych uprawnień i związanych z tym ograniczeń. Wymagania Przyznanie tymczasowego nieodpłatnego przydziału uprawnień ma związek z modernizacją wytwarzania energii elektrycznej. Państwo członkowskie musi przedłożyć Komisji Europejskiej krajowy plan działań na rzecz modernizacji oraz poprawy infrastruktury i technologii przyjaznych środowisku, a także dywersyfikacji struktury energetycznej i źródeł dostaw. Wysokość kwot przewidywanych w planie inwestycji winna odpowiadać wartości rynkowej nieodpłatnego przydziału. Pod uwagę mogą być brane inwestycje podjęte od momentu wejścia w życie nowej dyrektywy o handlu pozwoleniami na emisje. Dodatkowe obostrzenia Przyznane nieodpłatnie przydziały nie mogą także stwarzać zakłóceń konkurencji. Dodatkowo każde państwo, które je przyzna, będzie wymagało od producentów energii elektrycznej i operatorów sieci będących beneficjentami przedstawiania co 12 miesięcy sprawozdania z inwestycji wskazanych w planie krajowym. Państwo członkowskie przedstawia następnie sprawozdanie Komisji Europejskiej i podaje je do publicznej wiadomości. macje wykazujące, że przydziały nie stwarzają zbędnych zakłóceń konkurencji. Komisja ocenia wniosek i ma, po otrzymaniu niezbędnych informacji, sześć miesięcy na jego ewentualne odrzucenie. Wnioski praktyczne Jak widać, sama możliwość otrzymania nieodpłatnych uprawnień do emisji nie gwarantuje, że w rzeczywistości się je dostanie. Trzeba przeznaczyć równoważne im kwoty na odpowiednie inwestycje. Oznacza to zatem dla operatorów instalacji konieczność posiadania i wydania stosownych środków finansowych. Pojawia się więc tutaj poważna wątpliwość czy przy tak skonstruowanych zapisach uda się uniknąć znacznych podwyżek cen energii w Polsce? W dłuższej perspektywie zapewne tak, natomiast w krótszej niekoniecznie. Wydatki na zakup uprawnień do emisji czy też na inwestycje muszą mieć swoje źródło finansowania. Wysokość kwot przewidywanych w planie inwestycji winna odpowiadać wartości rynkowej nieodpłatnego przydziału Dopiero w momencie uruchomienia nowych instalacji, dla których nie będą potrzebne uprawnienia, ponoszone na bieżąco koszty mogą zacząć spadać. Co natomiast będzie, jeśli Komisja Europejska zakwestionuje przedstawiony jej plan krajowy i uzna, że priorytetem winna być np. dywersyfikacja paliw kosztem bezpieczeństwa zasilania? Może to oznaczać konieczność zbudowania w krótkim czasie dużej ilości bloków gazowych, co nie zawsze musi odpowiadać interesom politycznym naszego państwa. Potrzeba zatem jeszcze ogromnego wysiłku, aby jednoznacznie odsunąć potencjalne zagrożenia i żeby wynegocjowane przez Polskę możliwości przyznawania nieodpłatnych uprawnień mogły stać się realnym instrumentem wsparcia dla krajowego sektora energetycznego i mogły szybko przyczynić się do poprawy konkurencyjności naszej gospodarki. Taki był cel polskich działań i nie można o nim zapominać. Stanisław Tokarski Jerzy Janikowski 20 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

12 raport Rynek energii Elektrycznej WŁOCHY O włoskim rynku energii elektrycznej nie mówiło się zbyt wiele, dopóki 28 września 2003 r. w całym kraju na blisko 10 godzin nie zgasło światło. Awaria stała się przyczynkiem do wielu analiz i rozważań na temat jej przyczyn powstania, sposobów zapobiegania takim sytuacjom w przyszłości oraz generalnych przemyśleń na temat kondycji energetyki w Europie Włoski rynek energetyczny zdominowany jest przez państwowego molocha Ente Nationale Energia Elettrica (Enel). Większość krajowego systemu wytwórczego, przesyłowego oraz dystrybucyjnego znajduje się we władaniu tej właśnie firmy. Enel powstał w 1963 r. w wyniku nacjonalizacji branży elektroenergetycznej. Aktywa przedsiębiorstw działających wówczas na rynku energii elektrycznej zostały przeniesione na rzecz nowo powstałej spółki. Dziś to światowy potentat w branży elektroenergetycznej i gazowej, prowadzący interesy w wielu krajach Europy oraz w Ameryce Północnej i Południowej. Szacuje się, że wartość włoskiego monopolisty (w 30 proc. należącego do państwa) to ok. 40 mld euro. Liberalizacja włoskiego rynku energii Włochy, podobnie jak Polska, przyjęły plan stopniowego otwierania rynku energii elektrycznej. Harmonogram dostępu klientów do sieci, czyli możliwości wyboru sprzedawcy energii elektrycznej, był następujący: październik 1999 kwiecień 2000 kwiecień 2002 maj 2003 czerwiec 2004 lipiec 2007 klienci powyżej 30 GWh klienci powyżej 20 GWh klienci powyżej 9 GWh klienci powyżej 0,1 GWh wszyscy klienci poza gospodarstwami domowymi wszyscy klienci Funkcję regulatora we Włoszech od 1995 r. pełni Urząd Energii Elektrycznej i Gazu, z założenia organ niezależny od rządu i wpływów lobby sektora energetycznego. Do kompetencji urzędu należy między innymi określenie warunków stosowania wszystkich systemów taryfowych oraz warunków dostępu klientów do sieci. Dziś włoski sektor elektroenergetyczny stoi u progu dużych zmian. Wspomniana awaria z 2003 r. rozpoczęła dyskusję na temat przyszłości energetyki we Włoszech. Z pewnością to dobry pretekst, chociaż bezpośrednia przyczyna tej awarii była dość prozaiczna: nastąpiło zwarcie jednej z linii transgranicznych, którą dostarczana jest energia elektryczna ze Szwajcarii. Zostało ono spowodowane upadkiem drzewa oraz pewnymi zaniedbaniami ze strony operatora szwajcarskiej sieci. Przeciążenie innych pracujących linii wywołało lawinowe wyłączenia, pozbawiając całe Włochy energii elektrycznej. Skutki blackoutu we Włoszech 28 września 2003 r. Źródło: PSE Operator SA Struktura wytwarzania energii elektrycznej Włochy (w proc.) gaz olej wiatrowe węglowe wodne import netto Na czym polega problem? Włosi produkują ok. 75 proc. zużywanej energii elektrycznej, ale z wykorzystaniem importowanych surowców, czyli gazu i oleju. Daje to niezależność energetyczną na poziomie 12 proc. Kiedyś funkcjonowały na terenie tego kraju cztery elektrownie jądrowe. Ich produkcja w znacznym stopniu pokrywała zapotrzebowanie na energię elektryczną. Niestety, po wybuchu reaktora w Czarnobylu w 1986 r. we Włoszech zapanowała panika. W wyniku referendum zdecydowano o zamknięciu działających elektrowni atomowych. Pomysłodawcy takiego rozwiązania nie zdołali zaproponować żadnego sposobu zastąpienia wyłączonych mocy wytwórczych, a argument bezpieczeństwa, jak się okazuje, nie był uzasadniony: w pobliskiej Francji i Niemczech działa blisko 80 siłowni napędzanych paliwem jądrowym, z czego około 10 znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie włoskich granic. Szacuje się, że operacja porzucenia energii jądrowej we Włoszech kosztowała ten kraj ok 20 mld euro. Ponad- to, w związku z koniecznością korzystania z paliw pierwotnych, ceny energii we Włoszech są prawie o połowę wyższe od średniej unijnej. Jak z problemem braku energetycznej suwerenności poradzą sobie Włosi, trudno dziś przewidzieć. Wracają pomysły związane z budową elektrowni atomowej lub zwiększeniem wolumenu produkowanego w źródłach odnawialnych. Każdy z tych pomysłów znajduje jednak więcej przeciwników niż zwolenników. Szczególnie niepokojące są protesty ekologów skierowane przeciw budowie nowych elektrowni wiatrowych. Na marginesie ci sami ludzie przymykają oczy na ponad dwieście nielegalnych składowisk odpadów wokół Neapolu. Dystrybucja i wytwarzanie Przesył i dystrybucja energii elektrycznej we Włoszech jest praktycznie zmonopolizowana przez Enel. Tylko kilka dużych miast, dzięki własnym przedsiębiorstwom użyteczności publicznej, jest właścicielem infrastruktury sieciowej na swoim terenie i odpowiada za dostarczanie energii elektrycznej. Sektor wytwarzania zdominowany jest przez narodowego monopolistę. Enel produkuje we własnych elektrowniach (42 tys. MW mocy zainstalowanej), głównie opartych na paliwach kopalnych i wodnych, ok. 74 proc. energii zużywanej w kraju. Tomasz Fornalczyk Struktura wytwarzania energii elektrycznej średnio kraje Unii Europejskiej (EU27) (w proc.) nuklearne węglowe wodne import gaz olej wiatrowe netto 8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROSTAT 22 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

13 prawdy i mity Biomasa szansa i wyzwanie Eksperci nie są zgodni, czy w Polsce największy potencjał, jeżeli chodzi o wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, leży w energetyce wiatrowej czy w biomasie. Nikt nie ma jednak wątpliwości, że biomasa jest źródłem energii najsłabiej wykorzystywanym w naszym kraju. Nie dotyczy to przedsiębiorstw Grupy Tauron, które od lat produkują energię w oparciu o proces współspalania biomasy w kotłach energetycznych Zgodnie z definicją zawartą w unijnej dyrektywie z września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, biomasa oznacza podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałości z przemysłu rolniczego (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych z nimi gałęzi gospodarki, jak również podatne na rozkład biologiczny frakcje odpadów przemysłowych i miejskich. Rozporządzenie ministra środowiska z 12 września 2008 r. w sprawie sposobu monitorowania wielkości emisji substancji objętych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji wskazuje materiały, które uznawane są za biomasę naturalną. Są to m.in. rośliny i części roślin (słoma, siano i trawa, liście, drewno), odpady przemysłowe drewna, pozostałości z leśnictwa, mączka zwierzęca, rybna i spożywcza, tłuszcze, oleje, a także paliwa, których wszystkie składniki i produkty pośrednie zostały wyprodukowane z biomasy (czyli m.in. bioetanol, biodiesel, biogaz). BIOMASA A ŚRODOWISKO Wykorzystywanie biomasy do produkcji energii elektrycznej jest przyjazne dla środowiska naturalnego, jako że emisja CO 2 podczas cyklu wytwarzania jednostki bioenergii, to poniżej 10 proc. emisji powstającej przy wytwarzaniu energii z paliw kopalnych. W 2008 r. Południowy Koncern Energetyczny SA z Grupy Tauron wyprodukował metodą współspalania biomasy Elektrownia opalana węglem Węgiel Elektrownia, w której wdrożono współspalanie biomasy z węglem Elektrownia opalana węglem Węgiel t/rok t/rok t/rok MWh energii elektrycznej, co pozwoliło na obniżenie zużycia węgla kamiennego o ton. W elektrowniach PKE obniżono dzięki temu emisję CO 2 do atmosfery o niemal 200 tys. ton. W latach nie wyemitowano z nich w sumie blisko 580 tys. ton CO 2! W elektrowniach PKE udowodniono, że istnieje możliwość szybkiego dostosowania istniejących urządzeń do współspalania biomasy i uzyskano stosunkowo wysoką sprawność konwersji energii. Warto dodać, że ryzyko inwestycyjne zostało ograniczone choćby ze względu na możliwość stosowania w jednej instalacji biomasy o różnych parametrach. Za metodą współspalania biomasy przemawia wiele czynników społecznych, ekonomicznych i technicznych. Ważna jest szeroka dostępność biomasy i jej stabilne dostawy. Możliwość rozwoju upraw energetycznych na obszarach wyłączonych z produkcji rolnej pozwala na aktywizowanie społeczności wiejskiej i lokalną poprawę standardu życia. DOŁĄCZYĆ DO EUROPY W ostatnich latach wykorzystanie biomasy do produkcji ciepła lub energii elektrycznej w Unii Europejskiej rosło średnio o kilka procent rocznie. Rzecz jasna nikt nie twierdzi, że biomasa może zastąpić złoża kopalniane w dającej się przewidzieć przyszłości, ale specjaliści nie wątpią, że może ona przyczynić się do spełnienia przez Polskę unijnego wymogu produkowania CO t/rok Idea produkcji energii elektrycznej z OZE metodą współspalania biomasy w istniejących elektrowniach Biomasa CO t/rok Energia elektryczna MWh Energia elektryczna MWh Energia elektryczna z OZE MWh Materiały informacyjne PKE Plac składowy biomasy w Elektrowni Jaworzno proc. energii z odnawialnych źródeł w 2020 r. Obecnie udział odnawialnych źródeł energii (OZE) w krajowym bilansie energetycznym wynosi około 7,2 proc. O tym, że biomasa powinna przyczynić się do spełnienia przez Polskę tego wymogu, przekonany jest minister środowiska, prof. Maciej Nowicki. Jego zdaniem, o ile energetyka wiatrowa rozwija się w Polsce w miarę dynamicznie, o tyle drugim ważnym źródłem odnawialnym, do tej pory w Polsce słabo wykorzystywanym, jest właśnie biomasa i biogaz. RAPORTY I ANALIZY Według raportu Ministerstwa Gospodarki z kwietnia 2008 r., zawierającego analizę realizacji celów ilościowych i osiągniętych wyników w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii, w 2006 r. w źródłach wykorzystujących biomasę wytworzono 1,818 GWh energii elektrycznej. To czterokrotnie więcej niż w 2002 r., ale to wciąż śladowa ilość w porównaniu do ogólnej wielkości produkowanej w kraju energii. W 2010 r. 7,5 proc. energii ma pochodzić w Polsce ze źródeł odnawialnych, a to oznacza, że przy założeniu rocznej produkcji energii na poziomie 190 TWh, z OZE powinno zostać wytworzone w sumie 14,25 TWh. Jeśli dodamy do tego, że z analiz wykonanych przez Instytut Energetyki Odnawialnej przy współpracy z Instytutem na rzecz Ekorozwoju, wynika, że w 2006 r. w Polsce wykorzystano zaledwie 17,4 proc. potencjału odnawialnych źródeł energii, przy czym największy potencjał tkwi w energetyce wiatrowej, a na drugim miejscu jest biomasa, widać ogrom pracy, jaki po-... i w Elektrowni Łaziska został jeszcze do wykonania. Tym bardziej, że są eksperci, którzy twierdzą, iż docelowo nawet 80 proc. energii z OZE może pochodzić właśnie z biomasy. Jak twierdzi prof. Jan Szyszko, były minister ochrony środowiska, w Polsce istnieje duży potencjał wykorzystania biomasy produkowanej z rodzimych gatunków roślin. Według niego co roku w gospodarce leśnej powstaje ok. 2 mld m sześc. drewna odpadowego, które powinno być wykorzystywane bardziej efektywnie niż obecnie. Prof. Szyszko wskazuje, że efektywność spalania drewna w nowoczesnych instalacjach dochodzi do 97 proc., podczas gdy w przestarzałych obiektach ten wskaźnik spada do zaledwie 8 proc. To oznacza, że biomasa musi być wykorzystywana racjonalnie, inaczej łatwo zmarnować większą część jej potencjału. PROBLEMY I PRZESZKODY Barierą w rozwoju wykorzystania biomasy na krajowym rynku poza kosztem samych inwestycji w nowoczesne urządzenia jest struktura polskiego rolnictwa. Średnia wielkość gospodarstwa to ok. 5,6 hektara. Porozumienie właściciela instalacji wykorzystującej biomasę z kilkudziesięcioma czy wręcz kilkuset rolnikami, dotyczące dostarczania konkretnej ilości biomasy o odpowiedniej jakości, jest w praktyce niemożliwe. Zupełnie inaczej przedstawia się sprawa w zachodniej Europie, gdzie nie brakuje gospodarstw kilkusethektarowych i większych. Przykładem działającej na krajowym rynku firmy, która w dziedzinie źródeł odnawialnych skoncentrowała się głównie na biomasie, jest Dalkia Polska. Firma zapowiedziała, a nawet rozpoczęła już realizację inwestycji w kierunku modernizacji systemów spalania czyli albo takiej przebudowy istniejących kotłów węglowych, żeby uzyskać efekt współspalania węgla z biomasą, albo kompletnej przeróbki kotła węglowego na taki, który byłby w stanie spalać w 100 proc. biomasę. Oprócz tego Dalkia zainwestowała w uprawę roślin energetycznych poprzez spółkę Bioenergia, która dzierżawi już 1700 ha gruntów na północy Polski, a także poprzez firmę Dalkia Paliwa, która począwszy od 2009 r. w okolicach Poznania obsadzi roślinami energetycznymi dalsze 1400 ha gruntów. Firma planuje podpisywanie umów długoterminowych z dostawcami biomasy. Jakub Kulczyński Foto: Dariusz Wójcik 24 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

14 podatki Akcyzę odprowadza przedostatni Od 1 marca obowiązuje nowa ustawa o podatku akcyzowym, która wprowadza zmiany w opodatkowaniu akcyzą energii elektrycznej. Sposób naliczania akcyzy dostosowany został do przepisów prawa wspólnotowego Akcyza jest podatkiem pośrednim, płaconym przy zakupie towaru. Różni się od innych podatków obrotowych sposobem określania przedmiotu i podstawy opodatkowania. Podatek obrotowy jest powszechny, akcyza pobierana jest tylko od niektórych towarów. Celem akcyzy (oprócz pomnażania dochodów budżetowych) jest zmniejszenie konsumpcji dóbr nią obłożonych. Powodem obłożenia akcyzą może być rzadkość produktu, wysoka cena bądź też jego szkodliwość dla zdrowia (wyroby tytoniowe i napoje alkoholowe). Nabywca śpi spokojnie W myśl ustawy akcyzie podlega przekazanie energii elektrycznej nabywcy końcowemu. Odprowadza ją przekazujący energię, czyli przedostatni w łańcuchu od producenta do odbiorcy. Ale kim jest nabywca końcowy? Ustawa definiuje go jako podmiot nabywający energię elektryczną, nieposiadający koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót tą spółka obrotu AKCYZA wytwórca AKCYZA energią (z wyłączeniem spółki prowadzącej giełdę towarową). Nabywcami końcowymi są więc np. klienci gospodarstw domowych oraz firmy, które nie posiadają żadnej z wymienionych koncesji. Od sprzedaży energii tym klientom akcyzę płaci przekazujący energię, a więc w przypadku Grupy Tauron są to Enion Energia i Energia- Pro Gigawat. Ta grupa klientów może zatem spać spokojnie. Kto odprowadza akcyzę? W innej sytuacji są firmy, które kupują energię elektryczną od spółek obrotu, ale posiadają choćby jedną z wymienionych przez ustawodawcę koncesji. Taka firma kupuje energię bez naliczonej akcyzy nazwijmy ją Firmą A musi więc samodzielnie odprowadzać akcyzę od energii elektrycznej do urzędu celnego. Z tego powodu cena energii elektrycznej sprzedawanej Firmie A od 1 marca jest pomniejszona o stawkę podatku akcyzowego, czyli o 20 zł za megawatogodzinę. Firma A zobowiązana jest również do prowadzenia ewidencji energii elektrycznej na takich samych zasadach, jak podmiot posiadający koncesję na obrót AKCYZA AKCYZA urząd celny zużycie na potrzeby własne nabywca końcowy Cena energii elektrycznej zawiera akcyzę spółka obrotu. Jeżeli Firma A odsprzedaje dalej część zakupionej energii Firmie B, przedmiotem opodatkowania akcyzą jest energia, którą Firma A odsprzedaje Firmie B, jeżeli firma ta jest odbiorcą końcowym. Akcja informacyjna Pomimo że prawo ustanowione przez ustawę o podatku akcyzowym ma charakter powszechny, spółki obrotu z wyprzedzeniem informowały swoich klientów o zmianach. W Enionie Energii telefon, pod którym można było zasięgnąć informacji o wprowadzonych zmianach, dzwonił bez przerwy. Niektórzy z klientów dopiero z pisma informacyjnego dowiedzieli się o nowych obowiązkach. Inni, którzy w myśl ustawy nie są nabywcami końcowymi, a więc muszą samodzielnie odprowadzać podatek akcyzowy, usiłowali przekonać pracowników udzielających informacji, by spółka obrotu odprowadzała za nich akcyzę. Trudno im było zrozumieć, że w myśl ustawy takie rozwiązanie nie jest możliwe. Jeszcze inni wykazywali zniecierpliwienie, że nie zdążą z wykonaniem np. obowiązku rejestracji. Każdego lękiem napawało prowadzenie ewidencji energii elektrycznej w oparciu o budzące wiele wątpliwości nowe przepisy wykonawcze do ustawy. najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi Nie jestem nabywcą końcowym, bo mam koncesję na obrót energią. Nie chcę obniżki ceny energii o 20 zł/mwh, bo nie chcę borykać się z tą ustawą. Koszt obsługi akcyzy w mojej firmie będzie dużo większy niż oszczędności. Czy możecie sprzedawać mi prąd z akcyzą, jak innym nabywcom końcowym? Zakup energii elektrycznej opodatkowanej akcyzą nie rozwiąże problemu. Firma, która nie jest nabywcą końcowym, musi samodzielnie odprowadzić podatek akcyzowy nawet wtedy, kiedy obowiązek podatkowy od tej energii został wykonany przez innego podatnika. Mam koncesję na obrót, ale nie mam własnej taryfy i nigdy nie prowadziłem obrotu energią elektryczną. Czy podlegam ustawie? Ustawa jest prawem i obejmuje swoimi regulacjami wszystkich korzystających z energii elektrycznej, chociaż nie w takim samym zakresie. Posiadanie koncesji wiąże się z obowiązkiem samodzielnego rozliczania i odprowadzania podatku akcyzowego. Jestem wytwórcą z małej elektrowni wodnej. Produkuję energię zieloną, a ta jest zwolniona z akcyzy! Nawet VAT-u nie płacę, więc czy naprawdę podlegam tym obowiązkom? Niestety, musi Pan zarejestrować się jako podatnik akcyzy we właściwym urzędzie celnym oraz wypełnić wszelkie obowiązki nałożone ustawą. Poza tym ustawa ściśle definiuje katalog zwolnień z podatku akcyzowego oraz czynności niezbędnych do ich uzyskania. Jednym z rodzajów zwolnień energii wyprodukowanej w źródłach odnawialnych z akcyzy jest zwolnienie na podstawie dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectw pochodzenia. Prawo do takiego zwolnienia nabywa się z chwilą otrzymania dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectw pochodzenia energii elektrycznej. Zwolnienie uprawnia do obniżenia akcyzy należnej w najbliższych okresach rozliczeniowych. Zatem jeżeli wytwórca umorzy świadectwa, będzie uprawniony do obniżenia wysokości swojego podatku należnego. Czy jako sprzedawca energii powinienem przejmować się, czy kupujący ode mnie wypełniają obowiązek odprowadzania podatku akcyzowego? W teorii nie, bowiem za odprowadzenie akcyzy odpowiada kupujący nie będący nabywcą końcowym, a nie sprzedawca. Ale czy taka praktyka jest cechą biznesu odpowiedzialnego? Na pewno nie. W myśl zasady mocny powinien pomagać słabemu oraz w celu zapobiegania problemom małych wytwórców, którzy czasami nie wiedzą, że przybywa im obowiązków, a w konsekwencji mogą popaść w duże kłopoty z fiskusem, spółki obrotu powinny dbać o małe elektrownie. Za sprzedaż energii bez akcyzy odbiorcy, który nie ma prawa do nabywania energii elektrycznej bez akcyzy (utracił koncesję, koncesja wygasła), odpowiedzialność ponosi sprzedawca. Kto odprowadza akcyzę samodzielnie? Nadzieja na lepsze czasy Nowa ustawa porządkuje system podatku akcyzowego, ale jej stosowanie na pewno zakłóci funkcjonowanie wielu firm. Problem będą miały zwłaszcza te podmioty, które nie miały dotychczas nic wspólnego z podatkiem akcyzowym. Ustalenie wysokości wpłat akcyzy wiąże się również z dodatkowymi wydatkami, np. na dostosowanie systemów rozliczeniowych czy programy ewidencji energii elektrycznej. Nic więc dziwnego, że skoro akcyza sama jest znaczącym kosztem, a jej rozliczanie rodzi jeszcze koszty dodatkowe, poszukiwane są sposoby złagodzenia jej skutków dla odbiorców. Zarówno minister gospodarki, jak i prezes URE opowiadają się za obniżeniem stawki akcyzy do minimum wymaganego przez prawo unijne. Ale w tym przypadku niezbędna jest zmiana ustawy o akcyzie, bo era wprowadzania stawek tego podatku w drodze rozporządzeń minęła bezpowrotnie. Ewa Wierzchucka, opr. EB, MB Przykłady konsekwencji podatku akcyzowego Przykład 1 Firma A ma jedną (lub więcej) wymienionych w ustawie koncesji oraz kupuje energię elektryczną od spółki obrotu (Enion Energia lub EnergiaPro Gigawat). Odsprzedaje część kupionej od spółki obrotu energii elektrycznej Firmie B. W takiej sytuacji: 1. Firma A jest podatnikiem podatku akcyzowego i jest zobowiązana dopełnić wszelkich obowiązków nałożonych na podatników ustawą o podatku akcyzowym, w tym m.in.: prowadzić ewidencję, rozliczać, deklarować i odprowadzać podatek akcyzowy od energii elektrycznej, od której powstał obowiązek podatkowy, 2. Firma A nabywa od spółki obrotu energię elektryczną po cenie, która nie zawiera akcyzy. Przykład 2 Firma C ma jedną (lub więcej) z wymienionych w ustawie koncesji oraz kupuje energię elektryczną od spółki obrotu. Nie odsprzedaje kupionej energii dalej żadnej innej firmie. W takiej sytuacji: 1. Firma C jest podatnikiem podatku akcyzowego i jest zobowiązana dopełnić wszelkich obowiązków nałożonych na podatników ustawą o podatku akcyzowym, w tym m.in.: prowadzić ewidencję, rozliczać, deklarować i odprowadzać podatek akcyzowy od energii elektrycznej, od której powstał obowiązek podatkowy. 2. Firma C nabywa od spółki obrotu energię elektryczną po cenie, która nie zawiera akcyzy. Kto nie odprowadza akcyzy? Przykład 3 Firma D nie ma żadnej z wymienionych koncesji oraz kupuje energię elektryczną od spółki obrotu (podmiotu krajowego). Nie odsprzedaje kupionej energii dalej żadnej innej firmie. W takiej sytuacji: 1. Firma D jest nabywcą końcowym, co oznacza, że nie jest podatnikiem podatku akcyzowego, a więc nie odprowadza podatku akcyzowego. 2. Firma D nabywa energię po cenie, która zawiera podatek akcyzowy. Opr. EB, MB 26 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

15 energia inaczej Sztuka mądrej regeneracji Sukces dodaje skrzydeł. Kiedy dobrze Nam idzie, wielu nawet nie czuje zmęczenia. Mówimy o euforii, amoku, transie. Czasami jednak trudno się wybudzić. To ma swoje dobre i złe strony Jacek Kaczmarski pisał o tych, których dławi własny pęd. Napędzeni sukcesem, tracimy kontakt z rzeczywistością. Zapominamy o procedurach awaryjnych, o ważnych dla nas relacjach, ponoszą nas emocje, chciwość, brawura. Miewamy też kłopoty z lądowaniem. Dopóki pracuję, dopóki działam wszystko wydaje się w porządku. Sportowcy czy biznesmeni czują się dobrze w działaniu. Kiedy ono się kończy pojawia się męcząca pustka. Stąd tyle dyskusji w mediach o tym, jak trudno odnaleźć się medalistom przez kilka tygodni po powrocie z zawodów. Podobnie większość ciężko pracujących menedżerów źle się czuje dopiero wtedy, gdy wyhamują w weekend, święta, kiedy skończy się fuzja albo ważny projekt Bezsenność, bóle mięśni, kręgosłupa, osłabienie odporności, nerwowość i zniecierpliwienie w relacjach z bliskimi to typowe objawy widoczne u biznesmena na urlopie. Bardzo często sugerują początki pracoholizmu. Skoro lepiej się czuję pracując będę pracował. W końcu jednak trzeba będzie odpocząć. Wtedy znowu będę się źle czuł. Więc pracuję. I błędne koło zaczyna się kręcić coraz szybciej. Okazuje się, że najpoważniejszą przyczyną wszystkich tych zjawisk jest nasze złe gospodarowanie energią. Zwiększone na nią zapotrzebowanie uruchamia rezerwy. Rabunkowa gospodarka zasobami szybko je narusza. Z czasem deficyt jest nie do wyrównania, zwłaszcza w krótkim czasie. Czujemy się coraz gorzej. Nasz dług energetyczny rośnie, a organizm domaga się regeneracji. Pewnych zasobów niemal nie da się już odnowić. Pojawia się kryzys: zdrowotny, emocjonalny, motywacyjny. Trzeba odpocząć, trzeba się zresetować. To, co zaniedbane, nie pozwala się ignorować zbyt długo. Dlatego czasem wołanie o odpoczynek jest gwałtowne i nieodwracalne: szpital, rozwód, kłopoty z dziećmi, wypadek. Osłabiona koncentracja i pamięć. Wtedy nie masz wyboru. A może zadbasz o siebie zanim kryzys się wydarzy? Co to znaczy odnawiać swoje zasoby energetyczne na bieżąco? Odnawiać zasoby? A może także mądrze powiększać możliwości? Inwestować w siebie? Co to właściwie jest dobry wypoczynek? Co to znaczy dobrze się o siebie zatroszczyć? Oczywiście na podstawowym poziomie chodzi o czysto fizyczną regenerację: sport, sen, rekreacja, racjonalne odżywianie. Troska o ciało. A jednak nie tylko. Odnowa sił fizycznych to nie wszystko, nawet jeśli w zdrowym ciele zdrowy duch. Tomasz z Akwinu już w XIII wieku pisał o pięciu lekarstwach na zmęczenie i chandrę: dobra lektura, danie upustu łzom, rozmowa z przyjacielem, kąpiel i sen. Dzisiejsza nauka bardzo mocno potwierdza te średniowieczne doświadczenia i intuicje. Regeneracja to nie tylko ciało. Nie tylko kąpiel i sen. Zresztą nawet spać i śnić trzeba umieć. Jak pisał ksiądz Jan Twardowski: śpi się dla siebie, ale sny ma się dla drugich. Okazuje się, że ważna jest dobra lektura. Czasem dla przyjemności, czasem po to, żeby się rozwijać. Lepiej rozumieć świat, być go ciekawym i zaspokajać tę ciekawość. Niestety, badania czytelnictwa w Polsce regularnie mówią o tym, że w ciągu roku tylko połowa z nas czyta choćby jedną książkę. Oczywiście dużo gorzej jest, gdy zapytać o to, czy z własnej woli przeczytałeś w ostatnim roku jakąkolwiek książkę związaną z twoim życiem zawodowym. Wynik grubo poniżej 10 proc. Jeśli zważyć, jak szybko świat się zmienia, technologia mknie do przodu, każdy miesiąc przynosi znaczące zmiany we wszystkim, co nas otacza grozą wieje, ilu nie nadąża. Co gorsza, dotyczy to nawet wykładowców uniwersyteckich. Pamiętam niektórych moich nauczycieli ze swoich dwudziestoletnich, pożółkłych, studenckich notatek po latach prowadzili własne wykłady. Z tego, co mi dzisiejsi studenci mówią, to wciąż się zdarza. Może więc warto się zastanowić nad swoimi lekturami. Czy czytasz wartościowe książki? Rozwijasz się intelektualnie? Poszerzasz swoje intelektualne horyzonty? Wiesz coraz więcej o swojej zawodowej dziedzinie? Znasz jakiś obcy język? Czujesz się w czymś profesjonalnym specjalistą? To jest ważny wymiar mądrej troski o siebie. Kolejny to rozmowa z przyjacielem. Dobre relacje, wsparcie społeczne. Żeby dzielić radości, ale i ponarzekać, gdy trzeba. Dać upust łzom, gdy się nagromadzą. W rodzinie i w pracy. Specjaliści od relacji mówią o tym, że relacja jest dobra, gdy się opiera na zaufaniu i współpracy. Ażeby to było możliwe, powinno się wszystko opierać na życzliwości, zarówno odbioru innych, jak i nadawanych komunikatów. Marshall Rosenberg mówi o tym, że porozumiewamy się jak żyrafy bądź jak szakale. Żyrafa to łagodne zwierzę o wielkim sercu. Dużo widzi i rozumie. Zanim zacznie działać znajdzie czas na przemyślenie konsekwencji swoich wyborów. Instynktowne reakcje zastąpi przemyślaną odpowiedzią. Nie oceni przedwcześnie. Szakal przeciwnie niewiele rozumie, więc kąsa. Reaguje, a nie odpowiada. Krytykuje i plotkuje. Łatwo pomyśleć, że to piękna teoria. A jak wygląda praktyka? Najprostszy przykład to chyba nasz ruch uliczny. Kiedy ktoś, kto jedzie na obcej rejestracji, zatrzyma się, by zapytać o drogę, czy pomyślę, że trzeba mu pomóc, bo przyjechał do mojego miasta i może być zagubiony, czy będę trąbił? A ci, którzy trąbią na samochody ze znakiem nauki jazdy? Więcej mają w sobie żyrafy czy szakala? Na tym tle jeszcze raz sięgnę do badań nad polskim społeczeństwem. Okazuje się, że niestety mamy bardzo wysoki poziom wzajemnej nieufności. Skoro mi ktoś coś proponuje, przyjmę to jako życzliwie wyciągniętą rękę, szansę, żeby coś razem sensownego zrobić, czy może zobaczę w tym potencjalne oszustwo, zagrożenie, chęć wykorzystania mnie? Niestety, w świecie wzajemnej nieufności trudno o taką rozmowę z przyjacielem, która byłaby ożywcza i regenerująca. Będziemy raczej czujnie się chronić i zabezpieczać, zwłaszcza przed każdym, kto nie jest nasz. A jeśli już przyjaźń, to bardziej jako koalicja ofiar niż wzajemne zrozumienie i wspieranie się w drodze do celu. Znasz taką dojrzałą, wartościową przyjaźń? Umiesz mieć przyjaciół? Umiesz z nimi rozmawiać? Czy to są wartościowe rozmowy? Jest jeszcze duchowy wymiar naszej wewnętrznej siły i energii. Warto o niego zadbać. To jest to wszystko, co mamy na myśli, mówiąc: sens, przeznaczenie, Bóg, moja droga. O tym się pisze i rozmawia najtrudniej. To są sprawy najbardziej osobiste. Pewnie właśnie dlatego tak bardzo każdemu z nas potrzebne. Czasem warto w tej sprawie pobyć samemu ze sobą. Zapytać siebie: gdzie jestem, kim jestem, kim chcę być? Intuicyjnie czujemy, że są wysiłki z sensem i bez sensu. Po coś to wszystko robisz, w imię czegoś znosisz. Dla innych? Dla siebie? Dla przyszłości? Masz inne, własne powody? Trud w dobrej sprawie buduje i wzmacnia. Trud bez sensu frustruje i męczy ponad wszelką miarę. Najpiękniejsze życzenia na frustrujące urodziny (a bywają takie, kiedy przestrasza nas, że mamy więcej lat niż byśmy chcieli) to powiedzieć komuś: obyśmy się na próżno nie starzeli. Właśnie o tym tu rozmawiamy żeby się z sensem zestarzeć. Sensowne życie zaczyna się od marzeń. Pamiętam bizneswoman, która, zapytana o to, czy ma marzenia, z dumą odpowiedziała, że nie ma marzeń, bo ma cele. Smutno się zrobiło. Marzenia są potrzebne. Są podstawą wizji. Ożywiają, odświeżają, motywują do działania, uruchamiają fantazję. Warto się im oddawać tak często, jak tylko można. A może nawet częściej? Ktoś mi kiedyś powiedział, że nic tak nie regeneruje i nie odnawia naszego stosunku do świata jak misiowy dzień. Po prostu z przekonaniem pomisiować : poleżeć, poczytać, zjeść coś dobrego, bez pośpiechu zobaczyć i poczuć nie tylko świat, lecz także siebie. To jest bardzo przyjemne i bardzo nam wszystkim potrzebne. I jeszcze jest jedna misiowa lekcja. Kubuś Puchatek mawiał, że wprawdzie jedzenie miodku jest bardzo przyjemne, ale chwila tuż przed tym, gdy się zacznie jeść, jest dużo przyjemniejsza, niż gdyby się już jadło. Warto takie chwile odczuwać jak najczęściej. Dariusz Duma psycholog, założyciel Chiltern Consultancy International 28 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

16 wydarzenie Byliśmy obecni Wielkimi Derbami Śląska nazywa się spotkania pomiędzy najbardziej utytułowanymi w polskiej ekstraklasie klubami Ruchem Chorzów i Górnikiem Zabrze, które łącznie zdobyły 28 tytułów mistrza Polski. Tradycja zmagań sięga lat 50. Wmarcu ubiegłego roku derby odbyły się po wielu latach na Stadionie Śląskim i cieszyły się ogromnym zainteresowaniem kibiców. W tym roku było podobnie w sobotę 28 lutego 40 tys. widzów wypełniło chorzowski stadion, by obserwować zmagania, w których dzięki bramce Adama Banasia w 47. minucie zwyciężył Górnik Zabrze. Imprezę relacjonowało kilkuset dziennikarzy z kraju i zagranicy. Były relacje i transmisje w stacjach telewizyjnych i radiowych, dziesiątki publikacji w gazetach. Wydarzeniem tym żył region i kraj. Wielkie Derby to bowiem nie tylko wydarzenie sportowe. To także prawdziwy fenomen socjologiczny, ukazujący, jak ważną rolę na Górnym Śląsku odgrywa futbol. Dlatego też Grupa Tauron postanowiła zaznaczyć swoją obecność podczas derbów. Nasze logo pojawiło się na bandach Stadionu Śląskiego, koszulkach zawodników Ruchu Chorzów oraz pelerynach rozdawanych kibicom. (ml) Foto: Dariusz Wójcik, Arch. Tauron Foto: Arch. Tauron 30 polska EnerGIA nr 3 (5)/2009 polska EnerGIA nr 3 (5)/

17