EDUKACYJNY. Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju. Nr 44/2013 październik, listopad, grudzień

Transkrypt

1 Buski Kwartalnik EDUKACYJNY Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju ISSN Nr 44/2013 październik, listopad, grudzień Szkoła Podstawowa im. Jana Pszczoły Wojnara w Krzczonowie

2

3 W numerze: Jolanta Maślicha OFERTA EDUKACYJNA POWIATOWEGO OŚRODKA DORADZTWA I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W BUSKU-ZDROJU Irena Sobieraj JAK BUDOWAĆ BEZPIECZNY KLIMAT W SZKOLE WE WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI I ŚRODOWISKIEM LOKALNYM? Lidia Soja, Jolanta Pustuła, Monika Szaruga INNOWACJE PEDAGOGICZNE DRZWIAMI DO REALIZOWANIA NAUCZYCIELSKICH POMYSŁÓW W ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNYM W WIŚLICY XI Mały Powiatowy Konkurs Recytatorski,,Zwierzęta wokół nas Powiatowy Konkurs Moje Ponidzie 2013/2014 Monika Kopeć TWÓRCZA AKTYWNOŚĆ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM Eliza Firmanty PRACA Z UCZNIEM NIEDOSŁYSZĄCYM NA LEKCJI JĘZYKA OBCEGO W LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM Ewa Tarapata ZESTAWIENIE BIBLIOGRAFICZNE SCENARIUSZY IMPREZ I UROCZYSTOŚCI SZKOLNYCH Agnieszka Król WIEK ZABAWY Wioletta Kumor, Małgorzata Szafraniec PROMUJEMY ZDROWIE W SPECJALISTYCZNYM SZPITALU ORTOPEDYCZNO-REHABILITACYJNYM GÓRKA Franciszek Rusak OKRĄGŁE ROCZNICE 1997 ROK Barbara Żurek Z ŻYCIA DZIECI Z SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W PACANOWIE Jan Chruśliński BUSKO-ZDRÓJ, LATA OKUPACJI SZUKANIE DROGI WSPOMNIENIE Maria Pawłowska, Lucyna Tułak SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PSZCZOŁY WOJNARA W KRZCZONOWIE W jesienno-zimowej rzeczywistości chcę zainteresować Państwa materiałami, które upowszechnia na swoich stronach Instytut Badań Edukacyjnych. Jednym z ciekawszych materiałów jest Raport o stanie edukacji Liczą się efekty. To bardzo obszerny tekst podzielony na rozdziały, w których są omówione różne aspekty szkolnej rzeczywistości. Po pierwsze położony jest nacisk na analizę jako główne działanie środowiska szkolnego. Ważne są tu trendy pojawiające w polskiej edukacji. Począwszy od preferencji edukacyjnych dzieci i młodzieży poprzez system finansowania do zależności między wykształceniem ludności a rynkiem pracy. Innym ważnym i nowym u nas elementem jest tworzenie tzw. Polskiej Ramy Kwalifikacji. Jest to narzędzie, którego zadaniem jest spójność z celami edukacyjnymi w Europie oraz przygotowywanie do edukacji przez całe życie. W przytaczanym przeze mnie raporcie są Ramy Kwalifikacji na każdy poziom edukacyjny. raporty/150-raport-o-stanie-edukacji/816- raport-o-stanie-edukacji-2012-licza-sie-efekty. html?showall=&start=1 Zatem miłej lektury! Teresa Wójcik Wydaje: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju Redaktor naczelny: Teresa Wójcik Zespół redakcyjny: Jolanta Maślicha, Teresa Wójcik, Agnieszka Kaszewska, Dorota Kubala, Anna Bątkowska, Ewa Guździoł. Adres redakcji: Busko-Zdrój, Al. Mickiewicza 21, tel. (41) podidn@busko.internetdsl.pl Skład i druk: Kazimierska Agencja Drukarska, ul. Przemysłowa 9, Kazimierza Wielka, tel , druk@drukarniakw.pl Redakcja nie zwraca materiałów i nie wprowadza merytorycznych zmian w opublikowanych artykułach. Buski Kwartalnik Edukacyjny 1

4 Jolanta Maślicha Autorka jest dyrektorem Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju OFERTA EDUKACYJNA POWIATOWEGO OŚRODKA DORADZTWA I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W BUSKU-ZDROJU Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju jest akredytowaną placówką oświatową. W ofercie edukacyjnej proponujemy szereg form doskonalenia zawodowego m.in.: warsztaty metodyczne, szkolenia rad pedagogicznych, konferencje, kursy kwalifikacyjne, kursy doskonalące, warsztaty artystyczne, Wojewódzkie Zadania Edukacyjne Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty, szkolenia w ramach realizacji Projektów Unijnych. Co roku z oferty Ośrodka korzysta ok nauczycieli. Od lutego 2013 r. w Powiatowym Ośrodku Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku- Zdroju realizowany jest Projekt pn. Kompetentny nauczyciel wyzwaniem XXI wieku, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Program Operacyjny Kapitał Ludzki). W ramach Projektu organizowane są nieodpłatnie kursy doskonalące i kwalifikacyjne kierowane do nauczycieli zamieszkałych i pracujących na terenie województwa świętokrzyskiego: kursy doskonalące połączone ze szkoleniem ICT: 1. Techniki plastyczne w edukacji + Technologie informacyjno-komunikacyjne. 2. Jak radzić sobie z uczniami przejawiającymi zaburzone zachowania? + Multimedia w dydaktyce. 3. Warunki dobrej diagnozy u dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym + Komputer w dydaktyce. 4. Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych + e-nauczanie. 5. Pedagogika zabawy + Technologie informacyjno-komunikacyjne. 6. Skuteczna komunikacja w szkole z wykorzystaniem alternatywnych i wspomagających metod porozumiewania się + e-nauczanie. 7. Metoda projektu jako narzędzie integracji międzyprzedmiotowej + Multimedia w dydaktyce. 8. Psychologia rozwojowa dziecka + Technologie informacyjno-komunikacyjne. 9. Stres w pracy nauczyciela w kontekście wypalenia zawodowego + e-nauczanie. 10. Doskonalenie kompetencji nauczycieli do pracy z rodzicami uczniów + Technologie informacyjno-komunikacyjne. kursy kwalifikacyjne: 1. Oligofrenopedagogika. 2. Pedagogika opiekuńcza. 3. Pedagogika lecznicza. 4. Terapia pedagogiczna. 5. Organizacja i zarządzanie oświatą. 2 Buski Kwartalnik Edukacyjny

5 Z Projektu skorzysta 724 nauczycieli, którzy nabędą nowe kwalifikacje, podniosą kompetencje zawodowe oraz zwiększą umiejętności korzystania z technologii ICT. Całkowity budżet Projektu wynosi ponad ,00 zł. W ramach realizacji Projektu PODiDN zapewnia: profesjonalna kadrę, bogaty zestaw podręczników, pakiety promocyjne, catering (ciepły posiłek oraz bufet kawowy), ubezpieczenie NNW, miłą atmosferę. Rekrutacja na kursy kwalifikacyjne została zakończona. Natomiast mamy jeszcze wolne miejsca na kursach doskonalących. Zajęcia odbywają się w weekendy. Zapraszamy chętnych nauczycieli oraz kadrę kierowniczą placówek oświatowych z terenu województwa świętokrzyskiego, ze szczególnym uwzględnieniem osób zatrudnionych na obszarach wiejskich, nauczycieli mężczyzn oraz nauczycieli kształcenia zawodowego do udziału w ww. kursach. Udział w szkoleniach jest bezpłatny! Szczegółowe informacje na temat udziału w Projekcie można znaleźć na stronie internetowej Ośrodka tj. (zakładka: Projekty unijne). Irena Sobieraj Autorka jest są nauczycielką w Zespole Szkół Techniczno-Informatycznych w Busku-Zdroju oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju JAK BUDOWAĆ BEZPIECZNY KLIMAT W SZKOLE WE WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI I ŚRODOWISKIEM LOKALNYM? Poszukując odpowiedzi na pytanie: Jak budować bezpieczny klimat w szkole we współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym? została zorganizowana przez Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku- Zdroju konferencja wojewódzka dla nauczycieli i rodziców, w ramach Wojewódzkich Zadań Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty Granty W konferencji wzięło udział 276 osób. Byli to nauczyciele, dyrektorzy placówek oświatowych, rodzice oraz przedstawiciele róż- Buski Kwartalnik Edukacyjny 3

6 nych instytucji wspomagających rodziny w obszarze wychowania. Celem ww. przedsięwzięcia było doskonalenie kompetencji nauczycieli przydatnych w kształtowaniu prawidłowych relacji z rodzicami uczniów oraz instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym. Szkoła i rodzina to dwa środowiska najsilniej wpływające na rozwój dziecka ucznia. Aby współpraca między nimi była owocna musi ulec zmianie funkcjonujące w wielu środowiskach przekonanie o nadrzędnej roli szkoły w relacjach z rodzicami. Rodzice nie mogą być traktowani jako słabsi, podrzędni partnerzy szkoły pełniący jedynie funkcje pomocnicze w realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych szkoły. To rodzice w świetle prawa są najbardziej odpowiedzialni za rozwój i wychowanie swoich dzieci, szkoła ma jedynie im pomóc w realizacji tego zadania. Rodzice w polskim systemie oświaty mają wiele praw indywidualnych, wiele też praw mają reprezentujące ich organizacje. O obowiązkach rodziców mówią dwa artykuły ustawy o systemie oświaty. W czasie konferencji przeprowadzono dyskusję panelową z udziałem przedstawicieli rodziców, uczniów oraz różnych instytucji: Komendy Głównej Policji w Warszawie; Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach; Komendy Powiatowej Policji w Busku-Zdroju; Prokuratury Rejonowej w Busku-Zdroju; Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Busku-Zdroju i Piekoszowie; Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Busku-Zdroju; Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Busku-Zdroju; Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; Okręgowego Inspektoratu Pracy w Kielcach; Przygotowano szereg zagadnień do dyskusji, między innymi: Partnerstwo w relacjach rodzina szkoła możliwe formy współpracy; Współpraca szkoły z rodzicami czynnikiem ujednolicenia oddziaływań wychowawczych; Środowisko rodzinne ucznia oraz szkoła zobowiązane do tworzenia wychowankowi warunków wszechstronnego rozwoju; Rola instytucji specjalistycznych wspomagających rodzinę rodzaj i zakres świadczonej pomocy; Bezpieczeństwo w szkole współpraca ze środowiskiem lokalnym. Bardzo ważnym punktem konferencji było zaprezentowanie zasad tworzenia partnerskich relacji pomiędzy szkołą, a środowiskiem rodzinnym ucznia. Dlaczego tak ważna jest współpraca szkoły z rodzicami? Co ułatwia, a co utrudnia nawiązanie dobrej współpracy między rodzicami, a szkołą? Na te i inne pytania staraliśmy się znaleźć odpowiedź również w czasie wymiany doświadczeń oraz poglądów pomiędzy uczestnikami konferencji. 4 Buski Kwartalnik Edukacyjny

7 Lidia Soja Autorka jest są nauczycielką w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wiślicy oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju Jolanta Pustuła, Monika Szaruga Autorki są nauczycielkami w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wiślicy INNOWACJE PEDAGOGICZNE DRZWIAMI DO REALIZOWANIA NAUCZYCIELSKICH POMYSŁÓW W ZESPOLE SZKOLNO-PRZEDSZKOLNYM W WIŚLICY Słowo innowacja pochodzi od łacińskiego innovatis, czyli odnowienie, tworzenie czegoś nowego. W Polsce słowo to definiowane jest jako wprowadzenie czegoś nowego, rzecz nowo wprowadzona, nowość, reforma. Potoczne rozumienie oznacza coś nowego i innego od dotychczasowych rozwiązań; kojarzy się z potrzebną zmianą na lepsze i bardzo często używane jest, jako synonim słowa zmiana. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506 z późn. zm.) opisuje szczegółowo zasady wprowadzania innowacji pedagogicznych. Większość nauczycieli uczestniczyła w innowacji oświatowej, wprowadzanej w 1999 roku jako tzw. reforma edukacji, obejmująca swym zasięgiem wszystkie szkoły w Polsce. W myśl założeń reformy systemu edukacji, każdy nauczyciel był zobligowany do dokonywania zmian nowatorskich w warsztacie swojej pracy oraz sposobie patrzenia na proces nauczania. Innowacje pedagogiczne dają nauczycielowi możliwość świadczenia nowych usług na rynku edukacyjnym, realizowania swoich pomysłów, wychodzenia naprzeciw oczekiwaniom uczniów. Za ich pomocą nauczyciel może rozszerzyć swoją działalność o nowe elementy i wyjść poza podstawę programową. Pamiętać należy, że innowacja nie może prowadzić do zmiany typu szkoły, ale może obejmować wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne, całą szkołę, oddział lub grupę. Innowacja pedagogiczna prowadzona w publicznych szkołach i placówkach to nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. Innowacje pedagogiczne są działaniem celowym. Nie każda jednak zmiana musi być uznana za innowację, dlatego oceniając zmianę projektowaną do wprowadzenia w szkole należy się posługiwać zmiennymi kryteriami. Wprowadzenie jakiejś zmiany w konkretnej szkole ma wymiar innowacyjny, w innej zaś jest znany od dawna. Prowadzone w szkole/placówce innowacje oraz eksperymenty mają na celu poprawę jakości pracy szkoły, ale trzeba też pamiętać, iż innowacje pedagogiczne wprowadza się z myślą o uczniach i wychowankach, a nie o samej zmianie. Dla różnych definicji innowacji wspólne jest to, że wszystkie przyjmują rozumienie innowacji w kategoriach zmiany; z pewnym zastrzeżeniem: o ile każda innowacja jest zmianą, to nie każda zmiana jest innowacją. Klasyfikacja innowacji według rodzaju rozwiązań innowacyjnych: programowe, metodyczne, technologiczne, organizacyjne. Podstawowe kryteria innowacyjności: pionierstwo, prekursorstwo, odkrywczość, wynalazczość, odejście od stereotypów wyjście poza ramy obowiązującego systemu edukacji, pozostające w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego. Innowacja może być opracowana: indywidualnie autorstwo osobiste, zespołowo autorstwo zespołowe, zewnętrznie autorstwo indywidualne lub zespołowe z wykorzystaniem dorobku innych osób, z koniecznością podania imienia i nazwiska autora/autorów oraz źródła bibliograficznego. Buski Kwartalnik Edukacyjny 5

8 Podejmując pracę innowacyjną nauczyciele czynią to w celu uatrakcyjnienia zajęć edukacyjnych, podniesienia efektów własnej pracy i osobistej satysfakcji. Nadrzędnym jednak celem innowacji powinna być poprawa jakości pracy szkoły, w związku z tym przed podjęciem decyzji o jej wprowadzeniu należy zastanowić się nad kilkoma kwestiami: co chcę zmienić, co nowego chcę wprowadzić (treść innowacji), dlaczego chcę coś zmienić, chcę wprowadzić coś nowego (cel innowacji), jakie będą oczekiwane efekty zmiany, korzyści dla ucznia (rezultaty), propozycja ewaluacji programu innowacyjnego. W Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wiślicy w roku szkolnym 2013/14 realizowane są dwie innowacje pedagogiczne, które zostały zatwierdzone przez Kuratorium Oświaty w Kielcach: w klasach 0 Ekologiczna Akademia Przedszkolaka oraz w klasach IV VI Taniec drzwiami do wyrażania własnej osobowości w twórczy sposób. Ekologiczna Akademia Przedszkolaka to innowacja pedagogiczna o charakterze programowo-metodycznym z zakresu edukacji ekologicznej rozszerzonej o treści regionalne. Program innowacji został opracowany i jest realizowany przez nauczycielki klas 0: Lidię Soja, Jolantę Pustuła oraz Martynę Nowocień. Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas Dawid Gates Postępujący coraz bardziej proces degradacji środowiska przyrodniczego, niska świadomość ekologiczna wśród społeczeństwa oraz nierozłączny związek stanu przyrody ze zdrowiem ludzi, zmotywowały nas do podjęcia działalności innowacyjnej o charakterze ekologicznym w najmłodszej grupie szkolnej klasach 0. Przysłowie: Jak się Jaś przyrody szanować nie nauczy, to Jan nie będzie umiał było myślą przewodnią naszej innowacji. Na podstawie przeprowadzonej analizy realizowanych w ostatnich latach programów nauczania w klasie 0, doszłyśmy do wniosku, że na treści o charakterze ekologicznym jest przeznaczona niewielka ilość godzin zajęć dydaktycznych. Dodatkowym motywem opracowania programu były walory historyczne i przyrodnicze miejscowości, w której znajduje się szkoła Wiślica oraz obszarów natura 2000 Ponidzie. Innowacja Ekologiczna Akademia Przedszkolaka kładzie nacisk na rozwijanie i nabywanie wiadomości i umiejętności dzieci poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą, zjawiskami i obiektami przyrodniczymi, obserwację środowiska naturalnego i działanie oraz uzmysłowienie związków przyczynowo-skutkowych. Dzieci będą obcować z przyrodą podczas wycieczek, wyjść i spacerów po najbliższej okolicy, zajęć w terenie, przez prowadzenie prostych doświadczeń. Zaplanowane zostały również spotkania z ciekawymi ludźmi, którzy poszerzą wiedzę dzieci o ochronie przyrody oraz historii najbliższej miejscowości. Podejmowane będą działania związane z kształtowaniem właściwych postaw proekologicznych, kulturą ekologiczną i zdrowotną: udział w konkursach o tematyce ekologicznej, segregacji odpadów, zostanie przygotowane przedstawienie o tematyce ekologicznej. Podczas realizowanej innowacji dzieci poznają historię i legendy najbliższej miejscowości Wiślicy. Poszerzą swoje wiadomości na temat przyrody ożywionej i nieożywionej, obszarów chronionych na terenie Ponidzia. Zerówkowicze poznają zagrożenia środowiska naturalnego i dowiedzą się jak im przeciwdziałać, zdobędą nawyk segregacji śmieci i możliwości ich powtórnego wykorzystania. Przedszkolaki poznają ludzi, którzy troszczą się o przyrodę, poznają sposoby dbania o przyrodę i najbliższe środowisko naturalne. Mamy nadzieję, że dzieci swoim dobrym przykładem działań ekologicznych wpłyną na postawy i działania rodziców, wspólnie będą dbać o środowisko naturalne. Na zakończenie realizowanej innowacji wszyscy uczestnicy otrzymają odznaki Przedszkolak przyjaciel przyrody. Jesienią mali ekolodzy poznawali zakątki Wiślicy, byli w muzeum zobaczyli tam misę chrzcielną z 880 r., w Bazylice Mniejszej i jej pod- 6 Buski Kwartalnik Edukacyjny

9 ziemiach, gdzie podziwiali słynną Płytę Orantów oraz w Domu Długosza. Spacerowali na stare zamczysko, Psią Górkę, zwracając jednocześnie uwagę na stan czystości najbliższej okolicy. Słuchali legend o dziejach Wiślicy, wykonywali interesujące prace plastyczne, spotkali się z Wójtem Gminy Wiślica Stanisławem Krzakiem. We wrześniu podczas wycieczki do lasu dzieci z klas 0 spotkały się z pracownikami Nadleśnictwa Pińczów, którzy przekazali im wiele cennych informacji o roślinach i zwierzętach, zagrożeniach lasu oraz sposobach ochrony przyrody. Mamy nadzieję, że zaszczepiona przez nas iskierka ekologicznych podstaw u zerówkowiczów rozwinie się w toku nauki szkolnej i wykształci się społeczeństwo świadome i odpowiedzialne za losy naszej planety i nas samych. Taniec drzwiami do wyrażania własnej osobowości w twórczy sposób jest innowacją pedagogiczną o charakterze programowometodycznym z zakresu tańca. Autorkami i realizującymi są Monika Szaruga i Edyta Wojtaszek. Inspiracją do podjęcia działań w celu wprowadzenia innowacji pedagogicznej w zakresie tańca było umożliwienie młodym ludziom realizacji pasji, rozwijania własnych zainteresowań, wyobraźni i kreatywności, przezwyciężania nieśmiałości, kształtowania poczucia własnej wartości, a także podnoszenia wiedzy i umiejętności z dziedziny tańca. Diagnozując potrzeby uczniów, tematykę zajęć pozalekcyjnych, obserwując ogromne zainteresowanie tańcem wśród dzieci i młodzieży naszej szkoły rozbudowaliśmy i uatrakcyjniliśmy dodatkowe zajęcia taneczne. Innowacja ta ma na celu nie tylko rozbudzanie i rozwijanie umiejętności tanecznych, ale również kształtowanie nawyku zdrowego stylu życia poprzez ruch. W trakcie realizacji innowacji, na cyklicznych zajęciach, nasi uczniowie poznają różne techniki tańców, ich historię i cechy charakterystyczne. Obok technik tańców nowoczesnych, najbliższych naszym uczniom, sięgamy również do tańców towarzyskich i narodowych. Szczególnie eksponowane są walory kulturowe tańca, estetyka ruchów, harmonijność układów tanecznych, piękno muzyki i stroju. W celu podniesienia jakości kształcenia, od 18 września do 6 grudnia, grupa 22 uczennic tańczących w naszych zespołach Puls i Rytm uczestniczyła w warsztatach tanecznych. Dziesięciogodzinne zajęcia, prowadzone przez p. Tomasza Dudka instruktora tańca hip-hop, odbyły się w Studiu Tańca i Ruchu Scenicznego Mimesis w Busku Zdroju. Warsztaty te pozwoliły rozwinąć zainteresowania, udoskonaliły umiejętności pracy w zespole, podniosły poziom wiedzy i umiejętności z zakresu hip-hopu. Ostatecznym efektem zajęć było wspólne opracowanie choreografii tanecznej. Dalszymi działaniami naszej innowacji będą prezentacje zespołów tanecznych na forum szkoły i przed szerszą społecznością podczas imprez szkolnych, przygotowanie opraw choreograficznych różnorodnych konkursów i imprez powiatowych, udział w konkursach tanecznych. Na chwilę obecną zespoły taneczne zaprezentowały się już przed społecznością szkolną podczas Dnia Nauczyciela, są w trakcie przygotowań do Jasełek Bożonarodzeniowych. Aby przyczynić się do szerszego obcowania z kulturą 10 stycznia 2014 roku nasi uczniowie wyjadą na spektakl taneczny Dziadek do orzechów w wykonaniu Kieleckiego Teatru Tańca. Swoimi umiejętnościami młodzi tancerze już dzielą się ze swoimi kolegami i koleżankami poprzez prowadzenie spotkań tanecznych podczas długich przerw w szkole. Wszystkie dotychczasowe i zaplanowane działania mogą odbyć się dzięki pomocy rodziców oraz ofiarności sponsorów: Banku Spółdzielczego w Busku-Zdroju oraz Przedsiębiorstwa Wielobranżowego DEFRO z Rudy Strawczyńskiej. Literatura: 1. J. Tokarski (red.), Słownik wyrazów obcych, PWN. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506 z późn. zm.). Buski Kwartalnik Edukacyjny 7

10 Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju zaprasza uczniów klas 0, I, II, III oraz nauczycieli i opiekunów do wzięcia udziału w XI edycji Małego Powiatowego Konkursu Recytatorskiego. Hasłem przewodnim tegorocznego konkursu są Zwierzęta wokół nas. Konkurs ma na celu rozwijanie zainteresowań i wrażliwości dzieci, stwarza uczestnikom możliwość prezentacji własnych talentów na scenie przy udziale publiczności. Serdecznie zapraszamy dzieci wraz z opiekunami do wzięcia udziału w XI edycji Małego Powiatowego Konkursu Recytatorskiego. XI Mały Powiatowy Konkurs Recytatorski,,Zwierzęta wokół nas Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju zaprasza uczniów klas 0, I, II, III oraz nauczycieli i opiekunów do wzięcia udziału w XI edycji konkursu recytatorskiego dla najmłodszych. Regulamin na rok szkolny 2013/2014 Cele konkursu: Popularyzacja literatury dziecięcej. Rozwijanie dziecięcych talentów i zdolności. Rozwijanie ekspresji i wrażliwości estetycznej. Doskonalenie wyrazistej mowy, rozwijanie pamięci, wyrabianie odwagi i śmiałości. Doskonalenie prawidłowego interpretowania utworu. Podnoszenie poziomu kompetencji językowych oraz zasobu słownictwa. Uświadomienie konieczności respektowania reguł konkursu. Integrowanie dzieci z różnych szkół i placówek. Tematyka: Dowolny dobór utworów z całego bogactwa poezji dla dzieci i młodzieży, a także twórczość własna. Uczestnicy: Do konkursu przystępują uczniowie klas 0 I II III Przedszkoli i Szkół Podstawowych z Gmin: Busko-Zdrój Chmielnik Gnojno Kazimierza Wielka Nowy Korczyn Opatowiec Pacanów Pińczów Solec-Zdrój Stopnica Tuczępy Wiślica. Warunki konkursu: Każda gmina wyznacza miejsce eliminacji gminnych. Uczestnicy w konkursach gminnym i powiatowym podzieleni będą na dwie grupy wiekowe: 1. dzieci z klasy 0 i I. 2. dzieci z klas II i III. 3. każdy uczestnik zaprezentuje jeden utwór w czasie nie przekraczającym 5 minut. Etapy konkursu: I etap szkolny przeprowadzony w poszczególnych placówkach (szkołach, przedszkolach). II etap gminny, w którym biorą udział uczniowie ze szkół i przedszkoli w danej Gminie: Komisja Gminna wyłoni 3 uczniów z każdej grupy wiekowej, którzy najlepiej zaprezentowali swoje wiersze i zakwalifikuje ich do III etapu finałowego. Protokoły Komisji Gminnych prosimy składać do PODiDN w Busku-Zdroju w terminie do r. III etap finałowy powiatowy: Konkurs finałowy odbędzie się w maju 2014 r. Informacje o terminie i miejscu etapu finałowego zostaną przekazane koordynatorom gminnym z dwutygodniowym wyprzedzeniem oraz zostaną zamieszczone na stronie internetowej Ośrodka 8 Buski Kwartalnik Edukacyjny

11 Uczestnicy będą prezentować wybrany utwór w kolejności alfabetycznej. Rozpoczną dzieci z klas 0, następnie z klas I II III. Kryteria oceny: odpowiedni dobór tekstu, staranne pamięciowe opanowanie tekstu, intonacja i modulacja głosu, interpunkcja, artykulacja, tempo recytacji, postawa recytatora, strój uczestnika, ogólne wrażenie estetyczne. Patronat medialny: Buski Kwartalnik Edukacyjny, Moje Ponidzie. Dodatkowe informacje: W konkursie finałowym wezmą udział uczniowie wyłonieni w eliminacjach gminnych (maksymalnie sześć osób z gminy). Wszystkich uczestników oceniać będzie profesjonalne jury. Koordynatorów Gminnych prosimy o składanie zgłoszeń uczestników do konkursu finałowego do r. według załączonego wzoru na adres: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli Busko-Zdrój, al. Mickiewicza 21 lub em: podidn@busko.internetdsl.pl. bądź faxem: (41) Szkoły biorące udział w konkursie zobligowane są do uzyskania zgody od rodzica lub opiekuna prawnego na przetwarzanie danych osobowych dzieci biorących udział w konkursie w załączeniu wzór oświadczenia, które należy dołączyć do formularza zgłoszeniowego. Regulamin konkursu zamieszczony jest na stronie PODiDN. Na dzieci czekają nagrody. W sprawach dotyczących organizacji i przebiegu konkursu, zapraszamy gminnych koordynatorów recytatorskich talentów do PODiDN na spotkanie, o którym zostaną Państwo poinformowani. Termin spotkania koordynatorów gminnych zostanie zamieszczony na stronie internetowej Ośrodka Informacji na temat przygotowań do konkursu udzielają nauczyciele konsultanci: Lidia Soja tel Agnieszka Kaszewska tel Zapraszamy do udziału! Powiatowy Konkurs Moje Ponidzie 2013/2014 Regulamin I. Cele konkursu: popularyzacja wiedzy o Ponidziu; rozwijanie postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej; kształtowanie postaw proekologicznych; rozwijanie umiejętności zespołowej współpracy. II. Organizacja konkursu: 1. Organizator: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju. Współorganizatorzy: Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku- Zdroju. Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych Patronat medialny: Buski Kwartalnik Edukacyjny, Tygodnik Ponidzie. Konkurs kierowany jest do uczniów szkół podstawowych (kl. IV VI). Organizacją i przebiegiem konkursu kieruje Komisja Konkursowa, którą powołuje Dyrektor PODiDN w Busku-Zdroju. W skład Komisji wchodzą nauczyciele doradcy metodyczni z PODiDN w Busku-Zdroju. Ustala się zespołowe uczestnictwo w konkursie. Zespół stanowi 2 osobowa grupa uczniów. Zespół pracuje pod opieką jednego nauczyciela. Każdą szkołę może reprezentować tylko jedna drużyna. Buski Kwartalnik Edukacyjny 9

12 5. 6. Konkurs przebiegać będzie w 2 etapach. I etap gminny: Reprezentujące szkołę zespoły uczniowskie rozwiązują test przygotowany przez Komisję Konkursową. Zestawy pytań dla wszystkich gmin są identyczne. II etap powiatowy: Dwuosobowe zespoły wyłonione w I etapie wykonują następujące zadania: a. Opracowują pracę konkursową prezenta- cję multimedialną (10 15 slajdów). Temat pracy konkursowej Najpiękniejsze zakątki Ponidzia. b. Przystępują do sprawdzianu wiedzy z za- kresu: znajomości walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych Ponidzia; ukształtowania terenu; form ochrony przyrody na Ponidziu; charakterystycznej flory i fauny; zabytków kultury materialnej; legend Ponidzia; tradycji regionalnych (kuchni, ubioru, budownictwa, obrzędów); ludzi zasłużonych dla Ponidzia; znajomości mapy Ponidzia i heraldyki miast. Zgłoszenia o przystąpieniu do konkursu wg załączonego wzoru należy nadsyłać do dnia r. na adres: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli Busko-Zdrój al. Mickiewicza 21 Eliminacje gminne r. godz Wyniki eliminacji gminnych zostaną zamieszczone na stronie internetowej PODiDN www. podidnbusko.pl. Finał powiatowy maj 2014 r. Miejsce: Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju, ul. Kościuszki 1. Termin nadsyłania prac konkursowych upływa z dniem: r. III. Uwagi końcowe: 1. We wszystkich sprawach związanych z konkursem można zwracać się do nauczycieli doradców metodycznych: Ewy Charczuk nr telefonu ; Barbary Galant nr telefonu ; Anny Masłowskiej nr telefonu Informacje na temat konkursu można uzyskać również na stronie internetowej: PODiDN lub pod numerem telefonu Dostarczone prace pozostaną do dyspozycji organizatora, który ma prawo do wykorzystania ich na wybranych przez siebie polach eksploatacji w nieograniczonym zakresie. 4. Organizator zastrzega sobie prawo do publikacji nadesłanych prac konkursowych oraz do przetwarzania danych osobowych uczestników konkursu. 5. Szkoły biorące udział w konkursie zobligowane są do uzyskania zgody od rodzica lub opiekuna prawnego na przetwarzanie danych osobowych dzieci biorących udział w konkursie w załączeniu wzór oświadczenia, które należy dołączyć do formularza zgłoszeniowego. Literatura: K. T. Zającowie Zespół Parków Krajobrazowych Informator przyrodniczo-krajobrazowy, Kielce 2001 r., wznowiony w 2007 r. F. Rusak Buskie legendy, Busko-Zdrój 2002 r. M. Jurecki Ponidzie, w świętokrzyskim stepie, Kraków 2005 r. Rozdział II. Część krajoznawcza: Ukształtowanie terenu; Budowa geologiczna; Hydrografia; Przyroda; Dzieje regionu; Kultura regionu; Kuchnia regionalna; Ponidziańskie legendy; Kraina oczyma mieszkańców; Ochrona dziedzictwa przyrodniczego (tylko Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia). Wiadomości dotyczące Szlaku Gotyckiego oraz miasta oraz miejscowości: Busko-Zdrój, Stopnica, Nowy Korczyn, Wiślica, Pińczów, Jędrzejów. Mapa powiatu buskiego. Materiały zamieszczone na stronie PODiDN. 10 Buski Kwartalnik Edukacyjny

13 Monika Kopeć Autorka jest pedagogiem w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Busku-Zdroju TWÓRCZA AKTYWNOŚĆ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM Rzeczywistość, w której żyjemy jest coraz bardziej złożona i różnorodna, a współczesny świat potrzebuje ludzi kreatywnych i otwartych na zmiany i jednocześnie żyjących w harmonii z otoczeniem i samym sobą. Zatem, coraz większą rolę odgrywa zdolność do twórczego myślenia i działania, otwartość na świat i ludzi. W związku z tym system edukacji musi stwarzać realne szanse jak najpełniejszego zaspokajania potrzeb edukacyjnych uczniów zdolnych już od najwcześniejszych lat życia dziecka. Rozwijanie twórczości dzieci należy rozpocząć jak najwcześniej, ponieważ już u najmłodszych dzieci kształtują się mechanizmy osobowościowe o charakterze twórczym. Na rozwój zdolności u dzieci, obok wrodzonych i dziedzicznych czynników, wpływ mają również czynniki nabyte, czyli środowiskowe. Osoby z najbliższego otoczenia dziecka mogą rozwinąć w nim chęć zdobywania wiedzy, poczucie własnej wartości, wzbudzić chęć do działania i aktywności. Jednym z najważniejszych zadań wychowania przedszkolnego jest kształtowanie osobowości dziecka w toku własnej aktywności, przejawiającej się w kontaktach z otaczającym światem. Twórcza aktywność dziecka wynika z potrzeby wyrażania swoich myśli, uczuć i przeżyć. Polega na spontanicznym, samodzielnym rozwiązywaniu problemów tak, że angażuje całą osobowość dziecka. Ogarnia każdą sferę: emocjonalną, motywacyjną, poznawczą i działaniową. Według K. Szmidta twórczość to brak zgody na nudę, szarość i zastój. Uważa, że twórczość to pewna postawa, styl działania odrzucający schematy i rutynę. Drogę do twórczości przedstawia jako przypatrywanie się światu i zaciekawienie nim oraz jako umiejętność nowego spojrzenia na rzeczy stare. J. Kujawski podkreśla, że dzieci w wieku przedszkolnym wykazują największą zdolność do zachowań twórczych. A. Brzezińska mówi, że postawa twórcza małego dziecka charakteryzuje się pewnymi właściwościami. Są to: odwaga i pewność siebie, pomysłowość, fantazja i wyobraźnia, zdolność koncentracji, zdolność do fascynacji nową sytuacją zdolność do improwizowania, spontaniczność zachowań, radość i umiejętność cieszenia się. Dziecko jest wyposażone we wszystkie te cechy i kreuje przez nie swoje zachowania twórcze. Dziecko tworząc będzie odczuwać satysfakcję, zaciekawienie, chęć ponownego działania, robienia czegoś samodzielnie. Istnieje kilka cech, które charakteryzują uzdolnione dzieci. Zdolne przedszkolaki Potrafią się skoncentrować dłużej niż rówieśnicy skupiają swoja uwagę na czynnościach, zabawach, działaniach. Nie znoszą nudy uczą się chętnie i efektywnie ale wolą pracować według własnego pomysłu. Szybko się nudzą jeśli muszą wykonywać jedną czynność wiele razy. Logicznie myślą, chłoną wiedzę dostrzegają skomplikowane zależności między wydarzeniami, zadają wiele pytań, potrafią systematyzować zdobytą wiedzę, ciekawi je to, co niekonwencjonalne. Są bardzo samodzielne, niezależne, wolą towarzystwo starszych potrafią same zorganizować sobie zabawę, są często odbierane jako dzieci niegrzeczne, ponieważ rzadko podporządkowują się regułom, często przejmują wiodącą rolę w zabawie. Lubią kolekcjonować różne przedmioty, selekcjonują i grupują przedmioty na wszystkie sposoby. Są bardzo wrażliwe nie potrafią radzić sobie z niepowodzeniami, nie znoszą krytyki, bardzo lubią pochwały i zainteresowanie dorosłych. Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją, z zadatkami na rozwijanie twórczości. Należy stworzyć mu możliwości wszechstronnego rozwoju. Rodzice i nauczyciele powinni odegrać znaczącą rolę w zapewnieniu mu pełnej samorealizacji. Buski Kwartalnik Edukacyjny 11

14 Aby rozwijać zdolności intelektualne dziecka należy zapewnić mu swobodę dorastania. Trzeba stwarzać dziecku możliwość manipulowania, obserwowania i odkrywania wszystkiego co je otacza. Nie wolno zapominać o tym, że nawet najbardziej zdolny maluch jest przede wszystkim dzieckiem. W trakcie procesu kształtowania osobowości zdolnego przedszkolaka należy pamiętać o kilku ważnych zasadach: Zachęcamy dziecko do odkrywania i wymyślania. Dajemy możliwość zrealizowania własnych pomysłów. Pozwalamy dziecku samodzielnie planować i podejmować decyzje. Słuchamy dziecka, pamiętamy, że ubieranie myśli w słowa stymuluje mózg do działania. Odpowiadamy na pytania dziecka. Wyznaczamy dziecku bliski i wyraźny cel działania. Chwalimy i krytykujemy za konkrety, chwalimy za inicjatywę i dociekliwość. Pozwalamy dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami. Nie powalamy na nudę, w miarę możliwości zapewniamy dziecku interesujące zajęcia. Wyznaczamy dziecku mądre granice postępowania. Współczesna edukacja przedszkolna stara się stworzyć warunki sprzyjające budowaniu sukcesu przez każde dziecko. Sukces na miarę możliwości dziecka to potrzeba i początek budowania poczucia własnej wartości, budowania motywacji do dalszych osiągnięć. Należy zatem pamiętać o tym, aby małemu dziecku nie odbierać prawa do myślenia i działania, nie sterować nim, nie podawać gotowej wiedzy. Warto pamiętać o tym, żeby wszelkie nowości metodyczne nie były jedynie nastawione na szybkie i wczesne uczenie się i najważniejsze, żeby nie wyparły tradycyjnych zabaw, skrzyń skarbów, dziecięcych przebieralni i tekturowych pudeł. Aby małe dziecko rozwijało swoją aktywność twórczą, należy stworzyć mu poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i szacunku dla jego indywidualności. Bibliografia 1. Borzym I,. Uczniowie zdolni. Psychologiczne i społeczne determinanty osiągnięć szkolnych, Warszawa Bragget E. J., (w:) Wybrane zagadnienia uczniów zdolnych, t. Zdolności i stymulowanie ich rozwoju, red. W. Limont. J. Cieślikowska, Kraków Fulghum R. Wszystko co potrafię, nauczyłem się w przedszkolu, Warszawa McBrid,. Gifted Education International, (w:) Sposoby identyfikacji potencjału rozwojowego a modele stymulowania uzdolnień dzieci we wczesnym dzieciństwie. J. Uszyńska-Jarmoc. Białystok Eliza Firmanty Autorka jest nauczycielką w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Ostrowcu Świętokrzyskim PRACA Z UCZNIEM NIEDOSŁYSZĄCYM NA LEKCJI JĘZYKA OBCEGO W LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM Jestem nauczycielką języka angielskiego w liceum ogólnokształcącym. W ubiegłym roku szkolnym (2012/13) rozpoczęłam prowadzenie zajęć nauczania indywidualnego z uczniem niedosłyszącym z klasy pierwszej integracyjnej w naszym liceum. To pierwszy przypadek pracy z uczniem niedosłyszącym, z jakim zetknęłam się w swojej karierze. Moje doświadczenie zawodowe okazało się w tym przypadku niewystarczające, więc podjęłam stosowne działania, aby jak najlepiej wykonać swoją prace. Zapoznałam się z treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Nawiązałam współpracę z surdopedagogiem z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, przeczytałam poradnik pt. Mój uczeń nie słyszy wydany przez MEN. Ukończyłam kurs e-learningowy na temat Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz szkolenie pod tytułem Zaburzenia roz- 12 Buski Kwartalnik Edukacyjny

15 wojowe, a nauka języków obcych, przygotowane i przeprowadzone przez Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku- Zdroju. W październiku 2013 r. rozpoczęłam kurs kwalifikacyjny z zakresu surdopedagogiki. Zajęcia nauczania indywidualnego z uczniem niedosłyszącym prowadzę w budynku szkoły, w odpowiednio przygotowanej sali, w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Sala znajduje się w osobnej części budynku, z dala od innych sal lekcyjnych, w sąsiedztwie biblioteki szkolnej. Podłoga wyłożona jest dywanem, aby wytłumić odgłosy kroków. Prowadząc zajęcia, przebywam na wprost ucznia, aby odbiór mowy był wyraźny. Nie mówię przesadnie głośno, nie robię zbyt długich przerw miedzy kolejnymi słowami. Zajęcia prowadzę przy zamkniętych oknach, aby zminimalizować hałasy docierające do ucznia. Przygotowałam indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny tych zajęć. Wybrałam odpowiedni podręcznik i dostosowałam go do potrzeb i możliwości ucznia. Chłopiec urodził się z wadą słuchu lekarze stwierdzili niedosłuch przewodzeniowo-odbiorczy. Założono dziecku aparat słuchowy, a kilka lat później wszczepiono implant. Chłopiec przeszedł specjalistyczne badania neurologiczne, foniatryczne, laryngologiczne. Od wielu lat pozostaje pod opieką poradni logopedycznej. W czasie porozumiewania chłopiec wspomaga się wzrokiem, lecz nie czyta mowy z ust. Nie korzysta z języka migowego. Niedosłuchowi towarzyszy wada wymowy zniekształcona artykulacja (redukcja grup głosek i elizja w wygłosie). Jego mowa jest zrozumiała dla otoczenia. Chłopiec ma dobrze rozwinięty analizator wzrokowy, dlatego nie popełnia błędów ortograficznych. Pisze czytelnie, tempo pisania jest powolne. Na postawie informacji zawartych w orzeczeniu i opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz z własnych obserwacji poczynionych podczas zajęć nauczania indywidualnego wyciągam wnioski, co do mocnych i słabych stron ucznia w aspekcie zdobywania wiedzy. Pozytywny jest fakt, iż uczeń systematycznie i chętnie uczęszcza na zajęcia, w skupieniu wykonuje zadania powierzone przez nauczyciela, ma dużą motywację do nauki. Stwierdziłam jednak, że istnieje szereg powodów, mogących być przyczyną niepowodzeń w nauce u ucznia. Należą do nich współwystępujące obok wady słuchu: wolne tempo pracy, zaburzenia wymowy, zaburzenia pamięci słuchowej, posługiwanie się ograniczonym zasobem słownictwa (mimo Buski Kwartalnik Edukacyjny posiadania dużego zasobu słownictwa biernego), problemy z interpretacją obszernego tekstu czytanego. Podczas pracy na lekcji uczeń udziela krótkich, zdawkowych odpowiedzi na zadawane pytania. Zdarza się, że rezygnuje z podejmowania wysiłku. Mimo faktu, że posiada dobrą znajomość struktur zdaniowych i gramatycznych, nie zawsze podejmuje próby zastosowania tej wiedzy. Podczas lekcji uczeń zdecydowanie woli ćwiczenia ustne o niskim stopniu trudności lub pisemne zadania zamknięte, polegające np. na uzupełnianiu brakujących elementów lub wybraniu prawidłowej odpowiedzi spośród kilku opcji. Wyraźnie można zaobserwować u ucznia oznaki zmęczenia, jeśli zadanie, które wykonuje, jest zbyt obszerne. W pracy z nowym materiałem nie wystarcza jednokrotne podanie nowej informacji. Jeśli nie jest ona kilkakrotnie przećwiczona, uczeń jej nie zapamięta. Najlepsze wyniki uczeń osiąga, gdy ćwiczenia na lekcji mają podany wzór rozwiązań, a techniki pracy często się zmieniają, np. podanie schematu nowej struktury, podanie przykładu jej zastosowania, ćwiczenie nowej struktury w zadaniu gramatycznym, czytanie dialogu z zastosowaniem nowej struktury w praktycznym aspekcie komunikacji językowej. Na podstawie arkusza obserwacji ucznia, który przygotowałam, a uczeń wypełnił podczas zajęć nauczania indywidualnego, upewniłam się, że zajęcia odbywają się w warunkach dostosowanych do potrzeb i możliwości ucznia, a poziom wymagań nauczyciela jest adekwatny do jego możliwości. Stosowane przeze mnie formy pracy na lekcji są zróżnicowane wprowadzanie nowego materiału na schematach, ćwiczenie słownictwa w kontekstach, stosowanie struktur w komunikacji językowej (zwroty, dialogi). Program nauczania został przeze mnie zaadaptowany do możliwości ucznia z zachowaniem wymagań na poziomie podstawowym. Służę uczniowi pomocą podczas takich zadań jak np. streszczanie tekstu. Uczeń ma kłopoty z wykonywaniem prac o obszernym zakresie, wymaga więc wydłużenia czasu pracy, podzielenia dłuższych tekstów na mniejsze części i ich analizy. Trudne polecenia upraszczam i rozdzielam na kilka prostych. Tłumaczę polecenia do ćwiczeń z języka angielskiego na polski. Ćwiczę z uczniem nowe treści, wykorzystując różnorodne formy pracy. Bodźce wizualne, takie jak schematy, ilustracje, kolorowe elementy graficzne usprawniają proces nabywania wiedzy. Uczeń niedosłyszący popełnia 13

16 błędy w wymowie słów, a sam nie jest w stanie dokonać korekty. Wprowadzam więc znaki transkrypcyjne, zapisuję w zeszycie ucznia wymowę nowych słów i zachęcam go do korzystania ze słownika do języka angielskiego. Zaburzenia w rozwoju językowym ucznia negatywnie uwarunkowały kształtowanie się procesów poznawczych, myślenia słowno-logicznego, wnioskowania, porównywania. Dużą trudność sprawiają mu abstrakcyjne pojęcia, skomplikowane struktury. Mowa ucznia nie zawsze ma odpowiednie tempo, rytm, melodię stosowną do typu zdania. Szyk krótkich zdań, pytań czy próśb formułowanych przez ucznia w mowie spontanicznej nie budzi zastrzeżeń. Stosuje on prawidłowe formy fleksyjne, umie właściwie używać różnorodnych części mowy. Potrafi odwołać się do wcześniej zdobytej wiedzy, jeśli wprowadzona została niedawno i została mu przypomniana przez nauczyciela w ogólnym zarysie. Dostrzega związek między wiedzą teoretyczną, a jej praktycznym zastosowaniem. Przy wprowadzaniu nowych treści uczeń ma wątpliwości, czy dobrze zrozumiał materiał. Dlatego często oczekuje pomocy nauczyciela, prosi o wydłużenie czasu na wykonanie zadań na lekcji, o potwierdzenie ze strony nauczyciela, czy jego odpowiedź jest prawidłowa i czy ma ją zapisać. Zaobserwowane trudności w nauce opóźniają proces przyswajania wiedzy. Możliwe jest jednak zrealizowanie podstawy programowej przewidzianej na dany rok nauki w liceum według wybranego podręcznika. Uczeń niedosłyszący dobrze radzi sobie z krótkimi, kilkuzdaniowymi formami wypowiedzi pisemnych, takimi jak: pocztówka, wiadomość, ogłoszenie. Dłuższe teksty użytkowe, takie jak list formalny i list prywatny, analizuję dokładnie pod względem formy i treści, wyraźnie wyodrębniając części kompozycji formy listu. Dopiero po takim przygotowaniu, uczeń otrzymuje zadanie domowe i samodzielnie tworzy list. W długich tekstach do czytania wyszukuję ważne dla omawianego działu słownictwo i konstrukcje gramatyczne, analizuję je i ćwiczę ich użycie z uczniem Problemem zakłócającym proces edukacyjny, który wynika zarówno z niepełnosprawności ucznia, jak i jego osobowości, jest niepewność, brak wiary we własne możliwości i zbyt łatwe rezygnowanie z samodzielnej pracy. Zachęcam go do samodzielności. Wybieram ćwiczenia o prostej formie i jasno sformułowanym poleceniu. Zapewniam go, że zdoła wykonać zadane ćwiczenia. Naprowadzam go na właściwe znaczenie słów stosując definicje słów po angielsku lub proste zdania z użyciem tych słów. Przypominam mu formy i konstrukcje gramatyczne, których w ciągu ostatniego okresu czasu nie używał, aby odświeżyć zasoby pamięci. Zeszyt ucznia zastępuje mi tablicę, tam wpisuję notatki do lekcji. Aby uczeń zapamiętywał znaczenie i wymowę nowego słownictwa, wpisuję do zeszytu ucznia trzy informacje zapis słowny, fonetyczny i znaczenie nowego wyrazu. Następnie ćwiczę użycie nowego słowa w formie zadań leksykalnych. Zapisuję też informacje o zadanej pracy domowej numer ćwiczenia, strona, polecenie, informacja o zadanym zadaniu i jego formie ustnej lub pisemnej. Aby uczeń mógł sprostać wymaganiom testowym, sprawdziany z poszczególnych działów podręcznika zapowiadam zawsze z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem. Przed sprawdzianem poświęcam jedną jednostkę lekcyjną na utrwalanie gramatyki, a drugą na ćwiczenia słownictwa i zwrotów sytuacyjnych z danego działu. Zaznajamiam ucznia z technikami ćwiczeń, jakie będą pojawiały się na sprawdzianie. Ze względu na dysfunkcję ucznia, konieczna jest rezygnacja z niektórych metod dydaktycznych, które są wykorzystywane w pracy z uczniem zdrowym. Nie stosuje się formy pogadanki ani referatu, gdyż uczeń nie jest w stanie skupić uwagi tak długo na wysłuchiwanym tekście. Na lekcji języka obcego nie przeprowadza się zadań na rozumienie tekstu, czy dialogu ze słuchu, ćwiczeń wymowy, głośnego literowania słów, odpowiadania na pytania ze słuchu, ani żadnych innych zadań z wykorzystaniem magnetofonu czy odtwarzacza CD. Uczeń objęty nauczaniem indywidualnym ze względu na niedosłuch zdaje egzamin dojrzałości z języka obcego w innej formie niż pozostali, zdrowi uczniowie. Zgodnie z wymogami matury (wersja dla niesłyszących), która obowiązywać będzie w roku szkolnym 2014/2015, są to: rozumienie krótkich tekstów, dopasowanie nagłówków do paragrafów tekstu, odpowiadanie na pytania do tekstu, wstawianie słów z ramki do luk w tekście, wybór elementu słownikowego lub gramatycznego spośród 3 opcji i dopasowanie go do luk w zdaniu, odpowiedzi na pytania do ilustracji, pisanie listu lub a z limitem słów od 50 do 100 na temat podany w poleceniu. Fakt, że zadanie na rozumienie ze słuchu jest w zestawie maturalnym pomijane nie oznacza jednak, że nauczyciel musi wykluczyć tę formę pracy na lekcji. 14 Buski Kwartalnik Edukacyjny

17 Należy dobrać podręcznik, który posiada zapisy transkrypcyjne dialogów i tekstów, stanowiących materiał ćwiczeń ze słuchu. Dialog sytuacyjny zamiast być wysłuchany z płyty CD, jest widoczny dla ucznia zapisany w książce i może być przez niego odczytany samodzielnie lub wspomagany przez czytającego powoli i wyraźnie nauczyciela. Kolejną sytuacją, w której użyłam na lekcji bodźców wizualnych, było wprowadzanie wzorów zdaniowych. Poprzez zapis słowny oraz symbole graficzne (odmienne kolory, strzałki) wykazywałam różnice między zdaniem oznajmującym, pytającym, a przeczącym, różnice między stroną czynną, a bierną, itp. Współcześni młodzi ludzie, zarówno zdrowi, jak i niepełnosprawni, często i chętnie posługują się komputerem. Postanowiłam zastosować to narzędzie w pracy z moim niedosłyszącym uczniem. Jeśli chodzi o samodzielnie wykonywane przez ucznia prace domowe, w pierwszym roku nauki wykonywał on wybrane przeze mnie zadania z tradycyjnej ćwiczeniówki papierowej, zaś w drugim roku nauki zastosowałam formę ćwiczeń on-line. Zawiera ona ten sam zestaw zadań, co ćwiczeniówka papierowa, lecz forma i sposób rozwiązywania zadań jest dla ucznia znacznie ciekawszy, a przez to bardziej efektywny. Ta forma w pewnym sensie zastępuje nauczyciela i jest dla ucznia motywująca, ponieważ po każdym wykonanym zadaniu otrzymuje on na ekranie komputera informację o popełnionych błędach, zastanawia się nad nimi, analizuje, a następnie próbuje ponownie. Jako nauczyciel, posługując się kodem dostępu do elektronicznej ćwiczeniówki ucznia, na bieżąco monitoruję terminy i wyniki pracy ucznia (system wyświetla wykonane przez ucznia zadanie i wystawia ocenę). Zadania są zróżnicowane w swej formie i treści, obejmują zarówno zadania gramatyczne, słownictwo, jak i pisownię i interpunkcję. Czas zaoszczędzony na sprawdzaniu zadań domowych na lekcji mogę wykorzystać na ponowne ćwiczenia tych partii materiału, z którymi uczeń ma problemy. Dobór odpowiednich technik pracy przez nauczyciela, pełne życzliwości i zrozumienia podejście do ucznia oraz systematyczna praca na zajęciach nauczania indywidualnego z języka obcego pozwala chłopcu osiągnąć dobre wyniki w nauce. Uczeń jest w stanie opanować podstawy gramatyki i słownictwa przewidziane w podstawie programowej i zastosować odpowiednie zwroty w sytuacjach życia codziennego. Dzięki dobraniu typów zadań do możliwości ucznia wzrasta jego samoocena i wzmacnia się wiara we własne siły. Systematyczna praca ucznia i nauczyciela przynosi owoce sukces dydaktyczny, któremu towarzyszy sukces psychologiczny. Uczeń wierzy w to, że nauka nie ma barier, a niedosłuch nie przekreśla szans na zdobywanie wiedzy. Ewa Tarapata Autorka jest nauczycielem bibliotekarzem w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach, filii w Busku-Zdroju ZESTAWIENIE BIBLIOGRAFICZNE SCENARIUSZY IMPREZ I UROCZYSTOŚCI SZKOLNYCH Poniższe zestawienie bibliograficzne scenariuszy imprez i uroczystości szkolnych powstało w oparciu o czasopisma: Biblioteka w Szkole, Wszystko dla Szkoły i Życie Szkoły z 2011 i 2012 roku, które są dostępne w Bibliotece Pedagogicznej w Busku-Zdroju. Jest to kontynuacja wcześniejszego zestawienia, obejmującego opisy artykułów z czasopism i wydawnictw zwartych, dostępnego w formie broszury w naszej placówce. Zestawienia te są adresowane do nauczycieli wszystkich typów szkół przygotowujących różne uroczystości szkolne. Pasowanie na ucznia: 1. Baranowska, Ewa: Pierwszaki i szkolne przybory. Inscenizacja / Ewa Baranowska // Życie Szkoły. 2011, nr 9, s [Scenariusz inscenizacji pasowania na pierwszoklasistę] 2. Ziółkowska, Sylwia Pasowanie na ucznia inscenizacja / Sylwia Ziółkowska // Życie Szkoły. 2012, nr 8, s. 19 Wrzesień 1939: 3. Jachimczak, Barbara Wanda: Pola bitew ojców groby. Scenariusz poetycki. W rocznicę września 1939 r. Przeznaczony dla uczniów Buski Kwartalnik Edukacyjny 15

18 4. gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Bi- blioteka w Szkole. 2011, nr 7 8, s Rzędowska, Anna: Dzień Pamięci o Holokauście (montaż poetycki adresowany do uczniów szkoły ponadgimnazjalnej) / Anna Rzędowska // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Dzień Edukacji Narodowej: 5. Paprocka, Anna: Dzień Edukacji Narodowej (scenariusz akademii w szkole ponadgimnazjalnej) / Anna Paprocka, Liliana Wiśniewska // Wszystko dla Szkoły. 2012, nr 9, s Odzyskanie Niepodległości: 6. Jachimczak, Barbara Wanda: Modlitwa polskiego żołnierza. Scenariusz z okazji Narodowego Święta Niepodległości. Poświęcony żołnierzom walczącym o wolność. Przeznaczony dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 9, s Jachimczak, Barbara Wanda: Polacy o Polakach i zgodzie narodowej. Scenariusz słowno-muzyczny. Przeznaczony dla uczniów gimnazjum i szkoły średniej. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 4, s Konopka, Anna: Święto Odzyskania Niepodległości. Scenariusz uroczystości / Anna Konopka, Remigiusz Rudolf // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 7 8, s Szczerkowska, Lesława: Rok Scenariusz uroczystości szkolnej. Z okazji 11 listopada Narodowego Święta Niepodległości. Przeznaczony dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej lub młodszych klas gimnazjum. / Lesława Szczerkowska // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 9, s Stan wojenny: 10. Jachimczak, Barbara Wanda: Wolność to diament do oszlifowania Scenariusz w trzydziestą rocznicę ogłoszenia stanu wojennego w Polsce. Dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 10, s Mikołajki. Wigilia. Boże Narodzenie: 11. Jachimczak, Barbara Wanda: Bożonarodzeniowe anioły. Scenariusz świąteczny. Dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 10, s Lapeusz, Grażyna: W oczekiwaniu na Świętego Mikołaja (scenariusz przedstawienia choinkowego) / Grażyna Lapeusz // Wszystko dla Szkoły. 2012, nr 11, s Maciejewska, Alicja: Przyjaciel z nieba, czyli scenariusz grudniowego przedstawienia o aniołach. / Alicja Maciejewska // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 11, s Patryarcha, Katarzyna: Aniołowie się radują (scenariusz spotkania opłatkowego) / Katarzyna Patryarcha // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Pietrasińska-Gaiwas, Anna: Komedia bożonarodzeniowa o niebie, piekle i ziemi / Anna Pietrasiska-Gaiwas // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 12, s Pietrasińska-Gaiwas, Anna: Gdzie się podziało Dzieciątko Jezus? (przedstawienie bożonarodzeniowe) / Anna Pietrasińska-Gaiwas // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 12, s Zielonka, Jolanta: Jest taki dzień (scenariusz szkolnej uroczystości bożonarodzeniowej) / Jolanta Zielonka // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Ziętek, Joanna: Hej, kolęda, kolęda (scenariusz programu wigilijnego) / Joanna Ziętek // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 12, s Ziętek, Joanna: Moja Wigilia (scenariusz uroczystości szkolnej) / Joanna Ziętek // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 12, s. 4 5 Dzień Babci. Dzień Dziadka: 20. Micińska-Łyżniak, Irena: Tak czy nie. Inscenizacja na Dzień Babci i Dziadka / Irena Micińska- Łyżniak // Życie Szkoły. 2011, nr 1, s Śnieżkowska-Bielak, Elżbieta: Inscenizacja na Dzień Babci i Dziadka / Elżbieta Śnieżkowska- Bielak // Życie Szkoły. 2012, nr 11, s Dzień Kobiet: 22. Czernicka, Justyna: Poskromienie złośnicy. Scenariusz przedstawienia. Na motywach dramatu Wiliama Szekspira. Można wykorzystać z okazji Dnia Kobiet lub walentynek. / Justyna Czernicka // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 1, s Powitanie wiosny. Święta majowe: 23. Dołęgowska, Joanna: Przedstawienie majowe. Scenariusz akademii dla klas I III z okazji majowych świąt / Joanna Dołęgowska // Życie Szkoły. 2012, nr 4, s Buski Kwartalnik Edukacyjny

19 24. Sowa, Dorota: Witamy wiosnę po krakowsku. Scenariusz spotkania klas I III / Dorota Sowa // Życie Szkoły. 2011, nr 3, s Katyń: 25. Zielonka, Jolanta: Pamiętamy: Katyń 1940 Smoleńsk 2010 (scenariusz uroczystości upamiętniającej 72. rocznicę Zbrodni Katyńskiej i 2. rocznicę tragedii lotniczej w Smoleńsku) / Jolanta Zielonka // Wszystko dla Szkoły. 2012, nr 7 8, s Dni Książki. Spotkania biblioteczne: 26. Dobrowolski, Piotr: Strajk. Przedstawienie o książce. / Piotr Dobrowolski, Anna Dymarczyk // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 4, s Filipiak, Jolanta: Święto Pluszowego Misia (scenariusz imprezy szkolnej) / Jolanta Filipiak // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Kasza, Teresa: Historia książki i praw autorskich. Projekt uroczystości bibliotecznej. Dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich (23 kwietnia). / Teresa Kasza // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 2, s Klukowska, Iwona: Święto Bajek (scenariusz inscenizacji w ramach akcji Poczytaj mi, przyjacielu ) / Iwona Klukowska, Katarzyna Patryarcha // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Miozga, Karolina: Prawo autorskie nie musi być nudne. Impreza z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich (23 kwietnia). / Karolina Miozga, Jolanta Stelmach // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 2, s Witner, Agnieszka: Pierwsza wizyta w bibliotece szkolnej. Scenariusz spotkania bibliotecznego dla sześciolatków. / Agnieszka Witner // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 1, s Zajączkowska, Alicja Katarzyna: Noc z Andersenem. Scenariusz imprezy czytelniczej. Przedsięwzięcie zorganizowane i przeprowadzone z okazji urodzin Hansa Christiana Andersena i Międzynarodowego Dnia Książki Dziecięcej (2 kwietnia), a także Ogólnopolskiego Tygodnia Czytania Dzieciom Fundacji ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom. / Alicja Katarzyna Zajączkowska // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 2, s Buski Kwartalnik Edukacyjny Dzień Matki: 33. Jachimczak, Barbara Wanda: Twoje dziecko, mamo, prosi cię i dziękuje Scenariusz. Z okazji Dnia Matki. Dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 4, s Śnieżkowska-Bielak, Elżbieta: Inscenizacja na Dzień Mamy / Elżbieta Śnieżkowska-Bielak // Życie Szkoły. 2012, nr 5, s Dzień Dziecka: 35. Lendzion, Ewa: W Stumilowym Lesie. Zabawy z okazji Dnia Dziecka. Na podstawie Kubusia Puchatka Alana Milne a. Dla uczniów klasy II szkoły podstawowej. / Ewa Lendzion // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 4, s Pożegnanie szkoły: 36. Czyżyk, Ewa: Kopciuszek XXI w. Scenariusz przedstawienia. Na motywach baśni. Do wykorzystania w szkole podstawowej lub gimnazjum, na zakończenie roku szkolnego lub jako humorystyczna część artystyczna podczas dowolnej uroczystości. / Ewa Czyżyk // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 2, s Śnieżkowska-Bielak, Elżbieta: Pożegnanie szkoły inscenizacja / Elżbieta Śnieżkowska-Bielak // Życie Szkoły. 2012, nr 6, s Imprezy literackie A-Z (według autorów) Broniewski Władysław: 38. Pińczuk, Bogumiła: Broniewski, jakiego nie znamy. Scenariusz spotkania bibliotecznego. Pamięci poety w 50. rocznicę śmierci. Przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. / Bogumiła Pińczuk // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 6, s Chopin Fryderyk: 39. Wiaderek, Maria: Etiuda. Sztuka inspirowana muzyką Szopena / Maria Wiaderek // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 1, s Jan Paweł II: 40. Jachimczak, Barbara Wanda: Echo niebios. Scenariusz. Poświęcony Janowi Pawłowi II w pierwszą rocznicę beatyfikacji. Przeznaczony dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 4, s

20 41. Jachimczak, Barbara Wanda: Jan Paweł II. Fama sanctitatis, fama signorum. Scenariusz poświęcony beatyfikacji Papieża Polaka. Przeznaczony dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 3, s Maciejewska, Alicja: Dzięki ci, Panie, za Jana Pawła II. Scenariusz słowno-muzyczny. Z okazji rocznicy beatyfikacji (1 maja). / Alicja Maciejewska // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 3, s Stawowska, Agnieszka: Nie lękajcie się! Scenariusz o Janie Pawle II. Z okazji rocznicy beatyfikacji (1 maja). Dla uczniów gimnazjum. / Agnieszka Stawowska // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 3, s Korczak Janusz: 44. Jachimczak, Barbara Wanda: Kiedy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat. Scenariusz. Poświęcony Januszowi Korczakowi. Dla uczniów klas V VI szkoły podstawowej. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 5, s Pelka, Witold: Nawet jeśli go nie ma Spektakl o Januszu Korczaku / Witold Pelka // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 5, s Kraszewski Józef Ignacy: 46. Jachimczak, Barbara Wanda: Powracałem myślą do Romanowa. Scenariusz z okazji Roku Józefa Ignacego Kraszewskiego. Przeznaczony dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 6, s Miłosz Czesław: 47. Jachimczak, Barbara Wanda: Wielki spełniony los. Scenariusz poświęcony Czesławowi Miłoszowi. W setną rocznicę urodzin poety (30 czerwca 2011 r.). Przeznaczony dla uczniów gimnazjum. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 2, s Pelka, Witold: Oskarżony Czesław M.. Scenariusz spektaklu teatralnego. / Witold Pelka // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 5, s [Scenariusz poświęcony nobliście Czesławowi Miłoszowi] 49. Wiąckiewicz, Anna: Czesław Miłosz. Scenariusz spotkania bibliotecznego. Poświęcony pamięci noblisty. Przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. / Anna Wiąckiewicz // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 6, s Moniuszko Stanisław: 50. Swosińska, Dobromiła: Witaj, panie Stanisławie. Scenariusz inscenizacji / Dobromiła Swosińska // Zycie Szkoły. 2011, nr 8, s [Scenariusz inscenizacji poświęcony Stanisławowi Moniuszce] Pawlikowska-Jasnorzewska Maria: 51. Pińczuk, Bogumiła: Poetka miłości. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Scenariusz spotkania bibliotecznego poświęconego pamięci poetki. Przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Można wykorzystać z okazji walentynek. / Bogumiła Pińczuk // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 12, s Poświatowska Halina: 52. Ziętek, Joanna: nie jestem gwiazdą w ciemności umiem tylko kochać (montaż słowno-muzyczny o życiu i twórczości Haliny Poświatowskiej / Joanna Ziętek // Wszystko dla Szkoły. 2011, nr 7 8, s Szymborska Wisława: 53. Jachimczak, Barbara Wanda: Dzieci epoki. Scenariusz. Poświęcony Wisławie Szymborskiej (2 lipca lutego 2012). Przeznaczony dla uczniów gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. / Barbara Wanda Jachimczak // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 12, s Pińczuk, Bogumiła: Pogoda ducha i mądrość. Sylwetka Wisławy Szymborskiej. Scenariusz poranka artystycznego poświęconego poetce. Dla gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. / Bogumiła Pińczuk // Biblioteka w Szkole. 2012, nr 7 8, s Skrzypek, Anna: Korowód znanych Polaków. Scenariusz przedstawienia / Anna Skrzypek // Biblioteka w Szkole. 2011, nr 3, s [Przedstawienie poświęcone osobom: Lechowi Wałęsie, Marii Skłodowskiej-Curie, Wisławie Szymborskiej, Mikołajowi Kopernikowi, Janowi Matejce, Janowi Sobieskiemu, Adamowi Małyszowi i Fryderykowi Chopinowi] 18 Buski Kwartalnik Edukacyjny