Prezentacja szans i możliwości dla samorządów wynikających z wykorzystania procesów partycypacji społecznej. Paweł Orłowski

Transkrypt

1 Prezentacja szans i możliwości dla samorządów wynikających z wykorzystania procesów partycypacji społecznej Paweł Orłowski

2 DEFINICJA Partycypacja publiczna / społeczna to uczestnictwo obywateli w procesie zarządzania publicznego. Konglomerat metod i mechanizmów, które różnią się zakresem wpływu mieszkańców (także zrzeszonych) na podejmowane decyzje zależnie od gotowości władz publicznych do uznania mieszkańców jako współrządzących. Partycypacja ma charakter stopniowalny od informowania, wyjaśniania decyzji, konsultowania do wypracowywania wspólnych decyzji i delegowania zadań za Zielona Księga Wsparcia Partycypacji Publicznej w Polsce, ISP W-wa 2013 Platforma budowania relacji i więzi na poziomie społeczności lokalnych, element zarządzania wpływający na jego jakość za Krajowa Polityka Miejska 2023, W-wa 2014

3 PODSTAWA PRAWNA Na podstawie ustaw ustrojowych (o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa) organy samorządowe mogą prowadzić na swoim terytorium konsultacje z mieszkańcami w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla danej jednostki, zasady i tryb prowadzenia konsultacji określają uchwały organów stanowiących poszczególnych jednostek W praktyce głównym motywem do przeprowadzenia konsultacji jest jednakże wymóg ustawowy

4 DIAGNOZA Dominujące obszary partycypacji: infrastruktura, zagospodarowanie przestrzenne Najmniejsze zaangażowanie obserwuje się w obszarach związanych z jednostkami organizacyjnymi JST: ośrodkami pomocy społecznej, urzędami pracy, ośrodkami zdrowia

5 DIAGNOZA Według diagnozy przeprowadzonej przez Instytut Spraw Publicznych w latach : 99% gmin informuje o podjętych decyzjach Dodatkowo uzasadnia decyzję 60% badanych gmin 80% gmin przeprowadziło konsultacje w co najmniej jednej sprawie (jednocześnie w konsultacjach bierze udział średnio 10% mieszkańców tych gmin) W powyższym świetle pozostaje pytanie o jakość konsultacji?

6 DIAGNOZA Współdziałanie przy przygotowaniu rozwiązań 18% Delegowanie przygotowania rozwiązania 13% W w/w formach uprzywilejowane są z istoty organizacje pozarządowe

7 DIAGNOZA W większości władze gminy wskazują, że mieszkańcy są zainteresowani sprawami gminy i mają wpływ na to, co robią władze lokalne (87%), ale jednocześnie preferują zarządzanie gminą poprzez podejmowanie samodzielnych decyzji i informowanie o nich mieszkańców (36%) Z drugiej strony mieszkańcy stosunkowo rzadko włączają się w procesy decyzyjne 66% deklaruje zainteresowanie sprawami gminy, ale tylko 31% włączyło się w jakikolwiek sposób w proces podejmowania decyzji. Im wymagane jest większe zaangażowanie, tym poziom partycypacji niższy

8 BARIERY Brak woli do prowadzenia konsultacji przez władze często jest motywowany posiadaniem demokratycznego mandatu. Należy jednak pamiętać, że w procesie konsultacyjnym ostateczna decyzja należy do tych, którzy taki mandat posiadają. Ten fakt nie powinien podważać wartości procesów konsultacji. Proces konsultacji i szerzej partycypacji powinien b y ć p o s t r z e g a n y j a k o w z b o g a c e n i e p r o c e s ó w demokratycznych, a nie ich zakwestionowanie. Należy pamiętać, że zasada dobrej wiary obowiązuje wszystkie strony procesu

9 BARIERY Pogląd, że przedstawiciele opinii publicznej nie mają dość kompetencji, aby zrozumieć złożone kwestie publiczne bądź realizują tylko indywidualne interesy Warto poznać ten niekompetentny, ale faktyczny punkt widzenia. Właśnie w procesie konsultacyjnym możliwa jest edukacja mieszkańców i wyjaśnienie przesłanek stojących za proponowanym wyborem. Stanowi on także szansę na pogodzenie konfliktowo nastawionych stron. Kwestie organizacyjne i związane z zasobami

10 BARIERY Pozorność konsultacji (w sytuacji, w której nie można lub nie zamierza się pod wpływem ich wyników wprowadzać jakichkolwiek zmian w planowanych działaniach) Obawa przed konfliktem i generowaniem roszczeń doświadczenie pokazuje, że zaniechanie procesów konsultacji nie usuwa konfliktów, a jedynie przesuwa je w czasie i często wzmacnia Tempo pracy administracji wiele obowiązujących rozwiązań w wyniku pośpiechu i rezygnacji z konsultacji niosło negatywne konsekwencje i konieczne były ich kolejne zmiany. Szybkie rozwiązania i oszczędność czasu jest więc pozorna

11 KORZYŚCI poprawa efektywności zarządzania i trafności decyzji poprzez lepsze odpowiadanie na potrzeby mieszkańców bieżące identyfikowanie i rozwiązywanie pojawiających się problemów poprawa współpracy pomiędzy wszystkimi aktorami oraz budowanie społeczeństwa obywatelskiego zwiększenie identyfikacji z miejscem, poczucia odpowiedzialności za otoczenie i lokalną społeczność, a także wzmacnianie potencjału rozwojowego danego obszaru poprzez lepszej jakości, wspólne planowanie jego rozwoju pogłębianie wiedzy i lepsze rozumienie przez mieszkańców uwarunkowań związanych z zarządzaniem, a w konsekwencji większa akceptacja dla prowadzonych działań

12 ODPOWIEDZIALNOŚĆ W procesie partycypacji publicznej ważne jest zapewnienie równowagi pomiędzy szerokim angażowaniem mieszkańców w planowanie i zarządzanie rozwojem miasta a zachowaniem uprawnienia do podejmowania ostatecznych rozstrzygnięć po stronie przedstawicieli władz, ponieważ to na nich spoczywa ostateczna odpowiedzialność za podjęte decyzje. Partycypacja nie zwalnia organów władzy samorządowej z odpowiedzialności za zarządzanie miastem, lecz stanowi instrument wspierający proces decyzyjny

13 POTRZEBY Edukacja władz lokalnych na temat partycypacji publicznej (szkolenia, wizyty studyjne, prezentacje dobrych praktyk, doradztwo). Uruchamianie źródeł finansowania (np. konkurs w ramach PO WER, Partycypacja w planowaniu przestrzennym, docelowo 500 gmin) Zaangażowanie obywateli w realizowane przez nią przedsięwzięcia jeszcze na etapie diagnozowania sytuacji oraz wypracowywania wstępnych rozwiązań. Szczególnie w przypadku procesów inwestycyjnych i kształtowania przestrzeni miejskiej możliwość wyrażenia swojego poglądu jeszcze na etapie dyskusji zmniejsza zagrożenie oprotestowania jej i oporu społecznego na samym końcu procesu (np. już na etapie robót budowlanych)

14 POTRZEBY Edukacja mieszkańców o roli i znaczeniu partycypacji oraz o praktycznych mechanizmach partycypacyjnych Wykorzystanie nowych technologii (preferowane przez osoby młode, które jednocześnie należą do grupy najsłabiej partycypującej) Dostępna, dwukierunkowa komunikacja i zrozumiały język (także makiety i modele trójwymiarowe)

15 PARTYCYPACJA W REWITALIZACJI Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji za ustawą o rewitalizacji Gmina przygotowuje, koordynuje i tworzy warunki do prowadzenia rewitalizacji, ale rewitalizacja prowadzona jest przez wielu interesariuszy (katalog art. 2 ust. 2 szeroki i otwarty)

16 PARTYCYPACJA W REWITALIZACJI Partycypacja społeczna - obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym udział w konsultacjach społecznych i udział w pracach Komitetu Rewitalizacji Generalna zasada - partycypacja obejmuje cały proces rewitalizacji Władze zapewniają, aby wszyscy interesariusze mogli się wypowiedzieć w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny procesu rewitalizacji

17 PARTYCYPACJA W REWITALIZACJI Partycypacja w rewitalizacji polega na: poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy edukacji, informacji o celach i istocie rewitalizacji dialogu, integracji wokół rewitalizacji udziale interesariuszy w opracowaniu dokumentów - zwłaszcza GPR wspieraniu oddolnych inicjatyw Konsultacje obligatoryjne: uchwała OZ/OR; GPR; Komitet Rewitalizacji; MPR, co najmniej w formach określonych ustawą (zbieranie uwag oraz nie mniej niż dwie pogłębione formy ze wskazanego w ustawie katalogu)

18 KOMITET REWITALIZACJI (ART. 7) Komitet Rewitalizacji stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy oraz pełni funkcję opiniodawczo-doradczą wójta, burmistrza albo prezydenta miasta Zasady wyznaczania składu oraz zasady działania Komitetu Rewitalizacji ustala się uwzględniając funkcję Komitetu oraz zapewniając wyłanianie przez interesariuszy ich przedstawicieli Brak zapewnienia rzeczywistej partycypacji (zwłaszcza przy decydowaniu o kształcie GPR z którego wynikają specjalne instrumentów władztwa, np. na SSR) skutkować może kwestionowaniem (w tym prawnym) podejmowanych decyzji

19 ZMIANY W PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM WPROWADZONE USTAWĄ O REWITALIZACJI W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: Zapewnienie udziału społeczeństwa w pracach nad studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz planem zagospodarowania przestrzennego województwa, w tym przy użyciu środków komunikacji elektronicznej Ustalając przeznaczenie terenu lub określając potencjalny sposób zagospodarowania i korzystania z terenu, organ waży interes publiczny i interesy prywatne, w tym zgłaszane w postaci wniosków i uwag...

20 ZMIANY W PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM WPROWADZONE USTAWĄ O REWITALIZACJI ''Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza projekt planu miejscowego, zawierający część tekstową i graficzną, zgodnie z zapisami studium oraz z przepisami odrębnymi, odnoszącymi się do obszaru objętego planem, wraz z uzasadnieniem W uzasadnieniu przedstawia się w szczególności: sposób realizacji wymogów wynikających z art. 1 ust. 2-4; zgodność z wynikami analizy, o której mowa w art. 32 ust. 1, wraz datą uchwały rady gminy, o której mowa w art. 32 ust. 2; wpływ na finanse publiczne, w tym budżet gminy''

21 MIEJSCOWY PLAN REWITALIZACJI Na potrzeby postępowania w sprawie uchwalenia albo zmiany miejscowego planu rewitalizacji sporządza się i publikuje wizualizacje projektowanych rozwiązań tego planu, składające się co najmniej z koncepcji urbanistycznej obszaru objętego planem, modelu struktury przestrzennej tego obszaru oraz widoków elewacji

22 - audyt krajobrazowy USTAWA KRAJOBRAZOWA Obowiązek wyłożenia projektu do publicznego wglądu, rozpatrzenia uwag, sporządzenia listy uwag nieuwzględnionych (zarząd województwa), rozstrzygnięcie o sposobie rozpatrzenia uwag nieuwzględnionych przez zarząd województwa (sejmik) odpowiednio wójt, burmistrz, prezydent i rada gminy w wypadku uchwały reklamowej Możliwość sporządzenia załącznika graficznego wraz z opisem

23 Na koniec raz jeszcze: Proces partycypacji publicznej powinien być postrzegany jako wzbogacenie procesów demokratycznych, a nie ich zakwestionowanie

24

25 Dziękuję za uwagę Paweł Orłowski