Publikacja szeroko omawia:

Transkrypt

1 opis Prawo finansowe i finanse publiczne są przedmiotem wykładów na studiach prawniczych, ekonomicznych, administracyjnych i z zakresu zarządzania. Prezentowana książka adresowana jest przede wszystkim do studentów tych kierunków studiów, słuchaczy studiów podyplomowych, doktoranckich i innych, w ramach których wykładane są owe przedmioty bądź ich elementy, jak również do osób zawodowo zajmujących się tą tematyką. Publikacja szeroko omawia: międzynarodowe prawo finansowe, prawo rynku finansowego, administrację finansów publicznych, system pieniężny, prawo dewizowe, prawo walutowe, polskie prawo bankowe, prawo celne, prawo budżetowe, fundusze publiczne, prawo podatkowe, prawo finansowe ubezpieczeń społecznych, dyscyplinę finansów publicznych, prawo finansowe samorządu terytorialnego. W drugim wydaniu książki uwzględniono zmiany w prawie finansowym związane np. z nowymi europejskimi regulacjami mającymi zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku finansowego, nowelizacjami ustawy o finansach publicznych, uchwaleniem ustawy o usługach płatniczych. Niniejszy podręcznik jest dziełem kilkunastu autorów reprezentujących trzy trójmiejskie uczelnie: Uniwersytet Gdański, Wyższą Szkołę Administracji i Biznesu w Gdyni oraz Akademię Morską w Gdyni. Przeważają autorzy wywodzący się z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Są to pracownicy Katedry Prawa Finansowego, którą przez ponad 20 lat kierował prof. zw. dr hab. Andrzej Drwiłło. Informacje o autorach (redaktorach) Prof. zw. dr hab. Andrzej Drwiłło - przez 20 lat kierował Katedrą Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Przejście na emeryturę nie skończyło współpracy naukowej z Jego zespołem, czego dowodem jest m.in. niniejszy podręcznik z zakresu prawa finansowego. Profesor podjął pracę zawodową w Wyższej Szkole Administracji i Biznesu w Gdyni na stanowisku kierownika Katedry Prawa Finansowego i Finansów. Kieruje zespołem nauczycieli akademickich składającym się z czterech profesorów i trzech doktorów. Jego plany naukowe nadal są otwarte na współpracę środowiska naukowego obejmującego prawników zajmujących się prawem finansowym z uczelni akademickich Trójmiasta.

2 Wykaz skrótów str. 17 Wstęp str. 21 Rozdział pierwszy Zagadnienia ogólne finansów publicznych i prawa finansowego (Andrzej Drwiłło) str Pojęcie finansów publicznych str Finanse publiczne a finanse prywatne str Zakres i funkcje finansów publicznych str Prawo finansowe i jego zakres str Źródła prawa finansowego str. 40 Literatura str. 43 Rozdział drugi Zagadnienia ogólne metodologii nauk z uwzględnieniem metodologii nauk prawnych (Hanna G. Adamkiewicz-Drwiłło) str Istota współczesnej metodologii nauk i jej rodzaje str Podstawowe metody badań naukowych oraz metody stosowane w naukach prawnych str Hipotezy w badaniach naukowych str Falsyfikacja teorii naukowych str. 61 Literatura str. 71 Rozdział trzeci Międzynarodowe prawo finansowe (Małgorzata Wróblewska) str Pojęcie międzynarodowego prawa finansowego str Międzynarodowe organizacje finansowo-gospodarcze str Międzynarodowy Fundusz Walutowy str Bank Światowy str Światowa Organizacja Handlu str. 79

3 2.4. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju str. 80 Literatura str. 81 Rozdział czwarty Prawo rynku finansowego str Istota, tworzenie i zasady działania rynku finansowego (Anna Jurkowska-Zeidler) str Zakres regulacji i źródła prawa rynku finansowego (Anna Jurkowska-Zeidler) str Rynek bankowy (Anna Jurkowska-Zeidler) str Warunki podejmowania i prowadzenia działalności na rynku bankowym str Nadzór nad rynkiem bankowym str System gwarantowania depozytów str Rynek ubezpieczeniowy (Dorota Maśniak) str Warunki podejmowania i prowadzenia działalności na rynku ubezpieczeniowym str Nadzór nad rynkiem ubezpieczeniowym str Instytucje gwarancyjne na rynku ubezpieczeniowym str Rynek kapitałowy (Rafał Mroczkowski) str Warunki podejmowania i prowadzenia działalności na rynku kapitałowym str Nadzór nad rynkiem kapitałowym str System rekompensat dla inwestorów str Rynek usług płatniczych (Damian Cyman) str Warunki podejmowania i prowadzenia działalności na rynku usług płatniczych str Nadzór nad rynkiem usług płatniczych str Jednolity obszar płatniczy w euro str Konglomeraty finansowe (Anna Jurkowska-Zeidler) str. 161

4 Literatura str. 164 Rozdział piąty Administracja finansów publicznych str Zagadnienia ogólne (Tomasz Sowiński) str Pojęcie administracji finansów publicznych str Funkcje administracji finansów publicznych str Państwowa administracja finansów publicznych str Organy zarządzające finansami publicznymi (Przemysław Panfil) str Organy administracji finansów publicznych str Organy podatkowe (Rafał Mroczkowski) str Organy kontroli skarbowej (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Organy administracji celnej (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Organy administracji dewizowej (Przemysław Panfil) str Samorządowa administracja finansów publicznych (Małgorzata Wróblewska) str Uprawnienia organów uchwałodawczych i kontrolnych w sprawach z zakresu finansów publicznych str Uprawnienia organów wykonawczych w sprawach z zakresu finansów publicznych str. 191 Literatura str. 192 Rozdział szósty System pieniężny str Ewolucja pieniądza i systemu pieniężnego (Edward Juchniewicz) str Historia pieniądza str Państwowe znaki pieniężne str Prawna siła płatnicza (nabywcza) znaków pieniężnych według nominału i według kursu str. 196

5 1.4. Zasady wymiany starych znaków pieniężnych na nowe str Prawna i ekonomiczna istota systemów pieniężnych str Źródła prawa w zakresie systemu pieniężnego (Edward Juchniewicz) str Regulacje prawne systemu pieniężnego Rzeczypospolitej Polskiej str Regulacje prawne systemu pieniężnego Unii Europejskiej str Istota i funkcje pieniądza (Edward Juchniewicz) str Charakterystyka prawna pieniądza str Pieniądz jako prawny środek płatniczy str Istota zobowiązania pieniężnego str Pieniądz jako powszechny środek wymiany str Pieniądz jako miernik abstrakcyjnej wartości str Pieniądz jako środek przechowywania wartości str Pieniądz jako środek płatniczy str Funkcja pieniądza światowego str System płatniczy jako element systemu pieniężnego (Edward Juchniewicz, Małgorzata Stwoł) str Istota, funkcje i rodzaje systemów płatniczych str Polskie systemy płatnicze str Formy transferu środków pieniężnych str Zagadnienia ogólne transferu środków pieniężnych (Edward Juchniewicz, Małgorzata Stwoł) str Polecenie przelewu (Małgorzata Stwoł) str Polecenie zapłaty (Małgorzata Stwoł) str. 214

6 5.4. Czek rozrachunkowy (Małgorzata Stwoł) str Karta płatnicza (Małgorzata Stwoł) str Globalny system pieniężny jako przedmiot regulacji prawnych (Edward Juchniewicz) str. 227 Literatura str. 228 Rozdział siódmy Prawo dewizowe str Pojęcie i charakter prawa dewizowego (Andrzej Drwiłło) str Źródła prawa dewizowego (Małgorzata Stwoł) str Podmiotowy zakres obowiązywania prawa dewizowego (Małgorzata Stwoł) str Podstawowe pojęcia prawa dewizowego (Małgorzata Stwoł) str Ograniczenia i obowiązki dewizowe (Małgorzata Stwoł) str Zezwolenie dewizowe (Małgorzata Stwoł) str Działalność kantorowa (Małgorzata Stwoł) str Kontrola dewizowa (Małgorzata Stwoł) str Unijne prawo dewizowe (Małgorzata Stwoł) str. 253 Literatura str. 256 Rozdział ósmy Prawo walutowe i obiegu pieniężnego (Małgorzata Stwoł) str Prawo walutowe str Pojęcie waluty str Polskie prawo walutowe str Prawo ustroju pieniężnego str Jednostki pieniężne i znaki pieniężne str Kursy walut str. 262

7 3. Prawo obiegu pieniężnego str Pojęcie obiegu pieniężnego i emisja pieniądza str Instrumenty polityki pieniężnej str Europejskie prawo walutowe str Pojęcie i źródła europejskiego prawa walutowego str. 266 Literatura str. 268 Rozdział dziewiąty Polskie prawo bankowe str Narodowy Bank Polski str Status prawny, cele, funkcje i zadania Narodowego Banku Polskiego (Rafał Mroczkowski) str Organy Narodowego Banku Polskiego (Damian Cyman) str Prezes Narodowego Banku Polskiego str Rada Polityki Pieniężnej str Zarząd Narodowego Banku Polskiego str Polityka pieniężna (Rafał Mroczkowski) str. 276 Literatura str. 281 Rozdział dziesiąty Prawo celne str Ogólna charakterystyka systemu celnego (Andrzej Drwiłło) str Pojęcie i zakres prawa celnego str Geneza i cechy cła str Klasyfikacja ceł str Źródła prawa celnego str. 288

8 1.5. Zasady prawa celnego str Prawo celne w unijnym i międzynarodowym systemie celnym (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Układ ogólny o cłach i Światowa Organizacja Handlu str Unia Europejska jako unia celna str Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej str Elementy kalkulacyjne (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Taryfa celna str Wartość celna towarów str Pochodzenie towarów str Rodzaje przeznaczenia celnego i procedury celne (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Zagadnienia ogólne str Rodzaje przeznaczeń celnych str Objęcie towaru procedurą celną str Rodzaje procedur celnych str Wolne obszary celne i składy wolnocłowe str Inne przeznaczenia celne str Operacje uprzywilejowane str Dług celny (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Powstanie długu celnego str Zabezpieczenie długu celnego str Pokrycie należności wynikających z długu str Zwrot i umorzenie należności celnych str. 312

9 6. Przedstawicielstwo celne (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Zagadnienia ogólne str Agencja celna str Postępowanie w sprawach celnych (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Zagadnienia ogólne str Postępowanie celne w prawie unijnym str. 315 Literatura str. 317 Rozdział jedenasty Prawo budżetowe str Zagadnienia ogólne budżetu str Pojęcie budżetu (Damian Cyman) str Geneza i ewolucja instytucji budżetu (Damian Cyman) str Konstytucyjne regulacje dotyczące budżetu państwa (Damian Cyman) str Definicja budżetu państwa (Damian Cyman) str Wieloletni plan finansowy państwa (Edward Juchniewicz) str Budżet zadaniowy (Edward Juchniewicz) str Budżet środków europejskich (Damian Cyman) str Zasady budżetowe (Damian Cyman) str Zagadnienia ogólne str Zasada jedności formalnej budżetu str Zasada jedności materialnej budżetu str Zasada powszechności budżetu str Zasada szczegółowości budżetu str. 330

10 2.6. Zasada przejrzystości budżetu str Zasada jawności budżetu str Zasada równowagi budżetu str Zasada roczności budżetu str Dochody budżetowe (Rafał Mroczkowski) str Wydatki budżetowe (Damian Cyman) str Klasyfikacja wydatków budżetowych str Zasady dokonywania wydatków publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych str Racjonalizacja wydatków publicznych str Procedura budżetowa (Damian Cyman) str Etapy procedury w budżecie państwa str Opracowywanie projektu budżetu państwa str Uchwalanie budżetu państwa str Wykonywanie budżetu państwa str Kontrola budżetu państwa str Sektor finansów publicznych (Przemysław Panfil) str Zakres podmiotowy sektora finansów publicznych str Saldo sektora finansów publicznych str Sektor finansów publicznych a Skarb Państwa str Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych str Potrzeby pożyczkowe Skarbu Państwa (Przemysław Panfil) str Pojęcie potrzeb pożyczkowych Skarbu Państwa str Deficyt budżetowy str. 352

11 7.3. Rozchody budżetu państwa str Pożyczka publiczna (Przemysław Panfil) str Istota i formy pożyczki publicznej str Zasady i tryb zaciągania pożyczek publicznych przez Skarb Państwa str Skarbowe papiery wartościowe str Kredyty i pożyczki zaciągane przez Skarb Państwa str Depozyty przyjmowane przez Skarb Państwa str Dług publiczny i dług Skarbu Państwa (Przemysław Panfil) str Pojęcie i zakres długu publicznego oraz długu Skarbu Państwa str Konstytucyjny limit zadłużenia str Procedury ostrożnościowe i sanacyjne str Zarządzanie długiem Skarbu Państwa str Poręczenia i gwarancje udzielane przez Skarb Państwa str Budżet ogólny Unii Europejskiej (Małgorzata Wróblewska) str Pojęcie i zakres budżetu ogólnego Unii Europejskiej str Podstawy prawne oraz pojęcie budżetu Unii Europejskiej str Zasady budżetowe str Procedura budżetowa str Opracowywanie projektu budżetu str Uchwalanie projektu budżetu str Wykonywanie budżetu str Kontrola budżetu str. 378

12 10.4. Dochody budżetowe str Wydatki budżetowe str Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych (Małgorzata Wróblewska) str. 382 Literatura str. 383 Rozdział dwunasty Fundusze publiczne (Dorota Maśniak) str Fundusz publiczny jako uzupełniająca forma instytucjonalna finansów publicznych str Pojęcie, geneza i rozwój funduszy publicznych str Ograniczone zastosowanie zasad budżetowych str Komplementarność budżetu i funduszy jako form gromadzenia i wydatkowania środków publicznych str Fundusz jako rachunek bankowy str Klasyfikacja państwowych funduszy publicznych str Gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych w ramach państwowych funduszy publicznych str Plan finansowy jako podstawa działalności finansowej str Zasady działalności finansowej funduszy str Nadzór na działalnością finansową funduszy str. 398 Literatura str. 398 Rozdział trzynasty Prawo podatkowe str Podstawowe pojęcia i instytucje podatków i prawa podatkowego str Definicja podatku i jego elementy konstrukcyjne (Anna Dobaczewska) str System podatkowy i zasady jego konstruowania (Anna Dobaczewska) str Interpretacja prawa podatkowego (Anna Dobaczewska) str. 407

13 1.4. Zobowiązania podatkowe (Rafał Mroczkowski) str Pojęcie obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego str Powstanie zobowiązania podatkowego i wymiar podatku str Wykonanie zobowiązania podatkowego str Zabezpieczenie zobowiązania podatkowego str Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego str Odpowiedzialność podatkowa (Rafał Mroczkowski) str Zagadnienia ogólne str Odpowiedzialność podatnika str Odpowiedzialność płatnika i inkasenta str Odpowiedzialność osób trzecich str Odpowiedzialność następców prawnych str Procedury podatkowe (Anna Dobaczewska) str Zagadnienia ogólne str Postępowanie kontrolne i czynności sprawdzające str Postępowanie podatkowe str Zasady postępowania podatkowego str Wszczęcie i etapy postępowania podatkowego str Decyzje i postanowienia podatkowe str Postępowanie egzekucyjne str Podatki bezpośrednie str Podatek dochodowy od osób prawnych (Edward Juchniewicz) str. 447

14 Podmiot podatku str Przedmiot podatku str Podstawa opodatkowania str Stawka podatkowa str Ulgi i zwolnienia podatkowe str Rok podatkowy str Pobór i obliczenie podatku str Podatek dochodowy od osób fizycznych (Edward Juchniewicz) str Podmiot podatku str Przedmiot podatku str Podstawa opodatkowania str Stawki podatkowe str Ulgi i zwolnienia podatkowe str Rok podatkowy str Pobór i obliczenie podatku str Zryczałtowane formy opodatkowania osób fizycznych (Przemysław Panfil) str Podatek tonażowy (Przemysław Panfil) str Podatki pośrednie (Anna Reiwer-Kaliszewska) str Podatek od towarów i usług str Podatek akcyzowy str Podatek od gier str Międzynarodowe prawo podatkowe (Tomasz Lipowski) str Unikanie opodatkowania str. 477

15 5.2. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania str Harmonizacja podatków w Unii Europejskiej str. 485 Literatura str. 487 Rozdział czternasty Prawo finansowe ubezpieczeń społecznych (Tomasz Sowiński) str Zagadnienia ogólne str Zarys rozwoju systemów ubezpieczeń społecznych str Klasyfikacja ubezpieczeń społecznych str Finansowanie ubezpieczeń społecznych str Metody zabezpieczenia społecznego str Bismarckowska i beveridge'owska koncepcja ubezpieczenia emerytalnego str Model repartycyjny i kapitałowy ubezpieczeń emerytalnych Finanse ubezpieczeń społecznych jako element polityki społecznej str Zarys ewolucji ubezpieczeń społecznych w Polsce str Zakład Ubezpieczeń Społecznych str Fundusz Ubezpieczeń Społecznych str Inne fundusze ubezpieczeniowe str Narodowy Fundusz Zdrowia str Źródła finansowania ubezpieczeń społecznych str Składki ubezpieczeniowe str Dotacje z zasobów budżetowych państwa str Inne źródła finansowania ubezpieczeń społecznych str Koncepcje organizacji i finansowania ubezpieczeń emerytalnych str. 519

16 7.1. Koncepcja Banku Światowego str Koncepcja szwedzka - rachunek idealny str Koncepcja chilijska ubezpieczeń emerytalnych str Koncepcja podmiotowa ubezpieczeń emerytalnych str. 528 Literatura str. 532 Rozdział piętnasty Dyscyplina finansów publicznych (Małgorzata Wróblewska) str Istota dyscypliny finansów publicznych i odpowiedzialność za jej naruszenie str Zakres podmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Odpowiedzialność członków organów kolegialnych str Odpowiedzialność kierowników jednostek sektora finansów publicznych str Odpowiedzialność pracowników jednostek sektora finansów publicznych lub innych osób, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono obowiązki, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszenia dyscypliny finansów publicznych str Odpowiedzialność osób, które gospodarują środkami publicznymi lub wykonują określone czynności w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych str Zakres przedmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Czyny naruszenia dyscypliny finansów publicznych zaliczane do prawa finansowego str Czyny naruszenia dyscypliny finansów publicznych zaliczane do prawa zamówień publicznych str Czyny naruszenia dyscypliny finansów publicznych przewidziane w ustawie o rachunkowości str Zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Zasada określoności czynu str Zasada odpowiedzialności za czyn zawiniony str. 546

17 4.3. Zasada priorytetu stosowania nowej ustawy str Zasada zatarcia ukarania z mocy prawa str Zasada niezależności odpowiedzialności str Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Zagadnienia ogólne str Kara upomnienia str Kara nagany str Kara pieniężna str Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi str Organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Etapy postępowania o naruszenie dyscypliny finansów publicznych str Postępowanie wyjaśniające str Postępowanie przed komisją orzekającą str Postępowanie odwoławcze str Kontrola zarządcza str. 556 Literatura str. 557 Rozdział szesnasty Prawo finansowe samorządu terytorialnego str Zagadnienia ogólne (Tomasz Sowiński) str Prawo budżetowe samorządu terytorialnego (Tomasz Sowiński) str Budżet jednostek samorządu terytorialnego - zagadnienia prawnoustrojowe str Procedura budżetowa jednostek samorządu terytorialnego str. 570

18 Wykonywanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego str Zatwierdzenie prawidłowości wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego, sprawozdawczość budżetowa, absolutorium budżetowe str Dochody samorządu terytorialnego (Tomasz Sowiński) str Dochody samorządu terytorialnego w gminie str Dochody samorządu terytorialnego w powiecie str Dochody samorządu terytorialnego w województwie samorządowym str Podatki jako źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego str System opodatkowania nieruchomości (Małgorzata Wróblewska) str Podatek rolny str Podatek leśny str Podatek od nieruchomości str Podatek od spadków i darowizn (Przemysław Panfil) str Podatek od czynności cywilnoprawnych (Małgorzata Wróblewska) str Podatek od środków transportowych (Przemysław Panfil) str Opłaty samorządowe (Rafał Mroczkowski) str Opłaty lokalne str Opłata skarbowa str Niepodatkowe dochody jednostek samorządu terytorialnego (Tomasz Sowiński) str Formy niepodatkowych dochodów jednostek samorządu terytorialnego str Subwencje i dotacje jako niepodatkowe dochody publiczne str Subwencja ogólna str Dotacja celowa str. 610

19 6.3. Dochody samorządowych jednostek budżetowych str Dywidendy i wpłaty z zysku samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek sektora finansów publicznych str Dług jednostek samorządu terytorialnego (Przemysław Panfil) str Źródła zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego str Ogólne zasady zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego str Formy pożyczki publicznej stosowane przez jednostki samorządu terytorialnego str Wydatki samorządu terytorialnego (Tomasz Sowiński) str Wydatki samorządu terytorialnego w gminie str Wydatki samorządu terytorialnego w powiecie str Wydatki samorządu terytorialnego w województwie samorządowym str Nadzór i kontrola finansów samorządu terytorialnego (Tomasz Sowiński) str Nadzór i kontrola wewnętrzna str Nadzór i kontrola zewnętrzna str. 627 Literatura str. 628 Wykaz rysunków i tabel str. 631 Autorzy str. 633