1. HISTORIA I TENDENCJE ROZWOJU RUGBY Historia rugby na świecie

Transkrypt

1 1. HISTORIA I TENDENCJE ROZWOJU RUGBY 1.1. Historia rugby na świecie Rugby wywodzi się z małego miasteczka położonego w środkowej Anglii w hrabstwie Warwickshire. Wydarzenie, które rozegrało się 7 kwietnia 1823 roku w public school w Rugby, rozsławiło to miasto na cały świat. To właśnie tam narodziła się jedna z najpopularniejszych gier zespołowych na świecie, której nazwa pochodzi od nazwy miejscowości Rugby rugby. William Webb Eblis, uczeń public school podczas meczu w piłkę dopuścił się czynu, który stanowił naruszenie ówczesnych przepisów gry w piłkę, ale jego czyn odegrał olbrzymią rolę w rozwoju gier zespołowych. Jego nazwisko widnieje na Pucharze Świata, o który od 1987 roku walczą co czerty lata najlepsze męskie reprezentacje narodowe w zawodach o randze mistrzostw świata. Kronika sportu opisuje to wydarzenie w następująco: W trakcie zawodów piłki nożnej, rozgrywanych w 1823 r. w Rugby William Webb Eblis chwycił nagle piłkę, przycisnął ja do piersi i zaczął z nią uciekać. Niektórzy gracze patrzyli zaskoczeni, inni protestowali, jeszcze inni próbowali Webba zatrzymać. Ten jednak odpychał każdego, biegł aż do linii granicznej, położył na niej piłkę i krzyknął tryumfalnie gol!. To co zrobił Webb było niezgodne z przepisami, ale spodobało się studentom, którzy potem grali w piłkę nożną na sposób Webba i nazwali tę grę rugby. Pamiątkowa tablica w Rugby składa hołd pomysłodawcy gry rychło rozpowszechnionej również we Francji i USA. 1 Wojciech Lipoński w,,humanistycznej Encyklopedii Sportu" tak opisuje to zdarzenie:,,podczas meczu piłki nożnej rozgrywanego w public school w Rugby uczeń William Webb Ellis po nieudanym kopnięciu piłki chcąc zrekompensować własne niepowodzenie uchwycił ją i biegnąc w stronę bramki przeciwnika zdobył nie uznane przez sędziego punkty. Incydent ten stal się głośny w Anglii jako złamanie etyki sportowej walki, ale nie pociągnął żadnych następstw w przepisach gry w piłkę nożną,. W 1839 roku student Cambridge Artur Pell, członek uniwersyteckiego zespołu piłki nożnej przedstawili reszcie zespołu propozycje naśladowania sławnego przypadku Rugby. Eksperyment się powiódł i nowa gra została zaakceptowana pod nazwą rugby-football. Wbrew wielu historykom sportu naśladowany w Cambridge czyn W. Ellisa nie stanowił oryginalnego ani nowego pomysłu, lecz był złamaniem zasad jednej gry poprzez niespodziewane wprowadzenie reguł innej, znanej i uprawianej, choć bez nazwy rugby od XVI wieku. Stad tradycja używania do dziś w języku angielskim podwojonej nazwy rugby - football jako świadectwa połączenia typów gry" 2. Mała Encyklopedia Sportu opisuje ten fakt dość krótko... Uważa się, że początek tej dyscypliny sportu dał zawodnik nazwiskiem W. W. Eblis, który w 1823 roku podczas meczu w piłkę nożną, wziął pitkę w ręce i pobiegł z nią w kierunku pola obrony przeciwnika". 3 Natomiast Wiesław Konrad Osterloff w,,historii sportu" podaje:,,pewnego razu w 1823 w kolegium w Rugby niejaki William Webb Ellis widząc, że mecz zbliża się do końca, a wynik pozostaje nierozstrzygnięty, podaną mu piłkę zamiast nogą skierować na bramkę przeciwnika, chwycił w ręce i 1 Kronika Sportu str Lipoński W., Humanistyczna Encyklopedia Sportu str Mała encyklopedia sportu, Warszawa 1987, str. 360

2 trzymając pod pachą w szalonym biegu minął zaskoczonych rywali i przekroczył z nią linię bramkową. Czyn młodego studenta spotkał się wówczas z ostrą krytyką, ale dziś honorowa tabliczka z jego imieniem na murach uczelni upamiętnia powstanie nowego wariantu gry w piłkę - rugby". 4 Leon Radzikowski w eseju Historia rugby pisze: Uważa się ogólnie, że właściwa gra w rugby urodziła się pewnego dnia wiosennego w 1823 roku, kiedy to młody student, nazwiskiem William Webb Ellis, spowodowany odruchem naturalnym wziął piłkę do ręki i pobiegł z nią aż za linię bramkową przeciwnika. Jest to wersja uproszczona, gdyż z pewnością wielu zawodników przed Ellisem doznawało podobnej pokusy, lecz spotykała ich za to zawsze odpowiednia sankcja. Jak zatem mogła powstać powyższa legenda dziś oficjalnie przyjęta? Po prostu dlatego, że w 1895 roku, kiedy gra w piłkę według reguł z Rugby stała się bardzo popularna, dawni uczniowie szkół chcieli badać przeszłość tej gry. W czasie tych badań natrafili w jednym z artykułów, ogłoszonych w 1880 roku przez Matthew Bloxa w piśmie.rugby Meteor., wzmiankę, że młody człowiek nazwiskiem W.W. Ellis pobiegł z piłką pod pachą aż do linii bramkowej przeciwnika. Według jego informacji był to pierwszy człowiek, który to zrobił. Sprawa stała się za tym oficjalna i w setną rocznicę tego faktu w 1923 roku zorganizowano wielkie uroczystości oraz mecz Anglia/Walia przeciwko Szkocja/Irlandia, ponadto umieszczono marmurową tablicę na murze okalającym ogród dyrektora szkoły, tuż za linią bramkową. Wyczyn Ellisa z 7 kwietnia 1823 roku uznano jako początek nowej dyscypliny sportu, jednak gry w piłkę znane były z dawien dawna we wszystkich cywilizacjach. Już w grobowcach faraonów znajdywano skórzane otoczki wypełnione włosiem lub słomą. Jeszcze dawno przed Konfucjuszem uprawiano w Chinach sport piłkarski odznaczający się niesłychaną gwałtownością. Wypieszczeni Ateńczycy i surowi Spartanie oddawali się z równą przyjemnością męskim sportom, nazywanym "espikyros" i "phaininda". 5 Za przodka dzisiejszego rugby uważa się również harpastum, dyscyplinę sportową, która była uprawiana przez legionistów w starożytnym Rzymie. Według opisów pochodzących ze starożytności gra miała dwie wersje. Pierwsza polegała na umieszczeniu piłki poza linią końcową boiska, które miało kształt prostokąta zbliżonego do dzisiejszego boiska do piłki nożnej. Piłkę głównie podawano z rąk do rąk, dopuszczalne było również jej kopanie. W drugiej wersji chodziło o utrzymanie piłki na swojej połowie i nieoddanie jej przeciwnikom. Piłka nie mogła dotknąć ziemi. Gra była dość brutalna. Przeciwnika można było zatrzymywać czepiając się go i walcząc z nim. Można było przewracać przeciwnika. Stosowano chwyty duszące. Grano w zespołach liczących od 5 do 27 osób. Kontuzje i rany były na porządku dziennym. Grano twardą piłką. Robiono ją z pęcherza wypełnionego trawą, albo ze skóry zwierzęcej wypchanej trawą lub szmatami. Mimo brutalności, która u obytych przecież z krwawymi igrzyskami Rzymian wywoływała nieraz protesty, słynny lekarz Galen uważał, że gra jest świetnym ćwiczeniem 4 Osterloff W.: Historia sportu, str Wierzbicki J.: Walka o przetrwanie, Siedlce 2005, str. 7

3 sprawnościowym. 6 W X wieku we Francji, a następnie w Anglii popularna byt gra soule, piłka była ze skóry wypełnionej sianem, mchem lub piaskiem, można ją byto rzucać, nosić, kopać czy odbijać pięścią. Gry odbywały się na ulicach lub polach, brały w niej udział dwie wsie, dzielnice lub szkoły, trwały nawet kilka dni, a walki o piłkę były tak gwałtowne, że nieraz kończyły się śmiercią zawodnika. W XIV wieku gry tej zakazywano edyktami królewskimi po obu stronach kanału La Manche, ale mimo tego soule rozwijała się dalej. Od końca XIII wieku we Włoszech grano w gicco del pallone przy czym prawie każde miasto miało swoje reguły. We Florencji gdzie do dziś urządza się doroczne zawody (na pamiątkę oblężenia w 1537 roku), graty dwie pięćdziesięcioosobowe drużyny, piłkę można było kopać i nosić, a celem gry było rzucenie piłki poza namiot na końcu pola przeciwnika. Najbardziej popularna była nadal gra w Anglii, brak było jednak jakichkolwiek przepisów, a reguły uzgadniano przed prawie każdym meczem dopasowując ją do warunków terenu lub temperamentu graczy. 7 W XIX wieku w Angoli w piłkę grano z zachowaniem cech średniowiecznych. Piłę można było brać w ręce ale bieg z piłką był zabroniony. Z czasem zezwolono na bieganie z pitkę, a po minięciu linii końcowej boiska drużyna która tego dokonała miała prawo do kopnięcia piłki nad poprzeczką bramki. Kop na bramkę był możliwy dzięki Jamesowi Gillbertowi, którzy szył dla szkoły jajowate piłki. Zrobione ze skóry, które miały w środku świński pęcherz (o jajowatym kształcie) napompowany powietrzem. Piłki dzięki swojej konstrukcji były lekkie, co umożliwiało kopanie piłki. Dotychczas stosowano wyłącznie pęcherze, wypchane słomą, włosiem lub papierem, a waga piłki uniemożliwiała grę nogą. Jedna z piłek zdobyła nawet nagrodę podczas Wystawy Światowej w Londynie w 1851 roku. Zresztą pierwsza piłka z pęcherzem z kauczuku (1871) też miała owalny kształt, powód był prosty, jej wynalazcą był mieszkaniec Rugby Richard Lindon. 8 Owalnemu kształtowi piłki rugbiści pozostali wierni do dzisiaj. Zwolennicy gry wywodzącej się z Rugby nie chcieli podporządkować się tendencjom zmierzającym w kierunku dzisiejszej piłki nożnej i sami opracowali zasady swojej" gry. Już w 1843 powstał w Anglii Guys Hospital Club" gdzie grano według zasad z Rugby. Zaczęły funkcjonować pierwsze kluby. W Irlandii w 1854 powstał Trinity College", 1857 w Anglii klub Liverpool", w Szkocji Edynburg Academy" a w Afryce Południowej Goos Football" w Biocesem College. 9 W 1858 powstały angielskie kluby Richmond" i "Blackheat". Polscy autorzy Maran Bondarowicz i Józef Grochowski w Rugby" oraz Paweł Smaczny w Przewodniku sportowym" wymieniają te nazwy jako pierwsze kluby rugby. W 1858 odbył się mecz między Merchiston i Akademią z Edynburga. W 1852 w Afryce Południowej miało miejsce spotkanie pomiędzy cywilami a żołnierzami. W roku 1863 powstało Stowarzyszenie Piłkarskie (Football Asociacion), które wprowadziło zakaz gry rękami, tym samym Wierzbicki J.: Walka o przetrwanie, Siedlce 2005, str. 7 8 Wierzbicki J.: Walka o przetrwanie, Siedlce 2005, str. 8 9 Rugby Time, Włoska Federacja Rugby, str. 15

4 Anglia. 10 W latach reprezentacja kilku klubów angielskich odbyła tournee po Australii i Nowej jednoznacznie odcięło się od rugby. W Australii w 1864 roku powstał klub Sydney Uniwersyt", a w Kanadzie zapoczątkowano rugby w Trinity College" w Toronto. W 1866 roku ukazały się drukiem przepisy gry opracowane przez L.J.Matona. Były one już zaprezentowane w 1861 ale dopiero 5 lat później opublikowano je pod tytułem Przepisy piłki nożnej stosowane w szkole w Rugby". W 1866 amerykański dziennikarz Henry Chadwick rozpoczął popularyzację rugby w USA wspólnie z piłką nożną i krykietem. W 1870 roku w Havre odbył się pierwszy pojedynek pomiędzy studentami angielskimi. Ze względu na coraz większą liczbę klubów doprowadzono roku w lokalu "Pali Mali" w Londynie do spotkania, na którym powołano "Rugby Football Union". W tym samym roku odbył się pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, Szkocja pokonała Anglię 8:3. Drużyny liczyły jeszcze po 20 graczy, dopiero w 1875 roku ich liczbę zmniejszono do 15. W dwa lata później (1873) w Szkocji powstał Scotish Football Union", a w Argentynie rozegrano pierwszy mecz. W 1874 w Australii powstał Southem Rugby Union", w Irlandii Irish Rugby Union". W 1883 Szkot Nead Haig rzeźnik z Melrose wymyślił rugby siedmioosobowe, do lat dwudziestych XX wieku istniejące właściwie tylko w tym kraju, a obecnie przeżywające wzrost popularności. Lata stały się przełomowym okresem dla tej dyscypliny sportu. Nastąpił gwałtowny jej rozwój. Gra w rugby znalazła wielu zwolenników, głównie w szkołach i uniwersytetach, natomiast piłka nożna zdecydowanie większą popularnością cieszyła się wśród robotników. Było to głównie spowodowane tym, że szkoły dysponowały dostateczną liczbą trawiastych boisk, które są niezbędne do uprawiania rugby, natomiast do piłki nożnej wystarczały twarde place. Ponadto prostota przepisów piłkarskich w sposób naturalny skierowała ten sport do dzielnic biedniejszych, robotniczych, a rugby do uniwersytetów, gdzie stały się wielokrotnie sportem numer jeden. W roku 1877 rozegrano pierwszy pojedynek pomiędzy Walią i Anglią. W 1880 próbowano zatwierdzić Welsh Rugby, Union", ale udało się to dopiero rok później. W 1883 odbył się pierwszy Intemational Championschip zwany Turniejem Czterech Narodów. Uczestniczyły: Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia. Zwyciężyła Anglia. Od 1910 przemianowano go na Turniej Pięciu Narodów dopuszczając do gry reprezentację Francji. Od roku 2000 dołączono reprezentację Włoch i turniej zmienił nazwę na Turniej Sześciu Narodów. W 1886 roku w odpowiedzi na wydanie przepisów przez RFU Walia, Szkocja, Irlandia założyły w Edynburgu organizację międzynarodową mającą zajmować się nowelizacją przepisów - co czyni do dzisiaj. Organizacja ta to International Rugby Board. Dopiero 5 listopada 1890 roku dołączyła do tej trójki Zelandii zaszczepiając grę miejscowym, którzy aktualnie należą do potęg światowych w tej dyscyplinie sportu. W Afryce Południowej w 1889 powstał South Africa Board, a w 1892 w Nowej Zelandii New Rugby Football Union. Na początku lat dziewięćdziesiątych część klubów z północy chciała płacić zawodnikom za treningi i udział w zawodach, sprawa stanęła na zebraniu w 1893 roku, ale nie zyskała aprobaty. Związek Rugby był przeciwnikiem wprowadzenia zawodowstwa, ponieważ uważał żeby zachować zasady rycerskiego ducha gry w rugby muszą grać tylko amatorzy, a wprowadzenie pieniędzy, a więc chęć 10 Powała-Niedzwiedzki M.: Gramy w rugby, Warszawa 2002, str. 9

5 zysku, może zmienić oblicze tego sportu. Dlatego na tym tle powstało bardzo wiele konfliktów, które doprowadziły do rozłamów. Kluby będące za wprowadzeniem zawodowstwa wystąpiły ze Związku zakładając Northern Rugby Union (Północny Związek Rugby), który przekształcił się w 1922 roku w Rugby League (Ligę Rugby), zmieniono przepisy gry, liczbę graczy zmniejszono do 13. Reakcja amatorów była ostra, zawodnik, który złamał zasady amatorstwa i przystąpił do schizmy 13 nie miał już prawa powrotu do Związku. Zapis ten przestał obowiązywać dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Rugby czterokrotnie gościły na igrzyskach olimpijskich. Pierwszy raz w 1900 roku w Paryżu. Złotymi medalistami zostali wówczas Francuzi, którzy pokonali w finale Niemców 25:15. Drugi start miał miejsce na IV Igrzyskach w 1908 w Londynie. Tym razem zwyciężyła Australazja (połączone drużyny Australii i Nowej Zelandii) po zwycięstwie w finale nad Wielką Brytanią 32:3. W 1920 na VII Igrzyskach w Antwerpii i cztery lata później w Paryżu triumfowała drużyna USA, a srebrnymi medalami dwukrotnie musieli się zadowolić Francuzi, po porażkach 0:8 i 3:17. Na początku XX wieku powstawały krajowe federacje na całym świecie. W Argentynie w 1899, w Niemczech 1900, w Rumunii w 1914, we Francji w 1920, w Japonii i Czechosłowacji w 1926, we Włoszech w 1928, w Belgii w 1929, w Urugwaju w W setną rocznicę historycznego biegu z piłką Williama Webb Ellisa rozegrano mecz pomiędzy Szkocją a Irlandią. W szkole w Rugby wmurowano wcześniej wspomnianą tablicę pamiątkową. Analizując historię rugby zwraca uwagę bardzo dynamiczny jej rozwój. Sam legendarny bieg z piłką, nie wyznacza początku dyscypliny. Właściwie dopiero od 1839 roku możemy mówić o narodzinach nowej gry zespołowej, która z czasem przekształciła się w aktualnie znaną pod nazwą rugby. Już w 48 lat po wydarzeniu w szkole Rugby rozegrano oficjalny mecz międzypaństwowy, jeszcze pod koniec XIX wieku gra trafiła do wielu krajów, nie tylko na kontynencie europejskim. 12 Rugby czterokrotnie gościło na Igrzyskach Olimpijskich w 1900, 1908, 1920 i 1924 roku, ale ze względu na małe zainteresowanie federacji pochłoniętych rozgrywkami ligowymi zostało zniesione. Obecnie Powrócił też temat pojawienia się rugby w programie olimpiady. Prezydent MKOl. Jacques Rogge (były reprezentant Belgii w rugby) uciął jednak spekulacje na temat możliwości wprowadzenia do programu igrzysk odmiany 15-osobowej. Stwierdził, że pomimo wieloletnich tradycji, olbrzymiego zainteresowania, a także kumulowanych środków format ten nie mieści się w programie największej sportowej imprezy świata m.in. ze względu na zbyt małą liczbę zespołów w ścisłej światowej czołówce. Zaapelował, by IRB podjęło zdecydowane starania o w prowadzenie do programu odmiany 7-osobowej, zastrzegając, że także ta decyzja może nie zapaść szybko. 11 Rugby Time, Włoska Federacja Rugby, str Powała-Niedzwiedzki M.: Gramy w rugby, Warszawa 2002, str. 10

6 1.2. Historia rugby w Polsce Wraz z odzyskaniem niepodległości przez Polskę zaczęło rozwijać się rugby, które przybyło do naszego kraju wraz z repatriantami i misjami wojskowymi. Gra bardzo popularna na świecie po długim dotarła czasie do naszego kraju a inicjatorem był Francuz Louis Amblard (profesor języków obcych), który w roku 1921 założył w Warszawie pierwszy klub Orzeł Biały". Amblard dał ogłoszenie w prasie warszawskiej, że poszukuje ludzi silnych, odważnych, chętnych do uprawiania nowej dyscypliny. Zgłosiło się kilkunastu ochotników, z którymi rozpoczęto treningi, odbywała się one rano przed pracą i zajęciami na uczelni. Entuzjastów rugby przyjął warszawski klub Orzeł Biały, który miał już sekcje boksu i lekkiej atletyki. Z dużym wysiłkiem Amblart wyszkolił ponad 30 zawodników, z których utworzono dwie drużyny. Pierwszy oficjalny mecz z udziałem publiczności rozegrano roku na boisku LK.S Pogoń" Lwów. Grały dwie drużyny Orła Białego", jedną nazwano czarnymi", drugą białymi". Wygrali czarni" 6:3. Sędzią tego historycznego spotkania był Francuz Robineau. Ówczesna prasa wyróżniła w tym meczu najlepszych zawodników a byli to: Amblard (nie tylko twórca pierwszego klubu, ale także doskonały zawodnik), Rommcaud, Myszkowski, Mac, Goldman-Rutkowski, Kalita, Gilewicz, Ergiem, Kramer, Ługowski 13. Po meczu ukazały się artykuły w gazetach, w których opinie na temat rugby były podzielone, ale ostatecznie uznano to widowisko za udane. Między innymi Rudolf Wacek w Sporcie Lwowskim" pisał... pod względem sportowym rugby stawiam wyżej od piłki nożnej. Tu gra dwudziestu dwóch graczy, w rugby trzydziestu, mamy więc o ośmiu graczy więcej na boisku. W rugby podania piłki uskutecznia się również rękami, co przyczynia się do wyrobienia górnej części. Cała drużyna jest w ustawicznym ruchu i słuszne jest stwierdzenie, iż jest to gra dla skończonego atlety. Konieczną jest tu natychmiastowa decyzja. Tu nie ma momentów gdzie gracz może bawić się piłką, namyślać się komu ją podać, za dużo kombinować." 14 W roku 1923 francuski trener lekkoatletyki, Maurice Baquet zorganizował w Warszawie drużyny przy Szkole Podchorążych Piechoty i Oficerskiej Szkole Sanitarnej ta ostatnia przeszła pod patronat AZS Warszawa, którego trenerem był Francois Malin. W tymże roku Eugeniusz Baranowicz założył kolejny zespół wojskowy przy I Pułku Artylerii Przeciwlotniczej 15 W latach istniały w Polsce następujące kluby: 1. Orzeł Biały Warszawa 2. Szkoła podchorążych Piechoty 3. Oficerska Szkoła Sanitarna (później AZS) 4.1 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej 5. Harcerska drużyna Varsovia" 6. KS Rozwój" Katowice 7. Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu 8. Klub w Płocku 9. Szkoła Ursynów 13 Radzikowski L.: 50 lat rugby w Polsce, Warszawa 1973, str Polski Związek Rugby, Biuletyn wydanie specjalne, Warszawa 1960, str Polski Związek Rugby, Poradnik dal instruktorów i trenerów rugby, Warszawa 2005, str. 10

7 10. Klub Murcki" na Śląsku 16 Pierwszy międzynarodowy mecz nasza drużyna rozegrała w 1924 roku w Bukareszcie. Orzeł Biały" uległ w nim zespołowi Probables" (co oznaczało - prawdopodobni) 0:46. Pod tą nazwą kryła się pierwsza reprezentacja Rumunii przygotowująca się do Igrzysk Olimpijskich (zdobyli brązowe medale). W rewanżu polscy rugbiści spotkali się z zespołem Posibles" (możliwi), czyli drugą drużyną narodową gospodarzy - przegrali 0:17. Drużyna Orła Białego" była najlepsza w kraju i prawie, równoznaczna z drużyną narodową a w tym historycznym spotkaniu wystąpili: Amblard, Bequet, Goldman, Chrapowicki, Kramer, Malinowski, Dulac, Ługowski, Czyżewski, Rosiński, Sawicki, Rotwand, Caboche, rezerwowi Puszet, Gilewicz, Gawaracki. Kierownikiem ekipy był Bronisław Kowalewski (Wiceprezes Związku Polskich Związków Sportowych) 17 Od roku 1926 rozpoczął się stopniowy upadek rugby w Polsce. Nikłe zainteresowanie władz sportowych, słaba propaganda, brak szkoleniowców, braki sprzętowe, a przede wszystkim brak Polskiego Związku Rugby, spowodowały nieuchronny koniec tej dyscypliny. W 1928 roku ustała działalność klubów a w 1929 ukazały się ostatnie wzmianki w prasie 18. Przez 27 lat w rugby nie grano w Polsce podczas gdy na całym świecie rugby rozwijało się bardzo dynamicznie i podbijało inne kraje. W 1954 roku Franciszek Liszka były zawodnik KS Murcki i Pentajlon Poznań zorganizował w Murckach pierwszą drużynę rugby. Na początku 1955 roku powstał drugi zespół w Katowicach, jego założyciel Ramon Torrents grał przed przyjazdem do Polski w hiszpańskim Rugby Club Tarragona. Zainspirowało to dziennikarzy Wojciecha Gielżyńskiego i Andrzeja Karpińskiego do powtórnego rozpropagowania tej dyscypliny w kraju. pracowałem wtedy w redakcji Dookoła Świata" jedynego w tamtym czasie pisma, w którym można by f o przeczytać o magii czy fakirach - wspomina Giełżyński. - Było to na początku września 1955 roku, siedzieliśmy z Andrzejem Karpińskim z redakcji Sportowca" w kawiarni Pod Kurantem" i rozmawialiśmy co by tu ciekawego wymyślić, bo pociągały mnie nowe rzeczy. W tym czasie pisałem w dziale sportowym, przychodziły do nas różne zagraniczne gazety m.in. z Francji, a tam dużo pisano o rugby, słyszałem że na Śląsku istnieje jedyny w Polsce zespół o przedwojennych tradycjach - Murcki. Pomyślałem, że warto by tę grę rozpropagować w Polsce. Od pomysłu do wykonania droga była krótka, już we wrześniu redakcje Dookoła Świata" i Sportowca" złożyły w GKKF propozycję oraz szczegółowy plan zorganizowania w Polsce rugby. 15 listopada 1955 Giełżyński, Karpiński i Wojciech Woydyłło zwołali w Warszawie Zjazd Założycielski, który wybrał Komisję Organizacyjną Polskiego Związku Rugby w jej skład weszli: Giełżyński, Karpiński, Wojdyłło, a także Karol Whithead, który przed wojną grał w rugby w angielskich klubach. 19 W dniu 14 grudnia 1955 przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej Włodzimierz Raczek, zarządzeniem nr 121 wprowadził grę rugby do systemu oficjalnie uprawianych w Polsce dyscyplin sportowych. Treść zarządzenia była następująca: 16 Tamże, str Radzikowski L.: 50 lat rugby w Polsce, Warszawa 1973, str Powała-Niedzwiedzki M.: Gramy w rugby, Warszawa 2002, str Polski Związek Rugby, Poradnik dal instruktorów i trenerów rugby, Warszawa 2005, str. 11

8 Zarządzam wprowadzenie gry rugby do systemu oficjalnie uprawianych w Polsce dyscyplin sportowych i polecam: 1. Włączyć rugby do zakresu kompetencji Wydziału II Departamentu Wyszkolenia Sportowego GKKF. 2. Powołać społeczną Komisję Organizacyjną przy GKKF w składzie 3-5 osób celem kierowania i koordynowania pracą zawiązanych sekcji rugby przy kołach sportowych oraz dalszej popularyzacji rugby wśród społeczeństwa, a zwłaszcza w ośrodkach przemysłowych 3.Upoważniam Departament Wyszkolenia sportowego do wystąpienia z zamówieniem 50 piłek do rugby z importu w roku 1956 jako bazy materialnej dla działalności sekcji rugby w kołach sportowych. Przewodniczący GKKF Włodzimierz Reczek 20 Już w styczniu 1956 roku trzech entuzjaści owalnej piłki, dziennikarze A. Karpiński, W. Wojdyłło, W. Giełżyński zwołali Ogólnokrajowy Zjazd Zwolenników Rugby, który wyłonił komisję organizacyjną pod przewodnictwem A. Karpińkiego. O tym bardzo ważnym wydarzeniu w historii rugby w naszym kraju Sportowiec" z dnia pisał następująco: Na pierwszą ogólnopolską naradę organizacyjną aktywu rugby przyjechali z całego kraju delegaci w większości nie obeznani z tą dyscyplina sportu, odnoszący się raczej z pewną rezerwą do dalszych jej losów w Polsce. Wyjeżdżali natomiast z obfitym zapasem entuzjazmu do pionierskiej pracy nad wprowadzeniem na swoim terenie rugby. Przyczyniło się do tego przede wszystkim olbrzymie zainteresowanie naszej młodzieży tą dyscyplina sportu. Wielu delegatów z miejsca zgłosiło (jak powiedzieli - na początek) w sumie kilkadziesiąt drużyn zaznaczając przy tym, że chętnych jest znacznie więcej, brak tylko jakichkolwiek wytycznych do prac organizacyjnych. Te właśnie wytyczne otrzymali delegaci na naradzie i teraz spodziewać się należy rozkwitu rugby w Polsce. Dużym dopingiem z pewnością będzie tu bardzo przychylne ustosunkowanie się kierownictwa GKKF do tego nowego sportu...". Jak wynika z artykułu zapału i chętnych nie brakowało, a godne podkreślenia jest zdanie o przychylności GKKF do nowego sportu. W marcu 1956 przyjechał z Czech czołowy trener tego kraju Alfons Zeda, który na kursie zorganizowanym na AWF w Warszawie wyszkolił 40 instruktorów. Na podstawie wykładów trenera Zedy Główny Komitet Kultury Fizycznej, Komisja Organizacyjna Rugby (brzmienie oryginalne) wydała "Wytyczne dla instruktorów piłki rugby, prowadzących z drużynami pracę szkoleniowotreningową w poszczególnych kołach sportowych". Wytyczne dotyczyły wskazówek szkoleniowo organizacyjnych dla instruktorów z uwzględnieniem roku W tym samym roku PZR (Komitet Organizacyjny) wydał dużą planszę szkoleniową skierowaną głównie do szkół jako materiał instruktażowo-propagandowy. Dopiero 42 lata później podobny materiał został przygotowany przez Polski Związek Rugby. Zainteresowanie społeczne nową dyscypliną było bardzo duże. W Sportowcu z czytamy: Z listów nadchodzących do redakcji wynika, iż czytelnicy przejawiają duże zainteresowanie dla nowo -wprowadzonej dyscypliny sportu - rugby. Zapytują oni, dlaczego tak mało piszemy o tym sporcie, dlaczego nie podajemy informacji na temat istniejących już drużyn i ich aktualnych możliwości". I dalej w tym samym numerze o drużynie AZS - AWF Warszawa Jak 20 Biuletyn, wydanie specjalne, Warszawa 1960, str. 2

9 wyraźnie drużyna ta góruje nad innymi zespołami świadczy jej efektowne zwycięstwo nad łódzkim Naprzodem w astronomicznym wprost stosunku 79:0. Na meczu tym chłopcy z AWF zademonstrowali Łodzian (podkreślenie własne), że ich poczynania mają już ręce i nogi". Zaczęły powstawać pierwsze drużyny. W roku 1956 założono sekcje w 22 klubach. W lipcu 1956 zorganizowano pierwszy kurs sędziowski pod kierunkiem sędziego międzynarodowego Czecha Miłosława Nechańskiego. 21 Pierwszy po n wojnie światowej oficjalny mecz rugby w Polsce z udziałem publiczności rozegrano na stadionie Legii Warszawa 15 września 1956 roku, w którym AZS-AWF Warszawa pokonał Górnika" Kochłowice 3:0. Sportowiec nr 36 z 5 września 1956 pisał Dzisiaj po 9 miesiącach od chwili ukazania się zarządzenia przewodniczącego GKKF - Reczka o oficjalnym wprowadzeniu u nas rugby, możemy zakomunikować, że mimo trudności, szczególnie natury finansowej, rugby dobrze się rozwija i stać się może w przyszłości smacznym rodzynkiem w cieście naszego sportu". W tym samy roku odbyły się mecze o Puchar redakcji Sportowca. Zgłosiło się 28 drużyn walczących o mistrzostwo okręgów: warszawskiego, stalinogrodzkiego (dzisiejsze katowickie), poznańskiego, łódzkiego, gdańskiego. Takiej ilości drużyn jak na początku istnienia rugby w Polsce powojennej, startujących w rozgrywkach seniorów, już nigdy w Polsce nie zanotowano. W finale AZS -AWF Warszawa wygrał z Czarnymi Szczecin 14:9. Pierwszy rok działalności był bardzo udany, dyscyplina weszła szerokim frontem w polskie środowisko i miała doskonałe perspektywy na dalszy dynamiczny rozwój mimo licznych trudności. W artykule w Sportowcu z 1956 roku Andrzej Karpiński napisał: Polscy rugbiści poczynili od wiosny do jesieni tak poważne postępy, wykazali do tego twardego i bojowego sportu tyle entuzjazmu i co najważniejsze talentu, że o dalszy rozwój polskiego rugby możemy być spokojni". I dalej w tym samym artykule Instruktorzy rugby borykają się jeszcze z wieloma trudnościami. Brak pieniędzy, boisk, sprzętu i sal nie ułatwia im bynajmniej szkolenia. Jednak nie załamują rąk, bowiem energię do pracy czerpią z entuzjazmu, jaki przejawiają ich zawodnicy. A entuzjazm ten jest rzeczywiście wielki... Niełatwy los mieli rugbiści w pierwszym roku swego istnienia. Ciężki musieli zdawać egzamin. Zdali go jednak doskonale." Pierwsza Ogólnopolska Konferencja Sprawozdawczo Wyborcza odbyła się 26 stycznia 1957 roku, na której powołano sekcję rugby Głównego Komitetu Kultury fizycznej na czele, której stanął A. Karpiński. Pierwsze mistrzostwa Polski rozegrano w 1957 roku, a mistrzem został AZS - AWF Warszawa przed Górnikiem Dymitrow Bytom. Sezon 1957 nie był uwieńczony samymi sukcesami, mnożyły się problemy. W Sportowcu z 4 grudnia 1957 czytamy: Reorganizacja sportu polskiego postawiła rugby w trudnej sytuacji finansowej. Polski Związek Rugby nie posiada pieniędzy na zasilenie swoich drużyn, a nie zawsze usprawiedliwiona i słuszna pogoń za pieniądzem, jak można zauważyć w ostatnim okresie, powoduje w wielu klubach likwidację sekcji rugby. Rugby to sport dosyć drogi ze względu na przejazdy, gdyż każdy mecz wyjazdowy to koszt biletów kolejowych plus diety, dla przeciętnie 20 osób. Właśnie z tych względów do 21 Biuletyn, wydanie specjalne, Warszawa 1960, str. 6

10 drugiej rundy rozgrywek wkradło się zamieszanie. Drużyny nie miały pieniędzy na wyjazdy, zaczęły mnożyć się walkowery". Po roku działalności mimo dobrego początku, ogromnego zapału przychylnego (liczba chętnych)przyjęcia rugby przez nasze społeczeństwo rodziły się problemy, głównie natury finansowej. Pierwszym zagranicznym zespołem, który gościł w Polsce po H wojnie światowej był Spartak" Gotwaldowo z Czechosłowacji. W czerwcu 1957 roku wygrał wszystkie mecze: z reprezentacją Śląska 21:12 w Gliwicach, z AZS - AWF Warszawa 27:6 w Warszawie, z AZS Szczecin 48:14 w Stargardzie Szczecińskim i w rewanżu z AZS Szczecin w Szczecinie 45:3. W tym samym roku przyjechały do Polski Energia Bukareszt, Dynamo Praha, Lipsk. Posnania Poznań grała w Rumunii, także w Bukareszcie gościła reprezentacja Warszawy. Ogółem w 1957 roku rozegraliśmy 22 spotkania międzynarodowe, wygrywając jedno i jedno remisując. Dnia 9 września 1957 odbył się w Warszawie Walny Zjazd Założycielski Polskiego Związku Rugby, na którym wybrano pierwszego prezesa - Władysława Trybusa. Wiceprezesem został Stefan Michoński, sekretarzem Tadeusz Pańko, skarbnikiem Antoni Korczak. Polski Związek Rugby został przyjęty w poczet międzynarodowej federacji FIRA na kongresie w Barcelonie 23 września 1957 roku. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych ówcześni działacze polskiego rugby szukali możliwości rozwoju propagandowego i zabezpieczenia finansowego swojej dyscypliny. Jedną z takich koncepcji było zakładanie drużyn wojskowych. Stefan Grzegorczyk w Sportowcu z dnia 17 lipca 1957 roku na ten temat pisał: Kto powinien być wszechstronnie sprawny fizycznie? Każdy zdrowy, młody człowiek. Owszem. Ale najbardziej sprawny? Żołnierz!!! Rugby jest grą wybitnie męską. Twardą, bojową. Przykład innych państw wskazuje, że odpowiada ona żołnierzom. Za granicą istnieją nawet wojskowe ligi rugby. Może by i u nas? W Warszawie już trochę ruszyło". Czy za przykładem stolicy pójdą inne ośrodki? Można to przeprowadzić stosunkowo niedużym nakładem kosztów. Chodzi nie tylko o WKS, czy koła sportowe, ale także o obowiązkowe wychowanie fizyczne. W każdej kompanii drużyna: to byłby ideał, spróbować warto.". Niestety tego zamiaru nie udało się zrealizować do dzisiaj. Pierwszy oficjalny międzypaństwowy mecz w historii naszego rugby reprezentacja Polski rozegrała roku w Łodzi z drużyną NRD, wygrywając 9:8 (0:5). Skład: Wacław Moczulski, Zbigniew Janusz, Jerzy Mason, Józef Grochowski, Eugeniusz Szostak, Jerzy Koter, Andrzej Ważyński (Henryk Hodiak), Sławomir Frankowski, Józef Sokołowski, Franciszek Nowak (kpt.). Marian Głuszek (Eugeniusz Bartkowiak), Maciej Liepelt, Zdzisław Koniarz, Jan Chodkiewicz. Punkty dla Polski zdobyli: Marian Głuszek - 6 (dwa położenia - punktowane wówczas po 3 punkty), Eugeniusz Bartkowiak - 3 (rzut karny). Trenerem był Marian Bondarowicz. 22 Początek roku 1958 przyniósł kolejne kłopoty organizacyjne, mimo ogromnego entuzjazmu, zapału i coraz większej popularności gry. Co się dzieje z rugby? Czy to prawda, że rugby lada dzień upadnie? Rugbistów wyrzucają z klubów!? - takie alarmujące słowa pisano w Sportowcu" z dnia r. W tym artykule: W roku ubiegłym do rozgrywek zarejestrowano 22 kluby. Obecnie sekcje istnieją tylko w 12 klubach: 22 Biuletyn, wydanie specjalne, Warszawa 1960, str. 29

11 Górnik Dymitrow, Górnik Kochłowice, AZS Gdańsk, AZS Szczecin, AZS Warszawa, Varsovia, Posnania, Lechia Gdańsk, Górnik Murcki i Włókniarz Łódź. Pozostałe drużyny rozleciały się". Jakie były przyczyny tego kryzysu? Był to dalszy ciąg konsekwencji przemian w polskim sporcie u schyłku lat 50-tych. Rugby jako bardzo młoda dyscyplina, jeszcze niedostatecznie okrzepnięta organizacyjnie, poniosła straty. Sportowiec" kontynuował: Niewłaściwe zrozumienie nowego" w naszym sporcie spowodował chaos, zamieszanie a nawet panikę w szeregach rugbistów. Wiele klubów, wbrew opiniom działaczy, pozbawiło kilkuset zawodników możliwości uprawiania tej dyscypliny. Zabrano im zdrową, pożyteczną rozrywkę, nic w zamian nie dając. Ciekawe czy pomyśleli działacze takich klubów jak: Polonia Bytom, Górnik Katowice, Czarni Szczecin, Start Grochów, Polonia Gdańsk, Start Łódź, że młodzi chłopcy, którym uniemożliwiono wyżycie się na boisku, mogą zacząć wyżywać się na ulicy?". Jako główne zadanie ówcześni działacze rugby skierowali wytężone działania w kierunku młodzieży. Szukano możliwości dotarcia do szkół, wprowadzania uproszczonych form gry po 7-8 zawodników, powoływano się na przykład Anglii, gdzie rugby były podstawowym sportem młodzieży. Liczono, że wszechstronność gry będzie jej zaletą, i że może służyć przygotowaniu zawodników do innych dyscyplin. W 1959 roku przeprowadzono pierwsze mistrzostwa Polski w młodszych grupach wiekowych. W juniorach (wówczas zawodnicy do 21 lat) mistrzem została ekipa Włókniarza" Łódź, po zwycięstwie w finale nad Lechia" Gdańsk 6:5. W grupie trampkarzy (taka obowiązywała nazwa -odpowiednik dzisiejszych juniorów do 19 lat) zwyciężyła Zasadnicza Szkoła Budowy Okrętów z Gdańska, a w grupie młodzików (do lat 17) Technikum Budowlane z Lublina. 23 Objęto szkoleniem szeroką grupę chłopców w różnym wieku. W latach istniały w Polsce młodzieżowe ośrodki rugby, które szkoliły adeptów w różnych kategoriach wiekowych. Już w 1959 roku zorganizowano Mistrzostwa Polski Młodzieżowych Ośrodków rugby w grupie trampkarzy, w których zwyciężył Gdańsk przed Lublinem, Szczęśliwicką z Warszawy, Poznaniem, Białobrzeską z Warszawy i Katowicami. W 20 szkołach istniały szkolne zespoły, w których grali zawodnicy w wieku lat. Drużyny liczyły po 8 graczy, a przepisy były mocno uproszczone. Działacze z pionierskich czasów zdawali sobie sprawę, że tylko szeroka propaganda wśród dzieci i młodzieży pozwoli przebić się ich dyscyplinie. Można powiedzieć, że wyprzedzili epokę. Po kryzysie w latach 60-tych, dopiero w 1981 roku zorganizowano ponownie mistrzostwa Polski do lat 17, a do lat 15 w 1994 roku. Ponownie cytując za Sportowcem" z dnia : Że nie tylko pieniądze decydują o powodzeniu świadczy przykład Polskiego Związku Rugby. Nie trzeba nikogo przekonywać, że się im nie przelewa a wprost przeciwnie, nieraz brakuje. Utworzono jednak Ośrodki Młodzieżowe i, co więcej, zorganizowano rozgrywki młodzików i trampkarzy z tych ośrodków." Młodzieżowe ośrodki obejmowały swym zasięgiem duże regiony Polski, w których ćwiczyło ponad 650 chłopców. Znamiennie i doskonale charakteryzuje zagadnienie obszerny artykuł korespondenta angielskiej gazety The Guardian", przedrukowany w Sportowcu" z dnia 25 września 1959 roku Kluby są rozsiane po całym kraju, od Bałtyku aż po granicę czeską. W ciągu jednego tygodnia miałem 23 Biuletyn, wydanie specjalne, Warszawa 1960, str. 20

12 możność widzieć jakby w przekroju całą działalność Związku na boiskach: uczniów, drużyny młodzieżowe, juniorów i seniorów. Sądzę, że jeśli chodzi o dwie ostatnie kategorie to widziałem najlepsze drużyny Polski. Pierwszy mecz jaki oglądałem, było spotkanie juniorów poniżej 21 lat. Grano w wielkim parku na przedmieściu Warszawy, gdzie były możliwości uprawiania szeregu innych sportów. Grano 2 x 40 minut, a szybkość nie malała mimo gorąca i twardego boiska. Drużyny były z Łodzi i Gdańska. Ta ostatnia była drużyną młodszą i jak mi się zdaje lepszą, lecz przegrała 5:6, na skutek łatwego karnego w ostatniej minucie gry wykorzystanego przez przeciwników. Pokonani byli przygnębieni i ich trener, mówiąc łagodnie był niezadowolony. Ale zrobili mimo to wrażenie, co najmniej na jednym widzu, który tak szybko nie zapomni doskonale niskich szarż jasnowłosego łącznika ataku drużyny gdańskiej oraz bezbłędnych chwytów i kopnięć ich obrońcy. W Polsce istnieje 20 szkół, w których grają w rugby. Uczniowie w wieku lat grają w drużynach złożonych z 8 graczy i kiedy ich widziałem nieśli trampki. W szkolnym rugby jest zabronione kopanie piłki na aut. Ci młodzi zawodnicy pokazali już bardzo wyraźne wrodzone zdolności, jakie do tego sportu posiadają Polacy. Ich sposób zmiany kierunku ataku robi wrażenie i ich podania są doskonałe. Starałem się wyobrazić ich o 10 lat starszych i grających w drużynie z równorzędnym przeciwnikiem. Byli bardzo uważni i okazywali tak naturalną zdolność, że nie trzeba wcale wielkiej wyobraźni, by widzieć jak pewnego dnia powiewać będzie biało czerwona flaga polska na najwyższym maszcie w Twickenham (główny stadion rugby w Anglii - przypis własny). Nie należy się spodziewać, że to nastąpi w najbliższej przyszłości, ale jestem pewien, że to leży w ich możliwościach". Niestety jak dotychczas nigdy do tego nie doszło. Nie może być lepszej recenzji polskiego młodzieżowego rugby końca lat 50 tych jak opinia dziennikarza z ojczyzny dyscypliny. Początek lat 60-tych nie zapowiadał niczego złego dla młodej, prawidłowo rozwijającej się dyscypliny. Duże zaplecze w postaci licznych grup młodzieżowych, zorganizowany system rozgrywek, kontakty zagraniczne, start reprezentacji kraju w klubowym Pucharze Europy, Turnieju Pokoju. W Polskim Związku Rugby zarejestrowanych było 1600 zawodników i 26 Ośrodków Młodzieżowych. Lata to okres wielkiego kryzysu organizacyjno-finansowego. Rada sportu GKKF podzieliła dyscypliny sportu na lepsze", gorsze" i najgorsze". Rugby zaliczono do ostatniej kategońi, co łączyło się z minimalnymi dotacjami. Kierownictwo PKOL-u dążące do zmonopolizowania wszelkich środków finansowych przeznaczonych na dyscypliny olimpijskie wywierało wpływ zarówno na GKKF jak i CRZZ, które występowały z krytyką rugby jako sportu niebezpiecznego, brutalnego, a przede wszystkim drogiego, uzasadniając tym cofnięcie dotacji. Sport w tych latach był nierozerwalnie związany z polityką. Rugby uznano za sport pochodzenia imperialistycznego, nieodpowiedni dla naszego społeczeństwa. Była to podstawowa przyczyna kryzysu i głównie w tej materii należy upatrywać przyczyn upadku. Przy zaangażowaniu i poświęceniu ludzi, ogromnych postępach sportowych, przychylność władz i odpowiednie dotacje mogły podnieść rugby na bardzo wysoki poziom. Brak tej gry na olimpiadzie i związana z tym niechęć władz spowodowały niebezpieczny kryzys, który zadecydował o egzystencji dyscypliny na wiele lat. Kluby zawieszały działalność sekcji rugby lub je likwidowały. Już nigdy nie doprowadzono w Polsce do poprzedniej liczebności klubów, w których uprawiano ten sport. Dorobek zaczął topnieć z roku na rok. W roku 1963 GKKF nie przewidział w budżecie dotacji dla

13 Polskiego Związku Rugby. Całkowite cofnięcie dotacji oznaczać mogło zawieszenie działalności związku. Stefan Grzegorczyk alarmował i tłumaczył na łamach Sportowca": Trudniej jest zbijać argument o dosyć wąskich szeregach rugbistów. Pamiętam okres, gdy w Polsce prowadziło działalność około 30 młodzieżowych ośrodków. Ale wtedy zaczęły się cięcia budżetowe. Chcąc wywiązać się z zobowiązań wobec partnerów zagranicznych, a także nie chcąc występować w roli kopciuszka, ubogiego krewnego innych dyscyplin, PZR zaczął oszczędzać na młodzieżowych ośrodkach. Próbował jednak załatwić sprawę fair. Usiłował zorganizowane, zaopatrzone w instrukcje, plany pracy, instruktorów, a niejednokrotnie i sprzęt, ośrodki oddać pod opiekuńcze skrzydła Szkolnego Związku Sportowego, WKKFiT, organizacji młodzieżowych itp. (...) Niestety nikt nie chciał wziąć za darmo najmłodszych entuzjastów owalnej piłki." Mimo opracowania obszernego memoriału do Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki, planu reform i tworzenia nowych ośrodków. W 1963 roku PZR otrzymał minimalną dotację w wysokości 13 tyś. złotych, która wystarczyła na opłacenie wynajmu lokalu na biuro związku. Oficjalnie ogłoszono, że nie przeszkadza się nikomu uprawiać sportu jaki lubi. Sportowiec" w numerze 48 z roku pisał: Licząc widocznie, że bez pieniędzy rugby wkrótce zniknie z boisk" i dalej w tym samym tekście...nie wzięto tylko pod uwagę faktu istnienia grupy młodych działaczy - entuzjastów, dla których ta gra jest czymś więcej niż tylko hobby. Oni potrafią głodni, niewyspani, dokładając z własnej kieszeni jeździć na mecze, organizować, sędziować. Nie poddali się i nie poddają, chociaż nosy rozbijają o... wytyczne rozwoju sportu, które jednoznacznie i nieprzychylnie traktują owalną piłkę. Także zawodnicy wielokrotnie musieli sami finansować lub dofinansowywać wyjazdy na mecze reprezentacji (tak było z wyjazdem do Rumunii na Puchar Pokoju). Grupa młodych działaczy podjęła wytężone wysiłki celem uratowania dyscypliny. Zaczęto monitować i zasypywać pismami GKKF dążąc do zmiany nastawienia. W 1963 r pozostały już tylko 4 drużyny grające o tytuł mistrza Polski, a były to: AZS AWF Warszawa (mistrz w tym roku), Lechia Gdańsk, Posnania Poznań i Czarni Bytom. Rozgrywano cykl turniejów celem wyłonienia mistrza. Zrezygnowano z rozgrywek ligowych - dla zmniejszenia kosztów. Łącznie pozostało około 80 zawodników grających w rugby. Mistrzostw Polski juniorów nie rozgrywano ze względów finansowych. Przerwa w tych rozgrywkach obejmowała lata W roku następnym do rozgrywek przystąpiło 5 zespołów i powoli zaczęto wychodzić z bardzo groźnego kryzysu. W 1965 roku GKKF zwiększył dotacje, a PKOL sfinansował kurs szkoleniowy dla trenerów i instruktorów. Niestety żaden student AWF nie ukończył specjalizacji trenerskiej, ponieważ z powodu braku kandydatów w tymże roku została zawieszona. Trudno znaleźć chętnych, jeżeli istnieje tylko pięć klubów. Przerwa trwała, aż do roku W rozgrywkach ligowych 1965 roku wystartowało już 7 zespołów. Ciągły brak dostatecznej ilości środków finansowych zmusił Polski Związek Rugby do tak drastycznych kroków, jak oddanie walkowerem w 1965 roku meczu o Puchar Narodów z Belgią. W tym samym roku w lidze wystartowało 6 drużyn, ponieważ AZS Warszawa przekazał zespół do RKS Orzeł" Warszawa i w rozgrywkach wystąpił dopiero w roku następnym. Wtedy do rozgrywek przystąpił nowy klub - Ogniwo" Sopot i 7 ekip walczyło o mistrzostwo Polski. W 1967 roku reaktywowano również rozgrywki o Mistrzostwo Polski juniorów. W 1966 roku skromnie obchodzono 10 lat istnienia rugby w Polsce powojennej. W artykule poświęconym temu wydarzeniu w Sportowcu" numer 2 z 1967 roku jeden z czołowych

14 zawodników, trenerów i działaczy tamtego okresu -Józef Sokołowski w wywiadzie powiedział: Chociaż rugby nie cieszą się w Polsce szczególnym uznaniem, to, że istnieją jest przede wszystkim główną zasługą oddanych działaczy zaprzedanych,, owalnej piłce zawodników. Korzystamy właściwie z symbolicznych dotacji i tylko nadzieja, że będzie lepiej trzyma nas na duchu. Jest nas właściwie w całym kraju garstka w porównaniu z innymi potężnymi związkami. Staramy się oczywiście znaleźć opiekunów, bez których dalszy rozwój jest niemożliwy. Lada dzień spodziewamy się powiększenia stanu posiadania w postaci nowych drużyn. Wiemy o organizacji trzech sekcji w Gdańsku, dwóch w Warszawie i dwóch na Śląsku." Mimo zażegnania najgroźniejszego kryzysu polskiego rugby w latach , sytuacja, choć uległa pewnej poprawie, nie była najlepsza. W dalszym ciągu wobec nieprzychylności władz centralnych polskiego sportu cały ciężar utrzymania dyscypliny spoczywał na zapaleńcach. Rugbiści zdawali sobie sprawę, że nie są zbyt popularni w naszym kraju, nie załamywali rąk i podejmowali wiele czynności zmierzających do popularyzacji tej gry. Wielokrotnie udowadniali, że stać ich na duże sukcesy nie tylko sportowe, ale i organizacyjne. Z artykułu w Sportowcu" nr 32 (871) 1967 pod tytułem Owalna piłka zdobywa nowe tereny" dowiadujemy się, że... są ubogimi krewnymi piłkarzy. Posiadają w swych szeregach niewielu ponad dwustu aktualnie grających zawodników (w stosunku do 80 z 1963 roku - dop. aut.) rozgrywki o mistrzostwo Polski toczą tylko w gronie ośmiu drużyn. Są biedni, gdyż nie otacza ich swą opieką GKKF. Często zawodnicy muszą sami, z własnej kieszeni, opłacać zagraniczne wyjazdy, by spotkać się z rywalami i utrzymać kontakt z europejską czołówką. Niektóre kluby likwidują z braku pieniędzy ich sekcje, tak jak to było ze stołecznym AZS-AWF, którego zawodników sprzedano" za 20 par dresów Orłowi". Mowa o rugbistach, wykazujących od początku istnienia tej dyscypliny w Polsce duży hart ducha i woli. Rugby ma niewielu, ale za to gorących, zwolenników w kraju. To właśnie ich garstka przychodzi na mecze oklaskiwać ulubieńców. Czasem można doliczyć się kilku tysięcy na spotkaniu międzypaństwowym" 24 Ton oceny jest podobny od początku istnienia rugby. Przychylny Sportowiec", którego dziennikarze byli jednymi z inicjatorów reaktywowania tej gry w Polsce po wojnie, ciągle podkreśla ogromny zapał zwolenników i brak opieki ze trony władz sportowych. W tym samym artykule czytamy dalej: Teraz parę słów o organizacji turnieju. Na miejsce spotkań Polski Związek Rugby słusznie wybrał oprócz Warszawy tereny będące tzw. białymi plamami dla tego sportu. Puławy i Radom wypadły organizacyjnie świetnie. Dobra informacja, wyjaśnianie przepisów na bieżąco, komentarze poszczególnych zagrań zawodników i werdyktów sędziowskich, zbliżały widzów do nieznanego im sportu. We wszystkich wypadkach bardzo uroczysta była oprawa rozgrywek - hymny narodowe, przemówienia, wiązanki kwiatów wręczane zawodnikom. Brawa należą się organizatorom z klubów Wisła Puławy i Broń Radom oraz Dyrekcji Zakładów Azotowych i Waltera". Dyrektor Puław" wręczył zwycięzcy meczu Polska - NRD ufundowany przez siebie puchar, zabierając zaś głos zapewnił, że dołoży wszelkich starań, by nowa dyscyplina przyjęła się na terenie kombinatu. Wyraził pogląd, iż zdobyła ona kibiców na nowych terenach." Niestety, kończyło się tylko na oświadczeniach, kiedy przychodziło do działania nic nie wychodziło z deklaracji, mimo że kibiców na meczach 24 Portowiec nr 32, Warszawa 1967

15 międzypaństwowych rugby w naszym kraju nie brakowało. Pozazdrościć liczebności mogłyby inne, znacznie lepiej dofinansowane przez państwo dyscypliny. Spotkania były sukcesem propagandowym. Oglądały je pełne stadiony widzów, co jak na nasze warunki stanowi wydarzenie bez precedensu (w Puławach ponad 1/5 miasta wyległa na stadion). (...) Owalna piłka szturmem toruje sobie drogę w nieznane. W Radomiu rozentuzjazmowany tłum, składający się w większej części z młodzieży, jeszcze po meczu stał na trybunach wiwatując na cześć naszej drużyny." 25 Kibiców nie brakowało. Tam gdzie pojawiali się rugbiści, zdobywali sobie przychylność widzów i przybywało chętnych do spróbowania swych sił w grze. Niestety, zawsze na drodze stawały sprawy finansowe i brak przychylności władz centralnych polskiego sportu - spowodowane głównie brakiem tej gry w programie Igrzysk Olimpijskich. Zaistniałą sytuację na łamach prasy przedstawił Krzysztof Sułek: Rugby liczy sobie już 10 lat. Boryka się stale z trudnościami finansowymi. One to spowodowały, iż drużyna narodowa, mimo że dostała się do czwórki Pucharu Europy nie mogła wziąć udziału w rozgrywkach. Nie pomogą nawet dobre chęci, gdy na sprzęt, szkolenie, obozy i wyjazdy nie ma funduszy. Do niczego nie dojdziemy likwidując sekcje (zmniejszyła się ilość drużyn i zawodników) i ograniczając rozgrywki ligowe, których poziom jest całkiem przyzwoity. 25 Portowiec nr 32, Warszawa 1967

16 Poziom reprezentacji natomiast upoważnia do stwierdzenia, że Polacy należą do czołówki europejskiej. Znajdźmy więc dla rugbistów możnego protektora. Może GKKFiT otoczy ich jednak opieką. W tej chwili ta dyscyplina sportu ma szansę zawładnięcia nowymi terenami, zdobycia nowych zwolenników. I szansy tej nie można zmarnować." 26 Cóż to za fenomen te rugby, że bez dotacji, zapomniane i niechciane przez władze odpowiedzialne za sport, ciągle utrzymują się na powierzchni i właściwie bez racjonalnego wytłumaczenia osiągają wyniki, do których inne kraje, zdecydowanie silniejsze organizacyjnie nie są w stanie się zbliżyć? Zaczęły powstawać nowe kluby, reaktywowano stare, lecz stanu posiadania z lat 50-tych nigdy nie odzyskano. W dalszym ciągu duży problem stanowiło zainteresowanie środków masowego przekazu, a co za tym idzie, znikome informacje o dyscyplinie. W latach w Sportowcu" ukazały się tylko 4 artykuły poświęcone rugby. Na początku lat 70-tych nie wiele w tym względzie się zmieniło. Jedyny w 1971 roku artykuł zamieszczony w Sportowcu" (centralnym tygodniku sportowym) numer 43 z r. autorstwa Krzysztofa Sułka i Wojciecha Zielińskiego również nie napawał optymizmem, ponieważ żadna dyscyplina sportu nie osiągnęła wysokiego poziomu bez wszechstronnej akcji propagandowej, bez atmosfery (dobrej czy złej), jaką wytwarzają wokół niej ludzie pióra, mikrofonu. Za tym niejako pasmem transmisyjnym idzie niezmiennie zastrzyk młodych adeptów garnących się do konkretnej dyscypliny, tłumy widzów, których trzeba uczyć odbioru i przekonać do nowego, nie znanego sportu." W 1968 roku na Nadzwyczajnym Walnym Zjeździe Polskiego Związku rugby wymieniono w 90 procentach skład zarządu i wytyczono nowe kierunki działania. W roku 1970 na wspólnym zgrupowaniu z reprezentacją Polski przebywała kadra Włoch oraz trener kadry juniorów Rumunii - Dimitru Jonescu. W następnym roku, przy starcie 10 drużyn, podzielono stawkę na dwie grupy: silniejszą i słabszą. W 1972 roku na wniosek Rady Sportu GKKFiT, grupę silniejszą przemianowano na I ligę, a słabszą na II ligę, do której mogły zgłaszać się nowo powstałe drużyny. W 1971 r. GKKFiT wprowadził na wniosek Polskiego Związku Rugby klasyfikację sportową dla zawodników. 27 W 1988 roku PZR został przyjęty w poczet członków IRB zyskując prawo do gry w eliminacjach do Pucharu Świata. Startując w cyklu eliminacji do trzech edycji pucharu Polska do finałów nigdy nie awansowała. W 1993 roku w Sopocie rozegrano jeden z turniejów eliminacyjnych, Polskę wyeliminowała wtedy porażka z Rosją. W 1992 reprezentacja Polski po raz pierwszy zagrała w eliminacjach do Pucharu Świata Siódemek, w dwa lata później odbyły się pierwsze mistrzostwa Polski w tej odmianie rugby. W 1997 roku po zwycięstwie 29:23 nad reprezentacją Gruzji, Polska zajęła III miejsce w Pucharze FIRA, była to najwyższa pozycja 26 Sportowiec nr 32, Warszawa Powała-Niedzwiedzki M.: Gramy w rugby, Warszawa 2002, str. 24

17 naszej reprezentacji od chwili startu w imprezie w 1965 roku. Kobiece rugby doczekało się oficjalnych mistrzostw w 2003 roku, a już w rok później została powołana reprezentacja Polski. W 2004 roku Polska rozpoczęła eliminacje do Pucharu Świata, którego finał został rozegrany we Francji w 2007 roku 28, niestety jeszcze bez udziału Polaków.. 28 Polski Związek Rugby, Poradnik dal instruktorów i trenerów rugby, Warszawa 2005, str. 13

18