O różnych celach wypowiedzi

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "O różnych celach wypowiedzi"

Zofia Szulc
7 lat temu
Przeglądów:

1 C.4 Danuta Wereda Pomysł na ciekawą lekcję Temat lekcji Cel ogólny Cele szczegółowe. Rozwijanie zainteresowania uczniów językiem, a w szczególności funkcjami, jakie pełnią wypowiedzi. Uczeń: n posługuje się podstawowymi pojęciami związanymi z komunikacją językową; n nazywa funkcje języka; n rozpoznaje funkcje konkretnych wypowiedzi; n tworzy wypowiedzi o różnych funkcjach. Kształcone umiejętności n komunikacja na poziomie grupy i klasy n poprawne formułowanie wniosków pod względem językowym i ortograficznym; n redagowanie tekstów zróżnicowanych pod względem funkcji wypowiedzi; n posługiwanie się pojęciami i terminami językowymi. Metody, techniki i formy pracy n podająca (pogadanka) n problemowa (samodzielnego dochodzenia do wiedzy) n praca w parach i indywidualna (klasyfikacja według Okonia) Środki dydaktyczne n karty pracy dla grup (zadania 1 4) n tabela prezentująca funkcje wypowiedzi (załącznik 1) Czas trwania zajęć Uwagi 45 minut Lekcję można przeprowadzić w dowolnym terminie. Ważne, aby uczniowie znali pojęcie komunikacji językowej oraz jej elementy. 1

2 Przebieg zajęć Etapy lekcji Czas w minutach Czynności nauczyciela i uczniów Wprowadzenie 3 Rozpoczynamy zajęcia od powtórzenia (przypomnienia) definicji terminów: komunikacja językowa, nadawca, odbiorca, komunikat, kod, kontekst wypowiedzi. Następnie pytamy, po co ludzie używają języka. Prawdopodobnie pojawią się takie odpowiedzi: Żeby porozumieć się z drugim człowiekiem, Żeby się czegoś od kogoś dowiedzieć, Żeby dzielić się wrażeniami, Żeby coś komuś przekazać itp. W toku tej pogadanki dochodzimy do wniosku, że komunikujemy się z drugą osobą w jakimś celu. Zapisujemy temat na tablicy, uczniowie zapisują go w zeszycie. Badanie (I) 5 Rozdajemy wszystkim karty pracy. Uczniowie zapisują, jaki jest cel podanych wypowiedzi (zadanie 1). Prezentacja (I) 8 Wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Komentujemy odpowiedzi i poprawiamy błędne. Wyjaśniamy, że każda wypowiedź ma jakiś cel. Chcemy kogoś o czymś poinformować, chcemy uzyskać informacje, ujawnić swoją opinię, wyrazić uczucia, wywołać u odbiorcy określone działanie. Aby dany cel osiągnąć, tekst mówiony czy pisany musi spełnić określoną funkcję. Omawiamy treści zawarte w tabelce (załącznik 1). Wspólnie ustalamy (ustnie) funkcje zdań z zadania 1. Badanie (II) 5 Uczniowie dopisują do podanych funkcji przykłady wypowiedzeń (zadanie 2). Prezentacja (II) 3 Wybrane osoby prezentują efekty pracy. Komentujemy odpowiedzi i poprawiamy błędne. Badanie (III) 5 Uczniowie w parach układają po jednym zdaniu do każdej funkcji (zadanie 3). Swoje pomysły zapisują na odrębnych kartkach (w brudnopisie). 2

3 C.4 Etapy lekcji Czas w minutach Czynności nauczyciela i uczniów Prezentacja (III) 4 Wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Poprawiamy błędne przykłady, najciekawsze pomysły uczniowie zapisują w karcie pracy. Badanie (IV) 5 Wszyscy czytają tekst i na marginesie zapisują, jakie funkcje on pełni (zadanie 4). Wyjaśniamy, że każdy tekst spełnia kilka funkcji. Prezentacja (IV) 2 Wybrane osoby prezentują efekty pracy. Poprawiamy i uzupełniamy wypowiedzi. Refleksja 5 Na zakończenie lekcji możemy powiedzieć o pozakomunikacyjnych funkcjach wypowiedzi: magicznej, stanowiącej, ludycznej, prezentatywnej (charakteryzującej) oraz o funkcji metajęzykowej (przekazywanie informacji o języku za pomocą języka, np. formuły gramatyczne, hasła w słownikach gramatycznych). Zadajemy pracę domową. 3

4 1 Zadania dla ucznia Napisz, jaki cel realizują te wypowiedzi. 2 a) Przeczytaj tę książkę, jest ciekawa. b) Tak się cieszę, że ci się udało! c) Dzień dobry. Jak się czujesz? d) II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 r. e) Wiatr! wiatr! dąsa się okręt, zrywa się z wędzidła. Zapoznaj się z informacjami zawartymi w otrzymanej tabeli. Następnie do każdej funkcji dopisz wybrane wypowiedzenia zamieszczone niżej. a) Autorem epopei Pan Tadeusz jest Adam Mickiewicz. b) Ach, jak tutaj pięknie! c) I co dalej? d) Słońce błyszczy na wschodzie w chmur ognistych wianku. e) Spotkanie zaplanowano na godzinę f) Tylko z naszym biurem podróży przeżyjesz przygodę życia! g) Czuję się świetnie! h) Cześć, co u ciebie słychać? i) Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu. j) Załóż ciepłą kurtkę, jest zimno. Funkcja ekspresywna Funkcja informatywna Funkcja poetycka Funkcja fatyczna Funkcja impresywna 4

5 3 4 C.4 Ułóż wspólnie z kolegą lub koleżanką po jednym zdaniu do każdej funkcji. Swoje propozycje zapiszcie na oddzielnej kartce. Następnie po sprawdzeniu ich poprawności zapiszcie je poniżej. a) funkcja informatywna b) funkcja poetycka c) funkcja ekspresywna d) funkcja impresywna e) funkcja fatyczna _ W podanym tekście zaznacz na marginesie, jakie funkcje dominują w poszczególnych wypowiedziach. Hej, Zosiu, dawno cię nie widziałam. O! Marta, hej. Przepraszam, nie zauważyłam cię. Zgadza się, byłam na wakacjach u krewnych. Na wakacjach u rodziny. Musiało być strasznie nudno! Coś ty, było fantastycznie! W życiu nie spędziłam tak ciekawie wakacji. Słuchaj, jeździłam konno. Od razu powiem, że na początku bardzo się bałam, ale potem było coraz lepiej. No, no... zaimponowałaś mi. Dzięki, a co u ciebie? Jak spędziłaś wakacje? No cóż... na pewno nie tak ciekawie jak ty, ale pracowicie. Pamiętasz, że chcę studiować historię i w związku z tym zapisałam się na letni kurs historyczny. Dowiedziałam się tam wielu ciekawych rzeczy. Wiedziałaś, że nasza Konstytucja 3 maja była drugą konstytucją na świecie, a pierwszą w Europie? Albo to, że cesarz nie- 5

6 miecki, Otton III, gdy ujrzał Gniezno, zdjął buty i dalej szedł pieszo? Chodzi o sytuację w czasie zjazdu gnieźnieńskiego. O to ciekawe. A oprócz tego kursu co jeszcze robiłaś? Wiesz, byłam kilka razy w kinie na premierach. Obejrzałam m.in. Epokę lodowcową 4. Mówię ci, fantastyczny film. Zresztą znalazł też uznanie w oczach krytyków filmowych. Powinnaś go obejrzeć. Natomiast tak reklamowany Gniew tytanów nie spełnił moich oczekiwań, strasznie się na nim nudziłam, niczym mnie nie zaskoczył. Ojej, dobrze, że mi mówisz. Właśnie chciałam się na niego wybrać, ale w takim razie zrezygnuję. A co z twoją fascynacją poezją? Już nie piszesz do szuflady? Wiesz, właśnie zrozumiałam, że nigdy nie wymyślę takich wersów jak: Gdzie dawniej źrenicami oświecane twemi kwiaty wschodziły godne archanielskiej skroni..., więc przestałam. Ale przepraszam cię. Zagadałyśmy się, a ja muszę już lecieć. Zdzwonimy się i umówimy na dłuższe pogaduchy. Na razie. To pa. Praca domowa. Ułóż krótki (do dziesięciu zdań) tekst, który będzie realizował różne funkcje wypowiedzi. 6

7 Załącznik 1. Funkcje języka funkcja ekspresywna (emotywna) wyrażanie uczuć nadawcy. W takich wypowiedziach dominują wykrzyknienia, apostrofy, wielokropki. Teksty o funkcji ekspresywnej odnajdujemy m.in. w dziennikach, pamiętnikach, reportażach i relacjach na żywo, kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem wydarzeń i opowiada o nich FUNKCJE JĘZYKA funkcja informatywna (poznawcza) KOMUNIKATYWNE/KOMUNIKACYJNE funkcja poetycka (estetyczna) funkcja fatyczna przekazanie informacji; nadawca informuje odbiorcę o jakimś fakcie. W takich wypowiedziach dominują zdania oznajmujące oraz specjalistyczne słownictwo z danej dziedziny. Teksty o funkcji informatywnej występują m.in. w podręcznikach, encyklopediach, słownikach, pracach naukowych pokazanie piękna języka. W takich wypowiedziach dominują środki artystycznego lub poetyckiego wyrazu. Teksty o funkcji poetyckiej odnajdziemy m.in. w poezji i literaturze pięknej nawiązanie kontaktu, podtrzymanie go lub zakończenie rozmowy. Temu celowi służą formy takie jak: Dzień dobry, Aha, Hej, Cześć, Halo, Słuchaj, Bywaj, Naprawdę, Co nowego itp. Występują m.in. w rozmowach potocznych i telefonicznych funkcja impresywna (perswazyjna) wpłynięcie na odbiorcę, nakłonienie go do określonych zachowań i działań. W takich wypowiedziach dominują zdania rozkazujące, wszelkie polecenia, nakazy, prośby. Występują one m.in. w reklamach, apelach, odezwach 10

Podobne dokumenty

JĘZYK JAKO KOMUNIKAT WYZWANIA I PORADY Z CYKLU: PORADY DYDAKTYKA

JĘZYK JAKO KOMUNIKAT WYZWANIA I PORADY Z CYKLU: PORADY DYDAKTYKA Definicje komunikacja ruch polegający na utrzymaniu łączności między odległymi od siebie miejscami, odbywający się środkami lokomocji na