BIULETYN FORUM DEBATY PUBLICZNEJ NUMER 21 LISTOPAD 2012

Transkrypt

1

2

3 BIULETYN FORUM DEBATY PUBLICZNEJ NUMER 21 LISTOPAD 2012

4 Rada programowa: Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP (redaktor naczelny) Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Maciej Klimczak, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Sekretarz redakcji: Anna Jórasz Adres redakcji: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa (22) fax: Projekt graficzny okładki: Marcin Bogusławski Wydawca: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa (22) fax: Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów. Kopiowanie całości bądź części artykułów może odbywać się za zgodą redakcji. Biuletyn opiera się na stenogramach z poszczególnych spotkań i zawiera teksty autoryzowane. Druk, oprawa: Centrum Obsługi KPRP, Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa Warszawa 2012 Biuletyny w formie elektronicznej są dostępne na oficjalnej stronie internetowej Prezydenta RP (prezydent.pl) w zakładce Forum Debaty Publicznej

5 Spis treści Rozdział I Materiały przygotowane przed debatą... 7 Krzysztof Król, Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej... 7 Michał Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji Michał Jaworski, Dyrektor do spraw Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o. 52 Tomasz Kulisiewicz, ekspert Studia Promocji MIT Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem Roman Dmowski, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Dariusz Bogdan, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Gospodarki Jarosław Deminet, Dyrektor Departamentu Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego w Rządowym Centrum Legislacyjnym Dariusz Śpiewak, Członek Zarządu ZUS, Pion Operacji, Eksploatacji Systemów i Bezpieczeństwa Informacji Marek Cywiński, Dyrektor Generalny w Kapsch Telematic Services Sp. z o.o Bogusław Stasiak, Wiceprezydent UM Gdynia Sławomir Kopeć, Małopolska Sieć Szerokopasmowa Krzysztof Głomb, Prezes Stowarzyszenia "Miasta w Internecie" Piotr Waglowski, Fundacja epaństwo Jacek Olszewski Rozdział II Wypowiedzi uczestników debaty Krzysztof Król, Doradca Prezydenta RP Michał Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji Michał Jaworski, Dyrektor ds. Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o Tomasz Kulisiewicz, ekspert Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem Michał Jaworski, Dyrektor ds. Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o Tomasz Kulisiewicz, ekspert Studia Promocji MIT Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem Michał Jaworski, Dyrektor ds. Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o Tomasz Kulisiewicz, ekspert Studia Promocji MIT Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem Kajetan Wojsyk, Zastępca Dyrektora ds. Informatycznych w Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Artur Marcinkowski, Przewodniczący Rady Fundacji Widzialni Anna Katarzyna Nietyksza, Prezes Zarządu EFICOM SA Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Michał Woźniak, Prezes Zarządu Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania Władysław Majewski, Członek Zarządu Internet Society Poland Stefan Jackowski, profesor zwyczajny i b. dziekan Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego Roman Szwed, Przewodniczący Rady Nadzorczej ATM SA Jacek Wojnarowski, Doradca Prezesa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności

6 Tomasz Klekowski, Członek Zarządu Intel Technology Poland Sp. z o.o Dariusz Jaszczuk, Wójt Gminy Mrozy Andrzej Rychlik, Zastępca Prezesa Zarządu Związku Telewizji Kablowych w Polsce Izby Gospodarczej Grzegorz Hajdarowicz, Założyciel Grupy Gremi Jan Kaźmierczak, Poseł na Sejm RP Piotr Sulikowski, Ekspert w Prezydenckim Programie Eksperckim, Adiunkt na Wydziale Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego Marek Hołyński, Wiceprezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Informatycznego 144 Jan Gorski, Prezes Zarządu Plum Web Solutions Sp. z o.o Jarosław Tworóg, Wiceprezes Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji Wojciech Hałka, Dyrektor Instytutu Łączności Państwowego Instytutu Badawczego Leszek Sikorski, Dyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Piotr Waglowski, Autor serwisu Vagla.pl Michał Jaworski, Dyrektor ds. Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o Tomasz Kulisiewicz, ekspert Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem Michał Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji Roman Dmowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Dariusz Bogdan, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Jarosław Deminet, Dyrektor Departamentu Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego w Rządowym Centrum Legislacji Dariusz Śpiewak, Wiceprezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Marek Cywiński, Dyrektor Generalny w Kapsch Telematic Services Sp. z o.o Bogusław Stasiak, Wiceprezydent Miasta Gdyni Sławomir Kopeć, Prezes Zarządu Małopolskiej Sieci Szerokopasmowej Sp. z o.o Krzysztof Głomb, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Miasta w Internecie Piotr Waglowski, Autor serwisu Vagla.pl Aleksander Waszkielewicz, Prezes Zarządu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego Zbigniew Derdziuk, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Dariusz Śpiewak, Wiceprezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Bogusław Stasiak, Wiceprezydent Miasta Gdyni Marek Cywiński, Dyrektor Generalny w Kapsch Telematic Services Sp. z o.o Piotr Waglowski, Autor serwisu Vagla.pl Sławomir Kopeć, Prezes Zarządu Małopolskiej Sieci Szerokopasmowej Sp. z o.o Jan Gorski, Prezes Zarządu Plum Web Solutions Sp. z o.o Dariusz Śpiewak, Wiceprezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP

7 Rozdział I Materiały przygotowane przed debatą Krzysztof Król, Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 7

8 8

9 9

10 Michał Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji Cyfrowy impet Sprawnie funkcjonujące państwo jest jednym z filarów rozwoju kraju. Do tego potrzebne są jakościowe zmiany w administracji, związane z oczywistą, chociaż w praktyce pełną wyzwań, orientacją na obywatela we wszelkich działaniach. W nowoczesnej wersji tej orientacji państwo działać powinno nie tylko na rzecz obywatela, ale także razem z nim, zwiększając znaczenie uczestnictwa obywateli w procesach decyzji i zmian. We współczesnej rzeczywistości jednym z kluczowych narzędzi dla takiej formuły działania państwa jest pełne wykorzystanie informatyzacji usprawniającej usługi, przepływ danych i informacji, otwarty dostęp do zasobów państwa w różnych dziedzinach. E-administracja krok po kroku się buduje. Część projektów już działa i dostarcza przydatne usługi. Dla przykładu - już przeszło 2 mln PIT-ów rozliczyliśmy w tym roku przez Internet, działa e-sąd, dostęp online do ksiąg wieczystych czy Krajowego Rejestru Sądowego. Jest online centralna ewidencja i informacja o działalności gospodarczej, platforma ZUS, geoportal, centra powiadamiania ratunkowego wraz z numerem alarmowym 112. Powstaje ISOK który pozwoli lepiej przygotowywać się do klęsk żywiołowych, w tym powodzi. Jesteśmy nadal jednak dopiero na początku drogi. Aby e-państwo było sprawne, musi zrealizować trzy kluczowe cele Po pierwsze: poprawić jakość usług administracji publicznej różnego typu, rządowej i samorządowej. Oznacza to konieczność uzyskania większej sprawności działania instytucji, mierzenia skuteczności i efektywności, a także stworzenia warunków dla uczestnictwa obywateli w procesie szukania najbardziej optymalnych rozwiązań. Po drugie: uzyskać efekt cyfrowej synergii w różnego rodzaju projektach. Tych, które mają usprawnić funkcjonowanie państwa w sensie technicznym, ale także tych, które mają zapewnić dostępność internetu, będącego głównym nośnikiem informacji także w relacjach państwo-obywatel oraz spełniającego różne funkcje cywilizacyjne. Te projekty muszą być spójne, kompatybilne i interoperacyjne, tzn. poszczególne systemy muszą ze sobą rozmawiać. Chodzi o to, żeby to nie obywatel musiał przynosić zaświadczenia z różnych rejestrów, tylko urząd miał do dyspozycji wszystkie potrzebne informacje poprzez zintegrowane rejestry. Po trzecie: trzeba patrzeć na poprawę jakości usług administracji publicznej w różnych perspektywach czasowych. Poprawa jakości usług administracji potrzebna jest jak najszybciej, co przełoży się na uzyskanie efektu synergii cyfrowej w średnim terminie, a w długiej perspektywie - zaowocuje sprawnym państwem. Żeby te cele osiągnąć, musimy sobie zadać pytanie, którego nie zadawaliśmy sobie jeszcze parę miesięcy temu: w jakich procesach zmian uczestniczą współczesne państwa? Bo w różnych dokumentach strategicznych wydawało nam się, że tak mamy wspólną wizję jakiegoś państwa, które powinno być sprawne, funkcjonalne, służące obywatelowi. Nie dostrzegaliśmy dziejących się właśnie teraz procesów zmieniających państwo w kilku wymiarach: po pierwsze tego, czego oczekują ludzie, po drugie jak można wykorzystać do jego funkcjonowania nowoczesne techniki informacyjne i komunikacyjne. Stosowane do tej pory podejście do informatyzacji i szerzej - cyfryzacji było co najmniej nieefektywne. Dlatego potencjał cyfryzacyjny Polski nie był wykorzystywany w wystarczającym stopniu, a to nie pozwalało nam odrabiać zaległości, ani pokonywać dystansu wobec in- 10

11 nych, co pokazują wszelkie raporty międzynarodowe. Kluczowe są dwie przyczyny: pierwsza powiązana z brakiem koordynacji projektów informatyzacyjnych, podtrzymująca silosowy, segmentowy charakter podejścia do procesów w tej dziedzinie, co zaowocowało brakiem synergii. I druga wynikająca z ciągłego niedoceniania wagi cywilizacyjnego przełomu, jakiego cyfryzacja dokonuje, co prowadziło w konsekwencji do braku kompleksowości w rozumieniu tych zjawisk oraz dominacji spojrzenia wyłącznie technicznego nad szerszym, w którym zmiany technologiczne są narzędziami głębszych przeobrażeń i funkcji. Przygotowując bilans otwarcia dla pracy nowego resortu, stanęliśmy w obliczu szerszych i głębszych, o wiele bardziej znaczących wyzwań, niż tylko porządkowanie prowadzonych e- administracyjnych projektów czy ocena przejrzystości realizowanych przetargów. Okazało się bowiem, iż źródłem wielu słabości była sama koncepcja informatyzacji, albo w ogóle jej brak. Chaotycznie i silosowo dotychczas prowadzone działania, brak współpracy w celu uniknięcia powielania się rozwiązań, swoisty prymat nastawienia typu hardware nad modelem zorientowanym na przyjazne dla użytkowników aplikacje generowały niedobre decyzje oraz słabości w osiąganiu rezultatów. To pokazało, że nie wystarcza już samo dokonanie korekt w prowadzonych zadaniach, czy lepsza koordynacja w ich zarządzaniu. Niezbędna stała się całościowa zmiana podejścia do celów informatyzacyjnych i cyfryzacyjnych, nowa filozofia. Oparta na zintegrowanej informacji i informatyzacji. Opisaliśmy ją szerzej w raporcie Państwo 2.0. Nowy start dla e-administracji. Poprawa jakości usług administracji publicznej będzie możliwa, jeśli zacznie się od zmiany nastawienia: przyjmie się założenie, że w centrum znajduje się obywatel, użytkownik wszystkiego, co robi administracja. Istotą sprawnego państwa jest bowiem to, że służbę obywatelowi traktuje się jako zobowiązanie. Kolejnym zadaniem jest, aktualnie realizowane, konsekwentne uspójnienie wdrażanych systemów i gromadzonych w nich danych w taki sposób, by spełnić wymogi porozumiewania się, współpracy, technicznie mówiąc interoperacyjności. Konieczne jest także, zbudowanie zrozumiałego, użytecznego dla obywateli systemu informacyjnego państwa, który poprawi jakość jego funkcjonowania, a równocześnie stworzy warunki dla uruchomienia potencjału cyfryzacyjnego Polaków. Doświadczane obecnie przechodzenie od rzeczywistości analogowej do cyfrowej, wiąże się z olbrzymimi zmianami instytucjonalnymi i społecznymi. Jego cechą podstawową jest to, że uczestniczymy poprzez sieć w globalnym świecie i że dzieje się to w sposób równoczesny. Kolejną cechą jest szybkość decyzji i szybkość przetwarzania informacji. Nowoczesne, sprawne państwo musi być odpowiedzią na społeczeństwo informacyjne. A społeczeństwo informacyjne posługuje się tą informacją w niesłychanie szybki sposób, co zresztą rodzi problem selekcji informacji. Dlatego tak istotna jest przejrzystość informacji. Dlatego potrzebne są też nowe kompetencje społeczne w tym umiejętność selekcjonowania informacji, która powinna być wbudowana w system edukacyjny. Jak chcemy, żeby dzieci uczyły się w cyfrowej szkole, to także nauczyciele muszą być do tego przygotowani. Trzeba do tego podchodzić wielowymiarowo, kompleksowo. Do tej cyfrowej rzeczywistości musimy dopasować prawo. Dzisiaj w Polsce decyzja administracyjna jest wydawana na papierze z podpisem. Zanim przejdziemy na system on-line, trzeba dokonać przeglądu prawa i ustalić, czy pasuje ono do cyfrowej rzeczywistości. Niewiele jest jeszcze w Polsce urzędów, które w pełni przeszły na elektroniczny system zarządzania dokumentami nawet jeśli go stosują, to obok funkcjonuje nadal drugi obieg, papierowy. 11

12 A przecież to podwójna praca i strata czasu. Musimy dążyć do tego, żeby cyfrowa rzeczywistość faktycznie usprawniała pracę administracji, a nie była tylko kosztownym dodatkiem. Rzeczywistość cyfrowa wymusza na nas również renegocjację umowy pomiędzy twórcami i użytkownikami. Pokazały to dobitnie protesty przeciwko podpisaniu przez Polskę umowy ACTA. Rośnie znaczenie e-gospodarki, a poprzez otwieranie zasobów zwiększa się nasz dostęp do wiedzy i informacji. A państwo musi na nowo zdefiniować relacje pomiędzy własnością a wolnością w rzeczywistości, którą świat cyfrowy nam zorganizował. Bycie w sieci pogłębia proces demokratyczny. W tym sensie nazwałbym ten proces procesem krystalizowania się nowej definicji obywatelstwa. Dlatego też przejrzystość działań władzy musi być o wiele większa, a proces podejmowania decyzji szybszy. Pojawia się paradoksalne zjawisko: duże grupy społeczne niekoniecznie chcą uczestniczyć w tradycyjnych formach demokracji, zagłosować, wybrać swoich reprezentantów i przekazać im odpowiedzialność do następnych wyborów. Chcą na bieżąco, w ważnych dla siebie sprawach mieć wpływ na podejmowane decyzje. Większość z nich nie chce uczestniczyć we wszystkim. Jedni chcą wpływać na to, co robi samorząd z ich pieniędzmi, inni współdecydować o tym, jakie będzie prawo w odniesieniu do ludzi młodych, jeszcze inni na sprawy związane z edukacją albo dostępem do dóbr kultury. Szczególnie młodzi ludzie z nowymi oczekiwaniami, nowymi aspiracjami, nowym traktowaniem rzeczywistości świata cyfrowego w inny sposób chcą uczestniczyć w demokracji, wpływać na rzeczywistość. Wśród kluczowych warunków rozwoju kraju jest to, jak działa i jakie jest państwo. O tym z jednej strony decyduje model ustrojowy, z drugiej zaś sposoby i filozofia rządzenia. Po 1989 roku jednym z najważniejszych elementów tej filozofii jest waga pojęcia wolności oraz skala jego praktycznego stosowania wolności człowieka jako obywatela, pracownika i konsumenta ze wszystkimi rygorami praw związanych z tymi rolami, jak i wymogami odpowiedzialności. W takim pojmowaniu wartości fundamentalnych dla rządzenia państwo jest strażnikiem wolności, zarazem jednak pełni określone funkcje interwencyjne w ramach różnych polityk publicznych. Jest zatem selektywnie aktywne w obszarach, które wymagają wsparcia ze strony państwa na rzecz obywateli. Dotyczy to sfery bezpieczeństwa, przestrzegania prawa oraz zasad równości i sprawiedliwości, ochrony przed zagrożeniami, jakie stwarza świat przestępczy, pomocy w wyrównywaniu szans, gwarancji w dostępie do dóbr i usług określanych jako usługi dobra publicznego (m.in. zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, edukacja szeroko pojmowana, czy dostęp do Internetu). Pełniąc te funkcje państwo wyzwala energię społeczną i obywatelską, nie blokuje inicjatyw i samodzielności działań. Jest państwem pomocnym (w nawiązaniu do tradycji zasady pomocniczości), a nie nadodpowiedzialnym (paternalistycznym, czy wręcz quasi totalitarnym). To nas prowadzi do zdefiniowania państwa optimum jako państwa, w którym na nowo definiujemy odpowiedzialność i interwencję. Państwa, które charakteryzowałoby się selektywną interwencją, w którym potrzebna byłaby nowa harmonia między rządem a samorządem, inaczej definiowane nierówności. Państwo optimum to także państwo, które przez udział obywateli w demokracji partycypacyjnej będzie wykorzystywało ich wiedzę i umiejętności. Aby zapewnić sobie rozwój na lata - nie tylko te najbliższe - Polska musi wykorzystać siedem dźwigni rozwojowych. Te dźwignie to oczywiście dalsza integracja europejska, ponadto - alokacja wydatków publicznych w kierunku rozwoju, innowacja rozumiana jako twórcza edukacja, konkurencyjność nauki i aktywność biznesu. Kluczowe są także: aspiracje i presja konsumpcyjna, którą trzeba pobudzać poprawiając sytuację na rynku pracy oraz cyfryzacja ja- 12

13 ko czynnik decydujący o przewagach konkurencyjnych. Niemniej istotne są rozwój metropolii oraz partycypacja jako siła budująca kapitał społeczny. Bez tych dźwigni nie będziemy mieć sprawnego państwa. Co więcej - państwo musi mądrze zarządzać ich rozwojem. Czynnikiem wspierającym optymalny model otwartego państwa jest cyfryzacja w znaczeniu cywilizacyjnym, powiązanym z nowymi formami życia publicznego, społecznego, przenikaniem się obiegów informacyjnych i treści w Sieci, do której dostęp staje się jednym z najważniejszych obecnie mierników równości szans. Cel i sens cyfryzacji można w uproszczeniu sprowadzić do kilku kluczowych obszarów: budowanie dostępu do szerokopasmowego i szybkiego internetu, stymulowanie tworzenia przydatnej obywatelom zawartości i treści zachęcających do używania internetu oraz doskonalenie cyfrowych umiejętności społeczeństwa. Kwestią kluczową dla wsparcia rozwoju gospodarki oraz przeobrażeń cywilizacyjnych polskiego społeczeństwa jest rozwój Internetu szerokopasmowego. Bez sieci szerokopasmowych i dostępnych w nich usług gospodarka i społeczeństwo praktycznie nie mogłyby efektywnie funkcjonować. Według dostępnych szacunków, upowszechnienie dostępu do Internetu szerokopasmowego zwiększy rolę e-handlu w generowaniu PKB i może przynieść do 2020 dodatkowe od 2,5% do 6% PKB. Jeżeli chcemy, by Polska przesunęła się w rankingach związanych z szeroko pojmowaną cyfryzacją, musimy zapewnić jej rozwój w kilku obszarach, od dostępności szybkiego Internetu poczynając, przez efektywne usługi e-administracji, na modelu otwartego rządu, konsultacjach online i dostępie do otwartych zasobów kończąc. Trzeba działać w nowy sposób i z nową energią. Wykorzystać szansę impetu cyfrowego, który możemy wzmocnić mądrze zarządzając państwem, wspierając rozwój potencjału i energii jego obywateli. 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 40

41 41

42 42

43 43

44 44

45 45

46 46

47 47

48 48

49 49

50 50

51 51

52 Michał Jaworski, Dyrektor do spraw Strategii Technologicznej w Microsoft Polska Sp. z o.o. Tomasz Kulisiewicz, ekspert Studia Promocji MIT Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem 52

53 53

54 54

55 55

56 Roman Dmowski, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Zintegrowane rejestry jako podstawa nowych usług dla obywateli Główne kierunki zmian: Usprawnienie obsługi obywatela w urzędach: w obszarach związanych z ewidencją ludności i wydawaniem dowodów osobistych cyfrowe akty stanu cywilnego Usprawnienie wymiany informacji i łączności w służbach i administracji: sieć komputerowa OST112 ogólnopolska łączność radiowa Rejestry państwowe - projekt pl.id Modernizacja rejestru PESEL, utworzenie rejestru dowodów osobistych RDO Informatyzacja obsługi obywatela w zakresie o ewidencji ludności (m.in. procedury zameldowanie) o wydawania dowodów osobistych Integracja z innymi systemami m.in. epuap, CEIDG Korzyści: o Odmiejscowienie obsługi obywatela o Wniosek o wydanie dowodu w formie elektronicznej o Bezpieczna infrastruktura sieciowa łącząca około 2500 gmin z rejestrami centralnymi Nowy dowód osobisty 1 lipca 2013 r. wejście w życie Ustawy o dowodach osobistych: utworzenie Rejestru Dowodów Osobistych RDO zmiana zakresu informacji na dowodzie: o znika informacja o adresie zameldowania o znika informacja o kolorze oczu i wzroście o pojawia się informacja o obywatelstwie polskim Centralny rejestr aktów stanu cywilnego Nowa ustawa: Prawo o aktach stanu cywilnego Nowy centralny rejestr aktów stanu cywilnego Odmiejscowienie obsługi obywatela, bez konieczności dostarczania załączników do urzędu Automatyczna aktualizacja innych rejestrów np. PESEL Konieczność przeniesienia danych papierowych (z okresu do 100 lat wstecz) do systemu informatycznego Ogólnopolska sieć OST112 Sieć teleinformatyczna wykorzystywana przez: o System powiadamiania ratunkowego (telefon 112) o systemy informatyczne poszczególnych służb 56

57 Sieć pomiędzy lokalizacjami Policji, Straży Pożarnej i Ratownictwa Medycznego W przyszłości - dołączanie innych podmiotów, np. Straży Granicznej, Izb Skarbowych Przekształcenie OST112 w Ogólnopolską Sieć Administracji Publicznej podłączenie wszystkich urzędów w gminach Ogólnopolska sieć łączności radiowej Analiza koncepcji i stworzenie modelu funkcjonowania przy założeniach: Jednolity system łączności radiowej, na potrzeby: o Służb ratownictwa: Policji, Ratownictwa Medycznego, Straży Pożarnej o Straży Granicznej i pozostałych służb o sektora energetycznego i transportu Budowa systemu przy wsparciu środków unijnych Współpraca administracji i spółek skarbu państwa Wykorzystanie istniejącej infrastruktury (światłowody, maszty antenowe) 57

58 Dariusz Bogdan, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Gospodarki 58

59 59

60 60

61 61

62 62

63 63

64 64

65 65

66 66

67 Jarosław Deminet, Dyrektor Departamentu Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego w Rządowym Centrum Legislacyjnym 67

68 68

69 69

70 70

71 71

72 72

73 Dariusz Śpiewak, Członek Zarządu ZUS, Pion Operacji, Eksploatacji Systemów i Bezpieczeństwa Informacji 73

74 74

75 75

76 76

77 77

78 78

79 79

80 80

81 81

82 82

83 83

84 Marek Cywiński, Dyrektor Generalny w Kapsch Telematic Services Sp. z o.o. 84

85 85

86 86

87 87

88 88

89 Bogusław Stasiak, Wiceprezydent UM Gdynia 89

90 90

91 91

92 92

93 93

94 94

95 Sławomir Kopeć, Małopolska Sieć Szerokopasmowa Tożsamość cyfrowa obywatela Porównajmy liczby bankowość elektroniczna - ponad 10 mln klientów PITy złożone przez Internet - około 2 mln profil zaufany - około 50 tys. użytkowników Wniosek: obywatele są cyfrowi, ale zainteresowani tylko niektórymi e-usługami Jakie e-usługi atrakcyjne dla obywatela? odpowiadające na istotne potrzeby wnoszące wartość dodaną łatwe w korzystaniu Problem: Jaki optymalny mechanizm uwierzytelniania? Oczekiwania obywatela jak najmniej kart w portfelu jak najmniej kodów i haseł do zapamiętania ale żeby było bezpiecznie żeby zachować tyle prywatności, ile możliwe Rola państwa efektywne (z punktu widzenia państwa i obywatela) dostarczanie usług publicznych skuteczne zainteresowanie obywateli korzystaniem z publicznych e-usług zapewnienie bezpieczeństwa w świecie wirtualnym ochrona prywatności obywatela wspieranie rozwoju gospodarczego Naturalne (?) rozwiązanie Uniwersalny mechanizm zapewniający elektroniczną tożsamość obywatela, możliwy do wykorzystania przez obywatela i przedsiębiorcę w procesach uwierzytelniania zarówno w sektorze publicznym, jak i w usługach komercyjnych. Uniwersalny mechanizm - cechy różne metody uwierzytelniania z wykorzystaniem elektronicznej tożsamości - adekwatne do potrzeb i ryzyka ujawnianie w procesie uwierzytelniania tylko niezbędnych dla danego procesu danych możliwość ograniczonej identyfikacji interoperacyjność w ramach UE Jaki mechanizm uwierzytelniania? bezpieczny podpis weryfikowany certyfikatem kwalifikowanym 95

96 profil zaufany elektroniczny dowód osobisty polityka jednolitego uwierzytelniania Wniosek Potrzebne spójne podejście zapewniające obywatelowi, przy zachowaniu bezpieczeństwa i poszanowaniu prywatności, możliwość korzystania nie tylko z usług e-administracji i szerokiej gamy usług publicznych, ale też powszechne włączenie tych samych narzędzi w obieg elektronicznej gospodarki. 96

97 Krzysztof Głomb, Prezes Stowarzyszenia "Miasta w Internecie" 97

98 98

99 99

100 100

101 Piotr Waglowski, Fundacja epaństwo 101

102 102

103 103

104 104

105 105

106 Jacek Olszewski Polacy o usługach publicznych świadczonych drogą elektroniczną oraz korzystaniu z Internetu Informacja o źródłach danych wykorzystanych w opracowaniu Prezentowane w raporcie dane pochodzą z: 1. badania zrealizowanego przez TNS OBOP na zlecenie Kancelarii Prezydenta RP. Badanie zrealizowano w dniach 9-14.III r. na ogólnopolskiej losowej, reprezentatywnej próbie 1026 osób w wieku 15 lat i więcej. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru wynosi +/- 3%. 2. następujących badań przeprowadzonych przez CBOS: PIT-y 2010, czerwiec 2011 PIT-y 2011, CBOS, maj 2012 Polacy o ułatwieniach w głosowaniu, lipiec 2011 Korzystanie z Internetu, sierpień Młodzi 2011 raport z badań, K. Szafraniec 4. TNS Digital Life 2011 raport z badań TNS OBOP Ogólne wyniki badania Co trzeci Polak (32%) chciałby mieć możliwość umówienia drogą elektroniczną terminu wizyty lekarskiej. Co czwarty uważa,że najpilniej należałoby umożliwić składanie drogą elektroniczną wniosku, podania lub zgłoszenia do urzędu (25%) oraz umawianie terminów wizyt w urzędach (24%). Relatywnie najczęściej usługi te wskazywali ludzie młodzi (20-29 lat), najlepiej wykształceni i mieszkający w największych miastach (powyżej 200 tys. mieszkańców). 14% badanych po zapoznaniu się z listą różnych e-usług stwierdziło, że żadna z nich nie jest im potrzebna. Brak potrzeb w zakresie wymienionych w badaniu e-usług charakteryzuje najstarszych badanych (w wieku 60 lat i więcej), biernych zawodowo, słabiej wykształconych oraz mieszkających na wsi. Systematycznie rośnie liczba użytkowników Internetu. Według CBOS, w roku 2011 ponad połowa Polaków (56%) przyznawała, że regularnie korzysta z Internetu, co oznacza ponad trzykrotny wzrost w porównaniu z rokiem 2002 (17%). Im badani młodsi i lepiej wykształceni tym częściej są użytkownikami Internetu. Ponadto mieszkańcy miast zdecydowanie częściej niż mieszkańcy wsi korzystają z Internetu. W społeczeństwie polskim przeważa pogląd, że dzięki rozwojowi nowych technologii świat staje się lepszy. Opinię taką wyraża 48% Polaków. W ramach realizacji idei społeczeństwa informacyjnego planuje się zwiększenie dostępności usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną. Wprowadzenie takiego projektu miałoby na celu uproszczenie i przyspieszenie załatwiania spraw urzędowych a tym samym poprawę możliwości wykorzystania Internetu w wielu aspektach życia codziennego. Co trzeci Polak (32%) chciałby mieć możliwość umówienia konkretnego terminu wizyty lekarskiej drogą elektroniczną. To zdecydowanie najczęściej wskazywana usługa, której wprowadzenia badani chcieliby w pierwszej kolejności. Co czwarty badany uważa, że najpilniej należałoby umożliwić 106

107 złożenie drogą elektroniczną wniosku, podania lub zgłoszenia do urzędu (25%) oraz umówienie konkretnych terminów wizyt w urzędach (24%). Relatywnie najczęściej na te trzy usługi wskazywali młodzi respondenci (w wieku lat), z wykształceniem średnim lub wyższym i mieszkający w największych miastach liczących powyżej 200 tys. mieszkańców. Na umówienie drogą elektroniczną terminu wizyty lekarskiej wskazało 41% dwudziestolatków, 37% osób z wykształceniem średnim i 36% z wyższym oraz 42% mieszkańców największych miast. Na złożenie drogą elektroniczną wniosku lub zgłoszenia do urzędu 37% badanych w wieku lat, 32% najlepiej wykształconych i 38% mieszkańców największych miast. Natomiast umówienie terminów wizyt w urzędach podkreślało 29% dwudziestolatków, 29% osób z wykształceniem średnim i 34% mieszkańców największych ośrodków miejskich. Około jednej piątej wskazań uzyskały następujące usługi: elektroniczna recepta wystawiana przez lekarza, z możliwością jej zrealizowania w dowolnej aptece na podstawie dowodu osobistego (22%), głosowanie w wyborach drogą elektroniczną (21%), potwierdzenie posiadania ubezpieczenia zdrowotnego (21%) a także możliwość dokonania opłaty urzędowej drogą elektroniczną (20%). Mniej niż jedna piąta badanych uznała, że biorąc pod uwagę ich potrzeby korzystnym byłoby umożliwienie: automatycznego przekazania do zakładu pracy informacji o zwolnieniu lekarskim (16%), udostępnienia pełnej instrukcji obsługi najczęściej stosowanych procedur administracyjnych wraz z aktualnymi wzorami formularzy (15%) oraz uzyskania informacji o historii danego samochodu na podstawie danych ze Stacji Kontroli Pojazdów (15%). Nieco ponad jedna dziesiąta uznała za ważne następujące usługi: uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami i opłatami urzędowymi (13%), uzyskanie informacji o zakresie kompetencji i uprawnień urzędnika lub wydziału danego urzędu (13%), udostępnienie aktów prawnych w Internecie wraz z narzędziami do ich wyszukiwania (13%), uzyskanie informacji o obecności dziecka w szkole oraz jego ocenach lub uwagach (13%) a także dostęp do aktów urzędów stanu cywilnego (13%) i możliwość uzyskania informacji o punktach karnych kierowcy (12%). Elektroniczny system prowadzenia konsultacji społecznych w procesie tworzenia aktów prawnych zyskał najmniejsze uznanie wśród badanych wskazało go 8% respondentów. Co dziesiąty pytany (11%) nie potrafił powiedzieć, jakie usługi powinny być świadczone drogą elektroniczną w pierwszej kolejności a 14% badanych po zapoznaniu się z listą propozycji stwierdziło, że żadna z nich nie jest im potrzebna. Brak potrzeb w zakresie wymienionych w badaniu e-usług charakteryzuje najstarszych badanych (w wieku 60 lat i więcej: 36%), biernych zawodowo (osoby, które nie pracują: 22%, emeryci i renciści: 33%), z wykształceniem podstawowym (31%) oraz mieszkających na wsi (20%). 107

108 Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać do pięciu odpowiedzi. W lipcu 2011 CBOS realizował badanie, w którym pytano o kwestię e-wyborów. Wyniki, jakie uzyskano zbieżne są z wynikami OBOP prezentowanymi powyżej. Okazuje 108

109 się, bowiem, że 23% Polaków mając możliwość wyboru sposobu głosowania wolałoby oddać głos elektronicznie, przez Internet, niż w sposób tradycyjny, czyli w lokalu wyborczym (ten drugi nadal jest najbardziej popularny wybrałoby go 72% badanych). Widzimy więc, że e-wybory, co pokazują dwa różne badania, zyskują aprobatę ponad jednej piątej Polaków. W tym samym badaniu CBOS połowa Polaków (49%) uznaje, że możliwość głosowania elektronicznego powinna być dostępna dla wszystkich wyborców. Prawie dwukrotnie mniej badanych (26%) jest zdania, że powinna ona być ograniczona i obejmować jedynie tych, którzy mają problem z dotarciem do lokalu wyborczego (niepełnosprawnych, starszych). Zdaniem jednej piątej (19%) w ogóle nie powinno być możliwości głosowania przez Internet. Stosunek do e-wyborów jest istotnie związany z wiekiem, miejscem zamieszkania, wykształceniem i poglądami politycznymi badanych. Najwięcej zwolenników powszechnego dostępu do e- wyborów znajdujemy wśród najmłodszych badanych (18-24 lata: 59%, lata: 61%), mieszkających w największych miastach (powyżej 500 tys. mieszkańców: 63%), najlepiej wykształconych (65%) i o poglądach lewicowych (55%). Najmniej zaś wśród: osób w wieku 65 lat i starszych (24%), mieszkających na wsi (40%), z wykształceniem podstawowym (37%) oraz o prawicowych poglądach politycznych (48%). Jedną z form e-usług, wprowadzoną niedawno, jest możliwość składania zeznania podatkowego. Jak widzimy, najbardziej popularną formą rozliczenia jest osobiste złożenie zeznania w Urzędzie Skarbowym. Jednak forma ta wyraźnie straciła na znaczeniu (2010: 76%, 2011: 67%). Wzrósł natomiast odsetek osób rozliczających się za pomocą Internetu (z 8% do 12%). Należy przypuszczać, że ta forma rozliczenia z US będzie coraz bardziej popularna. 109

110 Korzystanie z Internetu i charakterystyka użytkowników Badania CBOS z ostatniej dekady pokazują, że systematycznie rośnie liczba użytkowników Internetu. W roku 2011 ponad połowa Polaków (56%) przyznawała, że regularnie (co najmniej raz w tygodniu) korzysta z Internetu, co oznacza ponad trzykrotny wzrost w porównaniu z rokiem 2002 (17%). W ciągu ostatniego roku dynamika zmiany wyraźnie wzrosła: między 2009 a 2010 odsetek użytkowników zwiększył się o 3 punkty procentowe, natomiast między 2010 a 2011 o 5 punktów. Blisko dwie trzecie badanych (61%) planowało w ubiegłym roku, że w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy będzie korzystać z Internetu. Niemal połowa (48%) była o tym zdecydowanie przekonana a ponad jedna dziesiąta (13%) raczej. Ponad jedna trzecia respondentów (36%) twierdziła, że nie będzie korzystać z Internetu: 8% odpowiadała, że chyba nie a 28% że na pewno nie. 110

111 Biorąc pod uwagę obecny poziom korzystania z Internetu i plany na najbliższy rok widzimy, że 56% obecnych użytkowników będzie korzystać także w przyszłości a 1% z obecnie korzystających nie zamierza robić tego. Osoby, które obecnie nie korzystają z Internetu, ale będą to robić w najbliższym roku stanowią 7%, natomiast ci, którzy nie korzystają i nie będą korzystać 36%. CBOS, VIII 2011: Deklaracje badanych dotyczące korzystania z Internetu w najbliższym roku korzystają i będą korzystać korzystają ale nie będą korzystać nie korzystają ale będą korzystać nie korzystają i nie będą korzystać % 20% 40% 60% 80% 100% Częściej niż pozostali regularnie z Internetu korzystają mieszkańcy województw: opolskiego, wielkopolskiego (po 59%), śląskiego (60%) i pomorskiego (70%). Poniżej średniej ogólnopolskiej plasują się mieszkańcy województw: dolnośląskiego (52%), warmińsko-mazurskiego (51%), podkarpackiego (50%), zachodnio-pomorskiego (49%) a zwłaszcza kujawsko-pomorskiego (48%). Z kolei zbliżony do przeciętnego odsetek korzystających z Internetu notujemy w województwach: lubelskim, lubuskim (po 53%), łódzkim, świętokrzyskim (po 55%) a także mazowieckim i podlaskim (po 57%) oraz małopolskim (58%). 111

112 CBOS, 2011: Odsetek korzystających z Internetu w województwach niższy niż przeciętny odsetek korzystających regularnie z Internetu (od 48% do 52%) podobny jak przeciętny odsetek korzystających regularnie z Internetu (od 53% do 58%) wyższy niż przeciętny odsetek korzystających regularnie z Internetu (od 59% do 70%) Badanie CBOS wyraźnie pokazuje istotną różnicę w korzystaniu z Internetu ze względu na miejsce zamieszkania: mieszkańcy wsi (45%) zdecydowanie rzadziej niż mieszkańcy miast (od 59% do 66%) korzystają z Internetu. Najczęściej regularnych użytkowników Internetu spotkać możemy w metropoliach. Im mniejsze miasto tym niższy odsetek korzystających: w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców wynosi on 66%, w miastach najmniejszych do 20 tys. 59%. Korzystaniu z Internetu sprzyja więc stopień zurbanizowania: im on wyższy tym większy odsetek użytkowników. 112

113 Użytkownicy Internetu to najczęściej ludzie młodzi. Im badani starsi tym rzadziej korzystają z tego medium. W stopniu powszechnym z Internetu korzystają badani w wieku lata (94%) a niemal powszechnym respondenci letni (89%). Blisko trzy czwarte (71%) osób w wieku lata i połowa latków (50%) regularnie korzysta z Internetu. Wśród starszych, użytkownicy Internetu stanowią niecałą jedną trzecią (32% wśród ankietowanych w wieku lata), natomiast w grupie seniorów (65 lat i więcej) zaledwie co dziesiąta osoba (9%) korzysta z Internetu. Na stopień korzystania z Internetu wpływa nie tylko wiek i miejsce zamieszkania, ale też poziom wykształcenia: im badani lepiej wykształceni tym częściej używają Internetu. Zaledwie jeden na dziesięciu pytanych z wykształceniem podstawowym (10%) odpowiada, że korzysta z Internetu. Wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym użytkowników Internetu jest dwie piąte (41%) a średnim niemal trzy czwarte (71%). Respondenci legitymujący się wykształceniem wyższym powszechnie (93%) przyznają, że korzystają z Internetu. 113

114 Biorąc pod uwagę sytuację społeczno-zawodową badanych, z Internetu korzystają wszyscy uczniowie i studenci (99%), kierownicy i najlepiej wykształceni specjaliści (97%) oraz pracownicy administracyjno-biurowi (93%). Dziewięciu na dziesięciu przedsiębiorców (89%) oraz techników i przedstawicieli średniego personelu (88%) deklaruje, że korzysta z Internetu. W sektorze usług użytkownicy Internetu stanowią niemal trzy czwarte (73%). Korzystanie z Internetu deklaruje ponadto ponad połowa robotników niewykwalifikowanych (57%), bezrobotnych (54%)oraz osób, które nie pracują (54%) ale nie dlatego, że pracy znaleźć nie mogą lecz dlatego, że znajdują się w takiej sytuacji, że konieczności podejmowania pracy nie odczuwają lub też pracować nie mogą, mając zapewnione inne źródło utrzymania. Wśród robotników niewykwalifikowanych połowa (50%) korzysta z Internetu, a wśród rolników jedna trzecia (33%). Stosunkowo najrzadziej użytkowników Internetu znajdujemy wśród rencistów (21%) i emerytów (16%). Wyższy odsetek korzystających z Internetu wśród emerytów niż wśród osób w wieku 65 lat i starszych należy tłumaczyć tym, że: 1) kobiety przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat; 2) część badanych korzysta z wcześniejszych uprawnień emerytalnych. Ile czasu Polacy poświęcają na korzystanie z Internetu w ciągu tygodnia? Średnio 12 godzin, czyli ponad 1,5 godziny dziennie. Średni czas spędzany przed komputerem on-line jest dłuższy wśród 114

115 najmłodszych badanych: lata i lata po 14 godzin tygodniowo. Osoby starsze poświęcają na korzystanie z Internetu 9-10 godzin tygodniowo. Zdecydowanie najczęściej korzystamy z Internetu w domu sytuacja ta nie zmienia się. Jedyna zmiana jaką obserwujemy polega na tym, że rośnie znaczenie tego miejsca: w roku 2008 wskazywało je 88%, w roku % a obecnie 95% Polaków deklaruje, że korzysta z Internetu w domu. Wyraźnie spadł odsetek użytkowników Internetu w pracy/szkole: w roku 2008 wynosił on 47%, w % a w %. Z kawiarenek internetowych korzysta obecnie znikoma liczba badanych (2%). Na inne miejsca korzystania z Internetu wskazuje 13% Polaków. W ubiegłym roku aktywność w sieci wśród ogółu dorosłych Polaków najczęściej wiązała się z korzystaniem z internetowych usług bankowych, czytaniem internetowych wersji prasy (po 30%) oraz prowadzeniem rozmów za pomocą komunikatorów (28%). Rzadziej wskazywano na oglądanie telewizji przez Internet (22%), ściąganie darmowych programów, muzyki, filmów (21%), prowadzenie rozmów telefonicznych przez Internet (19%), słuchanie radia przez Internet oraz zakupy internetowe (po 18%). Zdecydowanie najmniejszą aktywność obserwujemy jeśli chodzi o korzystanie z treści dostępnych w Internecie odpłatnie (5%). Wśród internautów ranking najpopularniejszych rodzajów aktywności jest niemal identyczny a różnicę obserwujemy jedynie w poziomie częstości wskazań: wśród internautów odsetki wskazań są znacznie wyższe niż wśród ogółu Polaków. 115

116 Według OBOP, w ubiegłym roku 89% internautów codziennie korzystało z Internetu w celach prywatnych. Trzy czwarte użytkowników Internetu (74%) codziennie oglądało telewizję, a ponad połowa (56%) słuchała radia (chodzi o tradycyjne radio a nie internetowe). 44% internautów deklarowało codzienny kontakt z prasą: 27% wskazywało gazety a 17% magazyny. 116

117 Stosunek Polaków do nowych technologii W społeczeństwie polskim przeważa pogląd, że dzięki rozwojowi nowych technologii świat staje się lepszy. Na przestrzeni ostatniej dekady opinię taką wyrażało średnio 47,75% Polaków. W roku ubiegłym: 48%. O tym, że nowoczesne technologie nie mają wpływu na to jak zmienia się świat, w latach , przekonanych było średnio 31,38% badanych. W roku 2011 uważało tak 33%. Średnio 12,5% Polaków, w ciągu ostatniego dziesięciolecia, przekonanych było o negatywnej roli nowoczesnych technologii i uważało, że za ich sprawą świat staje się gorszy. W ubiegłym roku pogląd taki wyrażało 14% to jeden z najwyższych wyników (jedynie w 2004 roku opinię tę podzielało 15%). Powtórzmy: stosunek Polaków do nowych technologii jest najczęściej pozytywny i skłonni są oni podkreślać pozytywny ich wpływ dla kierunku rozwoju świata. 117

118 Rozdział II Wypowiedzi uczestników debaty Krzysztof Król, Doradca Prezydenta RP Postanowiliśmy zrobić prezent wszystkim Państwu, w tym również administracji, zamawiając badania demoskopijne dotyczące tego, jakich usług oczekują obywatele. Powiem parę słów na ten temat, przedstawię fotografię stanu obecnego fotografię, przyznam, optymistyczną, bo wszyscy staramy się być optymistami, choć dzisiaj jeszcze tego w Polsce brakuje. Obywatele polscy są cyfrowi. Ja tylko zwrócę uwagę na kilka danych: mamy 22 miliony internautów, a w domach gdzie mieszkają dzieci odsetek ten sięga 93%. W grupie wiekowej lata wynosi 99%. Ponadto cyfrowy jest też co szósty emeryt. Polacy są na pierwszym miejscu, jeżeli chodzi o kraje Unii Europejskiej, w graniu, ściąganiu gier, filmów, muzyki oraz, co jest ważniejsze, w kreowaniu profilów w serwisach społecznościowych. W tym roku w Polsce sprzeda się 3,5 miliona komputerów i 300 tysięcy tabletów. Poza cyfrowym obywatelem funkcjonuje też cyfrowy przemysł: 100 tysięcy osób pracujących w przemyśle informatycznym, prawie 300 tysięcy osób pracujących jako tak zwani IT Professionals. Ponadto co roku polskie uczelnie opuszcza 15 tysięcy absolwentów informatyki - według Boston Consulting Group informatyka przekłada się na 3% PKB, tj. więcej niż w przypadku górnictwa i trochę mniej niż w przypadku rolnictwa. 75% respondentów wymieniło usługi administracji publicznej, jakich oczekuje. Jakie to są usługi? Przede wszystkim chodzi o możliwość umówienia wizyty u lekarza, złożenia drogą elektroniczną wniosku/podania, zgłoszenia do urzędu, umówienie wizyty w urzędzie na konkretny termin itd., itd. Obywatele są bardzo kreatywni, wykazują zainteresowanie, chcą z tego korzystać. Skoro korzystają już z cyfrowych banków i cyfrowej poczty, chcą też korzystać z cyfrowego urzędu. Właściwie mamy więc do czynienia z kompletnym systemem: mamy cyfrowych obywateli, cyfrowe narzędzia, cyfrowe potrzeby. Mamy też Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w tym przypadku jest ono skazane na sukces. Michał Boni, Minister Administracji i Cyfryzacji Zapowiedź Krzysztofa Króla jest trochę deprymująca, bo lepiej osiągnąć cele i po ich osiągnięciu powiedzieć osiągnęliśmy, niż mówić, że jest się skazanym na sukces. Będę mówił o kilku kwestiach, które wydają się istotne, a które dotyczą zarówno długoterminowej perspektywy, jak i raportu Państwo 2.0, a także wykorzystania impetu cyfrowego dla wzmocnienia czegoś, co można byłoby nazwać wehikułem innowacyjności. 118

119 Jeśli chodzi o polski rozwój, to filar innowacyjności niewątpliwie odgrywa niesłychanie istotną rolę i dla wszystkich elementy sprzyjające rozwojowi innowacyjności - edukacja, badania naukowe sprzężone z biznesem, rozwój infrastruktury - są ważne, zrozumiałe, istotne. Jednak żeby gospodarka była kreatywna i innowacyjna, trzeba pamiętać o jeszcze kilku sprawach - przede wszystkim o roli informacji i otwartych zasobów, coraz większej roli związanej z przetwarzaniem, wykorzystywaniem i dostępem do różnego typu informacji i wiedzy; roli e-państwa w kontekście potrzeb obywateli i rozwijającego się biznesu. Państwo musi zacząć nadążać za potrzebami obywateli. Polski rozwój charakteryzują dwa możliwe podkreślam: możliwe sposoby turbodoładowania, tzn. aspiracje społeczne oraz impet cyfrowy, o którym chciałbym powiedzieć. 119

120 W Polsce istnieje wyraźne zróżnicowanie geograficzne i regionalne, zarówno jeśli chodzi o wyposażenie gospodarstw domowych w komputery, jak i w kontekście osób korzystających z komputerów w tym kontekście dominuje Polska centralna i zachodnia. Ponadto występują wyraźne różnice generacyjne, wiekowe. W latach od 2007 do 2011 r. najmłodsi osiągnęli rekordowe wyniki, jeśli chodzi o regularność korzystania z internetu. Najstarsi korzystają z internetu w skali o wiele mniejszej, niemniej jednak w okresie dwukrotnie wzrosła aktywność osób starszych, na pewno nie jest to więc grupa, o której można zapomnieć. Charakterystyczną kwestią jest pogrupowanie osób korzystających z komputerów według miejsca korzystania: 120

121 dom w tym przypadku prawie wszystkie osoby mające i korzystające z komputera, mają też dostęp do internetu. Tymczasem mimo pełnego dostępu do komputera i do internetu w miejscach pracy, wykorzystanie internetu i korzystanie z komputera jest o wiele mniejsze; pomijam już w tym aspekcie szkoły, uczelnie itp. Jest to więc rezerwa, zadanie do wykonania, także dla polskiego biznesu, jego innowacyjności - zadanie wiążące się z większym wykorzystywaniem nowoczesnych technik cyfrowych. Jeśli chodzi o zaawansowanie usług e-administracji, jesteśmy poniżej średniej europejskiej. Bardzo często zatrzymujemy się na czymś, co dałoby się zdefiniować jako paradoksalnie jednostronną interakcję, rzadziej ta interakcja jest dwustronna; nie mówię tu już o transakcji czy nakierowaniu na różnego rodzaju usługi. Mamy zatem wielki deficyt, jeśli chodzi o funkcjonowanie państwa. 121

122 Mówiąc o sensie cyfryzacji, chciałbym sformułować tezę o potrzebie podejścia całościowego, kompleksowego, zarówno w wymiarze cywilizacyjnym, ekonomicznym, jak i społecznym. Widziałbym tu trzy filary skutecznej cyfryzacji w Polsce. Po pierwsze, zwiększenie dostępności internetu, z uwzględnieniem oczywistych efektów ekonomicznych. Po drugie, zwiększenie potrzeby używania internetu; po trzecie zwiększenie kompetencji cyfrowych społeczeństwa. Jeżeli chodzi o problemy związane z używaniem internetu, na pierwszym miejscu definiowany jest problem związany z tym, czy używanie internetu jest nam potrzebne i czy umiemy powiedzieć, do czego jest nam to potrzebne. Badania pokazują, że problemy finansowe wymieniane są na czwartym miejscu. Nie powinniśmy zaniechać działań, które w równoległy sposób budowałyby przestrzeń dla rozwoju tych trzech filarów - w Polsce nie wystarczy już zakup sprzętu i zwiększenie dostępności internetu. Filar drugi, tj. zwiększenie potrzeby używania internetu poprzez rozwój treści i zawartości, razem z rozwojem kompetencji cyfrowych jest równie istotny, jak warunki techniczne dostępu. 122

123 Proszę też pamiętać, że jesteśmy w podobnej fazie rozwojowej jak wiele krajów. Może ze względu na to, że mamy za sobą okres transformacji i drugi powojenny wyż demograficzny, który w większości tworzy niejako grupę tubylczą w świecie cyfrowym, bardzo wyraziście zachodzą procesy zmian społecznych. Ma miejsce przejście od świata analogowego do digitalu, równoczesność uczestnictwa w procesach zachodzących w świecie, rozwój portali społecznościowych. To oczywiście prowadzi nas do dylematu wolności i poczucia wolności, bezpieczeństwa i własności. To nie jest łatwa sprawa. Teoretycznie można powiedzieć, że bardzo łatwo znaleźć rozstrzygnięcia na sali siedzi szef GIODO, w pozytywny sposób upominający się o przepisy, które będą chroniły i które muszą chronić prywatność. Bardzo istotne jest to, żebyśmy umieli ochronić sferę wolności prywatnej, a zarazem żebyśmy umieli wprowadzić takie rozwiązania, które będą nam pozwalały ścigać przestępczość w rzeczywistości cyfrowej bez naruszania prywatności. Oczywiście dyskusja o ACTA pokazała potrzebę zdefiniowania na nowo problemu własności intelektualnej i stworzenia warunków dla takich modeli biznesowych, w których legalnie, zgodnie z nowymi modelami biznesowymi i tanio będzie można korzystać z tego wszystkiego, co oferuje internet. Ten dylemat dotyczący wolności, bezpieczeństwa, własności i jego rozstrzygnięcie to jedna z najważniejszych spraw i jedno z najważniejszych zadań. Powiedziałem już, że w procesach zmian dotyczących przejścia od analogu do digitalu, szczególną rolę odgrywa młoda generacja ze swoimi potrzebami, aspiracjami, traktowaniem świata cyfrowego, świata własnego laptopa jako świata domostwa, jako świata własnej, prywatnej wolności. Jednak rodzi się także nowy model udziału w demokracji poprzez partycypację w decyzjach, niekoniecznie przez udział w głosowaniu może tak będzie, jeśli nie będzie głosowania online a właśnie poprzez chęć uczestniczenia w procesach decyzyjnych w różnych dziedzinach, które dla różnych grup obywateli są szczególnie istotne. Państwo musi się dostosować, nie może odwracać się plecami, musi w przejrzysty sposób pokazać wszystkie swoje procesy decyzyjne. Można to zrobić bez obawy, tak jest zresztą lepiej dla państwa, bo takie uczciwe i jasne pokazywanie całego procesu decyzyjnego, łączne z konsultacjami online, moim zdaniem w radykalny sposób ogranicza różne zagrożenia związa- 123

124 ne z korupcją. W takim kontekście proces zmian każe nam na nowo zdefiniować państwo jako państwo optimum, charakteryzujące się odpowiednią interwencją. Wspomniany proces oznacza również proces przejście od społeczeństwa informacyjnego do społeczeństwa cyfrowego, gdzie kluczowym aktorem jest ekspert profesjonalista, a właściwie tym kluczowym aktorem staje się sieć współpracujących profesjonalistów i amatorów. Świat ekspercki miesza się bowiem ze światem amatorów, nie mówiąc o tym, że kompetencje związane z programowaniem, z gramatyką cyfrową, są czymś, czego w najbliższym czasie pewnie będziemy zaczynali się uczyć. Wielka Brytania w swoim systemie edukacji już to wprowadza, aby przygotować osoby, które w pełni będą uczestniczyły w tej rzeczywistości cyfrowej. Dla gospodarki przejście od społeczeństwa informacyjnego do cyfrowego oznacza nie wyodrębnienie sektora ICT, lecz mówienie o potencjale ICT obecnym we wszystkich sektorach gospodarki i tworzącym nowe możliwości rozwojowe wszystkich sektorów gospodarczych. 124

125 Ten wymieniony pierwszy filar skutecznej cyfryzacji, czyli zwiększenie dostępu do internetu, wiąże się z potrzebnymi inwestycjami i rozwojem. W ramach scenariusza bazowego możemy mówić o tym, że jeśli rozwój rzeczywistości cyfrowej będzie następował w takim tempie jak dzisiaj, jeśli przedłużone zostaną obecne trendy i wydatki będą 125

126 na takim samym poziomie to w 2020 r. będzie 18 mln użytkowników, a 80% populacji będzie w zasięgu internetu szerokopasmowego. W scenariuszu dynamicznym to się rozwija. W scenariuszu skokowym następuje wzrost nakładów - nie mówię o środkach publicznych, lecz o wszystkich możliwych środkach, także o środkach rynku. Wzrosnąć może wtedy ruch wewnątrzsieciowy i efekt kuli śnieżnej może spowodować, że o wiele większa część populacji będzie w zasięgu internetu szerokopasmowego. Istotne jest wyznaczenie celów związanych z rozwojem internetu szerokopasmowego. Zaczęliśmy konsultacje w sprawie Narodowego Planu Szerokopasmowego, czekamy na państwa uwagi. To jest ważny dokument, także w kontekście późniejszej dyskusji z Komisją Europejską, jeśli chodzi o budowanie przyszłego programu operacyjnego, który, mam nadzieję, będzie nazywał się: Program Operacyjny Polska cyfrowa. Ważne jest, żebyśmy sobie uświadomili, w których obszarach są do wykonania szczególne zadania, jaką przepustowość użytkujemy. Proszę spojrzeć: dominują przepustowości o niskiej skali. 126

127 Jeśli chodzi o te przepustowości, które wskazujemy jako czynniki rozwojowe, europejskie, z Europejskiej Agendy Cyfrowej, jeszcze nam do nich bardzo daleko, z nimi wiąże się na pewno zadanie na kilka najbliższych lat. Korzyści z tego Narodowego Planu Szerokopasmowego będą ewidentne - według szacunków dzięki jego wdrożeniu liczba sprzedawanych usług szerokopasmowych będzie o prawie cztery miliony większa, co zadziała na gospodarkę, także na naszą świadomość i na nasze umiejętności cyfrowe oraz na rozwój zawartości treści dostępnych drogą cyfrową. 127

128 Zrobiliśmy bilans korzyści związanych z realizacją tego Narodowego Planu Szerokopasmowego i pokazaliśmy, jakie mogą być jego koszty, ale także jakie będą jego efekty. Otóż zgodnie z tym bilansem wychodzi nam właściwie 1% PKB dodany do polskiego rozwoju gospodarczego - netto, tj. po odjęciu olbrzymiej w swej skali inwestycji. Mówiłem o filarze drugim, tj. o potrzebie zwiększania używania internetu. Dlaczego, gdy patrzy się z punktu widzenia e-administracji, wciąż się nie udaje? Taką tezę postawiliśmy 23 kwietnia br., prezentując raport Państwo 2.0. Po pierwsze, brakuje koordynacji projektów informatyzacyjnych, natomiast istnieje silosowe, posegmentowane podejście do sprawy. Staramy się temu przeciwdziałać, ale to oczywiście wymaga trochę czasu. Po drugie, występuje ciągłe niedocenianie wagi cywilizacyjnego przełomu, w jakim uczestniczymy, i jest takie techniczne - powiedziałbym nawet z całym szacunkiem, że wąskotechniczne - podejście do tego problemu, bez dostrzegania całej gamy problemów, które są generowane przy tej okazji. Po trzecie, w wielu projektach sprawy były postawione na głowie, nie na nogach. Staramy się to zmienić. Jak państwo wiecie, Komisja Europejska zablokowała płatności w siódmej osi 29 projektów, 3,3 mld zł. Przedstawiliśmy naszą odpowiedź Komisji Europejskiej, przedstawiliśmy raport Państwo 2.0, który został dobrze przyjęty. Rozmawialiśmy z komisarzami, 31 maja br. przedstawiliśmy, zgodnie z harmonogramem, plan naprawczy, a w tym tygodniu (przyp.red czerwca 2012r.) kończy się działanie wspólnego zespołu Komisji i polskiego, wyjaśniającego sprawy dotyczące wszystkich projektów. Mam nadzieję, że jesienią Komisja Europejska podejmie decyzje odblokowujące te płatności. Biorąc pod uwagę nasze projekty, musimy sobie uzmysłowić choć nie będę tu mówił o wszystkich szczegółach jedno. We wszystkich przypadkach musi dominować, po pierwsze, zarządzanie projektowe; po drugie, nastawienie na użytkownika i interesariuszy - komu to ma służyć, jaka aplikacja jest potrzebna, nie tylko o jaki sprzęt chodzi. Moim zdaniem ta zmiana procedury, myślenia, filozofii, podejścia jest kluczowa. Oczywiście projekty muszą być dzielone na etapy, wreszcie muszą być testowane różne rozwiązania. Nie może być tak, że planujemy wejście w życie jednego rozwiąza- 128

129 nia, nie mając żadnego okresu przejściowego. Pokażę to na przykładzie obsługi numeru alarmowego, który to projekt tak naprawdę ma się skończyć w 2014 r., a wcześniejsze oczekiwania rodzą tutaj oczywiście nadmiar różnego rodzaju napięć. Obecnie ktoś dzwoni, informacja dociera w odpowiednie miejsca i następnie drogą telefoniczną na schemacie narysowane są telefony i przerywana linia dociera to do wszystkich służb. Po drodze wykorzystujemy mapę lokalizacyjną przygotowaną przez Urząd Komunikacji Elektronicznej. To jest stan obecny. Docelowo dzięki wykorzystaniu operatorów, publicznych sieci, mapy GUGiK, mapy lokalizacyjnej, informacja w odpowiedni sposób dociera do operatora. Równocześnie, bez wyodrębnionej sieci dzwonienia, informacja ta dociera też do wszystkich służb, które następnie wysyłają czy to karetkę pogotowia, czy straż pożarną, czy oddział policyjny na ratunek. W przypadku epuap zostały zdiagnozowane słabości: mała liczba użytkowników, brak usług o charakterze masowym, z których chciano by korzystać; kwestia niewygodnego przelewu; niekorzystny wizerunek epuap. Ponadto ze skrzynki podawczej nie chcą korzystać podmioty publiczne. Po zmianach docelowo chcielibyśmy uzyskać szerokie funkcjonowanie epuap, pozyskiwanie różnego rodzaju zaświadczeń. Dzisiaj w Sejmie była prezentacja pierwszego skojarzenia usług ZUS szkoda, że nie ma tu pana prezesa Śpiewaka z usługami epuap. Wydaje się, że jest to ważna sprawa do dalszego monitorowania. Jest wiele dziedzin, które mogłyby funkcjonować przez epuap, ale przede wszystkim musi wzrosnąć liczba użytkowników mających uwiarygodniony profil zaufany, ze wszystkimi przeglądami co do bezpieczeństwa wiadomo, że co pewien czas trzeba w tej dziedzinie dokonywać różnych zmian. Oczywiście muszą istnieć o wiele bardziej dostępne miejsca uwiarygodniania. 129

130 Przygotowując nowy epuap, chcemy dokonać zmian w ustawie, która do tej pory nosiła tytuł o informatyzacji i chcemy nazwać ją ustawą o działalności podmiotów realizujących zadania publiczne czy też ustawą o zadaniach publicznych realizowanych drogą elektroniczną. To rozwiązanie będzie obejmowało odpowiednie zdefiniowanie i wprowadzenie do funkcjonowania elektronicznych skrzynek podawczych oraz wzorów pism elektronicznych i formularzy niestety niewielu - uschematyzowanych i prostszych, co da szansę na stałą komunikację obywatela i przedsiębiorcy z urzędem drogą elektroniczną. Rozszerzymy dostęp online do akt sprawy na wszystkie dokumenty poprzez elektroniczne zarządzanie dokumentami. Proszę pamiętać, że elektroniczne państwo to nie tylko sprawność w relacjach klient urząd, ale także coś, o czym bardzo często się zapomina, a mianowicie usprawnienie funkcjonowania wewnątrz urzędu. W tym celu musimy przejrzeć wszystkie procedury i maksymalnie uprościć cały proces biznesowy związany z realizowaniem różnego rodzaju usług publicznych, musimy nauczyć się posługiwania się elektronicznymi kopiami dokumentów papierowych i wprowadzić takie obowiązki, musimy też zwiększyć liczbę podmiotów potwierdzających profile zaufane oraz zinformatyzować dalsze czynności. 130

131 Drugi etap tego projektu obejmuje przepisy zrównujące pisma papierowe z pismami elektronicznymi, zrównanie podpisu odręcznego i podpisu elektronicznego - dzisiaj panuje przewaga papieru. Moim zdaniem to będzie rewolucja. Nie można tego wprowadzić z dnia na dzień, dlatego że jeśli chce się to zrobić dobrze, należy przejrzeć setki przepisów prawnych, które obecnie czynią Polskę papierową, a nie cyfrową. My zaś stawiamy sobie za cel Polskę cyfrową. 131

132 Skąd bierze się nasza determinacja, żeby różne rzeczy robić po kolei, powiedzieć, co musimy zrobić w ustawach i w rozwiązaniach instytucjonalnych, a później wprowadzać takie kojarzące całość rozwiązania? Takie podejście wynika z doświadczenia estońskiego. Oni przez dekadę informatyzowali i cyfryzowali różne obszary życia publicznego ważne dla gospodarki, dla administracji, dla życia codziennego obywatela. Na koniec poprzez projekt X-Road sprawdzili, czy wszystkie systemy ze sobą współgrają. W rezultacie wprowadzono elektroniczny dowód, dziś powód do dumy Estonii, zwieńczenie procesu, nie zaś rozwiązanie wprowadzone na samym początku. W nowym podejściu chcemy zaproponować informatyzację zintegrowaną, dla której kluczem jest logiczny i skuteczny obieg informacji: mniej wysiłku dla obywatela, większa pomoc. Ponadto istnieje kwestia zarządzania procesowego i zorientowania na użytkownika, czyli sprawa perspektywy usługowej. W centrum jest więc nie sam projekt IT, lecz usługa, właściciel procesu, podmiot wykonujący usługi publiczne. Ważna jest efektywność kosztowa i dyskusja o neutralności technologicznej. W oczywisty sposób korzyści dla administracji pojawiają się po stronie obywatela, dotyczą lepszego obiegu informacji i sprawniejszej administracji. 132

133 Na koniec powiem krótko o trzecim filarze, czyli o zwiększeniu kompetencji cyfrowych społeczeństwa, co dotyczy tzw. kompetencji XXI wieku. Jedna z nich mówi o pracy w szumie, a więc o zdolności do rozróżniania i filtrowania informacji w celu zmaksymalizowania funkcji poznawczych. To jest bardzo ważny element, dzisiaj jeszcze w gruncie rzeczy mało obecny. Wydaje się, że ten pełny zestaw kompetencji cyfrowych powinien być obecny w polskiej szkole, od szkoły podstawowej poczynając, na szkole wyższej kończąc. W projekcie dotyczącym e-szkoły nie chodzi więc tylko o sprzęt, ale o sprzężenie ze sobą czterech obszarów: e-szkoły, tj. miejsca wyposa- 133

134 żonego w sieć i sprzęt; ucznia z kompetencjami i mającego dostęp do urządzeń; nauczyciela, coacha, przewodnika nastawionego na kooperację, ale także personalizującego system edukacji, co jest jedną ze spraw koniecznych, żeby budować przewagi konkurencyjne polskiej gospodarki, wykorzystując talenty; wreszcie e-treści edukacyjnych, bo nie o sam podręcznik tutaj chodzi. Prowadzimy dyskusje z różnymi portalami, dzięki którym ten proces edukacyjny byłby o wiele bogatszy. Ponadto jeśli chcemy uniknąć wykluczenia osób starszych, musimy pokazywać im korzyści z uczestnictwa w świecie cyfrowym. Stąd projekt Latarnicy 50+, którego lider, pan Krzysztof Głomb, jest obecny na sali. Trzymamy kciuki, żeby wszystko się powiodło. Nie możemy mówić o pełnych efektach cywilizacyjnych bez modelu otwartego rządu, bez traktowania obywatela jako źródła wiedzy jako źródła rozwiązań. Jednak to będzie możliwe tylko i wyłącznie wtedy, kiedy drogą elektroniczną będziemy zbierali uwagi, kiedy będą konsultacje, otwartość, słuchanie, dostęp do informacji. Stąd potrzeba rozróżnienia informacji publicznej i otwartych zasobów. W najbliższym czasie zainicjujemy debatę o założeniach ustawy o otwartych zasobach. Jak myślę, po doświadczeniach i sporach dotyczących art. 5a, musimy również radykalnie znowelizować ustawę o informacji publicznej, tak żeby wszystko to, co powinno być w przejrzysty sposób zapewnione obywatelowi, było zapewnione. Punktem wyjścia nie może być tutaj przekonanie, że jakąś informację musimy odseparować i schować, lecz pełna otwartość. Dopiero później można będzie się zastanawiać, czy są w ogóle obszary, które miałyby być szczególnie chronione, i na jakich zasadach miałyby one funkcjonować. 134

135 Jeśli chodzi o zasoby otwarte, ważne jest, w jaki sposób będziemy nabywali prawa do tych zasobów - może to być nabycie pełni praw majątkowych, praw autorskich do utworu czy dzieła przez podmiot zobowiązany przez daną instytucję dysponującą zasobami publicznymi. Jednak może to być nabycie udziału w majątkowych prawach autorskich przez podmiot zobowiązany z precyzyjnym określeniem zasad wspólnego wykonywania tego prawa. Tu możliwości i opcje będą różne. Na pewno będzie to proces przebiegający etapami. Otwarte zasoby są jednym z istotniejszych czynników związanych z przyszłym polskim rozwojem. 135