PRZEWODNIK KLASTRY I REGIONALNE SIECI WSPÓŁPRACY

Transkrypt

1 PRZEWODNIK KLASTRY I REGIONALNE SIECI WSPÓŁPRACY

2 Dkument realizwany w ramach Prjektu pn. Wprwadzenie d ferty INVEST - PARK DEVELOPMENT Sp. z.. kmplekswej usługi dradczej świadcznej na rzecz pdmitów sektra MŚP, współfinanswaneg ze śrdków Unii Eurpejskiej, Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg, w ramach Reginalneg Prgramu Operacyjneg dla Wjewództwa Dlnśląskieg na lata , Prirytet 1 Wzrst knkurencyjnści dlnśląskich przedsiębirstw, Działanie 1.2. Dradztw dla firm raz wsparcie dla Instytucji Otczenia Biznesu. Dkument przygtwany przez BOSSG Cnsulting Sp. z.. na zlecenie INVEST - PARK DEVELOPMENT Sp. z.. BOSSG Cnsulting Sp. z.. Biur: ul. Grabiszyńska Wrcław tel , 34 Siedziba główna: ul. Stanów Zjedncznych Wrcław tel , fax Strna 1

3 Spis treści Wstęp... 3 Część I. Aspekty teretyczne twrzenia i rzwju pwiązań kperacyjnych Klaster Reginalna sieć współpracy Grupa kapitałwa Grupa kperacyjna Hlding Netwrking Alians strategiczny Część II. Aspekty praktyczne twrzenia i rzwju pwiązań kperacyjnych Krzyści płynące ze współpracy w ramach pwiązań kperacyjnych Czynniki wpływające na sukces/prażkę prwadznej współpracy Bariery w rzwju pwiązań w Plsce Prces twrzenia i rzwju klastrów i reginalnych sieci współpracy a. Określenie bszarów planwanej d rzwju działalnści w ramach twrzneg pwiązania b. Pszukiwanie partnerów d współpracy c. Prcedury administracyjne pwstawania klastrów i reginalnych sieci współpracy d. Działania służące wzmcnieniu współpracy w pwiązaniu e. Narzędzia i bszary działań prmujących pwiązanie Zakńczenie Bibligrafia Spis ilustracji Spis załączników Załączniki Strna 2

4 Wstęp Niniejszy przewdnik pisuje różne frmy współpracy i kperacji pdmitów gspdarczych. Hasłem przewdnim pdmitów współpracujących ze sbą jest siła we współdziałaniu. Pdstawą ich działalnści jest współpraca raz wzajemne krzystanie z wiedzy i dświadczeń partnerów. Klastry raz pzstałe frmy współpracy są synnimem sukcesu zbudwaneg na wyskiej jakści knkurencji. Cechą szczególną pwiązań kperacyjnych typu klaster jest fenmen współpracy firm knkurujących ze sbą, dzięki czemu uzyskują ne bpólne krzyści. Wyską jakść knkurencji gwarantuje kapitał wniesiny przez każdeg uczestnika. Od kilku lat bserwuje się w Plsce pwstanie wielu sieci współpracy raz klastrów. Administracja i instytucje tczenia biznesu są najczęściej głównymi inicjatrami idei kperacji. Firmy craz chętniej angażują się w teg typu inicjatywy, pnieważ dstrzegają krzyści wynikające ze współpracy, nawet z ptencjalnymi knkurentami. Wzrst pwiązań pmiędzy przedsiębirstwami, jednstkami naukwymi, samrządami i innymi pdmitami prwadzi d rzwju gspdarczeg kraju. Knkurencyjnść Plski wzrasta przede wszystkim dzięki pdniesieniu pzimu innwacyjnści przedsiębirstw. Pwiązania kperacyjne są jak najbardziej ptrzebne. Dzięki nim przedsiębirstwa z sektra małych i średnich przedsiębirstw są w stanie knkurwać na rynku eurpejskim. Twrzenie klastrów, sieci współpracy, grup kperacyjnych i innych pwiązań daje mżliwść rzwju i zaistnienia na rynku światwym. Przewdnik Klastry i reginalne sieci współpracy w części I przybliża pjęcie klastra, reginalnej sieci współpracy, grupy kapitałwej, grupy kperacyjnej, hldingu, netwrkingu raz aliansu strategiczneg. W części II zstały przedstawine praktyczne aspekty twrzenia i rzwju pwiązań kperacyjnych. Wskazan na krzyści wynikające ze współpracy raz bariery jej nawiązania. Pnadt przewdnik pisuje prcedurę administracyjną załżenia klastra, pkazuje gdzie i jak należy szukać partnerów d współpracy raz kreśla narzędzia służące prmcji pwiązań kperacyjnych. Strna 3

5 Część I. Aspekty teretyczne twrzenia i rzwju pwiązań kperacyjnych 1. Klaster Czynnikiem decydującym przewadze knkurencyjnej pdmitu gspdarczeg na współczesnym rynku jest jeg zdlnść d efektywneg pzyskania wiedzy, a następnie jej praktyczneg wykrzystania w działalnści bizneswej 1. Klastry są jednym ze spsbów pdnszenia knkurencyjnści i zwiększenia innwacyjnści przedsiębirstw. Przedsiębirstwa mgą zdbyć silną pzycję na rynku pprzez udział w teg rdzaju pwiązaniu kperacyjnym. Pjęcie klastra zstał p raz pierwszy zdefiniwane przez eknmistę Michaela E. Prtera. Według tejże definicji klaster t: gegraficzne skupisk wzajemnie pwiązanych firm, wyspecjalizwanych dstawców, jednstek świadczących usługi, firm działających w pkrewnych sektrach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednstek nrmalizacyjnych i stwarzyszeń branżwych) w pszczególnych dziedzinach, knkurujących między sbą, ale również współpracujących. Klastry siągające masę krytyczną (niezbędna liczba firm i innych instytucji twrząca efekt aglmeracji) i dnszące niezwykłe sukcesy knkurencyjne w kreślnych dziedzinach działalnści, są uderzającą cechą niemal każdej gspdarki nardwej i reginalnej, stanwej, a nawet wielkmiejskiej, głównie w krajach gspdarcz rzwiniętych 2. Jest t klasyczna definicja klastra. Sama nazwa pchdzi d angielskieg słwa cluster, c znacza zlepek, grn, grupę. W Plsce definicja pjęcia klaster znajduje się w 13 ust. 2 rzprządzenia ministra gspdarki w sprawie udzielania przez Plską Agencję Rzwju Przedsiębirczści pmcy finanswej niezwiązanej z prgramami peracyjnymi (Dz.U. z 2006 nr 226, pz z późn. zm.). Według tej definicji przez klaster rzumie się przestrzenną i sektrwą kncentrację pdmitów działających na rzecz rzwju gspdarczeg lub innwacyjnści raz c najmniej dziesięciu przedsiębirców, wyknujących działalnść gspdarczą na terenie jedneg lub kilku sąsiednich wjewództw, knkurujących i współpracujących w tych samych lub pkrewnych branżach raz pwiązanych rzbudwaną siecią relacji frmalnym i niefrmalnym charakterze, przy czym c najmniej płwę pdmitów funkcjnujących w ramach klastra stanwią przedsiębircy". Inaczej klaster mżna kreślić jak gegraficzne skupisk wzajemnie pwiązanych firm, wyspecjalizwanych dstawców, jednstek świadczących usługi, firm działających w pkrewnych sektrach raz pwiązanych z nimi instytucji (np. uczelni, jednstek 1 Kierunki i plityka rzwju klastrów w Plsce, Ministerstw Gspdarki Departament Rzwju Gspdarki, Warszawa Prter, M.E. "Strategy and the Internet", Harvard Business Review, March Strna 4

6 badawcz-rzwjwych, instytucji finanswych, stwarzyszeń branżwych i śrdków wspierania biznesu), które współpracują w pewnych dziedzinach, ale jedncześnie ciągle knkurują ze sbą na rynku. Częst firmy działające w klastrze decydują się na stwrzenie frmalnej struktury bądź instytucji krdynującej współpracę między nimi. Rysunek 1. Pwiązania w brębie klastra. Źródł: A. Szerens, Klastry pdstawy teretyczne., Plitechnika Warszawska, Urząd Marszałkwski Wjewództwa Mazwieckieg, Prgram Innet. Rysunek 2. Pdmity działające w strukturze klastra. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. Najsłynniejszym klastrem na świecie jest Dlina Krzemwa w Kalifrnii. Na bszarze 300 mil kwadratwych ulkwanych jest tam pnad 6 tys. firm zajmujących się wyskimi technlgiami. Zatrudninych jest tam pnad milin sób. Pdmitem zaintereswania Strna 5

7 klastra jest przede wszystkim rzwój mikrelektrniki i kmputerów. Źródłem pstępu technlgiczneg w Dlinie Krzemwej jest regin i sieci, a nie pjedyncze firmy, c dpwiada terii twrzenia klastrów. Ważną kwestią jest rzróżnienie pjęcia klastra d inicjatywy klastrwej. Inicjatywa klastrwa t mniej lub bardziej zinstytucjnalizwana (sfrmalizwana) grupa aktrów lkalnych dążąca d zainicjwania funkcjnwania daneg klastra bądź rzwiązania isttnych prblemów już funkcjnująceg klastra. Uruchmienie inicjatywy klastrwej mże być wynikiem ddlnych działań pdmitów gspdarczych zaintereswanych współpracą (pdejście bttm-up) lub być wynikiem działań dgórnych pdejmwanych przez władze publiczne (pdejście tp-dwn) 3. Inicjatywy klastrwe t zrganizwane działania mające na celu przyspieszenie rzwju raz wzrst knkurencyjnści klastrów w reginie 4. Większą szansę na siągnięcie sukcesu mają klastry, w których skład wchdzą różnrdne pdmity, pnieważ wyski pzim różnrdnści znacza większą samwystarczalnść daneg klastra. Najważniejsze rdzaje pdmitów wchdzących w skład klastra t przedsiębirstwa, instytucje sektra badawcz rzwjweg, instytucje pśredniczące (np. rganizacje branżwe) raz instytucje finanswe. Bardz ważną cechą klastra są relacje między ww. pdmitami. Utrzymywanie relacji przez różnrdne pdmity w ramach klastra, składa się na tzw. efekt synergii, c znacza wzmcnienie skutecznści każdeg pjedynczeg pdmitu w klastrze i zwiększenie ich knkurencyjnści gdy występują wspólnie - w klastrze, a niżeli jak pjedyncze niepwiązane pdmity. Kluczwym elementem jest współpraca z sektrem B+R, pnieważ jednstki naukwe i inne zapewniają niezbędną wiedzę d zwiększania knkurencyjnści na rynku np. pracwanie i wprwadzenie bardziej wydajnych maszyn. Relacja przedsiębirstw a sfera badawcz rzwjwa mże przyjmwać frmę: kntaktów między pracwnikami firm i sektra B+R, zatrudniania pracwników jednstek badawczych w przedsiębirstwach, praktyk studentów w firmach. Pnadt przedsiębirstwa razem z jednstkami naukwymi mgą prwadzić wspólne badania (wiedza w zamian za śrdki finanswe), rganizwać knferencje naukwe i szklenia. Klastry wyróżniają się różnym pzimem innwacyjnści i zaawanswania technlgiczneg, c w praktyce znacza występwanie różnych strategii rzwju. Częst mają ne charakter pnadsektrwy. Współpracują ze sbą przedsiębirstwa z kluczwych branż wytwórczych i branż z nimi pwiązanych, instytucje świadczące usługi dla klastra np. jednstki badawcz rzwjwe, firmy marketingwe, fundusze kapitałwe itp. Pza silną kncentracją przestrzenną przedsiębirstw działających w danym 3 Kierunki i plityka rzwju klastrów w Plsce, Ministerstw Gspdarki Departament Rzwju Gspdarki, Warszawa Zielna Księga Inicjatyw Klastrwych. Inicjatywy Klastrwe w gspdarkach rzwijających się i w fazie transfrmacji., Plska Agencja Rzwju Przedsiębirczści. Strna 6

8 sektrze i sektrach pkrewnych, dla istty funkcjnwania struktury klastra ważna jest rla i zależnść między następującymi czynnikami: kncentracja przestrzenna, bliskść gegraficzna, systemwy, sieciwy charakter spłecznie zakrzeninych pwiązań, kperencja (cpetitin), czyli jednczesne knkurwanie i kperacja pdmitów gspdarczych, wielletnie tradycje danej działalnści w danej lkalizacji (tzw. lkalne czy reginalne zagłębia tradycji), atrakcyjny rynek wyspecjalizwanej siły rbczej, efektywna dyfuzja tzw. wiedzy ukrytej (ang. tacit knwledge), której pzyskanie wymaga wchdzenia w bezpśrednie relacje międzyludzkie, znaczące zasby kapitału spłeczneg przejawiające się m.in. wzajemnym zaufaniem, patrityzmem reginalnym, dstrzeganiem wspólnych celów i przekładających się na efektywną współpracę w układzie ptrójnej helisy (ang. triple helix) tzn. między przedsiębircami, śrdwiskiem nauki raz władzami publicznymi 5. Na pdstawie ww. cech mżna wyróżnić następujące rdzaje klastrów: tradycyjny (branżwy), innwacyjny raz innwacyjny high-tech pwiązaniach sieciwych. Klastry różnią się przyczyną pwstania, kresem działania, przedmitem działania, rdzajem pwiązań między firmami raz stpniem zaangażwania w prces innwacyjny. Pniższa tabela przedstawia mżliwe warianty relacji firma klaster, z uwzględnieniem pdziału klastrów na rdzaje. 5 Kierunki i plityka rzwju klastrów w Plsce, Ministerstw Gspdarki Departament Rzwju Gspdarki, Warszawa Strna 7

9 Tabela 1. Różne warianty relacji firma klaster. Rdzaj klastra frma pwiązań Rdzaj firmy klaster reginalny tradycyjny wspólna lkalizacja, kperacja, brak pwiązań frmalnych klaster innwacyjny pwiązanie technlgiczn prdukcyjne, mżliwy krdynatr reginalny klaster innwacyjny high-tech, współpraca w sieci, pwiązania techniczn-prdukcyjne w łańcuchu wartści, brker sieciwy małe i średnie tradycyjne lub małe i średnie raz duża widąca małe i średnie firmy innwacyjne raz jednstka naukwa lub krpracja widąca, małe i średnie firmy innwacyjne, jednstki naukwe firmy małe, średnie, duże krpracje, uniwersytety, rganizacje badawcze, firmy dradcze Źródł: Ssnwska A., Łbejk S., Efektywny mdel funkcjnwania klastrów w skali kraju i reginu. Ekspertyza pracwana w ramach Prgramu Wielletnieg PW-004 Dsknalenie Systemów Rzwju Innwacyjnści w Prdukcji i Eksplatacji w latach , Radm D mdelu klastra tradycyjneg należą firmy, które zajmują się prdukcją wyrbów właściwych dla tradycyjnych gałęzi przemysłu, np. przemysł meblarski, włókienniczy. Ten rdzaj klastra głównie wpływa na stałść prdukcji. Funkcjnwanie klastra tradycyjneg mże być wspierane prjektami inwestycyjnymi, c ma na celu jeg unwcześnienie. Klaster tradycyjny mże, ale nie musi być wypsażny w kmórkę zarządzającą. Częst bywa, że gdy człnkiem klastra jest duża firma t na przejmuje rlę krdynatra pwiązania. Twrzą g firmy, których współpraca piera się na frmalnych i niefrmalnych przumieniach między pdmitami gspdarczymi. Przykładem mdelu tradycyjneg klastra jest Dlnśląski Klaster Surwcwy, czy też Pdlaski Klaster Obróbki Metali. Z klei mdel klastra innwacyjneg skupia niezależnych przedsiębirców tj. nwpwstałe firmy innwacyjne, małe, średnie i duże przedsiębirstwa, rganizacje badawcze. Pdmity te działają w kreślnym sektrze lub reginie. Mają ne na celu prmwanie działalnści innwacyjnej, intensyfikację kntaktów, wymianę wiedzy i dświadczenia, współdzielenie zaplecza techniczneg. Ten mdel klastra charakteryzuje się występwaniem zarówn firm ferujących różne prdukty i usługi, mające charakter knkurencyjny, jak również jednstek B+R, pełniących w głównej mierze rlę krdynatra działalnści klastra. Celem klastrów innwacyjnych jest przede wszystkim twartść na innwacyjnść raz pszukiwanie wsparcia kncepcyjneg w sferze badawcz-rzwjwej 6. Przykładem klastra innwacyjneg jest Dlina Ltnicza w Rzeszwie. Klaster innwacyjny high-tech, nazywany również sieciwym, dpwiada cechm klastra innwacyjneg i ddatkw mają ne sieciwy charakter pwiązań party na wykrzystaniu 6 Ssnwska A., Łbejk S., Efektywny mdel funkcjnwania klastrów w skali kraju i reginu. Ekspertyza pracwana w ramach Prgramu Wielletnieg PW-004 Dsknalenie Systemów Rzwju Innwacyjnści w Prdukcji i Eksplatacji w latach , Radm Strna 8

10 technlgii ICT. Te klastry wykrzystują dświadczenia z krajów zaawanswanych technlgicznie. Pdmity gspdarcze w tej strukturze klastra twrzą zrganizwaną sieć, która psiada krdynatra, grmadząceg źródła infrmacji d jednstek badawczych, realizatrów innwacji (firmy) i usługi kł bizneswe. Przykładem teg typu klastra jest Eklaster Małplski Klaster Infrmatyczny. Organizacja klastrów t jeden z dsknałych spsbów pdniesienia knkurencyjnści i zwiększenia innwacyjnści przedsiębirstw. Wart ddać, że klastry są zjawiskiem glbalnym. Funkcjnują ne nie tylk w krajach wysk rzwiniętych, ale również w krajach rzwijających się. Klastry mżna nazwać systemami innwacyjnymi partymi głównie transfer wiedzy i kntakty międzyludzkie. Innwacyjne klastry są pwiązane z międzynardwą bazą wiedzy. Ich glbalna twartść jest kluczem d sukcesu. Nie bez znaczenia też jest zaangażwanie władz na szczeblu centralnym, reginalnym i lkalnym. Plityka krajów należących d Organizacji Współpracy Gspdarczej i Rzwju (OECD) jest nakierwana na wsparcie i rzwój klastrów. Głównym celem plityki partej klastry jest pdniesienie pzimu knkurencyjnści lkalnej, reginalnej i nardwej gspdarki. Ma t wpłynąć na wzrst innwacyjnści przedsiębirstw i pprawy ich pzycji knkurencyjnej. Działania pwinny skupiać się na wzmacnianiu pzycji knkurencyjnej klastra pprzez ukierunkwanie rzwju raz wzrst specjalizacji kperujących przedsiębirstw i instytucji dla siągnięcia krzyści skali 7. W Plsce występuje w sumie kł 200 klastrów i inicjatyw klastrwych. Na strnie internetwej Prtal Innwacji PARP ( znajduje się interaktywna mapa przedstawiająca istniejące w Plsce klastry i inicjatywy klastrwe z pdziałem na wjewództwa. Jednym z przykładów klastra jest Dlnśląski Klaster Ekenergetyczny EEI Energia, Eklgia, Innwacje. Pmysł pwstania klastra pwstał w Dlnśląskim Centrum Zaawanswanych Technlgii. Liderem klastra zstała Fundacja CEDRES. D głównych celów Dlnśląskieg Klastra Ekenergetyczneg EEI - Energia, Eklgia, Innwacje należy budwa i rzwój sieci współpracy pmiędzy nauką i gspdarką raz wzrst udziału energii zielnej w bilansie energetycznym Dlneg Śląska 8. Pnadt zadaniem klastra jest realizacja inicjatyw inwestycyjnych raz prmwanie i wdrażanie technlgii przyjaznych śrdwisku. Przedstawiciele klastra współpracują z instytucjami i przedsiębircami z Plski raz z innych krajów Eurpy. Działalnść klastra kncentruje się przede wszystkim na technlgiach wykrzystujących bimasę np. bigazwanie. Klaster EEI bejmuje pnad 30 pdmitów, w tym przedsiębirstwa z Plski i z zagranicy, instytucje tczenia Strna 9

11 biznesu, jednstki naukwe raz jednstki samrządu terytrialneg. Klaster EEI realizuje swje przedsięwzięcia ze szczególnym uwzględnieniem chrny śrdwiska raz innwacyjnści. Na jeg przykładzie mżna zauważyć, jak idea klastra wpływa na rzwój przedsiębirczści i knkurencyjnści reginu raz kraju. 2. Reginalna sieć współpracy Reginalna sieć współpracy wraz z klastrem jest uznanym instrumentem prwadzenia plityki rzwju reginalneg. Państw, przy ciągłym wzrście knkurencyjnści przedsiębirstw, przejmuje rlę inicjatra twrzenia przewag knkurencyjnych. Z racji teg, że knkurencyjnść uzyskuje dminującą pzycję w spsbie myślenia gspdarce, bwiązkiem państwa jest stwrzenie warunków dla jej rzwju. Ważna staje się zatem dstępnść różnrdnych instrumentów wsparcia (finansweg, fiskalneg, rganizacyjneg) dla przedsiębirców raz tczenia biznesu. Z pwdu różnic w ptencjale i pzimie rzwju reginów należy indywidualne dbrać instrumenty budwania przewagi knkurencyjnej. Ze względu na prces glbalizacji źródłem przewag knkurencyjnych jest innwacyjnść i gspdarka parta na wiedzy. Dlateg też znacząca część statni pwstałych sieci współpracy w Plsce dtyczy innwacyjnści. Pniżej zstaną przedstawine wybrane przykłady reginalnych sieci współpracy w Plsce. Idea reginalnej sieci współpracy sprzyja rzwjwi gspdarczemu pprzez transfer wiedzy i dświadczeń w ramach pwiązania sieciweg. Pjęcie sieciwści bejmuje wszelkieg rdzaju pwiązania frmalne i niefrmalne między pdmitami. Sieć współpracy kreśla się jak specyficzną frmę pwiązań między aktrami gspdarczymi partą na kperacji i zaufaniu. Pdstawwą funkcją sieci jest dzielenie się jednstek wiedzą. Sieć współpracy parta innwacyjnść znacza twrzenie nwych rzwiązań technicznych i rganizacyjnych raz ich transfer i zastswanie w gspdarce. Pdstawą działalnści każdej reginalnej sieci współpracy jest dbra kmunikacja i partnerstw pmiędzy jej uczestnikami. Współpraca w ramach sieci daje mżliwść kperacji wielu przedsiębirstw, rganizacji raz jednstek badawczych nad jednym prjektem. Najczęściej praca pjedynczej jednstki nad takim prjektem jest niemżliwa ze względu na graniczne śrdki finanswe lub wiedzę i dświadczenie. Pnadt w reginalnej sieci współpracy najczęściej współpracują ze sbą jednstki pchdzące z różnych sektrów gspdarczych, psiadające dmienną wiedzę, c w rezultacie pzwala stwrzyć lepszy prjekt, niż w przypadku granicznej liczby partnerów. W każdej sieci współpracy występuje lider pdmit, który inicjuje pwstanie sieci. Mże t być grupa kilku sób, mała firma, a nawet krpracja. Rlą lidera jest selekcja uczestników sieci, kreślenie ich ptencjału i przydatnści dla całej sieci. Również lider kreśla kulturę rganizacyjną współpracy, chć częst jest tak, że pdczas wspólnej pracy kreuje się nwa kultura rganizacyjna. Strna 10

12 Pwiązania sieciwe mają na celu pdnsić knkurencyjnść i innwacyjnść przedsiębirstw raz pzstałych rganizacji będących w sieci. Współpraca w ramach pwiązania, zwłaszcza charakterze innwacyjnym, wiąże się z szeregiem krzyści. D takich krzyści należy dstęp d większej bazy pmysłów, dzielenie się ryzykiem, rzłżenie ksztów na jej uczestników, dstęp d nwych rynków, technlgii i krzystanie z efektu synergii. D struktur charakterze sieciwym należy zaliczyć m.in. jint ventures, partnerstw publiczn prywatne, strefy eknmiczne, parki technlgiczne, inkubatry przedsiębirczści, klastry raz reginalne sieci współpracy. Ich działalnść wpływa na pbudzenie przedsiębirczści i wzrst knkurencyjnści na danym bszarze. Rzwój reginalnych i nie tylk reginalnych sieci współpracy w Plsce duż zawdzięcza dtacjm z Unii Eurpejskiej. Plityka wyrównywania szans daje mżliwść rzwju gspdarczeg. Przedsiębirstwa mgły i nadal mgą krzystać ze śrdków finanswych m.in. Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg. Unia Eurpejska przeznacza dtacje szczególnie na inicjatywy związane z innwacyjnścią, pnieważ jest na gwarantem wzrstu gspdarczeg. Pnadt Unia Eurpejska w zależnści d rdzaju działania raz prgramu peracyjneg bierze pd uwagę aspekt występwania sieci współpracy i ddatkw premiuje te prjekty, które realizwane są przez grupę pdmitów współpracujących w ramach pwiązania kperacyjneg. Przykładem takieg działania mże być Reginalny Prgram Operacyjny Wjewództwa Dlnśląskieg działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębirstw. W Plsce pwstał wiele prjektów na rzecz rzwju sieci współpracy. Jednym z nich jest prjekt Sieć współpracy w zakresie rzwju szerkpasmwych technik dstępwych dla reginu. Celem tej inicjatywy był upwszechnienie dstępu d Internetu przez transfer specjalistycznej wiedzy i prmwanie nwczesnych rzwiązań technicznych w tym zakresie. Prjekt był skierwany d małych i średnich przedsiębirstw z branży teleinfrmatycznej, peratrów sieci telekmunikacyjnych, dstawców usług internetwych, jak i jednstek samrządu terytrialneg. Partnerzy w ramach pwiązania mieli mżliwść knsultwania rzwiązań technicznych istniejących raz czekających na wdrżenie. Liderem tej grupy był Instytut Łącznści. Współpraca pmiędzy jednstkami w sieci pkazała, że wspólnie mżna siągnąć więcej. Dlateg wart szukać prjektów lub inicjatyw w danej branży. Nie tylk mże przyczynić się t d rzwju reginalneg, lecz przede wszystkim d rzwju własneg przedsiębirstwa. Innym przykładem reginalnej sieci współpracy jest prjekt z wjewództwa dlnśląskieg. Centrum Prmwania Innwacji w Energetyce na terenie Dlneg Śląska (CEPRIN) stwrzył sieć współpracy pmiędzy przedsiębirstwami energetycznymi, prdukcyjnymi, instytucjami samrządwymi raz dbircami indywidualnymi. Ddatkw prjekt przewidywał prwadzenie badań naukwych w zakresie innwacji w energetyce, a następnie ich wdrżenie. Strna 11

13 Centrum Prmwania Innwacji w Energetyce na terenie Dlneg Śląska miał za zadanie ułatwiać pzyskiwanie i transfer wiedzy, dbrych praktyk, krewanie pżądanych pstaw i działań innwacyjnych. W 2007 rku sieć współpracy liczyła 23 pdmity 9. W czasie trwania prjektu zrganizwan wiele szkleń i knferencji. Transfer wiedzy raz zacieśnienie współpracy pmiędzy partnerami wpłynęły pzytywnie na rzwój Dlneg Śląska. Dświadczenie reginalnych sieci współpracy pkazuje, że wart brać udział w teg typu inicjatywach. Pza przyczynianiem się d rzwju gspdarczeg w skali reginu, rganizacje działające w sieci zdbywają nwą wiedzę i cenne dświadczenie, któreg przy samdzielnej działalnści by nie siągnęły. 3. Grupa kapitałwa Pjęcie grupy kapitałwej funkcjnuje w ustawdawstwie plskim 10, jednak nie ma jednliteg gólneg zdefiniwania grupy kapitałwej. W ustawie rachunkwści pjęcie grupy kapitałwej rzumie się jak jednstkę dminującą z jednstkami zależnymi. Jednstka dminująca jest kreślna jak spółka handlwa sprawująca kntrlę lub współkntrlę nad inną jednstką. Prównując jednstkę zależną d jednstki dminującej, tę drugą cechuje psiadanie większści z całkwitej liczby głsów w rganach jednstki zależnej lub praw decydwania w zakresie finansów i bieżącej działalnści gspdarczej. Jednstką dminującą mże być spółka z graniczną dpwiedzialnścią lub spółka akcyjna. W kdeksie spółek handlwych spółce dminującej mówi się m.in. w przypadku, gdy: dyspnuje bezpśredni lub pśredni większścią głsów na zgrmadzeniu wspólników alb na walnym zgrmadzeniu jest uprawnina d pwływania lub dwływania większści człnków zarządu innej spółki kapitałwej alb spółdzielni, jest uprawnina d pwływania lub dwływania większści człnków rady nadzrczej innej spółki kapitałwej (spółki zależnej) alb spółdzielni (spółdzielni zależnej), człnkwie jej zarządu stanwią więcej niż płwę człnków zarządu innej spółki kapitałwej (spółki zależnej) alb spółdzielni (spółdzielni zależnej) 11. Wynika z teg, że spółka cywilna nie mże być jednstką dminującą i twrzyć grupy kapitałwej. Kdeks spółek handlwych definiuje natmiast spółkę pwiązaną jak spółkę kapitałwą, w której inna spółka handlwa alb spółdzielnia dyspnuje bezpśredni Wprwadzne przez Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. praw bankwe, Ustawę z dnia 22 września 1994 r. rachunkwści, Ustawę z dnia 15 luteg 1992 r. pdatku dchdwym d sób prawnych, Ustawę z dnia 16 luteg 2007 r. chrnie knkurencji i knsumentów; na gruncie pwłanych ustaw funkcjnują bankwe, pdatkwe, sprawzdawcze grupy kapitałwe raz grupy kapitałwe w rzumieniu prawa antymnplweg. 11 Art. 4 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kdeks spółek handlwych. Strna 12

14 lub pśredni c najmniej 20% głsów na zgrmadzeniu wspólników alb na walnym zgrmadzeniu, także jak zastawnik lub użytkwnik, alb na pdstawie przumień z innymi sbami lub która psiada bezpśredni c najmniej 20% udziałów alb akcji w innej spółce kapitałwej. Obecne regulacje grup kapitałwych pisują pwiązania różneg rdzaju. Trudn jest znaleźć pdbieństw między pszczególnymi grupami kapitałwymi ze względu t, że każda grupa jest bjęta drębnym aktem prawnym. Jedynym pewnym pdbieństwem jest występwanie c najmniej dwóch przedsiębirstw, pzstających ze sbą w związku kapitałwym. Za pierwtną i najisttniejszą przyczynę pwstawania grup kapitałwych uważa się rzwój przedsiębirstwa. Jest n mżliwy dzięki tzw. efektwi synergii, który plega na tym, że przedsiębirstwa siągają większe krzyści dzięki współpracy, niż gdyby działały same. D innych mtywów twrzenia grup kapitałwych zalicza się dywersyfikację asrtymentu prdukcji, rzszerzenie rynku zbytu, zdbycie nwych klientów, nwych technlgii, transfer kapitału ludzkieg, umżliwienie nadrzędnemu przedsiębirstwu siąganie ddatkwych zysków. Inną krzyścią jest mżliwść prwadzenia wspólnej plityki kredytwej i inwestycyjnej wewnątrz rganizacji, c wpływa na knkurencyjnść całej grupy kapitałwej. Głównym bwiązkiem grupy kapitałwej jest sprządzenie sknslidwaneg sprawzdania finansweg, które składa się z sknslidwaneg bilansu, sknslidwaneg rachunku zysków i strat, sknslidwaneg sprawzdania z przepływu śrdków pieniężnych, infrmacji ddatkwej, bejmującej wprwadzenie d sknslidwaneg sprawzdania finansweg raz ddatkwe infrmacje i bjaśnienia, jak i z sprawzdania z działalnści grupy kapitałwej za rk brtwy. Od bwiązku sprządzania sknslidwanych sprawzdań finanswych są wyłączenia. Pdlega jemu jednstka dminująca, gdy spełnia następujące warunki: łączne średnirczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wynsi nie więcej niż 250 sób, łączne przychdy nett ze sprzedaży prduktów i twarów raz peracji finanswych w walucie plskiej nie przekrczyły równwartści 15 mln eur, łączna suma bilanswa w walucie plskiej nie przekrczyła równwartści 7,5 mln eur 12. Grupy kapitałwe twrzy się na wiele spsbów. Wyróżnia się cztery pdstawwe spsby ich twrzenia, tj.: przejęcie lub wykup przez spółkę matkę udziałów lub akcji istniejących spółek, wydzielenie ze struktury spółki macierzystej niektórych działalnści i zrganizwanie ich w frmie spółek-córek (tzw. utsurcing kapitałwy), utwrzenie przez spółkę-matkę nwych spółek-córek dla nwych działalnści, 12 Dane te muszą dtyczyć wszystkich jednstek zależnych każdeg szczebla z kresu d dnia bilansweg rku brtweg d dnia rku bilansweg pprzedzająceg rk brtwy. Strna 13

15 przekazanie przez właścicieli swich udziałów lub akcji w spółkach spółce matce, utwrznej w celu zarządzania tymi udziałami lub akcjami (tzw. knslidacja właścicielska). W wyniku przejęć i wykupów przez jednstkę dminującą twrzą się między firmami pwiązania kapitałwe. Najczęstszym spsbem twrzenia grup kapitałwych w Plsce jest utsurcing kapitałwy. Miał n zastswanie szczególnie przy twrzeniu grup kapitałwych, gdzie pdmitami macierzystymi były dawne państwwe przedsiębirstwa, jak np. KGHM Plska Miedź. Tabela 2 przedstawia zalety i wady utsurcingu kapitałweg. Tabela 2. Zalety i wady utsurcingu kapitałweg. Zalety Wady unikanie zwlnień pracwników przez zatrudnienie ich w nw pwstałej jednstce, wspmniany już łatwiejszy nadzór wyknywania zadań w zakresie wydzielnej funkcji związany z krzystną dla firmy macierzystej strukturą udziałów własnściwych, zapewnienie większej precyzji w planwaniu strategicznym działalnści przez przedsiębirstw macierzyste, ścisła współpraca w zakresie kształtwania i utrzymania dpwiednieg wizerunku rynkweg bu pdmitów, znaczny wpływ na pzim cen ferwanych usług, udział firmy macierzystej w dchdach nweg pdmitu dzięki pzyskaniu przez nieg nwych zewnętrznych zlecenidawców. zagrżenie dminacji indywidualnych celów człnków kadry najwyższeg szczebla zarządzania firmy macierzystej w działalnści utwrznej jednstki (mnżenie stanwisk kierwniczych, wykrzystanie ferty spółki córki bez względu na wyskść prpnwanych przez nią cen usług itp.), kniecznść pnszenia nakładów związanych z wydzieleniem i utwrzeniem spółki córki, pełna dpwiedzialnść za wyniki eknmiczne siągane przez nwy pdmit gspdarczy wynikająca ze współwłasnści, brak mżliwści dknania wybru spśród knkurentów ferujących pdbny zakres usług. Źródł: Trcki M, Outsurcing: metda restrukturyzacji działalnści gspdarczej, PWE, Warszawa Zakładanie nwych spółek dla nwych działalnści szczególnie jest stswane gdy nie ma dpwiedniej ferty na rynku przedsiębirstw, gdy spółka matka spdziewa się trudnści pdczas przejmwania istniejących już spółek np. wyskie nakłady finanswe. W przypadku knslidacji właścicielskiej grupa kapitałwa jest twrzna na pdstawie istniejących spółek. Pmysłdawcami utwrzenia grupy kapitałwej są właściciele udziałów lub akcji, którzy mają na celu usprawnienie zarządzania psiadanymi przez siebie udziałami lub akcjami. Strna 14

16 Metdę tę zastswan w Plsce przy knslidacji sektra bankweg (grupa bankwa Peka) raz naftweg (Plski Kncern Naftwy). Istnieje szczególny przypadek grupy kapitałwej w Plsce jest t tzw. pdatkwa grupa kapitałwa, utwrzna na pdstawie ustawy pdatku dchdwym d sób prawnych. Pdatkwą grupę kapitałwą mgą utwrzyć wyłącznie spółki z graniczną dpwiedzialnścią lub spółki akcyjne, mające siedzibę na terytrium Rzeczypsplitej Plskiej raz spełniające łącznie m.in. następujące warunki: przeciętny kapitał zakładwy, przypadający na każdą z tych spółek, jest nie niższy niż 1 mln zł, jedna ze spółek, zwana dalej spółką dminującą, psiada bezpśredni 95% udział w kapitale zakładwym lub w tej części kapitału zakładweg pzstałych spółek, zwanych dalej spółkami zależnymi, spółki zależne nie psiadają udziałów w kapitale zakładwym innych spółek twrzących tę grupę, w spółkach tych nie występują zaległści we wpłatach pdatków stanwiących dchód budżetu państwa. Pdatkwa grupa kapitałwa jest pdatnikiem jak całść grupy. Pszczególne spółki nie płacą pdatku dchdweg sbn, c stanwi dla nich krzyść niższy pdatek. Innymi zaletami stwrzenia pdatkwej grupy kapitałwej jest m.in. zwlnienie z pdatku dchdweg z tytułu dywidend i innych przychdów związanych z zyskiem sób prawnych mających siedzibę na terytrium RP, zwiększenie atrakcyjnści ulg inwestycyjnych pprzez kierwanie inwestycji całej grupy d kreślnej spółki lub spółek, uprszczenie rzliczeń pdatkwych, pzyskanie źródeł finanswania wzajemne pżyczki na preferencyjnych warunkach. Jednak c ważne spółki twrzące pdatkwa grupę kapitałwą dpwiadają slidarnie za jej zbwiązania z tytułu pdatku dchdweg należneg za kres bwiązywania umwy. KGHM POLSKA MIEDŹ S.A. jest znaną grupą kapitałwą w Plsce. Spółka KGHM znajduje się w pierwszej dziesiątce światwych prducentów miedzi i srebra. Spółka zatrudnia 18,5 tys. pracwników, natmiast grupa kapitałwa liczy pnad 28 tys. sób. Grupa Kapitałwa KGHM psiada pnad 30 spółek. Firmy należące d Grupy prwadzą głównie działalnść wspmagającą pdstawwy ciąg technlgiczny KGHM Plska Miedź S.A. Isttnymi aktywami są także akcje spółek telekmunikacyjnych. Działalnść pdstawwa Spółki granicza się przede wszystkim d kpalnictwa rud miedzi, prdukcji miedzi, prdukcji metali szlachetnych i pzstałych metali nieżelaznych. Więcej infrmacji spółce i spółkach pwiązanych należy szukać na strnie internetwej KGHM ( Strna 15

17 4. Grupa kperacyjna Grupa kperacyjna t frma współpracy pmiędzy firmami. Opiera się na na skrdynwanych i uzupełniających się działaniach wszystkich człnków grupy. Grupa kperacyjna zwiększa knkurencyjnść przedsiębirstw z sektra MSP, pnieważ firmy w grupie kperacyjnej w przeciwieństwie d pjedynczych pdmitów gspdarczych są lepiej przygtwane d przetrwania na knkurencyjnych rynkach raz mają lepszy dstęp d rynków eksprtwych 13. Pdstawą grupy kperacyjnej jest wzajemna współpraca między pszczególnymi firmami, ich dstawcami, pdwyknawcami raz klientami. Grupę kperacyjną mżna kreślić jak zespół przedsiębirstw zrganizwanych branżw lub gegraficznie. D głównych krzyści przedsiębirstwa, wynikających z przynależnści d grupy kperacyjnej, należą: redukcja ksztów transakcji, wspólna wymiana dświadczeń i nauka, plepszenie pzimu elastycznści i pzimu reagwania na zmieniające się ptrzeby rynku, lepsze wykrzystanie psiadanych umiejętnści, zdlnści prdukcyjnych, infrmacji i innwacji technlgicznych, zwiększenie mżliwści knkurwania z prducentami maswymi 14, mżliwść nawiązania kntaktów bizneswych. Na uwagę zasługuje instytucja krdynatra grupy kperacyjnej (inaczej zwaneg krdynatrem sieci lub brkerem) jest t sba bądź firma kierująca prcesem twrzenia i rzwju grupy kperacyjnej. D jeg zadań należy szukanie ptencjalnych partnerów, rganizacja rzmów negcjacyjnych i krdynacja rzwju grupy. Krdynatr musi psiadać wszechstrnną wiedzę i liczne kntakty w świecie bizneswym, aby móc skjarzyć ze sbą dpwiednie przedsiębirstwa, mające wspólny cel. Grupa kperacyjna jak frma współpracy pmiędzy przedsiębirstwami jest ppularna na całym świecie. Wpływa na przede wszystkim na wzrst knkurencyjnści małych i średnich przedsiębirstw. Uczestnictw w grupie kperacyjnej daje mżliwść bniżenia ksztów, wdrżenia bardziej efektywnych metd prdukcji, prwadzenia wspólnej strategii marketingwej, zdbycia nwych klientów i cennych kntaktów bizneswych. D jednej z najbardziej znanych na świecie grupy kperacyjnej należy Mndragn Crpratin, w której skład wchdzi m.in. Grupa Fagr, d której należy wrcławska fabryka FagrMasterck S.A. Struktura hiszpańskiej krpracji Mndragn piera się na trzech głównych sektrach: finanswym, przemysłwym i dystrybucyjnym. Grupę kperacyjną 13 Jerzy Wjciechwski, Agencja Rzwju Reginalneg S.A. w Kninie - Twrzenie sieci i grup kperacyjnych MSP w Plsce, Tamże. Strna 16

18 Mndragn stanwi 82 przedsiębirstwa przemysłwe, 5 instytucji finanswych, 8 przedsiębirstw dystrybucyjnych, 3 centra naukwe, 1 uniwersytet, 12 przedsiębirstw ubezpieczeniwych raz usługw-handlwych. Mndragn zatrudnia pnad 83 tys. pracwników na całym świecie. Jej pczątki sięgają 1956 rku, kiedy t pwstała pierwsza spółdzielnia przemysłwa w miejscwści tej samej nazwie. Za główne wartści grupa kperacyjna uznaje: współpracę, uczestnictw, dpwiedzialnść spłeczną raz innwacyjnść. 5. Hlding Główną cechą hldingu jest pwiązanie pdmitów w nim uczestniczącym. Wyróżnia się trzy terie, które kreślają pwiązania pmiędzy przedsiębirstwami w hldingu. Według pierwszej terii rdzaj pwiązania nie ma znaczenia. Druga teria stanwi, że aby uznać zgrupwanie spółek jak hlding, charakter ich pwiązań pwinien być kapitałwy, persnalny lub majątkwy. Ostatnia teria mówi, że tylk pwiązania kapitałwe są isttą hldingu. W Plskim ustawdawstwie pjęcie hldingu pwiązaniach kapitałwych jest tżsame z pjęciem grupy kapitałwej. W hldingu wyróżnia się c najmniej dwa pdmity, z których jeden jest jednstką dminującą, a drugi jest jednstką zależną. Spółki w hldingu są samdzielnymi pd względem gspdarczym pdmitami. Istta hldingu sprwadza się d zarządzania i kntrlwania przez jednstkę dminującą pzstałych pdmitów. Hlding mże pwstać pprzez przejmwanie innych przedsiębirstw, łączenie się firm raz pprzez wydrębnienie ze spółki matki nwych pdmitów gspdarczych. W zależnści d rli, jaką pełni spółka dminująca, wyróżnia się następujące mdele hldingu: czysty hlding finanswy, w którym spółka dminująca wywiera wpływ na spółki pdległe za pmcą śrdków finanswych, nadzruje na przepływy finanswe, strategiczny hlding zarządzający, w którym spółka dminująca granicza się d kntrli finansów i działalnści strategicznej pdległych spółek np. krdynuje i przygtwuje przedsięwzięcia pdejmwane przez spółkę, Operacyjny hlding zarządzający, w tym przypadku rla pdmitu dminująceg sprwadza się nie tylk d kntrlwania działalnści finanswej, strategicznej, ale również peracyjnej (bieżącej). Istnieje wiele kryteriów klasyfikacji hldingów pniższa tabela przedstawia niektóre z nich. Strna 17

19 Tabela 3. Klasyfikacja hldingów według wybranych kryteriów. Kryterium branżw - bszarwe Hlding hryzntalny: dtyczy pdmitów prwadzących działalnść w tej samej dziedzinie Hlding wertykalny: grupuje jednstki w pewien schemat gspdarczeg pwiązania Hlding diagnalny: bejmuje pdmity należące d różnych gałęzi gspdarki Hlding pdmitw jednlity: Kryterium pdmitwe i przedmitwe Hlding przedmitw jednlity: Hlding mieszany pdmitw: bejmuje spółki prwadzące działalnść w takiej samej frmie rganizacyjn prawnej spółka dminująca pza pdstawwą działalnścią rzwija równlegle aktywnść ubczną charakterze tradycyjnym (np. prdukcję) grupuje przedsiębirstwa, banki, spółdzielnie, fundacji, spółki prawa handlweg Kryterium terytrialne zasięgu struktury hldingwej Hlding krajwy: pdmit dminujący, mający swą siedzibę w danym kraju, nabywa udziały lub akcje w innych firmach, funkcjnujących jedynie na bszarze jeg kraju Hlding zagraniczny: utwrzny przez pdmit krajwy, ale bejmujący zagraniczne jednstki zależne i funkcjnujący pza granicami daneg kraju Hlding międzynardwy: twrzny z reguły przez duże pdmity prawn-gspdarcze, przeważają w nim spółki akcyjne, przedsiębirstwa jednpdmitwe raz banki Źródł: Tbrek-Mazur J.: Hlding w aspekcie prawnym, bilanswym i pdatkwym, Oficyna Eknmiczna Oddział Plskich Wydawnictw Prfesjnalnych, Kraków 2005 r. Hldingi cieszą się craz większą ppularnścią, ze względu na krzyści, jakie mgą siągnąć przedsiębirstwa działające w grupie. Jak główne przyczyny pwstawania hldingów wymienia się zwiększenie efektywnści zarządzania zasbami finansw rzeczwymi raz ludzkimi. Efektywnść działających wspólnie przedsiębirstw wzrasta m.in. dzięki delegwaniu władzy, zmniejszeniu ksztów pzyskiwania śrdków finanswych na finanswanie działalnści peracyjnej i inwestycyjnej raz ksztów wytwarzania prdukwanych dóbr i świadcznych usług pprzez ceny transferwe. Wartścią ddaną dla hldingów jest zdbycie nwych technlgii raz pzyskanie nwych grup klientów i pracwników z ich wiedzą raz dświadczeniem. Stwrzenie hldingu daje szansę rzwju dla pdmitów w nim uczestniczących w myśl zasady duży mże więcej. Strna 18

20 6. Netwrking Netwrking w biznesie znacza budwanie sieci kntaktów. Inna definicja kreśla netwrking jak prces wymiany infrmacji, zasbów i wzajemnych mżliwści prwadzny dzięki krzystnej sieci kntaktów. Skuteczny netwrking jest bardz przydatny nie tylk w życiu bizneswym, ale i w życiu prywatnym. Pdstawwym aspektem jest pznawanie ludzi i budwanie z nimi więzi. W świecie bizneswym znajmści dgrywają znaczącą rlę. Właściwie są ne jednym z czynników, które determinują sukces przedsiębircy. Kntakty bizneswe stanwią kapitał spłeczny, czyli wartść tkwiącą w kntaktach międzyludzkich. Wartść ta częst mże być niecenina. Sieć kntaktów bizneswych sprzyja efektywnej wymianie infrmacji. Przedsiębircy dzięki nawiązywaniu i pielęgnwaniu kntaktów z innymi przedsiębircami z różnych branż zwiększają swją szansę na dniesienie sukcesu na płaszczyźnie zawdwej. Wart jednak ddać, że niekniecznie liczy się jak największa liczba kntaktów, lecz jakść takiej znajmści. Netwrking pwinien pierać się na budwaniu długtrwałej relacji i intensyfikwaniu znajmści, jeśli ma na zaprcentwać intratną transakcją. Praca nad własnym wizerunkiem i wykazywanie się dbrą wlą przed partnerami bizneswymi mże pmóc interesm bu strn. Nie należy lekceważyć znajmści wydających się z pczątku za nieprzydatne, pnieważ nigdy niewiadm czy dany przedsiębirca nie pmże np. w zdbyciu innych cennych kntaktów. Nie każdy ma w swje cechy sby łatw nawiązującej kntakty i przebjwej, lecz są pewne działania i techniki, które pmgą każdemu stać się dbrym netwrkerem. Przedsiębirca, który chce rzszerzyć swją bazę kntaktwą i czerpać z niej krzyści wart aby ppracwał nad cechami charakteryzującymi skuteczneg netwrkera. Działania netwrkingwe plegają na wzajemnym rekmendwaniu swich usług, wymianie infrmacji i udzielaniu pmcy, gdy wymaga teg sytuacja. Przedsiębirca chcący budwać swją sieć kntaktów pwinien pświęcić swój czas na budwanie własnej wiarygdnści, nawiązywaniu i utrzymywaniu znajmści. Wiele przedsiębirców, szczególnie tych pczątkujących nie wie gdzie mżna zawrzeć nwe kntakty. Jak dbry przykład takieg miejsca mżna wskazać wszelkieg rdzaju rganizacje i inicjatywy zajmujące się prmcją netwrking np. śniadania BNI (Business Netwrk Internatinal), knferencje Myśleć jak Milinerzy itp. Udział w knferencjach i sptkaniach branżwych mże być również niezwykle przydatny w prcesie budwania własnej sieci kntaktów. Klejnym spsbem na rzszerzenie swjej bazy kntaktwej jest udział w targach. Wart dać się pznać innym i samemu nawiązać nwe kntakty bizneswe. Innym, lecz niemniej ważnym źródłem kntaktów jest Internet. Daje n szereg mżliwści dtarcia d ptencjalneg partnera biznesweg. W rzeczywistym świecie częst jest trudn wygspdarwać czas na sptkanie, dlateg wart napisać wiadmść drgą wą i w ten spsób dtrzeć d przedsiębircy. Mżna szukać nwych znajmści także pprzez różne prtale Strna 19

21 spłecznściwe, np. Gldenline lub pprzez specjalne fra internetwe pświęcne netwrkingwi, np. Frum Stwarzyszenia ATS ( Każdą spsbnść d nawiązania nwej znajmści wart wykrzystać. Nieważne czy taki kntakt będzie miał pczątek na knferencji naukwej czy w sklepie spżywczym. Ostatnie badanie przeprwadzne przez stwarzyszenie Business Netwrk Internatinal pzwlił na wyłnienie cech charakteryzujących dbreg netwrkera. Pniżej przedstawin 10 takich zalet. Są ne uszeregwane według ich wpływu na skutecznść netwrkingu. 1. Czerpanie satysfakcji z pmcy innym. 2. Wiarygdnść 3. Praca ze swją siecią kntaktów. 4. Krzystanie z trzymanych rekmendacji. 5. Dbra umiejętnść słuchania. 6. Pzytywne nastawienie. 7. Szczerść. 8. Prwadzenie netwrkingu w każdej sytuacji. 9. Entuzjazm i mtywacja. 10. Okazywanie wdzięcznści. Jak widać za najważniejsze uznan wiarygdnść i czerpanie satysfakcji z pmcy innym. Gdy przedsiębirca jest gdny plecenia, znacza t, że mże liczyć na liczne rekmendacje i tym samym przyrst klientów. Nie mżna zapminać czerpaniu satysfakcji z pmcy innym i kazywaniu teg. Każdy dbry netwrker wierzy w zasadę wzajemnści. Praca ze swją siecią kntaktów plega na ciągłej współpracy, na rekmendwaniu znajmych, zarządzaniu swją listą kntaktów, udziale w sptkaniach i knferencjach, pznawaniu nwych człnków swjej sieci. Skuteczny netwrker krzysta z trzymanych rekmendacji i jeśli jest zadwlny t pleca innym sbm daną firmę. Należy umieć słuchać swich partnerów i starać się zrzumieć ich cel. Gdy bie strny wiedzą, c chcą siągnąć łatw już przumienie i pwdzenie w interesie. Pza wyżej pisanymi zaletami dbreg netwrkera należy pamiętać pzytywnym nastawieniu, mtywacji, uczciwści i wdzięcznści, które pwdują, że ludzie chcą z takim przedsiębircą współpracwać. Największą rganizacją na świecie zajmującą się netwrkingiem jest Business Netwrk Internatinal (BNI). Jej działalnść piera się prfesjnalne rganizwanie rekmendacji bizneswych. Zstała załżna w 1985 rku, w Plsce pierwszy klub netwrkingwy BNI pwstał w 2006 rku w Warszawie. Główną zasadą, jaka w niej bwiązuje jest występwanie jedneg reprezentanta z danej branży w każdej grupie. Plega t na tym, Strna 20

22 że sby z grupy, d której przynależy przedsiębirca, gdy nadarza się kazja d zarekmendwania sby ze swjej grupy t ją wykrzystuje i tym spsbem wspiera swjeg partnera z sieci raz pmaga w nawiązaniu kntaktu między nimi. Obecnie w rganizacji BNI działa pnad 111 tys. człnków zgrmadznych w 5291 grupach na całym świecie. Więcej infrmacji związanych z działalnścią BNI Plska mżna znaleźć na strnie internetwej BNI ( 7. Alians strategiczny Alians strategiczny jest t związek kliku przedsiębirstw, które są knkurentami i działają na tym samym rynku. Jest t przedsięwzięcie charakterze długtrwałym. Celem takieg przedsięwzięcia mże być: wprwadzenie na rynek nwej firmy przez już istniejące, c umżliwia dzielenie się wiedzą i dświadczeniem, zdbycie nwych umiejętnści, dstęp d sieci dystrybucji w krótkim czasie, chęć uratwania przedsiębirstwa będąceg w trudnej sytuacji finanswej, graniczenie ksztów np. reklamy pprzez nawiązanie współpracy z knkurentem, graniczenie ryzyka związaneg z wejściem na nwy rynek, wymiana pracwników, c daje mżliwść pznania innej kultury pracy, chrna przed przejęciem przez większa i mcniejszą firmę na rynku. Alians strategiczny t związek firm, które dążą d wspólneg celu. Równwaga pmiędzy nimi jest gwarantem pwdzenia aliansu. W przypadku braku takiej równwagi jedna firma przejmuje drugą na drdze przyjazneg lub wrgieg przejęcia. Jak główną przyczynę zawierania aliansów wymienia się glbalizację rynków, wzrst znaczenia ksztów raz skrócenie cyklu życia prduktu. Alianse strategiczne są nwczesną i pwszechnie stswaną metdą zdbywania nwych rynków zbytu, wykrzystywaną przez firmy duże raz niewielkie. Mtywy twrzenia aliansu strategiczneg są zależne d sytuacji, w jakiej znajdują się dane przedsiębirstwa. Najczęściej za przyczynę pdaje się chęć uzyskania dstępu d nwych rynków zbytu lub siągnięcie krzyści z dzielenia się wiedzą i dświadczeniem. Innym pwdem jest redukcja ryzyka lub przerzucenie jeg części na partnera. W przypadku dużych prjektów firmy także łączą się w alianse strategiczne, pnieważ inaczej nie mgłyby samdzielnie zrealizwać daneg prjektu. Taki mtyw zawierania aliansu jest pwszechny w branży IT. Najlepszym teg przykładem jest firma IBM, która nawiązała współpracę z przedsiębirstwem japńskim w celu rzwinięcia wspólneg prduktu mnitrów LCD. Pniżej przedstawin cele zawierania aliansów strategicznych. Strna 21

23 Tabela 4. Główne cele zawierania aliansów strategicznych. Pknanie barier wejścia na rynek Zmniejszenie ksztów rzwju prduktu Zmniejszenie knkurencji Nabycie zagranicznej technlgii Wejście na nwy rynek Uzyskanie dstępu d lkalneg rynku Przekształcenie firmy w firmę glbalną Zmniejszenie ryzyka działalnści Zwiększenie udziału w rynku reginalnym Zwiększenie kmplekswści świadcznych usług Skrzystanie z miejscwej siły rbczej Zmniejszenie udział wydatków na badania Zminimalizwanie inwestycji kapitałwych Pznanie dświadczeń w zarządzaniu firmy Uzyskanie dstępu d surwców Zwiększenie wykrzystania mcy prdukcyjnych Lepsze wykrzystanie majątku trwałeg Zaspkjenie ambicji kierwnictwa Źródł: pracwanie BOSSG Cnsulting na pdstawie Alianse strategiczne współpraca czy rywalizacja?, Transactin Advisry Services, Ernst & Yung Alianse strategiczne w prównaniu d typwych stsunków kperacyjnych między firmami dróżnia szerszy zakres, pnieważ z reguły bejmują wiele segmentów rynkwych. Klejną cechą aliansu strategiczneg wyróżniającą g d innych frm współpracy jest liczba partnerów, która jest mniejsza niż w przypadku kperacji raz dłuższy hryznt czaswy przedsięwzięcia 15. Alianse strategiczne mgą twrzyć zarówn tylk dwie firmy, lecz craz częściej przedsiębirstwa są uwikłane skmplikwanymi pwiązaniami zasięgu międzynardwym. Najczęściej wyróżnia się dwa typy aliansów strategicznych tj. wewnątrzbranżwy i międzybranżwy. Te pierwsze są zawierane ze względu na chrnę rynku przed zagraniczną knkurencją. Natmiast alianse międzybranżwe są zawierane, 15 Rymarczyk J., Internalizacja i glbalizacja przedsiębirstwa, PWE, Warszawa Strna 22

24 pnieważ wspólnie przedsiębirstwa są w stanie więcej siągnąć np. mgą płączyć swój ptencjał badawcz-rzwjwy lub sfinanswać duże przedsięwzięcie. Inny pdział aliansów strategicznych t alianse frmalne (zawarte na piśmie) i niefrmalne. Alianse frmalne z klei dzieli się na udziałwe i bezudziałwe. Pniższy rysunek przedstawia różne rdzaje aliansów frmalnych. Rysunek 3. Rdzaje aliansów frmalnych. Źródł: Opracwanie BOSSG Cnsulting na pdstawie Alianse strategiczne współpraca czy rywalizacja?, Transactin Advisry Services, Ernst & Yung Alianse kapitałwe i umwy są zawierane w celu pwstania nweg pdmitu w ramach już istniejących struktur rganizacyjnych. W skład aliansów kapitałwych wchdzi wzajemny wykup akcji lub nabycie mniejszściwych udziałów w spółce partnera. D umów zalicza się umwy stwarzyszeniu, umwy współpracy, umwy licencyjne lub umwy franczyzwe. Dwa statnie rdzaje umów są najczęściej sptykane w gspdarce. W aliansach udziałwych wyróżnia się jint venture. Jest t przumienie pmiędzy firmami, w wyniku któreg pwstaje trzeci pdmit nwa, prawie niezależna jednstka. Krzyści, jak i ryzyka związane z pwstaniem nwej spółki są pnszne przez każdeg partnera. Zdarza się, że teg typu alianse strategiczne są twrzne przez wcześniej knkurujące ze sbą firmy. Spółki typu jint venture najczęściej pwstają w sytuacji, gdy: taka spółka daje mżliwść prwadzenia płacalnej działalnści gspdarczej w większej skali, na większym rynku, mżliwa jest wymiana wiedzy i umiejętnści między wspólnikami, działalnść prwadzna samdzielnie jest zbyt ryzykwana, aby móc ją pdjąć, Strna 23

25 kntakty bizneswe partnerów pzwalają na dstęp d nwych kanałów dystrybucji i dstaw, ceny transferwe dają mżliwść na siągnięcie krzyści pdatkwych. Zawieranie aliansów strategicznych ma swje pzytywne, jak i negatywne skutki dla firm je twrzących. Przede wszystkim wpływają ne na układ sił na rynku. Mgą przyczyniać się d unwcześnienia, a nawet mnplizacji danej dziedziny. Tabela 5 przedstawia główne skutki zawierania aliansów strategicznych. Tabela 5. Skutki zawierania aliansów strategicznych. Skutki pzytywne Skutki negatywne Znalezienie partnera wspierająceg dany prjekt Pdział ksztów i ryzyka między partnerami Dstęp d niezbędnej wiedzy i specyficznych umiejętnści Udstępnienie własnej wiedzy, c mże prwadzić d kradzieży pmysłów i przejmwanie klientów Wzrst knfliktów w przedsiębirstwie Dylemat ljalnści wbec firmy czy wbec partnerów Wejście na nwe rynki Prblemy przy ustalaniu długterminwej strategii i pdziale zysków Źródł: Rymarczyk J. (red.), Międzynardwe stsunki gspdarcze, PWE, Warszawa 2006 Alians strategiczny jak frma współpracy między przedsiębirstwami wymaga przestrzegania pewnych zasad, aby taki związek mógł dnieść sukces. D najważniejszych zasad zalicza się: jasn sknkretyzwane cele partnerów, wzajemne krzyści, kreślna dpwiedzialnść, dbra kmunikacja i zaangażwanie, wzajemne zaufanie, regularny przegląd pstępów i dpwiedni spsób zarządzania 16. Obecnie przedsiębirstwa craz częściej zawierają między sbą sjusze. Alianse strategiczne stanwią krzystną frmę kperacji firm, pnieważ dtyczą tylk części działalnści partnera i pzwalają na realizację dużych i dchdwych prjektów. Przykładem aliansu strategiczneg jest alians pmiędzy Fiatem a Chryslerem zawarty w 2009 rku zakładał przejęcie przez włski kncern 35% akcji amerykańskieg giganta. Zawarta umwa nie przewidywała wsparcia finansweg ze strny włskiej, ale mim teg bie strny dnszą krzyści z zawarcia umwy. Dświadczenie firmy Fiat w budwie małych miejskich samchdów był bardz cenne dla Chryslera i dawał mu szansę na wejście w tę część rynku samchdweg. Fiat zbwiązał się zrestrukturyzwać i zaadaptwać linie prdukcyjne Chryslera d własnych ptrzeb, c znacza rzpczęcie 16 Rmanwska M., Alianse strategiczne przedsiębirstw, PWE, Warszawa 1997, s Strna 24

26 prdukcji swich aut bezpśredni w USA 17. Wejście na rynek amerykański jest znaczącym etapem dla rzwju włskiej marki. Pnadt Fiat zbwiązał się d prmwania i wprwadzania na rynki eurpejskie aut z kncernu Chryslera wykrzystując d teg swją sieć handlwą i serwiswą alians_strategiczny. Strna 25

27 Część II. Aspekty praktyczne twrzenia i rzwju pwiązań kperacyjnych Praktyka międzynardwa wskazuje, że przedsiębirstwa działające w strukturach kperacyjnych, dzięki sieci wzajemnych pwiązań raz współpracy ze sferą nauki i administracji, efektywniej budują przewagę knkurencyjną i siągają większe zyski. C więcej, rzwój klastrów i reginalnych sieci współpracy wpływa nie tylk na rzwój ich uczestników, ale również na rzwój reginu, w którym są zlkalizwane. Dzięki wykrzystaniu unikatwych zasbów reginu, pzwalają ne skuteczniej i efektywniej wykrzystać reginalny ptencjał i przyciągnąć nwych inwestrów, wpływając jedncześnie na rzwój gspdarczy bszaru. Współpraca w ramach pwiązań kperacyjnych niewątpliwie przyczynia się d dynamizacji rzwju reginów, c wpływa na wzrst dbrbytu całeg spłeczeństwa. Cele, dla których twrzne są pwiązania kperacyjne są zróżnicwane. Pniższy wykres przedstawia te cele, które najczęściej wskazywane są przez uczestników pwiązań. Wykres 1. Cele twrzenia pwiązań kperacyjnych w Plsce. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting na pstawie J. Hłub-Iwan, M. Małachwska, Rzwój klastrów w Plsce. Raprt z badań, Szczecin Strna 26

28 Jednakże działanie w ramach pwiązania kperacyjneg t nie tylk krzyści, t również zagrżenia i bariery, częst nieuświadmine. Lista zagrżeń i barier jest długa i ma charakter twarty, gdyż w miarę ppularyzacji idei pwiązań kperacyjnych w Plsce niewątpliwie będą dpisywane nwe utrudnienia. Jednakże z drugiej strny, świadmść ich becnści umżliwia pdjęcie śrdków zaradczych, stąd też ich identyfikacja stanwić pwinna jeden najisttniejszych etapów prcesu budwy i rzwju pwiązań kperacyjnych. 1. Krzyści płynące ze współpracy w ramach pwiązań kperacyjnych Pdstawwym argumentem na rzecz wspierania struktur kperacyjnych są ptencjalne krzyści siągane dzięki ich funkcjnwaniu. Mżna je pdzielić zarówn na krzyści dla pdmitów działających w ramach pwiązania, jak i na krzyści dla reginu, w którym zlkalizwane jest pwiązanie kperacyjne. Niepdważalnie prwadzenie działalnści gspdarczej w ramach współpracy pdmitów przekłada się pzytywnie na pzim prduktywnści przedsiębirstw. Wynika t przede wszystkim z dstępu d wyspecjalizwanych czynników prdukcji i zasbów partnerów bizneswych znajdujących się w strukturze klastra lub reginalnej sieci współpracy. Zjawiskiem pwstałym w ramach pwiązania jest efekt synergii, który znacza, iż wspólnie pdejmwane działania pprzez łączenie ptencjałów wielu pdmitów, dają efekt większy, niż suma efektów indywidualnych działań tychże pdmitów. Wart również w tym miejscu pdkreślić, że wszystkie krzyści wynikające z funkcjnwania pwiązania dprwadzają d pdniesienia knkurencyjnści pszczególnych przedsiębirstw dzięki współpracy, a c za tym idzie, d pdniesienia knkurencyjnści całeg reginu. Krzyści płynących ze współpracy w ramach pwiązania kperacyjneg jest zdecydwanie duż. W ujęciu mikreknmicznym (tj. krzyści dla pwiązania i pszczególnych jeg uczestników) mżna je pdzielić na siedem grup: współdziałania gspdarczeg, innwacji i technlgii, ekspansji pwiązania, badań i twrzenia sieci, plityki władz, współdziałania z instytucjami raz szkleń i edukacji. Strna 27

29 Tabela 6. Ptencjalne krzyści z funkcjnwania pdmitów w pwiązaniach kperacyjnych (ujęcie mikreknmiczne). Zakres krzyści Rdzaj krzyści Krdynwanie zakupów/łączenie zakupów Ograniczenie knkurencji Mżliwść stwrzenia jint venture z innymi pwiązaniami Dstępnść d wyskiej jakści usług Mżliwść krzystania z umiejętnści i dświadczenia partnera Mżliwść bniżenia ksztów prdukcji Uzyskanie krzyści specjalizacji i/lub zwiększnej skali prdukcji Wzmcnienie pzycji wbec dstawców i bniżenie przez t ksztów dstaw Wzmcnienie swjej pzycji wbec dbirców Współdziałanie gspdarcze Szerki i łatwy dstęp d sieci współpracy, pwiązań i kntaktów bizneswych partnerów z pwiązania kperacyjneg Mżliwść wprwadzenia na rynek bardziej zaawanswanych, lepszych jakściw, tańszych i bardziej knkurencyjnych prduktów Specjalizacja prcesu prdukcyjneg i ferwanych usług Zdbywanie nwych nabywców, przy jednczesnej bniżce ksztów wytwarzania Pwiązanie kperacyjne jak frma współpracy twrzy pdmit bardziej wiarygdny i większych szansach na przetrwanie niż pjedyncze przedsiębirstw Łatwiejszy dstęp d źródeł finanswania, w tym większa wiarygdnść dla instytucji finansujących Mżliwść łączenia zasbów finanswych na wspólne inwestycje Dstarczenie innwacji, nwych technlgii Dyfuzja technlgii w ramach pwiązania Innwacje i technlgie Ustanwienie wspólnych standardów technicznych Analiza trendów rzwju technlgii łatwiejsze wprwadzanie nwych rzwiązań technicznych Łączenie śrdków finanswych na inwestycje Lepsza współpraca z władzami lkalnymi Lbbing celem rzwju infrastruktury Plityka władz Pprawa regulacji prawnych Lbbing na rzecz dtacji publicznych Lbbing na rzecz pzyskania funduszy UE Sprawniejsze pknywanie barier administracyjnych raz handlwych Ekspansja klastra Krewanie marki reginu Pwstanie spółek w ramach firm pwiązania kperacyjneg Strna 28

30 Mżliwść wspólnej prmcji prduktów i usług pdmitów pwiązania Łatwiejsze wprwadzanie prduktów i usług na rynek krajwy i międzynardwy Prmwanie eksprtu Prezentacja pwiązania na wystawach i targach Prwadzenie badań ptencjalnych rynków eksprtwych Napływ nwych firm i specjalistów d reginu Napływ bezpśrednich inwestycji zagranicznych d reginu Rzwijanie relacji sieciwych między pdmitami pwiązania Badania i twrzenie sieci Pprawa świadmści pdmitów w zakresie udziału w pwiązaniu kperacyjnym Badania i analizy pwiązania Dstęp d śrdków badawczych Współdziałanie z instytucjami Dstęp d knsultantów i ekspertów Dstęp d infrmacji rzwju rynku Dstęp d usług ferwanych przez centra technlgii Dstarczenie wsparcia z zakresu prwadzenia firmy Dstęp d specjalistycznych szkleń z zakresu technlgii Edukacja i szklenia Dstęp d szkleń z zakresu zarządzania Dstęp d wyskwykwalifikwaneg persnelu Dstswanie systemu edukacji d ptrzeb pdmitów pwiązania kperacyjneg Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pdstawie B. Plawg, M. Klimczuk, M. Citkwski, Klastry jak ptencjał rzwju wjewództw pdlaskie, Białystk Z pwyższej tabeli wynika, iż krzyści z działania w ramach pwiązania jest duż. Przedsiębircy kierują się różnymi pbudkami przy pdejmwaniu decyzji przystąpieniu d współpracy w ramach pwiązania. Najczęściej wskazywane przedstawia wykres 2. Strna 29

31 Wykres 2. Krzyści twrzenia pwiązań kperacyjnych wskazywanej najczęściej przez ich uczestników. 50% 60% 70% 80% 90% 100% Dstęp d wyspecjalizwanych nakładów Obniżanie ksztów prdukcji Współpraca z uczelniami wyższymi Dstęp d instytucji i dóbr publicznych, np. ze śrdków z UE Zdbywanie nwych rynków zbytu Krdynacja działań w twrzeniu wartści dla nabywcy, np. pprzez wspólny marketing Prmcja reginu Wdrażanie nwych technlgii Łatwy i tańszy dstęp d infrmacji dla człnków inicjatywy Pdnszenie knkurencyjnści przedsiębirstwa - uczestnika inicjatywy Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting na pstawie J. Hłub-Iwan, M. Małachwska, Rzwój klastrów w Plsce. Raprt z badań, Szczecin Funkcjnwanie pwiązań kperacyjnych, t również krzyści dla reginu, jak i całeg kraju. Pniższa tabela przedstawia ptencjalne krzyści z funkcjnwania pwiązania kperacyjneg w ujęciu mezeknmicznym raz makreknmicznym. Tabela 7. Ptencjalne krzyści z funkcjnwania pwiązania kperacyjneg dla gspdarki reginalnej i nardwej (ujęcie mezeknmiczne i makreknmiczne). Ujęcie mezeknmiczne ptencjalne krzyści dla gspdarki reginu Ujęcie makreknmiczne ptencjalne krzyści dla gspdarki nardwej Twrzenie lkalnej kultury innwacyjnści i przedsiębirczści raz aktywizacja gspdarcza reginu Przyspieszenie transferu wiedzy raz specjalistyczneg knw-hw d gspdarki reginu Wpływ na pprawę kniunktury gspdarczej Zwiększenie pzimu innwacyjnści gspdarki Zwiększenie knkurencyjnści rynku przez zagęszczenie rywali rynkwych Twrzenie nwych miejsc pracy w wyniku dynamiczneg twrzenia nwych pdmitów gspdarczych w tym firm typu spin-ff Aktywizacja działalnści gspdarczej, c przekłada się na wzrst PKB Przyciąganie BIZ Kncentracja zasbów i śrdków na finanswanie działalnści gspdarczej, c umżliwia siągnięcie dpwiedniej masy krytycznej dla nwych inwestycji Kncentracja i rzwój zasbów czynników prdukcji Pprawa wizerunku reginu Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pdstawie Pdlaska Sieć Partnerstw na Rzecz Eknmii Spłecznej, Inicjatywy klastrwe na gruncie eknmii spłecznej, Białystk Strna 30

32 Pdsumwując, uznać mżna, iż rzwój pwiązań kperacyjnych wpływa na pprawę knkurencyjnści jeg uczestników i całeg reginu, zarówn w skali krajwej, jak i międzynardwej. Knkurencyjnść ta wynika ze wspólnie prwadznych działań marketingwych i ekspansji marketingw-infrmacyjnej, ekspansji na nwe rynki zbytu raz innwacyjnści i dyfuzji wiedzy. Wszystkie te krzyści umżliwiają wzmcnienie wizerunku pdmitów i ich zdlnści d prwadzenia walki rynkwej. Pnadt, dzięki ścisłej współpracy pdmitów mżliwe staje się uzupełnienie własnych zasbów i pzyskanie nwych umiejętnści. Efekt synergii siągany dzięki współpracy daje pzytywne efekty w pstaci pszerzenia dtychczas bsługiwanych rynków przez pjedyncze pdmity i umżliwia pzyskanie nwych klientów. C więcej, w literaturze przedmitu częst pdkreślane jest, że efektywna i knsekwentnie wdrażana plityka parta na budwie klastrów i reginalnych sieci współpracy mże dprwadzić d wykształcenia się reginalneg systemu innwacyjneg (RSI) charakteryzująceg się efektywną absrpcją i twrzeniem innwacji, zarówn prceswych, prduktwych, jak i marketingwych raz rganizacyjnych. Stąd też pwiązania kperacyjne mgą stać się mtrem rzwju nie tylk reginalneg, ale przekładać się również na sytuację gspdarczą całeg kraju. 2. Czynniki wpływające na sukces/prażkę prwadznej współpracy Kluczwe czynniki wpływające na sukces bądź prażkę pwiązania kperacyjneg są przedmitem zaintereswania badaczy d c najmniej 20 lat. T właśnie dknane w tym czasie analizy prównawcze struktur kperacyjnych na świecie są niejak wyznacznikiem teg, jak pwiązania kperacyjne pwinny się rzwijać, aby siągnąć załżne cele. D najczęściej wskazywanych czynników należą: pzim elastycznści i twartści struktury kperacyjnej niewątpliwie duża elastycznść i twartść umżliwiają dstęp d nwych technlgii, wiedzy i infrmacji, za czym idzie ekspansja pwiązania kperacyjneg, pprzez włączenie nwych pdmitów raz szybkie dstswywanie się d zmieniających się warunków tczenia zewnętrzneg; jakść pwiązania i pzim wzajemneg zaufania w relacjach między uczestnikami pwiązania stanwi kluczwy czynnik sukcesu/prażki klastra i sieci współpracy w zakresie skuteczneg funkcjnwania mechanizmu transferu wiedzy i dyfuzji innwacji; pzim kmpetencji i jakść zasbów ludzkich stanwi decydujący czynnik, gdyż tylk dzięki kapitałwi ludzkiemu mżliwy jest transfer i dyfuzja wiedzy; dstępnść zasbów czynników prdukcji (ziemia, kapitał, praca, wiedza) stanwić Strna 31

33 będą przewadze knkurencyjnej pwiązania kperacyjneg względem knkurentów; dstępnść zewnętrznych źródeł finanswania i pzim ich wykrzystania przez pwiązanie kperacyjne dstępnść dtacji publicznych, funduszy eurpejskich, bądź innych śrdków przeznacznych na rzwój struktur kperacyjnych raz krzystanie z dstępnych źródeł przez pwiązanie kperacyjne, jakść dstępnej infrastruktury; wielkść ppytu, tj. wymagania dbirców dóbr i usług ferwanych przez pwiązanie kperacyjne; pzim przedsiębirczści na danym bszarze raz jakść regulacji prawnych dla stymulwania przedsiębirczści sukces/prażka pwiązania kperacyjneg uzależnina będzie d tczenia zewnętrzneg, a w szczególnści d pzimu pdatkwania, prawa knkurencji, czy też d lkalnych strategii knkurencji przedsiębirstw; wielkść finanswania tczenia śrdwiska biznesu, struktury wsparcia wspmagające twrzenie nwych przedsiębirstw; jakść relacji pwiązania kperacyjneg ze śrdwiskiem lkalnym, tj. biznesem, lkalną spłecznścią, administracją samrządwą raz pzim pparcia dla rzwju klastra bądź sieci współpracy; jakść relacji między uczestnikami pwiązania kperacyjneg, zwłaszcza relacji niefrmalnych dzięki tymże relacjm budwać mżna zaufanie, które stanwi kluczwy czynnik rzwju współpracy w ramach pwiązania; przeprwadzanie analiz rynku i prgnz gspdarczych w celu identyfikacji szans i zagrżeń, w rezultacie czeg pwiązanie skupić mże się na eliminwaniu zagrżeń i wykrzystywaniu pjawiających się szans; intensywnść współpracy z sektrem badawcz-rzwjwym przy twrzeniu i kmercjalizacji nwych rzwiązań; intensywnść współpracy z jednstkami tczenia biznesu, zwłaszcza w kntekście transferu i dyfuzji wiedzy raz wspierania przedsiębirczści; wybrana frma prawna dla pwiązania kperacyjneg (knsrcjum, stwarzyszenie, fundacja, spółdzielnia, spółka) każda z frm charakteryzuje się kreślnymi zaletami i wadami, które determinwać będą mżliwści rzwjwe struktury kperacyjnej; dynamika działań w pwiązaniu kperacyjnym raz bszary współpracy, np. wspólny marketing; Strna 32

34 struktura rganizacyjna pwiązania kperacyjneg raz pzim krdynacji działań w pwiązaniu, m.in. pprzez psiadanie strategii rzwju pwiązania, a także pdział uprawnień, bwiązków i dpwiedzialnści między pszczególnymi pdmitami; ptencjał innwacyjny pwiązania; stpień aktywnści pszczególnych pdmitów pwiązania; psiadanie własnej marki / stpień budwania własnej marki. 3. Bariery w rzwju pwiązań w Plsce Rzeczywistść plska wskazuje, iż inicjatywy w celu utwrzenia pwiązania kperacyjneg pjawiają się częst, jednak z drugiej strny p fazie gólnych rzmów zapał rganizacyjny wygasa, natmiast ambitne plany stają się jedynie nieurzeczywistninymi deklaracjami. Z teg też względu wiele plskich pwiązań kperacyjnych, zwłaszcza klastrów, istnieje jedynie na papierze. Jest t związane z licznymi barierami, z jakimi pdmity twrzące pwiązanie muszą się zmierzyć. Stąd też kluczwym elementem w prcesie budwy pwiązania jest zidentyfikwanie mżliwych trudnści na każdym jeg etapie. Najisttniejszą barierą dla rzwju pwiązań kperacyjnych w Plsce jest niska skłnnść przedsiębirstw d współpracy z innymi pdmitami, zwłaszcza z innymi firmami. Jest t silna bariera psychlgiczna jej przełamanie bywa trudne i czaschłnne. Wynika t najczęściej z braku zaufania d partnerów bizneswych i instytucjnalnych. Barierą mentalną jest również brak wystarczającej wiedzy tym czy w zasadzie są klastry i reginalne sieci współpracy, a c za tym idzie nieświadmść krzyści, jakie przynieść mże współpraca w ramach pwiązania, której efektem mże być pdniesienie pzycji knkurencyjnej przedsiębirstwa. Kluczwą barierą eknmiczną jest natmiast graniczny dstęp d kapitału, zwłaszcza venture capital. Wśród innych barier wyróżnia się również wyzwania rganizacyjne, instytucjnalne raz rynkwe (tabela 8). Bariery rganizacyjne dnszą się d faktyczneg kształtu plskiej gspdarki, a w szczególnści sektra badawcz-rzwjweg raz systemu finanswania rzwju pwiązań kperacyjnych. Bariery instytucjnalne dtyczą relacji między uczestnikami pwiązania kperacyjneg a administracją rządwą i samrządwą raz jednstkami nauki i instytucjami tczenia biznesu. Bariery rynkwe wiążą się z kndycją gspdarki, jej knkurencyjnścią, czy też fazą cyklu kniunkturalneg w danym czasie. Pniższa tabela wskazuje najważniejsze bariery pgrupwane według pwyższej klasyfikacji. Strna 33

35 Tabela 8. Bariery w rzwju pwiązań kperacyjnych w Plsce. Bariery rganizacyjne Bariery instytucjnalne Bariery rynkwe/eknmiczne Bariery mentalne Słabe frmalne pwiązania między pdmitami życia gspdarczeg Niezrefrmwany sektr B+R Ograniczne śrdki finanswe Dminacja paradygmatu knkurencji Słaba współpraca firm w zakresie B+R Niedstateczny rzwój instytucji tczenia biznesu Niski pzim innwacyjnści gspdarki Deficyt zaufania spłeczneg w sferze publicznej Słaba współpraca przedsiębirców z sektrem B+R Niedmagania administracji rządwej Brak innwacji na skalę międzynardwą Słabść inicjatyw publicznych (ddlnych) Płytkie frmy współpracy w życiu gspdarczym Niedmagania administracji samrządwej Niska liczba uzyskiwanych patentów Słabe fundamenty spłeczeństwa bywatelskieg Braki w sferze legislacyjnej Biurkracja graniczająca dstęp d śrdków publicznych Uzależnienie d śrdków publicznych Niezrzumienie idei pwiązań kperacyjnych Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pstawie Bariery w rzwju klastrów, PARP, Warszawa Należy jednak mieć na uwadze, że między utrudnieniami w rzwju klastrów i reginalnych sieci współpracy zachdzi niejak krelacja. Brak zaufania w sferze publicznej niewątpliwie przyczynia się d graniczenia nawiązywania dialgu między sektrem nauki i gspdarki. Z teg wynika niski pzim transferu wiedzy i dyfuzji innwacji między tymi sektrami. Intensywnść tejże współpracy decyduje natmiast stpniu innwacyjnści plskiej gspdarki. Stąd też pwinny zstać pdjęte kmplekswe działania, nie tylk ze strny pdmitów zaintereswanych współpracą, ale przede wszystkim ze strny administracji rządwej i samrządwej, c niewątpliwie ułatwi zawiązywanie szerkiej współpracy i dniesienie w związku z tym krzyści, zarówn dla pdmitów pwiązania, jak i gspdarki reginalnej i nardwej. 4. Prces twrzenia i rzwju klastrów i reginalnych sieci współpracy Pwstawanie klastrów i reginalnych sieci współpracy jest prcesem, w związku z czym nie pjawiają się ne z dnia na dzień. Nie wystarczy zatem pdpisanie umwy, bądź inneg dkumentu, gdyż jeg ewlucja następuje d wytwrzenia się małej sieci zależnści, d craz większej. Prces ten widczny jest przede wszystkim w pdejściu bttm-up (ddlnie), c scharakteryzwane zstał pniżej. W literaturze przedmitu dnaleźć mżna Strna 34

36 wiele mdeli twrzenia pwiązań kperacyjnych. W pierwszym z nich głównymi etapami pwstawania pwiązań kperacyjnych są 18 : pjawianie się pinierskich przedsiębirstw, które częst dzwierciedlają lkalną specyfikę działalnści gspdarczej, wkół przedsiębirstw twrzy się łańcuch dstawców raz wykwalifikwana siła rbcza raz nwe rganizacje bsługujące pdmity pwiązania kperacyjneg, przyciąganie d struktury nwych przedsiębirstw i wykwalifikwanych pracwników, zacieśnianie relacji między uczestnikami pwiązania kperacyjneg, które sprzyjają dyfuzji wiedzy, upadek pwiązania kperacyjneg z pwdu niezdlnści d zmian. Klejnym mdelem jest przedstawienie prcesu kształtwania klastra w pstaci cyklu rzwju, a etapów. W ramach mdelu mżna zatem wyróżnić: embrinalne zalążki współpracy, pwiązania niewielkiej liczby przedsiębirstw, niska frmalizacja współpracy; cykl ten widczny jest z reguły na relatywnie nwych rynkach; wzrstwe pwiązanie rzrasta się, przestrzeń współpracy pwiększa się i następuje dynamiczny rzwój, pstępuje prces frmalizacji współpracy; djrzałe współpraca dbywa się w ramach w pełni wykształcnych struktur, które naptykają bariery d dalszeg rzwju; schyłkwe współpraca siągnęła maksymalny rzmiar i zaczyna się zmniejszać; mże być t spwdwane kurczeniem się daneg rynku; jeśli pwiązanie kperacyjne zstanie przerganizwane mże rzpcząć cykl d pczątku. Pniższy rysunek również przedstawia ewlucyjny prces kształtwania się pwiązania kperacyjneg. Mdel ten zakłada, że p każdym etapie pwiązanie przechdzi kryzys w zależnści d stadium rzwju: klejn kryzys inicjatyw, zaufania, struktury i tżsamści. Przy dpwiednim ukierunkwaniu działań na każdym etapie, pwiązanie ma szansę wciąż rzwijać swój ptencjał i budwać przewagę knkurencyjną. 18 Eurpejska Fundacja Odnwy i Rzwju Terytrialneg EFORT, Inicjatywy klastrwe na gruncie eknmii spłecznej, Białystk 2011, s Strna 35

37 Rysunek 4. Prces rzwju pwiązania kperacyjneg. Źródł: L. Knp, S. Olk, J. Strachwicz, Crises In the Cluster Life-Cycle. Analysis f the Cases in Pland, Internatinal Cngress f Plitical Ecnmies, COPE Innym mdelem wartym uwagi są stwrzne przez Cluster Navigatrs Ltd fazy rzwju pwiązań kperacyjnych przedstawine na pniższym rysunku. Mdel ten również prezentuje pdejście bttm-up w twrzeniu współpracy i zakłada: zbieranie wsparcia dla pwiązania kperacyjneg, twrzenie bazy pwiązania kperacyjneg, krewanie rzpędu pwiązania kperacyjneg, pwiększanie bazy pwiązania kperacyjneg, pdtrzymywanie rzpędu pwiązania kperacyjneg. Rysunek 5. Fazy rzwju pwiązania kperacyjneg. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pdstawie Cluster Navigatrs, Strna 36

38 Należy mieć na uwadze, iż nie ma standardweg mdelu twrzenia klastrów, który mżna implementwać bez względu na uwarunkwania zewnętrzne. Reginy różnią się bwiem w wielu aspektach. Pdstawą rzpczęcia budwy klastrów raz reginalnych sieci współpracy pwinna być zatem szerka analiza sytuacji eknmiczn-spłecznej reginu, w którym planwane jest ich utwrzenie. W tejże analizie pwinny zstać wzięte pd uwagę takie elementy jak warunki czynników prdukcji na danym bszarze, warunki ppytu, układ sektrów zarówn pkrewnych, jak i wspmagających, czy też kntekst strategii i rywalizacji przedsiębirstw funkcjnujących na danym terenie. Efektem analizy jest rzpznanie czy planwane pwiązanie kperacyjne uzyska przychylną pinię śrdwiska biznesweg i naukweg. Pierwszą fazą rzwju pwiązania kperacyjneg jest analiza tczenia biznesweg raz dknanie charakterystyki reginalnej. W etapie tym twrzy się grupa inicjująca załżenie klastra, natmiast najważniejsze jest uzyskanie przychylnści we władzach samrządwych i spłecznści lkalnej raz zebranie wsparcia w śrdwisku bizneswym i naukwym pprzez nawiązanie kntaktów i identyfikację prirytetów klastra. Klejnym krkiem jest utwrzenie struktury rganizacyjnej pwiązania kperacyjneg raz wybór lidera inicjatywy. Na etapie tym kreśla się zasady bwiązujące w ramach pwstającej struktury. Dalsze działania pwinny skupiać się na przygtwaniu frmalneg statutu rganizacji i zawieraniu dpwiednich przumień. Następnie zawierane są przumienia pmiędzy uczestnikami klastra raz pracwywana jest wspólna strategia. Ostatni etap d budwanie djrzałści pwiązania pprzez udsknalanie infrastruktury badawczej, pwiązań handlwych, działań prmcyjnych. C więcej, w tej fazie zakładania klastra i reginalnej sieci współpracy budwana jest marka raz pzycja pwiązania kperacyjneg na rynku. Standardy twrzenia pwiązań kperacyjnych wyznaczają pnadt dwa mdele pdejście tp-dwn (dgórne) raz bttm-up (ddlne). Dtychczas najczęściej sptykaną metdą frmwania klastrów były inicjatywy ddlne, pdejmwane bezpśredni przez grupę przedsiębirców. Craz częściej jednak stsuje się również metdę pdejmwania działań dgórnych w celu twrzenia pwiązań kperacyjnych. W tym pdejściu twrzne są ne przez władze reginalne i stanwią ważne gniw dla rzwju knkurencyjnści reginu w ramach reginalnych strategii innwacyjnści. Mżliwści dgórneg twrzenia klastrów i reginalnych sieci współpracy muszą być jednak pparte narzędziami, tj. jasn i precyzyjnie kreślnymi strategiami rzwju na szczeblu zarówn krajwym, jak i reginalnym czy lkalnym raz analizami ptencjału daneg reginu. Każda z metd ma swje wady i zalety, stąd też nie mżna łatw wskazać najefektywniejszej drgi Strna 37

39 twrzenia pwiązań kperacyjnych. Związane jest t z faktem, iż każdy regin charakteryzuje się zróżnicwaną specyfiką przemysłu raz czynników miękkich, np. kapitałem ludzkim 19. W tabeli 1 prównane zstały pdstawwe różnice w twrzeniu klastrów i reginalnych sieci współpracy metdą tp-dwn raz bttm-up dknane na pdstawie czterech głównych kryteriów prcesu frmwania i jeg uczestników, struktury finansów, preferwanych bszarów dcelweg działania raz mdelu pdejmwania decyzji. Tabela 9. Prces budwania pwiązań kperacyjnych w parciu pdejście tp-dwn i bttm-up. Kryterium Tp-dwn (dgórnie) Bttm-up (ddlne) Prces frmwania Układ aktrów/ uczestników Zasięg przestrzenny/ reginalizacja Wyłania się z rzległeg interesu publiczneg i strategii, wpływając na reginalny rzwój gspdarki wynikający z idei pwiązania. Lepsza baza analityczna i pjęciwa. Mże zstać wdrżny tylk przez jedneg inicjatra/kluczwą sbę plityka. Frmalnie zrganizwany w pstać reginalnej struktury administracyjnej. Włączenie w rganizację pwiązania wszystkich przedsiębirstw i innych rganizacji d sameg pczątku generwania pwiązania. Uczestnictw jest kształtwane pprzez administracyjne regulacje. Mżliwść twrzenia elastycznych pwiązań raz pnadgranicznej współpracy. Wyłania się z djrzałej ptrzeby grupy pdmitów pwstającej w celu rzpczęcia współpracy, pza teretycznymi kncepcjami i wpływem plityki. Następuje wskutek dbrwlneg łączenia się pdmitów. Frmalnie zakładane w parciu prywatne ptrzeby, niezależnie d struktur administracyjnych. Selektywne włączanie przedsiębirstw partych na wcześniej istniejących kntaktach. Krewanie grup rganizacyjnych pd kątem wcześniej kreślnych względem siebie pzycji. Uczestnictw jest kształtwane elastycznie pprzez dpwiadający i funkcjnalny zasięg przedsiębirstwa. Niezwiązany granicami administracyjnymi. Łączenie wynika z ptrzeby spełniania funkcjnalnści pwiązania kperacyjneg, a nie frmalneg zapisu 19 J. Hłub-Iwan, M. Niedbała, Odgórne (tp-dwn) i ddlne (bttm-up) pdejście d inicjatyw klastrwych. Uwarunkwania rynkwe rzwju mikr- i małych przedsiębirstw. Mikrfirma 2007, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Kpenhaga 2007, s Strna 38

40 Zasięg sektrwy Mdel finansów i rganizacji Pdejmwanie decyzji i kntrla Mtywacja i udział człnków klastra Orientacja strategiczna Determinacja branży w dążeniu d przebrażenia w silnie zrganizwaną markę. Jednmyślne i knsekwentne budwanie strategii w parciu kreślny z góry budżet. Finanswanie publiczne wymagające dbrze zaplanwanych wydatków. Atrakcyjny dstęp d finanswania zewnętrzneg i krewania właściwej (niezbędnej) wielkści budżetu. Stabilnść finanswa w pierwszej fazie rzwju pwiązania dzięki finanswaniu z budżetu państwa. Centralnie krdynwane decyzje dstswane d interesu publiczneg z graniczeniem wpływu uczestnika pwiązania. Lepsza kntrla władz publicznych nad siąganiem wyskiej wydajnści wydatków i finanswanych zadań. Wyska mtywacja wybranych pdmitów w działaniach pwiązania kperacyjneg, ale większe trudnści z realną aktywnścią większści uczestników. Silna kncentracja strategiczna przez wzgląd na realizwanie krajwych i/lub reginalnych celów pwiązania kperacyjneg. Elastyczny rzwój sektra raz wdrażanych strategii. Uczestnictw rzwijane w parciu wspólne interesy pdmitów, bez graniczeń finanswych. Prywatne finanswanie skrelwane z wielkścią udziału uczestników pwiązania kperacyjneg. Ograniczny budżet wymagający dpwiednieg finanswania. Silne i ukierunkwane na wpływ uczestników decyzje, planwanie i realizację przedsięwzięć pwiązania. Główne inicjatywy ukazują faktycznie współpracującą grupę pdmitów. Współzależne d plityki kntrlnej. Wyska mtywacja i udział większści pdmitów w działaniach przez siebie finanswanych. Silna identyfikacja przedsiębirstwa z inicjatywą budwania pwiązania kperacyjneg. Główna kncentracja na udsknalaniu reginalnych determinant sukcesu współpracujących pdmitów z marginalizwaniem znaczenia rzwju gspdarki reginalnej. Strna 39

41 Preferwane wsparcie Różnrdnść prgramów i instrumentów Szerki zakres przedsięwzięć zwiększających bazę danych pdmitów pwiązania. Krewanie kntaktów wymagających frmalnej współpracy. Wsparcie twrzenia nwych przedsiębirstw i rzwój infrastruktury. Wzbgacenie pwiązania pprzez nwych inwestrów. Zmiana prgramu i cech instytucjnalnych wymaga ekstensywneg przygtwania i kperacji. Preferwanie angażwania we współpracę uczestników zrientwanych ksztw i innwacyjnie. Wsparcie uzależnine jest d spójnści człnków. Duża elastycznść i zmiennść prgramwych i instytucjnalnych działań. Instrumenty mgą być mdyfikwane, a nwe działania pdejmwane całkiem niezależnie. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pdstawie J. Hłub-Iwan, M. Małachwska, Rzwój klastrów w Plsce. Raprt z badań, Szczecin Z pwyższej tabeli wynika, że na twrzenie przewagi knkurencyjnej reginu mają wpływ zarówn klastry twrzne dgórnie, jak i ddlnie. Typ klastra pwinien być dstswany d sytuacji regin i wyznaczanych przez nieg celów. a. Określenie bszarów planwanej d rzwju działalnści w ramach twrzneg pwiązania Na etapie planwania bszarów działalnści w ramach twrzneg pwiązania kreślić należy jakie zasby i mżliwści mgą być wykrzystane jak pdstawa integracji i rzwju współpracy ze szczególnym naciskiem na mżliwść ich kmercjalizacji (rzwju przedsiębirczści). Klaster i reginalna sieć współpracy są bwiem spsbem na wykrzystanie zasbów i mżliwści tkwiących w reginalnych strukturach spłeczngspdarczych. Związane jest t z tzw. "paradksem lkalizacji". Zjawisk t plega na tym, że w dbie glbalizacji, mżliwści zmiany lkalizacji i graniczaniu ksztów, t silne związki gspdarcze mgą stanwić przewadze knkurencyjnej. Planwana działalnść w ramach twrzneg pwiązania pwinna uwzględniać zatem szereg czynników. Szczególną determinantą są uwarunkwania reginalne d prwadzenia kreślnej działalnści raz istniejąca w reginie sieć współpracy. Pdmity inicjujące współpracę pwinny wziąć pd uwagę takie reginalne uwarunkwania jak struktura gspdarcza reginu, charakterystyka i struktura ppytu wewnętrzneg, tczenie prawne i administracyjne, struktura spłeczna i demgraficzna, jakść kapitału Strna 40

42 ludzkieg, zakres rzwju infrastruktury, ptencjał innwacyjny, dstępnść zasbów naturalnych, jakść instytucji tczenia biznesu, zakres rzwju i wykrzystywania w reginie technlgii infrmatycznych i kmunikacyjnych (ICT), źródła pzyskiwania technlgii, czy istniejący mdel współpracy kperacyjnej firm. Wśród pwyższych elementów należy dnaleźć te aspekty, które wyróżniają regin i mgą stanwić jeg przewadze knkurencyjnej (np. takich, które są trudne d skpiwania). Przykładem mże być sektr budwlany, który w warunkach niedbiegających d przeciętnych nie przyniesie spdziewanych rezultatów załżnych w ramach twrzneg pwiązania kperacyjneg. Jeśli natmiast regin charakteryzwać będzie się np. silnym skupiskiem przedsiębirstw budwlanych, czy tanimi surwcami, szanse na zbudwanie przewagi knkurencyjnej pwiązania są duże. Należy zatem wziąć pd uwagę mżliwści szybkieg rzwju w parciu unikatwe zasby reginu. Knfiguracja czynników reginalnych będzie niewątpliwie determinwać mżliwści rzwju kreślnej działalnści w ramach twrzneg pwiązania. Stąd też właśnie pierwszą fazą rzwju pwiązania kperacyjneg jest analiza tczenia biznesweg raz dknanie charakterystyki reginalnej. Pdmity działające w ramach klastrów i sieci współpracy łączą swje siły w następnych bszarach: badania i rzwój badania pdstawwe i zaawanswane prdukcja łączenie prduktów i usług różnych firm surwce wspólny zakup szklenia z zakresu zarządzania raz szklenia specjalistyczne badania trendów technlgicznych marketing i sprzedaż badania marketingwe, wspólna marka prduktów, wspólne kanały dystrybucji lgistyka wspólne magazyny, transprt D przykładów klastrów w Plsce budwanych w parciu reginalne uwarunkwania i istniejącą sieć pwiązań należą: Stwarzyszenie Grupy Przedsiębirców Przemysłu Ltniczeg DOLINA LOTNICZA, lkalizacja płd.-wsch. Plska, branża ltnicza - AVIA SPLOT, lkalizacja płd.-wsch. Plska, branża ltnicza - Tarnwski Klaster Przemysłwy PLASTIKOWA DOLINA S.A., Tarnów i klice, branża chemiczna, w szczególnści twrzywa sztuczne ICT POMERANIA Klaster Infrmatyczny, infrmatyka, wjewództw pmrskie - Strna 41

43 Wielkplski Klaster Meblarski, wjewództw wielkplskie, branża meblarska - POLSKI KLASTER MORSKI, Gdynia wraz z siecią pdklastrów mrskich w Plsce Półncnej - Stwarzyszenie Prducentów Części Mtryzacyjnych - Innwacyjny Śląski Klaster Czystych Technlgii Węglwych - Klaster Technlgiczny PIAST Plus - b. Pszukiwanie partnerów d współpracy Partnerów d współpracy najlepiej pszukiwać wśród istniejących sieci pwiązań istniejących w reginie. Ddatkw, w celu prmcji i dtarcia d jak największej liczby pdmitów, należy zrganizwać sptkanie stanwiące frum wszystkich ptencjalnych uczestników i instytucji mających wpływ na przyszłą działalnść w ramach współpracy. Należą d nich: przedsiębirstwa całeg łańcucha wartści/prdukcji, zarówn duże, jak i małe, knkurencji, dstawcy prduktów i usług, dbircy, reprezentacja nauki, tj. uniwersytetów, szkół wyższych, instytutów naukwych, biur transferu technlgii i parków naukwych, przedstawiciele administracji, zarówn rządwej (ministerstwa i agencje, np. PARP), jak i samrządwej, przedstawiciele lkalnej spłecznści, instytucje finanswe, m.in. publiczne instytucje finansujące, banki, venture capital, aniły biznesu, prywatne i publiczn-prywatne rganizacje animujące współpracę, tj. rganizacje pzarządwe, izby przemysłwe, frmalne sieci, rganizacje klastrwe, media, mające wpływ na budwę reginalny i pnadreginalny brand. c. Prcedury administracyjne pwstawania klastrów i reginalnych sieci współpracy Prcedura administracyjna pwstawania klastrów i reginalnych sieci współpracy zdeterminwana będzie wybraną frmą prawną dla przyszłeg pwiązania kperacyjneg. Wybór tejże frmy ma kluczwy wpływ na późniejsze mżliwści działań struktury. Każda z wybranych frm rządzi się swimi prawami, stąd też prcedura pwływania ich d życia będzie zróżnicwana. Niemniej jednak, każde pwiązanie, bez względu na przyjętą frmę prawną pwinien działać w parciu umwę bądź statut. Strna 42

44 W dkumentach tych należy zawrzeć szereg infrmacji dtyczących pwiązania kperacyjneg, a w szczególnści: Jakie pdmity są aktywne w strukturze kperacyjnej (gólne dane statystyczne pwiązaniu)? W jakiej fazie rzwju znajduje się struktura kperacyjna (rzwój, djrzały, spadek, transfrmacja)? Jakie są najważniejsze czynniki rzwju pwiązania? Jakie czynniki mgą wpłynąć na graniczenie działalnści pdmitów w ramach struktury? Czy istnieją inne gałęzie gspdarki, które są pwiązane ze strukturą kperacyjną? Czy istnieją instytucje tczenia biznesu lub specjalistyczne firmy dradcze, które bsługują część lub całść pwiązania? Czy istnieją instytucje badawcze, które ściśle współpracują z pdmitami gspdarczymi w pwiązaniu? Które bszary zstały zidentyfikwane, jak bszary współpracy? (przykładwe bszary: kształcenie, dstęp d specjalistów, finanswanie, prgramy dla nwpwstających firm, badania i rzwój, infrastruktura techniczna, przyciąganie inwestrów zewnętrznych, innwacja, klimat biznesu, jakść życia, marketing), Jak wyglądają relacje między pdmitami pwiązania? Jakie relacje występują w łańcuchach wartści? Jakie są wizja pwiązania kperacyjneg i jeg najważniejsze cele (dkładne, realne i mierzalne w czasie)? Plskie praw nie kreśla dpwiedniej prawnej frmy rganizacyjnej klastra i reginalnej sieci współpracy. Niemnie jednak, przewidzianych zstał szereg frm prawnych, które pwiązania kperacyjne mgą przybrać. Przedsiębircy i inne jednstki mgą krzystać przede wszystkim ze swbdy zawierania różneg rdzaju umów współpracy, zarówn dwustrnnych, jak i wielstrnnych. Najczęściej jednak w plskiej praktyce pwiązania kperacyjne przybierają następujące frmy prawne: knsrcjum (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kdeks Cywilny), stwarzyszenie (Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Praw stwarzyszeniach), fundacja (Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. fundacjach), spółdzielnia (Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Praw spółdzielcze), spółka (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kdeks Cywilny, Ustawa z dnia 15 września 2000 rku Kdeks Spółek Handlwych). Strna 43

45 Rysunek 6. Dstępne frmy prawne klastrów i reginalnych sieci współpracy w plskim prawdawstwie. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. na pdstawie Rzwój klastrów w reginie dlnśląskim, Urząd Marszałkwski Wjewództwa Dlnśląskieg, Warszawa Knsrcjum jest t frma, która zrzesza c najmniej dwa pdmity gspdarcze, umwa zawierana jest na kreślny czas, w knkretnym celu, zasady działania knsrcjum nie są uregulwane w drębnych przepisach w plskim prawdawstwie, pdstawą prawną d twrzenia knsrcjum jest swbda zawierania umów wynikająca z prawa cywilneg, pdstawwą przesłanką zawiązywania knsrcjum jest realizacja wspólneg celu, które ze względu na wyskie kszty i zaangażwanie pzstałych zasbów, przekracza mżliwści pjedynczeg przedsiębirstwa, ze względu na t, iż knsrcjum zawiązywane jest na kreślny czas, ma charakter tymczaswy, tj. rzwiązywane jest p zrealizwaniu przedsięwzięcia, struktura rganizacyjna knsrcjum jest elastyczna - nie musi psiadać rganów zarządzających, knsrcjum nie musi również psiadać wydrębnineg majątku, w frmie pdstawwej nie psiada również sbwści prawnej, nie jest pdmitem gspdarczym w rzumieniu plskieg prawdawstwa, stąd też nie musi być zarejestrwane, psiadać nazwy i siedziby, Strna 44

46 pdmity wchdzące w skład knsrcjum są niezależne w swich działaniach niezwiązanych z knsrcjum, w ramach knsrcjum, pdmity wchdzące w jeg skład realizują wspólną plitykę finanswą, aczklwiek nie psiadają wspólneg majątku, umwa knsrcjum mże kreślić jeg lidera i reprezentanta, którzy trzymują pełnmcnictw w kntaktach pwiązania kperacyjneg z tczeniem zewnętrznym; należy pamiętać, iż część przepisów wymaga ustanwienia pełnmcnictwa, np. praw zamówień publicznych, w celu ustanwienia strny reprezentującej najczęściej zawierana jest drębna umwa między pdmitami knsrcjum, dpwiedzialnść za zbwiązania mże wystąpić w przypadku zaciągnięcia zbwiązania przez całe knsrcjum; wówczas wszyscy człnkwie pwiązania dpwiadają za zbwiązania slidarnie; w przypadku, gdy zbwiązanie zstał zaciągnięte przez jeden pdmitów we własnym imieniu, a nie knsrcjum, nie dpwiada n za zaciągnięte zbwiązania jeg człnków, z frmalnprawneg punktu widzenia knsrcjum nie twrzy drębneg bytu prawneg, tzn. nie ma sbwści prawnej ani nawet zdlnści prawnej. plskie praw nie wydrębnia w Kdeksie cywilnym drębneg typu umwy knsrcjum, dpuszczalnść zawierania teg typu kntraktów wynika z zasady swbdy umów, strny zawierające umwę mgą ułżyć stsunek prawny według sweg uznania, byleby jeg treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwści stsunku, ustawie ani zasadm współżycia spłeczneg (art Kdeksu cywilneg), przepisy prawa nie wymagają dchwania jakichklwiek wymgów rejestracyjnych, gdyż knsrcjum nie pdlega ani wpiswi d rejestru sądweg, ani d ewidencji działalnści gspdarczej; jedynym dkumentem ptwierdzającym istnienie knsrcjum jest umwa knsrcjum pdpisana przez jeg uczestników, knsrcjum nie musi psiadać znacznej struktury rganizacyjnej i być wypsażne w majątek własny, wydrębniny z majątków człnków knsrcjum. Załączniki: Załącznik 1. Wzór umwy-knsrcjum klastra. Strna 45

47 Stwarzyszenie jest t frma prawna, będąca dbrwlnym zrzeszeniem pdmitów celach niezarbkwych, samdzielnie kreśla cele i strukturę rganizacyjną, swją działalnść piera na pracy spłecznej wchdzących w jeg skład pdmitów, funkcjnwanie w stwarzyszeniu jest dbrwlne, tj. dbrwlnie mżna przystąpić d istniejąceg stwarzyszenia i wystąpić z nieg, celem stwarzyszenia nie mże być prwadzenie działalnści gspdarczej i siąganie zysków; Szczególnym rdzajem stwarzyszenia jest stwarzyszenie zarejestrwane, charakteryzujące się takimi cechami, jak: psiada sbwść prawną, dzięki zarejestrwaniu w Krajwym Rejestrze Sądwym, psiada kreślną strukturę rganizacyjną najwyższą władzą jest walne zgrmadzenie, pnadt psiada zarząd i rgan kntrli wewnętrznej, działa w parciu statut kreślający wewnętrzną rganizację, cele istnienia raz tryb działania; psiada wydrębniny majątek, który pwstaje ze składek człnkwskich, darwizn, spadków, zapisów itp., pmim teg, iż jeg cele są niezarbkwe, mże prwadzić działalnść gspdarczą, natmiast dchód z tejże działalnści pwinien służyć realizacji celów statutwych i nie mże być dzielny pmiędzy jeg człnków (art. 34 prawa stwarzyszeniach). d załżenia stwarzyszenia knieczna jest minimalna liczba 15 sób grupa ta uchwala statut stwarzyszenia i wybiera kmitet załżycielski (art. 9 prawa stwarzyszeniach), kmitet załżycielski składa następnie w sądzie rejestrwym wnisek rejestrację wraz ze statutem, listą załżycieli, a także infrmacją adresie tymczaswej siedziby stwarzyszenia (art. 12 prawa stwarzyszeniach), w statucie pwinny się znaleźć takie infrmacje jak: nazwa stwarzyszenia, teren działania i siedziba, cele i spsby ich realizacji. spsób nabywania i utraty człnkstwa, przyczyny utraty człnkstwa raz prawa i bwiązki człnków, władze stwarzyszenia, tryb dknywania ich wybru raz uzupełniania składu, kmpetencje władz, stwarzyszenia, spsób reprezentwania stwarzyszenia raz zaciągania zbwiązań majątkwych, spsób pzyskiwania śrdków finanswych raz ustanawiania składek człnkwskich, zasady dknywania zmian statutu, Strna 46

48 wnisek wpis należy złżyć na urzędwym frmularzu KRS-W9 w dpwiednim sądzie rejnwym. Załączniki: Załącznik 2. Wzór frmularza KRS-W9. Załącznik 3. Wzór statutu stwarzyszenia klastra. Fundacja jest frmą prawną, która pwstaje w celu realizacji celów spłecznych lub gspdarcz użytecznych zgdnych z pdstawwymi interesami państwa; szczególnymi bszarami działalnści fundacji są: chrna zdrwia, rzwój gspdarki, prmwanie nauki, światy i wychwania, a także kultury i sztuki, pieka i pmc spłeczna, chrna śrdwiska, czy też chrna zabytków, według plskieg prawdawstwa fundacja mże być utwrzna przez sbę fizyczną niezależnie d bywatelstwa i miejsca zamieszkania, a także sba prawna niezależnie d swjej siedziby, działa w parciu statut, kreślający jej nazwę, siedzibę, cele, zakres działalnści, strukturę rganizacyjną, majątek, prcedury, m.in. spsób pwływania raz bwiązki i uprawnienia rganów fundacji; psiada sbwść prawną, dzięki zarejestrwaniu w Krajwym Rejestrze Sądwym, pdstawwym rganem fundacji jest zarząd, częst pwłuje się również radę fundacji, radę prgramwą raz rgan kntrli wewnętrznej, mże prwadzić działalnść gspdarczą w zakresie i na zasadach zawartych w statucie, przy czym wartść śrdków majątkwych fundacji przeznacznych na działalnść gspdarczą nie mże być mniejsza niż 1000 zł), wg ustawy fundacjach, jej siedziba pwinna znajdwać się na terenie Rzeczpsplitej Plskiej. w celu załżenia fundacji niezbędne jest świadczenie fundatra ustanwieniu fundacji w frmie aktu ntarialneg - pwinien wskazać w nim cel fundacji raz składniki majątkwe przeznaczne na jeg realizację (art. 3 ust. 2 ustawy fundacjach), fundatr przygtwuje również statut, który pwinien zawierać: nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, frmy i zakres działalnści fundacji, skład i rganizację Strna 47

49 zarządu, spsób pwływania raz bwiązki i uprawnienia teg rganu i jeg człnków (art. 5 ustawy fundacjach), wnisek wpis należy złżyć na urzędwym frmularzu KRS-W9 w dpwiednim sądzie rejnwym, d wnisku mżna załączyć świadczenie fundatra wskazujące ministra właściweg d sprawwania nadzru nad fundacją (art. 5 ust. 2 ustawy fundacjach). Załączniki: Załącznik 1. Wzór frmularza KRS-W9. Załącznik 4. Wzór statutu fundacji klastra. Spółdzielnia jest dbrwlnym zrzeszeniem niegranicznej liczby sób zmiennym składzie sbwym i zmiennym funduszu udziałwym, pwływana jest w celu prwadzenia wspólnej dla wszystkich jej człnków działalnści gspdarczej, aczklwiek siąganie zysku nie jest celem samym w sbie, psiada wydrębniny majątek, który jest niepdzielny, tj. należy d wszystkich człnków, za zaciągnięte zbwiązania spółdzielnia dpwiada całym swim majątkiem, natmiast jej człnkwie d wyskści swich wkładów, każdy człnek spółdzielni psiada jeden głs, bez względu na wyskść wniesineg wkładu, w strukturze rganizacyjnej spółdzielni są zarząd, rada nadzrcza i walne zgrmadzenie. liczba załżycieli spółdzielni nie mże być mniejsza d dziesięciu, jeżeli załżycielami są sby fizyczne, i trzech, jeżeli załżycielami są sby prawne (art. 6 2 ustawy praw spółdzielcze), załżyciele uchwalają statut spółdzielni, ptwierdzając jeg przyjęcie przez złżenie pd nim swich pdpisów, załżyciele dknują wybru rganów spółdzielni, których wybór należy w myśl statutu d kmpetencji walneg zgrmadzenia lub kmisji rganizacyjnej w składzie c najmniej trzech sób, zgdnie z art. 5 ustawy praw spółdzielcze w statucie należy kreślić nazwę spółdzielni, jej siedzibę, przedmit działalnści spółdzielni raz czas trwania, Strna 48

50 ile załżn ją na czas kreślny, wyskść wpisweg raz wyskść i ilść udziałów, które człnek bwiązany jest zadeklarwać, prawa i bwiązki człnków, zasady i tryb przyjmwania człnków, wypwiadania człnkstwa, wykreślania i wykluczania człnków, zasady zwływania walnych zgrmadzeń, bradwania na nich i pdejmwania uchwał, zasady i tryb wybru raz dwływania człnków rganów spółdzielni, spółdzielnia nabywa sbwść prawną z chwilą wpisania jej d Krajweg Rejestru Sądweg, spółdzielnia dpwiada za swje zbwiązania całym swim majątkiem. Załączniki: Załącznik 5. Wzór frmularza KRS-W5. Spółka, stanwiąca klejny rdzaj działalnści gspdarczej sób fizycznych lub prawnych partych na umwie lub statucie. Pniższy rysunek przedstawia dstępne frmy spółek, mżliwe d zastswania w dniesieniu d pwiązań kperacyjnych, tj. klastrów i reginalnych sieci współpracy. Rysunek 7. Rdzaje spółek w plskim prawdawstwie. Źródł: Opracwanie własne BOSSG Cnsulting Sp. z.. Strna 49