Ź ródła ciepła i energii elektrycznej
|
|
- Iwona Wieczorek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ź ródła ciepła i energii elektrycznej Mikrobiogazownia z ogniwem paliwowym typu SOFC do wysoko sprawnościowej produkcji energii elektrycznej i ciepła Micro biogas plant with SOFC fuel cell for high the efficiency of production of electricity and heat TADEAS OCHODEK, MARCIN MICHALSKI Wstęp Celem artykułu jest zaprezentowanie jednej z alternatywnych metod uzyskania energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł, poprzez wykorzystanie odpadów z hodowli zwierząt i upraw roślinnych. Produkcja biogazu z odpadów następuje w procesie fermentacji w mikrobiogazowniach połączonych z ogniwami paliwowymi typu SOFC, w których zachodzi konwersja energii chemicznej do elektrycznej i ciepła. Artykuł przedstawia koncepcję mikrobiogazowni z opisem poszczególnych elementów oraz wstępnym kosztorysem oraz wadami i zaletami tego typu rozwiązania. Słowa kluczowe: biomasa, fermentacja, biogaz, ogniwo paliwowe, SOFC The aim of this article is to present one of the alternative methods of obtaining electricity and heat from renewable sources using waste from animal breeding and plant crops. Production of biogas followed in the fermentation process in micro biogas plant combined with fuel cells SOFC where conversion takes place from chemical energy into electricity and heat. This article presents the concept of micro biogas plant with descriptions of individual components and preliminary cost estimate and the advantages and disadvantages of this type of solution. Keywords: biomass, fermentation, biogas, fuel cells, SOFC doc. dr ing. Tadeas Ochodek Director of ERC, VŠB-Technical University of Ostrava, Energy Research Centre (ERC), Ostrava- Poruba mgr inż. Marcin Michalski Politechnika Wrocławska Wydział Mechaniczno-Energetyczny, Zakład Spalania i Detonacji, Wrocław Restrykcyjne akty prawne, wyczerpywanie się źródeł energii konwencjonalnej oraz coraz większe zapotrzebowanie na energię sprawiają, że poszukuje się nowych, alternatywnych rozwiązań z zakresu małej i dużej energetyki. Jednym z nich jest produkcja energii elektrycznej i ciepła z biogazu powstałego na skutek fermentacji odpadów organicznych. Mikrobiogazownie powinny działać głównie przy gospodarstwach rolnych wykorzystując powstałe odpady przy hodowli bydła i trzody chlewnej oraz odpady z upraw rolnych. Wyprodukowana energia elektryczna może być przekazana do wiejskiej sieci niskiego napięcia. Bliskość mikrobiogazowni z zabudowaniami pozwala na lokalne wykorzystanie ciepła odpadowego zarówno na potrzeby produkcji rolniczej i utrzymanie procesu fermentacji, a także na potrzeby bytowe mieszkańców. Poprzez wykorzystanie odpadów rolniczych do produkcji energii oraz masy pofermentacyjnej jako nawozu, mikrobiogazownia jest najbardziej zbliżona do idei biogazowni bezodpadowej, która zamyka obiegi materii i energii [1]. Obecna polityka energetyczna Polski znacząco wspiera budowę biogazowni. Dzieje się tak dlatego, że Polska wstępując do Unii Europejskiej zobowiązała się prowadzić politykę energetyczną, mającą na celu rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE). Zobowiązania ekologiczne wobec Unii Europejskiej obejmują cele do 2020 roku [2, 3]: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do roku 1990, poprawa efektywności energetycznej o 20%, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii w UE (w tym zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie do 10%). Ponadto powstanie nowych biogazowni wiąże się także z realizacją programu rządowego PEP (Polityka Energetyczna Polski) i do 2020 r. ma powstać 2000 biogazowni o łącznej mocy 980 MW [3]. Programy i strategie rządowe, które wyznaczają krajowe cele dotyczące udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) na rok 2020 r., tworzą pole dynamicznego rozwoju sektora biogazu rolniczego w najbliższych 10 latach oraz wzrostu jego udziału w wytwarzaniu zielonej energii w Polsce [1]. Produkcja energii z biogazu jest atrakcyjnym rozwiązaniem, pozwalającym rozwijać energetykę lokalną. Ma to kluczowe znaczenie w czasach, gdy ceny surowców energetycznych bardzo zmieniają się w zależności od sytuacji politycznej panującej na świecie. Ponadto warto zwrócić uwagę, że struktura wytwarzania energii 22 3/2014
2 Rys. 1 Schemat mikrobiogazowi z ogniwem paliwowym typu SOFC Fig. 1 Schema of micro biogas plant with SOFC fuel cell w Polsce oparta jest na tzw. dużej energetyce. Oznacza to, że wszelkie awarie elektrowni są dotkliwie odczuwalne w Krajowym Systemie Energetycznym (KSE) [4]. Ze względu na wytwarzaną moc elektryczną biogazownie dzieli się na [1]: mikrobiogazownie o mocy elektrycznej generatora do 40 kw, małe biogazownie o mocy elektrycznej generatora do 200 kw, średnie biogazownie o mocy elektrycznej generatora do 500 kw, duże biogazownie o mocy elektrycznej generatora powyżej 500 kw. Biogazowniczym liderem w Europie są Niemcy, w których prawie 6 tys. biogazowni wytwarza ponad 80% biogazu rolniczego produkowanego w Unii Europejskiej, 25% z tych instalacji to mikro i małe biogazownie o łącznej mocy zainstalowanej 36 MWel. Do innych krajów wiodących w tej branży należą: Austria, Wielka Brytania i Dania. Ze względu na ogromny potencjał biomasy, również kraje Europy Środkowej takie, jak: Polska, Czechy czy Słowacja mogą być pionierami tej technologii [1]. Już teraz biomasa jest najdynamiczniej rozwijającym się źródłem odnawialnej energii w Europie Centralnej i stanowi ok. 98% produkowanej energii ze źródeł odnawialnych w Polsce [2, 5]. Stosowanym i praktykowanym rozwiązaniem jest wykorzystanie biogazu w układach CHP (Combined Heat and Power Generation) z silnikiem spalinowym czyli układach skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznej. Głównymi elementami układu CHP są: silnik spalinowy gazowy, generator prądu, system wymienników ciepła oraz układ automatycznej regulacji i sterowania. Energia elektryczna wytwarzana jest przez prądnicę agregatową, napędzaną silnikiem spalinowym. Ciepło natomiast pochodzi z procesów spalania w silniku. Ciepło to jest odzyskiwane poprzez wymienniki ciepła, włączone do układu chłodzenia oraz do układu wydechowego silnika. Poprzez system wymienników ciepło przekazywane jest wodzie, która staje się jego nośnikiem. Woda o temperaturze nominalnej: 70 C na wlocie do układu, 90 C na wylocie z układu odbioru ciepła, może być dalej wykorzystana jako źródło ciepła w układzie centralnego ogrzewania lub też wykorzystana do różnego rodzaju procesów technologicznych [6, 7]. Zastosowanie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, pozwala na osiągnięcie całkowitej sprawności układu do 80%. Sprawność pozyskania energii elektrycznej mieści się w granicach 25 33%, zaś dla ciepła jest zwykle wyższa niż 50% [1, 6]. Przedstawiony poniższy projekt opiera się na nowych i przyszłościowych rozwiązaniach, w których układ CHP z silnikiem spalinowym został zastąpiony ogniwem paliwowym typu SOFC. Układ ten pozwala na uzyskanie większej sprawności (45-60% energii elektrycznej, a w kogeneracji do 85%), nie ma elementów ruchomych, przez co nie wytwarza hałasu ani drgań, jest tańszy w eksploatacji oraz emituje znacznie mniej zanieczyszczeń od układów klasycznych [8, 9]. Źródła ciepła i energii elektrycznej Projekt mikrobiogazowni z ogniwem paliwowym SOFC Proponowane rozwiązanie jest przeznaczone dla lokalnych warunków, na zaspokojenie potrzeb w energię elektryczną i ciepło. Koncepcja kierowana jest głównie do gospodarstw rolnych, gdzie istnieje możliwość zagospodarowania obornika, gnojowicy oraz odpadów z upraw. Jednakże proponowane rozwiązanie może znaleźć zastosowanie w gminach, jako sposób przeróbki odpadów organicznych pochodzących z selektywnej zbiórki odpadów. W przemyśle spożywczym i gastronomicznym, jako utylizacja odpadów przetwórstwa spożywczego, rzeźni, przeterminowanej żywności. Przedstawiona mikrobiogazownia składa się z magazynu odpadów organicznych, komory fermentacyjnej, zbiornika gazu, instalacji oczyszczania gazu, ogniwa paliwowego typu SOFC do produkcji energii elektrycznej i ciepła, zbiornika substancji przefermentowanej oraz układów sterowania i kontroli jakości gazu. Schemat proponowanego rozwiązania przedstawiono na rysunku 1. Wkład do komory fermentacyjnej Odpady nadające się do produkcji biogazu muszą zawierać cukry proste lub złożone, które stanowią pokarm dla bakterii odpowiadających za proces fermentacji. Wkład do komory fermentacyjnej można podzielić ze względu na stan skupienia wsadu [1, 6]: a) odpady stałe: drewno, zrębki, trawy, rośliny okopowe, kolby i łodygi kukurydzy, łęty ziemniaczane, słoma i ziarna (zbóż i rzepaku), odpady z przemysłu rolno-spożywczego, odwodnione osady ściekowe, makulatura, b) ciekłe: obornik, gnojowica, gnojówka. Wsad do komory fermentacyjnej powinien zapewniać wysoką wydajność produkcji biogazu, stabilny przebieg procesu fermentacji oraz możliwość wykorzystania powstałej masy pofermentacyjnej zgodnie z obowiązującym prawem. Praktyka wykazuje, że uzupełnianie odchodów zwierzęcych substratami o większej zawartości suchej masy organicznej oraz wysokiej wartości energetycznej wpływa na wzrost produkcji biogazu. W przypadku małych biogazowni rolniczych zaleca się łączenie odchodów zwierzęcych 3/
3 Ź z roślinami energetycznymi ze względu na brak konieczności higienizacji, która jest niezbędna w przypadku innych odpadów (głównie z przemysłu masarniczego i owocowo-spożywczego), co wiąże się z dodatkowymi kosztami urządzeń do higienizacji. Stosowane mieszaniny kilku substratów nazywane są kofermentacją. Zróżnicowanie substratów sprzyja uzyskaniu lepszych parametrów procesu i zwiększa bezpieczeństwo dostaw surowca. Oprócz korzystnego przebiegu procesu fermentacji użycie odchodów zwierzęcych wpływa na możliwość pozyskania dobrego nawozu naturalnego. Zawartość suchej masy we wsadzie do komory fermentacyjnej decyduje o tym, czy biogaz jest produkowany podczas fermentacji mokrej (do 16% suchej masy rozwiązania standardowe), czy fermentacji suchej (16 35% suchej masy technologia w trakcie rozwoju) [1, 6]. Komora fermentacyjna W komorze fermentacyjnej zachodzą złożone procesy biochemiczne fermentacji beztlenowej. Substancje organiczne rozkładane są przez bakterie na związki proste głównie metan i dwutlenek węgla. Tempo rozkładu zależy w głównej mierze od charakterystyki i masy surowca, temperatury oraz optymalnie dobranego czasu trwania procesu. Prawidłowa temperatura fermentacji wynosi o C dla bakterii mezofilnych i o C dla bakterii termofilnych. W przypadku użycia bakterii termofilnych utrzymanie procesu fermentacji jest możliwe poprzez wykorzystanie ciepła z układu CHP [10, 11]. Przebieg procesu fermentacji można podzielić na cztery fazy: hydrolizę, fazę acydofilną, fazę octanogenną i fazę metanogenną. W każdej z nich uczestniczą inne szczepy bakterii. W procesie fermentacji metanowej uczestniczą bakterie, którym należy stworzyć odpowiednie warunki rozwoju. Dla zapewnienia ciągłego i stabilnego procesu ważne jest zachowanie stałej temperatury w całej objętości zbiornika oraz składu i ilości wsadu [12]. Powstały biogaz jest ok. 20% lżejszy od powietrza, jego ciepło spalania waha się od 22 do 27 MJ/m 3, a wartość opałowa od 20 do 24 MJ/m 3. Jest ona zbliżona do wartości opałowej gazu średniokalorycznego, jednakże znacznie odbiega od wartości charakterystycznej dla gazu ziemnego. Jest to spowodowane różnicami w składzie gazu ziemnego, a biogazu. Co sprawia, że paliwa nie mogą być używane jako zastępcze. Rozwiązaniem tego problemu jest przystosowanie urządzeń do biogazu, albo uszlachetnienie biogazu do biometanolu. Skład chemiczny i porównanie gazów zostało przedstawione w tabeli nr 1 [10, 11, 12]. Czas przebywania bakterii w komorze fermentacyjnej powinien być na tyle długi, aby możliwy był pełny rozkład substancji organicznych, co równocześnie zapobiega wymywaniu bakterii wraz z nieprzetrawionymi przez nie substancjami organicznymi. Z drugiej strony czas ten nie powinien być zbyt długi, ponieważ prowadzi to do przewymiarowania komory fermentacyjnej. Optymalny czas kontaktu bakterii z substancjami odżywczymi oblicza się ze stosunku dopływu substratów do pojemności komory. Nazywa się go hydraulicznym czasem retencji (HRT). Substancje organiczne znacznie różnią się pod względem szybkości rozkładu biochemicznego. Na przykład optymalne HRT dla gnojowicy świńskiej wynosi 15 dni, dla kiszonki kukurydzy 85 dni, a dla ich mieszanki (w proporcji 70:30) 65 dni [1, 11]. Zbiornik biogazu Do przechowywania biogazu służą zbiorniki mokre lub suche. Zbiorniki mokre są instalowane bezpośrednio nad komorą fermentacji, w nich zbierany jest biogaz z bieżącej produkcji. Zbiorniki suche stanowią oddzielne konstrukcje, do których biogaz jest przesyłany z komory fermentacyjnej i przechowywany do momentu odbioru paliwa lub potrzeby wykorzystania do produkcji energii. Zbiorniki na biogaz wytwarza się z tworzyw sztucznych o kształcie balonu lub poduszki. Zbiornik do przechowywania biogazu powinien być wyposażony w następujące elementy: hydrauliczne i elektryczne zabezpieczenia przed występowaniem nagłych różnic ciśnienia, zabezpieczenia konstrukcyjne przed zniszcze- Tab. 1 Porównanie parametrów biogazu z biometanem i gazem ziemnym [10]: Tab. 1 Comparison of parameters: biogas, biomethane and natural gas [10] Tab. 2 Wydajność z procesu fermentacji poszczególnych materiałów wsadowych [11, 17]: Tab. 2 Performance of input materials from the fermentation [11, 17]: materiał ilość biogazu ze świeżej masy [m 3 n/mg] Stężenie metanu w biogazie [%] czas fermentacji HRT [dni] Gnojowica bydła Gnojowica świń Obornik drobiowy Kiszonka trawy Kiszonka kukurydzy Wysłodki prasowane Wytłoki owocowe Łuski z cebuli Odpady z kapusty Odpady z warzyw Liście buraków cukrowych Słoma pszenicy Słoma rzepakowa Trawa (zielonka) Koniczyna składnik biogaz biometan gaz ziemny metan 45-70% 94-99,9% 93-98% dwutlenek węgla 25-40% 0,1-4% 1% azot < 3% < 3% 1% tlen < 2% < 1% - wodór śladowy śladowy - siarkowodór < 10 ppm < 10 ppm - amoniak śladowy śladowy - etan - - < 3% propan - - < 2% siloksan śladowy - - Rys. 2 Przykład komory fermentacyjnej wraz z odprowadzeniem biogazu [11] Fig. 2 Example of fermentation chamber with the biogas outlet [11] 24 3/2014
4 niem, dmuchawę (sprężarkę) do transportu biogazu, ciśnieniomierze, licznik do pomiaru strumienia objętości wyprodukowanego biogazu oraz zabezpieczenia bhp i ppoż (m.in. pochodnię do spalania nadwyżek biogazu i przerywacz płomienia) [1, 13]. Instalacja do oczyszczania biogazu Przed wykorzystaniem biogazu do celów energetycznych, powinien on być oczyszczony z domieszek (np. siarkowodoru), które powodują korozję i uszkodzenia rurociągów oraz urządzeń do produkcji energii. Stężenie siarkowodoru w świeżym biogazie może osiągać 3000 ppm, dlatego należy je zredukować do poziomu poniżej 700 ppm, np. poprzez przepuszczanie biogazu przez złoże biologiczne z dodatkiem powietrza lub przez zbiornik wypełniony rudą darniową. Do oczyszczania biogazu wykorzystuje się również kolumny filtracyjne ze związkami żelaza oraz z węglem aktywnym. Natomiast parę wodną można usunąć z biogazu przez zastosowanie odwadniaczy [1]. Źródła ciepła i energii elektrycznej Ogniwo paliwowe typu SOFC Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów ogniw paliwowych. Ze względu na wytwarzaną moc oraz używane paliwo najlepszym rozwiązaniem dla biogazowni jest ogniwo paliwowe typu SOFC (Solid Oxide Fuel Cell). Ogniwa SOFC posiadają membranę wykonaną z ceramiki tlenkowej. Pracują w wysokiej temperaturze od 650 do 1000 o C. Rezultatem wysokiej temperatury reakcji przebiegającej w ogniwie SOFC jest wysoka sprawność w systemach kogeneracji energii elektrycznej i ciepła nawet do 85%. Ogniwa SOFC charakteryzują się wysoką tolerancją na zanieczyszczenia paliwa (tlenki węgla i siarki), co pozwala na stosowanie szerokiego wachlarza paliw [14, 24]. Membrana zbudowana jest z materiałów stałych, co powoduje brak części ruchomych w ogniwie. Tego typu rozwiązanie jest bardzo konkurencyjne do obecnie stosowanych silników spalinowych w układach CHP. Poprzez zastosowanie ogniwa SOFC problemy typu: głośna praca urządzenia, drgania i wibracje oraz duże zanieczyszczenie środowiska są eliminowane. Wysoka sprawność produkcji energii elektrycznej wynika z prostoty urządzenia oraz mniejszej liczby konwersji energii zachodzących w poszczególnych urządzeniach, co nie tylko wpływa na podniesienie sprawności elektrycznej, ale również zmniejszenie liczby urządzeń [14]. Ogniwa SOFC są tanie w eksploatacji, posiadają długą żywotność, są praktycznie bezobsługowe oraz odporne na zanieczyszczenia powstałe w czasie pracy [15]. W przypadku zastosowania gazów innych niż wodór, w ogniwie paliwowym następuje proces reformingu. Jest to proces podgrzewania danych związków w celu uzyskania rozpadu i połączenia z katalizatorem (w omawianym przypadku parą wodną) w celu uzyskania paliwa o wyższym cieple spalania (w omawianym przypadku wodór). W przypadku metanu procesy chemiczne podczas reformingu przebiegają według reakcji: CH 4 + H 2 O CO + 3H 2. Następnie, z gazu syntezowego w konwertorze (złożonego z tlenku węgla i wodoru), w wyniku reakcji tlenku węgla z parą wodną powstaje dwutlenek węgla oraz wodór. Reakcja ta nosi nazwę reakcji przesunięcia (shift reaction): CO + H 2 O CO 2 + H 2. Kolejnym krokiem pracy ogniwa jest wykorzystanie wodoru do produkcji energii, na skutek reakcji na katodzie O 2 + 2e 2O 2 i anodzie H 2 + O 2 H 2 O + 2e ogniwa SOFC powstaje energia elektryczna oraz ciepło. [14, 15, 16]. Wykorzystanie wyprodukowanej energii Małe i mikrobiogazownie rolnicze można podłączyć do infrastruktury SN (średniego napięcia) lub NN (niskiego napięcia). Linie średniego napięcia są doprowadzone do wiejskich stacji transformatorowych, które stanowią punkty zasilania sieci niskiego napięcia. Biogazownia do mocy 40 kwel może być przyłączona do sieci niskiego napięcia, pod warunkiem, że zlokalizowana jest ona w niewielkiej odległości od stacji transformatorowej SN/NN. Biogazownia musi być wyposażona w odpowiednie urządzenia do współpracy z siecią, aby zapewnić odpowiednie parametry przesyłanego prądu. Obecnie rozważa się produkcję energii elektrycznej z biogazu do sieci wydzielonej (mikrosieci) jako alternatywne zabezpieczenie przed awariami sieci wiejskich i przerwami w dostawach prądu. Wyprodukowane ciepło, może być wykorzystane w lokalnym systemie grzewczym, jako nośnik dla centralnego ogrzewania i ciepłej wody. W przypadku fermentacji wysokotemperaturowej, wyprodukowane ciepło służy do podtrzymania procesu (zapotrzebowanie ok % wyprodukowanego ciepła) [1]. Materiał po procesie fermentacji Powstały materiał po procesie fermentacji nazywany jest masą pofermentacyjną i nadaje się doskonale jako nawóz. Masa pofermentacyjna może być wykorzystywana tylko w określonych przez ustawodawcę terminach. Istnieje zakaz wylewania/ rozrzucania jej na pola od 30 listopada do 1 marca. Trzeba zatem magazynować ją w zbiornikach lub lagunach. W tym celu Tab. 3 Podstawowe dane techniczne agregatu kogeneracyjnego HE-EC-64/93-MG64-B [18]: Tab. 3 Basic technical specifications of HE-EC-64/93-MG64-B cogeneration unit [18]: Układ CHP HE-EC-64/93-MG64-B obciążenie,% obciążenie,% 100 sprawność % 75 sprawność % moc elektryczna 64,3 kw 35,94 48,2 kw 35,22 moc ciepłownicza 93 kw 51,96 75 kw 54,74 zużycie paliwa 30 m 3 n/godz 23 m 3 n/godz Rys. 3 Schemat wytwarzania energii elektrycznej w układach klasycznych i ogniwach paliwowych [14] Fig. 3 Schema of electricity generation in conventional systems and fuel cells [14] Rys. 4 Uproszczony schemat pracy ogniwa typu SOFC [14] Fig. 4 Simplified schema of SOFC fuel cells [14] 3/
5 Ź stosuje się zbiorniki żelbetowe lub laguny (zbiorniki ziemne wyłożone membraną). Należy pamiętać, że w masie pofermentacyjnej nadal zachodzą procesy fermentacji, ale już w znacznie mniejszym stopniu, jednakże podczas magazynowania odpadu warto zadbać o szczelność zbiornika i dodatkowe odprowadzenie powstałego gazu, co może zwiększyć produkcję biogazu o ok. 3-4 %. Wówczas zbiorniki na masę przefermentowaną noszą nazwę komór wtórnej fermentacji [1]. Porównanie ogniwa paliwowego SOFC z klasycznym układem CHP W celu pokazania korzyści wynikających z zastosowania ogniwa paliwowego typu SOFC w biogazowniach, przeprowadzono analizę ze względu na koszty urządzeń oraz sprzedaż wyprodukowanej energii. W tym celu przyjęto obiekt referencyjny mikrobiogazownię na odpady rolnicze o mocy elektrycznej 40 kw. Do porównania przyjęto agregat kogeneracyjny (silnik spalinowy połączony z prądnicą) HE-EC-64/93-MG64-B (parametry urządzenia przedstawiono w tab. 3) oraz układ ogniw paliwowych SOFC IKTS CFY 30 layer (parametry urządzenia przedstawiono w tab. 4) [18, 19]. Do obliczeń wyprodukowanej mocy przyjęto biogaz, o zawartości metanu na poziomie 60% i wartości opałowej kj/m 3 n. Przyjmując sprawności urządzeń podanych przez producentów oszacowano ilość energii jaką można wyprodukować z biogazu oraz koszty sprzedaży energii. Do obliczeń przyjęto średnią ilość biogazu o wartości m 3 n (możliwość uzyskania 6458,4 GJ) czyli taką jaką jest w stanie wyprodukować i wykorzystać mikrobiogazownia rolnicza o mocy elektrycznej 40 kw [18, 20]. Wyniki analizy zostały zestawione w tabeli 5. Wykorzystując ogniwo paliwowe SOFC uzyskuje się ok. 50% więcej energii elektrycznej, niż z klasycznego układu CHP, przy wyprodukowaniu o ok. 30% mniej ciepła. Co wynika z lepszej konwersji energii zawartej w paliwie. Ilość wyprodukowanej energii bezpośrednio wpływa na zysk z jej sprzedaży. W powyższej analizie przyjęto założenie całkowitej sprzedaży energii elektrycznej i ciepła. W rzeczywistych układach część energii jest wykorzystywana do potrzeb własnych biogazowni. Warto również wziąć pod uwagę, że sprzedaż ciepła nie jest taka prosta. Wynika to z okresów grzewczych oraz odległości źródła ciepła od potencjalnych klientów. Natomiast sprzedaż energii elektrycznej może następować przez cały rok. Porównując oba urządzenia nie można pominąć kosztów inwestycyjnych. W przypadku agregatów CHP o mocy ok. 40kW ceny na polskim rynku w zależności od producenta i sprawności urządzeń są w zakresie zł [21]. Ogniwa typu SOFC, nie są produkowane w Polsce, jednakże można je kupić w Europie. Obecnie cena panelu ogniw o łącznej mocy ok. 40kW wynosi ok zł. Jeszcze kilka lat temu ceny ogniw SOFC wynosiły ok zł, co świadczy o ciągłym rozwoju technologii i poszukiwaniu nowych rozwiązań, głównie z zakresu wykorzystywanych materiałów do produkcji. Już dziś wielu producentów mówi o zmniejszeniu ceny o ok. 30%. W takim przypadku ceny ogniw paliowych typu SOFC będą bardzo konkurencyjne dla klasycznych agregatów CHP. Analizując zysk ze sprzedaży energii dla obiektu referencyjnego (ok zł/rok), koszty inwestycyjne ogniwa paliwowego powinny ulec zwrotowi w przeciągu 10 lat [22, 23, 24]. Opłacalność inwestycji oraz podsumowanie Koszt budowy biogazowi o mocy do 40 kwel z ogniwem typu SOFC to koszt ok. 1 mln złotych, gdzie ok. 30% nakładów stanowią koszty zakupu ogniwa paliwowego SOFC. Roczne koszty utrzymania pracy biogazowni to przede wszystkim zakup materiału wsadowego (np. koszt kiszonki kukurydzy 100zł/Mg, gnojowicy 25 zł/mg). Kolejny element to koszty transportu materiału wsadowego, które są zależne od lokalizacji biogazowni. W przypadku posiadania własnych materiałów wsadowych, koszty ulegają znacznej minimalizacji. Trzeba wziąć jeszcze pod uwagę koszty związane z naprawami i konserwacjami urządzeń w biogazowi. Tab. 4 Podstawowe dane techniczne ogniwa paliwowego SOFC IKTS CFY 30 layer [19]: Tab. 4 Basic technical specifications of SOFC IKTS CFY 30 layer fuel cell [19]: Ogniwo paliwowe SOFC IKTS CFY 30 layer moc pojedynczego ogniwa 0.75 kw stosunek powietrza do paliwa 1:10 warstwa CFY 30 layer utylizacja biogazu 75% sprawność elektryczna 53% sprawność cieplna 42% Tab. 5 Analiza produkcji energii elektrycznej i ciepła wraz z zyskiem z ich sprzedaży: Tab. 5 Analysis of the production of electricity and heat along with the profit from their sales: Wyprodukowana ilość energii z biogazu urządzenie CHP SOFC sprawność elektryczna, % różnica w ilości wyprodukowanej energii (SOFC CHP), GJ sprawność cieplna, % energia elektryczna, GJ ciepło, GJ Sprzedaż wytworzonej energii urządzenie CHP SOFC różnica ze sprzedaży (SOFC CHP), zł zysk ze sprzedaży en. elektrycznej, zł * zysk ze sprzedaży ciepła, zł * zysk (SOFC), zł *Przyjęto cenę zł/gwh za energię elektryczną oraz 38,58 zł/gj za energię cieplną Rys. 5 Graficzne przedstawienie wyprodukowanej energii i zysku ze sprzedaży Fig. 5 Graphical representation of the energy produced and the profit from sales 26 3/2014
6 Kosztami są także podatki dochodowe oraz gruntowe jak i opłaty związane z ubezpieczeniami. W przypadku dużych instalacji bierze się również pod uwagę koszty utrzymania personelu oraz księgowości [1]. Przychody z biogazowni skupiają się głównie na dwóch aspektach. Sprzedaży energii oraz nawozu. Średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku w IV kwartale 2013 roku wynosiła 195,84 zł/mwh, natomiast średnia cena ciepła z OZE 38,58 zł/ GJ. Cena sprzedaży nawozu ok zł/mg (zależnie od zawartości azotu, fosforu i potasu). Dodatkowo można uzyskać przychód sprzedając tak zwane zielone świadectwa (za produkcję energii z OZE). Podsumowując mikrobiogazownie są doskonałym rozwiązaniem dla gospodarstw rolnych, które produkują znaczne ilości odpadów z hodowli zwierząt i upraw roślinnych. W ten sposób istnieje możliwość utylizacji odpadów, uzyskując przy tym energię elektryczną i ciepło oraz nawóz naturalny. Wadami instalacji jest nierówna produkcja biogazu związana ze zróżnicowanymi właściwościami i dostępną ilością materiału wsadowego oraz duże zapotrzebowanie na powierzchnię, gdzie jest składowany wsad fermentacyjny oraz pofermentacyjny. Dla wielu rolników problem stanowią także koszty budowy biogazowni, których zwrot następuje po kilku latach. LITERATURA Źródła ciepła i energii elektrycznej [1] Curkowski A., Oniszk Popławska A., Wiśniewski G., Zowsik M., Mała biogazownia rolnicza z lokalnym zagospodarowaniem ciepła odpadowego i masy pofermentacyjnej Broszura wydana w ramach projektu Z energetyką przyjazną środowisku za pan brat, Instytut Energetyki Odnawialnej, Warszawa 2011 [2] Ministerstwo Gospodarki, Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Warszawa, 10 listopada 2009 r. [3] Rejestr ARR z r [4] Michalski M., Sawicka D., Wpływ zmiany paliwa na pracę kotła na węgiel kamienny typu OP-140, Instal, 2/2013 s [5] Ministerstwo Środowiska, Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, Warszawa, wrzesień 2000 r. [6] Maciąg K. Urządzenia dla biogazowni dobór w oparciu o doświadczenie Bydgoszcz, 19 czerwca 2013 [7] grudzień 2013 [8] Adamowicz K. i in., Zastosowanie ceramicznych przewodników jonowych do budowy urządzeń elektrochemicznych, Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, 2009 [9] grudzień 2013 [10] Lechwacka M. Uszlachetnianie biogazu do jakości gazu ziemnego Poleko [11] maj 2010 [12] Polska Energetyka Odnawialna S.A. grudzień 2013 [13] Maciąg K. Urządzenia dla biogazowni dobór w oparciu o doświadczenie Bydgoszcz, 19 czerwca 2013 [14] I-sze Polskie Forum Ogniwa Paliwowe i Technologie Wodorowe Szkoła Letnia Polskiego Stowarzyszenia Wodoru i Ogniw Paliwowych ZAKOPANE 5-7 wrzesień 2007 r. [15] Pawlak-Kruczek H. materiały z wykładów Ogniwa paliwowe i produkcja wodoru, Wrocław 2013 [16] grudzień 2013 [17] Kostrzewa M. Biogazownie rolnicze Nawaro Czysta Energia 5/2008, Poznań 2008 [18] HORUS-ENERGIA Katalog i specyfikacja produktów, materiały reklamowe, Sulejówek [19] FRAUNHOFER IKTS BIOGAS-SOFC-SYSTEM, broszura informacyjna, Dresden 2012 [20] grudzień 2013 [21] Gappa PPH Katalog produktów, Pierzchnica 2013 [22] grudzień 2013 [23] grudzień 2013 [24] Jewulski J., Kupecki J., Błesznowski M., Postępy w rozwoju układów μ-chp z ogniwami paliwowymi, Instal 1/2014 s [25] Artykuł powstał podczas współpracy w ramach programu LLP/Erasmus, między Politechniką Wrocławską, a VŠB w Ostrawie. 27
PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE WDRAŻANIA INSTALACJI BIOGAZOWYCH W POLSCE
PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE WDRAŻANIA INSTALACJI BIOGAZOWYCH W POLSCE Czym jest biogaz? Roztwór gazowy będący produktem fermentacji beztlenowej, składający się głównie z metanu (~60%) i dwutlenku węgla
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE WDRAŻANIA INSTALACJI BIOGAZOWYCH W POLSCE
PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE WDRAŻANIA INSTALACJI BIOGAZOWYCH W POLSCE Czym jest biogaz? Roztwór gazowy będący produktem fermentacji beztlenowej, składający się głównie z metanu (~60%) i dwutlenku węgla
Bardziej szczegółowoBiogazownie w energetyce
Biogazownie w energetyce Temat opracował Damian Kozieł Energetyka spec. EGIR rok 3 Czym jest biogaz? Czym jest biogaz? Biogaz jest to produkt fermentacji metanowej materii organicznej przez bakterie beztlenowe
Bardziej szczegółowoBiogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza
Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl Biomasa Stałe i ciekłe substancje
Bardziej szczegółowoBiogazownie rolnicze w Polsce doświadczenia z wdrażania i eksploatacji instalacji
Biogazownie rolnicze w Polsce doświadczenia z wdrażania i eksploatacji instalacji Lech Ciurzyński Wiceprezes Zarządu DGA Energia Sp. z o.o. Kielce, 12 marca 2010 r. Program prezentacji I. Co to jest biogazownia?
Bardziej szczegółowoSYSTEMY ENERGETYKI ODNAWIALNEJ B.22 FERMENTACJA
SYSTEMY ENERGETYKI ODNAWIALNEJ B.22 FERMENTACJA Prowadzący: dr inż. Marcin Michalski Slajd 1 Slajd 3 Slajd 4 Biogaz może powstawać w procesie fermentacji beztlenowej: - odpadów zwierzęcych i rolniczych;
Bardziej szczegółowoEfektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach Biomasa jako podstawowe źródło energii odnawialnej
Biomasa jako podstawowe źródło energii odnawialnej dr inż. Magdalena Król Spotkanie Regionalne- Warsztaty w projekcie Energyregion, Wrocław 18.02.2013 1-3 Biomasa- źródła i charakterystyka 4 Biomasa jako
Bardziej szczegółowoBiogazownie w Polsce alternatywa czy konieczność
Janusz Wojtczak Biogazownie w Polsce alternatywa czy konieczność Biogazownie w Niemczech Rok 1999 2001 2003 2006 2007 2008 Liczba 850 1.360 1.760 3.500 3.711 4.100 instalacji Moc (MW) 49 111 190 949 1.270
Bardziej szczegółowoSYSTEMY ENERGETYKI ODNAWIALNEJ B.22 PODSUMOWANIE
SYSTEMY ENERGETYKI ODNAWIALNEJ B.22 PODSUMOWANIE Prowadzący: mgr inż. Marcin Michalski e-mail: marcinmichalski85@tlen.pl tel. 505871540 Slajd 1 Energetyczne wykorzystanie biomasy Krajowe zasoby biomasy
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,
Bardziej szczegółowoBiogazownia rolnicza w perspektywie
Biogazownia rolnicza w perspektywie Produkcja biogazu rolniczego może stać się ważnym źródłem energii odnawialnej oraz dodatkowym lub podstawowym źródłem dochodów dla niektórych gospodarstw rolnych. W
Bardziej szczegółowoPrzetwarzanie odpadów i produktów roślinnych w biogazowniach - aspekty ekonomiczne
Przetwarzanie odpadów i produktów roślinnych w biogazowniach - aspekty ekonomiczne Sympozjum Metanizacja gospodarki na rzecz proinnowacyjnego rozwoju Dolnego Śląska Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych
Bardziej szczegółowoBiogazownia w Zabrzu
Biogazownia w Zabrzu Referują: Zdzisław Iwański, Ryszard Bęben Prezes Zarządu, Dyrektor d/s Techniczno-Administracyjnych Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Zabrzu Sp. z o.o. Plan terenów inwestycyjnych
Bardziej szczegółowoKatarzyna Sobótka. Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. Specjalista ds. energii odnawialnej. k.sobotka@mae.mazovia.pl www.mae.mazovia.
Biogaz rolniczy produkcja i wykorzystanie Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl www.mae.mazovia.pl Cele Mazowieckiej
Bardziej szczegółowoCHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku
Piotr Stawski IASE CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku ENERGYREGION - Efektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach. Zalety gospodarki skojarzonej K.Sroka,
Bardziej szczegółowoGaz składowiskowy jako źródło energii odnawialnej. Instalacja odgazowania w Spółce NOVA w Nowym Sączu. dr inż. Józef Ciuła NOVA Spółka z o.o.
Gaz składowiskowy jako źródło energii odnawialnej. Instalacja odgazowania w Spółce NOVA w Nowym Sączu. dr inż. Józef Ciuła NOVA Spółka z o.o. Gaz składowiskowy - powstaje w procesie biologicznego rozkładu
Bardziej szczegółowoEKONOMIA FUNKCJONOWANIA BIOGAZOWNI ROLNICZEJ NA PRZYKŁADZIE BIOGAZOWNI W ODRZECHOWEJ
ul. 3 Maja 22, 35-030 Rzeszów tel. 17/8594575, www.evercon.pl evercon@evercon.pl EKONOMIA FUNKCJONOWANIA BIOGAZOWNI ROLNICZEJ NA PRZYKŁADZIE BIOGAZOWNI W ODRZECHOWEJ KWIECIEŃ 2018 ROK Źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/
Bardziej szczegółowoEVERCON sp. z o.o. ul. 3 Maja 22, 35-030 Rzeszów tel. 17/8594575, www.evercon.pl evercon@evercon.pl BIOGAZOWNIE 2011 ROK
ul. 3 Maja 22, 35-030 Rzeszów tel. 17/8594575, www.evercon.pl evercon@evercon.pl BIOGAZOWNIE 2011 ROK Uwarunkowania prawne. Rozwój odnawialnych źródeł energii stanowi strategiczny cel polskiej energetyki.
Bardziej szczegółowoNovember 21 23, 2012
November 21 23, 2012 Energy and waste management in agricultural biogas plants Albert Stęchlicki BBI Zeneris NFI S.A. (Poland) Forum is part financed by Podlaskie Region Produkcja energii i zagospodarowanie
Bardziej szczegółowoSpotkanie Eksploatatorów dotyczące wytwarzania energii w kogeneracji na Oczyszczalni Ścieków Klimzowiec.
Piotr Banaszek, Grzegorz Badura Spotkanie Eksploatatorów dotyczące wytwarzania energii w kogeneracji na Oczyszczalni Ścieków Klimzowiec. W dniu 4.04.2014 r. na Oczyszczalni Ścieków Klimzowiec w Chorzowie,
Bardziej szczegółowoBiogazownie Rolnicze w Polsce
1 Biogazownie Rolnicze w Polsce Biogazownia co to jest? Dyrektywa 2003/30/UE definiuje biogaz: paliwo gazowe produkowane z biomasy i/lub ulegającej biodegradacji części odpadów, które może być oczyszczone
Bardziej szczegółowoAnaliza potencjału gmin do produkcji surowców na cele OZE Projektowanie lokalizacji biogazowni rolniczych
Analiza potencjału gmin do produkcji surowców na cele OZE Projektowanie lokalizacji biogazowni rolniczych Mateusz Malinowski Anna Krakowiak-Bal Kraków, kwiecień 2014 r. Rządowe plany rozwoju biogazowni
Bardziej szczegółowoPOTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I ZASOBÓW NATURALNYCH POTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM Anna Grapatyn-Korzeniowska Gdańsk, 16 marca 2010
Bardziej szczegółowoElement budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej
Mgr inŝ. Witold Płatek Stowarzyszenie NiezaleŜnych Wytwórców Energii Skojarzonej / Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej
Bardziej szczegółowoOKREŚLENIE MAŁYCH PODMIOTÓW TYPU CHP NA BIOMASĘ
ZARYS EFEKTYWNOŚCI STOSOWANIA WYBRANYCH OŹE dr inż. Maciej Sygit Sygma Business Consulting http://www.sygma.pl OKREŚLENIE MAŁYCH PODMIOTÓW TYPU CHP NA BIOMASĘ Podmiotem typu CHP jest wyróżniona organizacyjnie
Bardziej szczegółowoPOLSKA IZBA GOSPODARCZA ENERGII ODNAWIALNEJ POLSKA GRUPA BIOGAZOWA. Paweł Danilczuk
KRAKÓW 09.06.2014 POLSKA IZBA GOSPODARCZA ENERGII ODNAWIALNEJ POLSKA GRUPA BIOGAZOWA Paweł Danilczuk Plan prezentacji 1. Surowce i substraty do wytwarzania biogazu rolniczego. 2. Biogazownia rolnicza elementy
Bardziej szczegółowoAGROBIOGAZOWNIA Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego Grodziec Śląski Sp. z o.o.
Plan podróży: 09:00 Wyjazd z hotelu Park Inn do Grodźca Śląskiego (ok. 2 godziny jazdy) 11:00 Wprowadzenie i prezentacja Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego Grodziec
Bardziej szczegółowoIV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ
IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,
Bardziej szczegółowoWYSOKOTEMPERATUROWE ZGAZOWANIE BIOMASY. INSTYTUT BADAWCZO-WDROŻENIOWY MASZYN Sp. z o.o.
WYSOKOTEMPERATUROWE ZGAZOWANIE BIOMASY ZASOBY BIOMASY Rys.2. Zalesienie w państwach Unii Europejskiej Potencjał techniczny biopaliw stałych w Polsce oszacowano na ok. 407,5 PJ w skali roku. Składają się
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej
Wykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej dr inż. Wojciech Czekała dr hab. inż. Jacek Dach, prof. nadzw. dr inż. Krystyna Malińska dr inż. Damian Janczak Biologiczne procesy przetwarzania
Bardziej szczegółowoKażdego roku na całym świecie obserwuje się nieustanny wzrost liczby odpadów tworzyw sztucznych pochodzących z różnych gałęzi gospodarki i przemysłu.
Każdego roku na całym świecie obserwuje się nieustanny wzrost liczby odpadów tworzyw sztucznych pochodzących z różnych gałęzi gospodarki i przemysłu. W większości przypadków trafiają one na wysypiska śmieci,
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA PLAZMOWA W ENERGETYCZNYM ZAGOSPODAROWANIU ODPADÓW
Jerzy Wójcicki Andrzej Zajdel TECHNOLOGIA PLAZMOWA W ENERGETYCZNYM ZAGOSPODAROWANIU ODPADÓW 1. OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1 Opis instalacji Przedsięwzięcie obejmuje budowę Ekologicznego Zakładu Energetycznego
Bardziej szczegółowoBiogazownie rolnicze odnawialne źródła energii
Biogazownie rolnicze odnawialne źródła energii Lech Ciurzyński Wiceprezes Zarządu DGA Energia Sp. z o.o. Szczecin, 3 grudnia 2009 r. Program prezentacji I. Co to jest biogazownia? II. Jak funkcjonuje instalacja?
Bardziej szczegółowoBiogaz z odpadów jako alternatywne paliwo dla pojazdów. Biogas from wastes as an alternative fuel for vehicles
Biogaz z odpadów jako alternatywne paliwo dla pojazdów Biogas from wastes as an alternative fuel for vehicles mgr inż. Wacław Bilnicki mgr inż. Michał Księżakowski PGNiG Energia S.A. prof. dr hab. inż.
Bardziej szczegółowoBioEnergy Farm. Kalkulatory - energetyczne wykorzystanie biomasy. Platforma Europejska BioEnergy Farm Kalkulacja opł acalnoś ci biogazowni
BioEnergy Farm Kalkulatory - energetyczne wykorzystanie biomasy Platforma Europejska BioEnergy Farm Kalkulacja opł acalnoś ci biogazowni Olsztyn 14/12/2012 Marek Amrozy zakres merytoryczny oparty na materiałach
Bardziej szczegółowoWYBRANE TECHNOLOGIE OZE JAKO ELEMENT GOSPODARKI OBIEGU ZAMKNIĘTEGO. Dr inż. Alina Kowalczyk-Juśko
WYBRANE TECHNOLOGIE OZE JAKO ELEMENT GOSPODARKI OBIEGU ZAMKNIĘTEGO Dr inż. Alina Kowalczyk-Juśko DEFINICJA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Ustawa Prawo Energetyczne definiuje, że odnawialne źródła energii
Bardziej szczegółowoWykorzystanie energii z odnawialnych źródeł na Dolnym Śląsku, odzysk energii z odpadów w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii
Wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł na Dolnym Śląsku, odzysk energii z odpadów w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii Paweł Karpiński Pełnomocnik Marszałka ds. Odnawialnych Źródeł Energii
Bardziej szczegółowoBIOGAZOWNIA JAKO ROZWIĄZANIE PROBLEMU OGRANICZENIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH W GMINIE
BIOGAZOWNIA JAKO ROZWIĄZANIE PROBLEMU OGRANICZENIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH W GMINIE dr inż. Iwona Kuczyńska Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica
Bardziej szczegółowoProdukcja biogazu w procesach fermentacji i ko-fermentacji
PROGRAM STRATEGICZNY ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA ENERGII Produkcja biogazu w procesach fermentacji i ko-fermentacji Irena Wojnowska-Baryła, Katarzyna Bernat Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych. Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Odnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych Seminarium Planowanie energetyczne w gminach Województwa Mazowieckiego 27 listopada 2007, Warszawa Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Bardziej szczegółowoPROJEKT BIOGAZOWNI W CUKROWNI P&L GLINOJECK S.A.
PROJEKT BIOGAZOWNI W CUKROWNI P&L GLINOJECK S.A. Józef Klimaszewski CEL Celem inwestycji jest obniżenie kosztów energii w Cukrowni przez produkcję biogazu z wysłodków, odłamków buraczanych oraz liści poprzez:
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych. Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Odnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych Seminarium Planowanie energetyczne na poziomie gmin 24 stycznia 2008, Bydgoszcz Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. BIOMASA BIOMASA DREWNO
Bardziej szczegółowoANALIZA UWARUNKOWAŃ TECHNICZNO-EKONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGENERACYJNYCH MAŁEJ MOCY W POLSCE. Janusz SKOREK
Seminarium Naukowo-Techniczne WSPÓŁCZSN PROBLMY ROZWOJU TCHNOLOGII GAZU ANALIZA UWARUNKOWAŃ TCHNICZNO-KONOMICZNYCH BUDOWY GAZOWYCH UKŁADÓW KOGNRACYJNYCH MAŁJ MOCY W POLSC Janusz SKORK Instytut Techniki
Bardziej szczegółowoProdukcja biogazu pod kątem przyłączenia do sieci gazowniczej niemiecka technologia
Produkcja biogazu pod kątem przyłączenia do sieci gazowniczej niemiecka technologia Aufwind Schmack Nowa Energia Sp. z o.o ul. Kanclerska 15 60-327 Poznań tel. (061) 661 01 69 fax (061) 661 01 54 www.aufwind.com
Bardziej szczegółowoKierunki rozwoju technologii biogazu rolniczego w UE i Polsce
Kierunki rozwoju technologii biogazu rolniczego w UE i Polsce SALON CZYSTEJ ENERGII 29 października 2008 Poznań Grzegorz Wiśniewski EC BREC - IEO Anna Oniszk Popławska Instytut Energetyki Odnawialnej Paweł
Bardziej szczegółowoAnaliza zastosowania alternatywnych/odnawialnych źródeł energii
Analiza zastosowania alternatywnych/odnawialnych źródeł energii Artykuł 6 Dyrektywy KE/91/2002 o charakterystyce energetycznej budynków wprowadza obowiązek promowania przez kraje członkowskie rozwiązań
Bardziej szczegółowoPotencjał metanowy wybranych substratów
Nowatorska produkcja energii w biogazowni poprzez utylizację pomiotu drobiowego z zamianą substratu roślinnego na algi Potencjał metanowy wybranych substratów Monika Suchowska-Kisielewicz, Zofia Sadecka
Bardziej szczegółowoPoprawa stanu środowiska poprzez wykorzystanie możliwości zagospodarowania odpadów na Dolnym Śląsku. Mariusz Żebrowski Agnieszka Król Beata Biega
Poprawa stanu środowiska poprzez wykorzystanie możliwości zagospodarowania odpadów na Dolnym Śląsku Mariusz Żebrowski Agnieszka Król Beata Biega KILKA SŁÓW O NAS Mariusz Żebrowski Doradca dla Esperotia
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biomasy na cele energetyczne w UE i Polsce
Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne w UE i Polsce dr Zuzanna Jarosz Biogospodarka w Rolnictwie Puławy, 21-22 czerwca 2016 r. Celem nadrzędnym wprowadzonej w 2012 r. strategii Innowacje w służbie
Bardziej szczegółowoENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE BIOGAZU
Tomasz Bacza ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE BIOGAZU 1. Wstęp Coraz ważniejszą alternatywą dla energetyki opartej na paliwach takich jak węglowodory czy węgiel jest energetyka pochodząca ze źródeł odnawialnych
Bardziej szczegółowoKongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015
KRAKÓW 10.03.2015 Zrównoważona energetyka i gospodarka odpadami ZAGOSPODAROWANIE ODPADOWYCH GAZÓW POSTPROCESOWYCH Z PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO DO CELÓW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Marek Brzeżański
Bardziej szczegółowoMetan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
Bardziej szczegółowoEnergia ukryta w biomasie
Energia ukryta w biomasie Przygotowała dr Anna Twarowska Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii 30-31 marzec 2016, Kielce Biomasa w Polsce uznana jest za odnawialne źródło energii o największych
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoKonwersja biomasy do paliw płynnych. Andrzej Myczko. Instytut Technologiczno Przyrodniczy
Konwersja biomasy do paliw płynnych Andrzej Myczko Instytut Technologiczno Przyrodniczy Biopaliwa W biomasie i produktach jej rozkładu zawarta jest energia słoneczna. W wyniku jej: spalania, fermentacji
Bardziej szczegółowoRozwój rynku biogazu rolniczego w Polsce i Unii Europejskiej
Szansą dla rolnictwa i środowiska - ogólnopolska kampania edukacyjno-informacyjna 26 listopada 2012 r. Rozwój rynku biogazu rolniczego w Polsce i Unii Europejskiej Anna Grzybek, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoStan energetyki odnawialnej w Polsce. Polityka Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie OZE
Stan energetyki odnawialnej w Polsce. Polityka Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie OZE Paweł Sulima Wydział Energii Odnawialnych i Biopaliw Departament Rynków Rolnych XI Giełda kooperacyjna
Bardziej szczegółowoOpłacalność produkcji biogazu w Polsce. Magdalena Rogulska
Opłacalność produkcji biogazu w Polsce Magdalena Rogulska Możliwości wykorzystania biogazu/ biometanu Produkcja energii elektrycznej i ciepła Dotychczasowy kierunek wykorzystania w PL Sieć dystrybucyjna
Bardziej szczegółowoMała instalacja biogazowni 75 kw el
Mała instalacja biogazowni 75 kw el eutec ingenieure GmbH, Dresden Bialystok, 18. 12. 2014 1 Obszary biznesowe Technika biogazu Rolnicze gospodarstwa Instalacje ko-fermentacyjne Instalacje przerobu odpadów
Bardziej szczegółowoENNEREG Międzynarodowa Konferencja Transfer wiedzy w dziedzinie zrównoważonego wykorzystania energii
ENNEREG Międzynarodowa Konferencja Transfer wiedzy w dziedzinie zrównoważonego wykorzystania energii NIEMIECKIE I DUŃSKIE SYSTEMY BIOGAZOWE A MOŻLIWOŚCI ROZWOJU RYNKU BIOGAZOWEGO W POLSCE dr hab. inż.
Bardziej szczegółowo1. Stan istniejący. Rys. nr 1 - agregat firmy VIESSMAN typ FG 114
1. Stan istniejący. Obecnie na terenie Oczyszczalni ścieków w Żywcu pracują dwa agregaty prądotwórcze tj. agregat firmy VIESSMAN typ FG 114 o mocy znamionowej 114 kw energii elektrycznej i 186 kw energii
Bardziej szczegółowoBIOGAZOWNIA JAKO ELEMENT GOSPODARKI ODPADAMI- ASPEKTY PRAKTYCZNE. Poznao 22.11.2011
BIOGAZOWNIA JAKO ELEMENT GOSPODARKI ODPADAMI- ASPEKTY PRAKTYCZNE Poznao 22.11.2011 Fermentacja anaerobowa 2 SKŁAD BIOGAZU 3 BIOGAZ WYSYPISKOWY WARUNKI DLA SAMOISTNEGO POWSTAWANIA BIOGAZU 4 Biogazownia
Bardziej szczegółowoSUBSTANCJA POFERMENTACYJNA JAKO NAWÓZ. dr Alina Kowalczyk-Juśko Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydział Nauk Rolniczych w Zamościu
SUBSTANCJA POFERMENTACYJNA JAKO NAWÓZ dr Alina Kowalczyk-Juśko Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydział Nauk Rolniczych w Zamościu Komory fermentacyjne Faza ciekła: Pozostałość pofermentacyjna - związki
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoProjektowanie i budowa biogazowni, uszlachetnianie biogazu. Leszek Zadura, Senior Marketing Advisor WARSZAWA 2011-11-09
Projektowanie i budowa biogazowni, uszlachetnianie biogazu Leszek Zadura, Senior Marketing Advisor WARSZAWA 2011-11-09 Läckeby Water Group Obrót: 60 millionów Euro Liczba zatrudnionych: 185 Rok założenia:
Bardziej szczegółowoSTAN OBECNY I PERSPEKTYWY ROZWOJU BIOGAZOWNI ROLNICZYCH W POLSCE
STAN OBECNY I PERSPEKTYWY ROZWOJU BIOGAZOWNI ROLNICZYCH W POLSCE Michał Ćwil Polska Grupa Biogazowa Targi Poleko Poznań, 2009 Agenda Prezentacji Stan obecny wykorzystania biogazu i perspektywy rozwoju
Bardziej szczegółowoOgniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC)
OPRACOWALI: MGR INŻ. JAKUB DŁUGOSZ MGR INŻ. MARCIN MICHALSKI OGNIWA PALIWOWE I PRODUKCJA WODORU LABORATORIUM I- ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM NA PRZYKŁADZIE SYSTEMU NEXA 1,2 kw II-
Bardziej szczegółowoPIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW
PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW Utylizacja odpadów komunalnych, gumowych oraz przerób biomasy w procesie pirolizy nisko i wysokotemperaturowej. Przygotował: Leszek Borkowski Marzec 2012 Piroliza
Bardziej szczegółowoMałe biogazownie. jako element racjonalnego gospodarowania energią
Małe biogazownie jako element racjonalnego gospodarowania energią O projekcie BioEnergy Farm 2 Title 2 O projekcie BioEnergy Farm 2 Cele: Upowszechnianie wiarygodnych i bezstronnych informacji o możliwościach
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji Tomasz Dąbrowski Dyrektor Departamentu Energetyki Warszawa, 22 października 2015 r. 2 Polityka energetyczna Polski elementy
Bardziej szczegółowoMożliwości wykorzystania potencjału biomasy odpadowej w województwie pomorskim. Anna Grapatyn Korzeniowska Gdańsk, 10 marca 2011 r.
Możliwości wykorzystania potencjału biomasy odpadowej w województwie pomorskim Anna Grapatyn Korzeniowska Gdańsk, 10 marca 2011 r. Wojewódzkie dokumenty strategiczne Program Ochrony Środowiska Województwa
Bardziej szczegółowoNARZĘDZIA DO KALKULACJI OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI W MIKROBIOGAZOWNIE W GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH Adam Wąs, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (SGWW)
NARZĘDZIA DO KALKULACJI OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI W MIKROBIOGAZOWNIE W GOSPODARSTWACH ROLNICZYCH Adam Wąs, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (SGWW) Edward Majewski, Fundacja Nauka i Edukacja dla Agrobiznesu
Bardziej szczegółowoBiogazownie na Dolnym Śląsku
Biogazownie na Dolnym Śląsku Możliwości rozwoju 23 października 2007 I Dolnośląskie Forum Energii Odnawialnej Chrobak Piotr Dziwisz Jacek Sygit Maciej European Clustering and Cooperation Net Zakres tematyczny
Bardziej szczegółowoDr inż. Jacek Wereszczaka Agro-Eko-Land@o2.pl 601 749 567
Biologiczne metody przedłużania eksploatacji biogazu wysypiskowego w celach energetycznych na przykładzie składowiska odpadów komunalnych Dr inż. Jacek Wereszczaka Agro-Eko-Land@o2.pl 601 749 567 Czy Polskę
Bardziej szczegółowoModelowa Biogazownia Rolnicza w Stacji Dydaktyczno Badawczej w Bałdach
Zadanie 1.5. Kondycjonowanie wsadu biomasy do zgazowania w celu optymalizacji technologii produkcji metanu i wodoru w procesie fermentacyjnym Modelowa Biogazownia Rolnicza w Stacji Dydaktyczno Badawczej
Bardziej szczegółowoBIOGAZOWNIE ROLNICZE W PRACACH ITP ORAZ Bio-GEPOIT
BIOGAZOWNIE ROLNICZE W PRACACH ITP ORAZ dr inż. Piotr Pasyniuk pasyniuk@ibmer.waw.pl KIELCE, 12 marca 2010r. 1 Instytut Budownictwa, Mechanizacji I Elektryfikacji Rolnictwa Deutsches BiomasseForschungsZentrum
Bardziej szczegółowoNowoczesna produkcja ciepła w kogeneracji. Opracował: Józef Cieśla PGNiG Termika Energetyka Przemysłowa
Nowoczesna produkcja ciepła w kogeneracji Opracował: Józef Cieśla PGNiG Termika Energetyka Przemysłowa Wprowadzenie Wytwarzanie podstawowych nośników energii takich jak ciepło i energia elektryczna może
Bardziej szczegółowoBiogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje
Biogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje Rozwiązania techniczne i technologiczne mikrobiogazowni rolniczej dr inż. Marcin Zieliński, dr inż. Marcin Dębowski, prof. dr hab. inż. Mirosław
Bardziej szczegółowoProdukcja ciepła i prądu z biogazu jako alternatywa dla lokalnych ciepłowni. mgr inż. Grzegorz Drabik
Produkcja ciepła i prądu z biogazu jako alternatywa dla lokalnych ciepłowni mgr inż. Grzegorz Drabik Plan prezentacji O firmie Technologia Wybrane realizacje Ciepłownia gazowa a elektrociepłownia gazowa
Bardziej szczegółowoZagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej
Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej ERANET: SE Bioemethane. Small but efficient Cost and Energy Efficient Biomethane Production. Biogazownie mogą być zarówno źródłem energii odnawialnej
Bardziej szczegółowoPOTENCJALNE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU BIOGAZOWNI JAKO CEL NA NAJBLIŻSZE LATA NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
POLITECHNIKA KOSZALIŃSKA Wydział Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Ekonomicznej i Regionalnej POTENCJALNE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU BIOGAZOWNI JAKO CEL NA NAJBLIŻSZE LATA NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Bardziej szczegółowoOZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
OZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Powiślańska Regionalna Agencja Zarządzania Energią Kwidzyn 2012 Przyczyny zainteresowania odnawialnymi źródłami energii: powszechny dostęp, oraz bezgraniczne zasoby; znacznie
Bardziej szczegółowoAktualne regulacje prawne wspierające wytwarzanie energii i ciepła z biomasy i innych paliw alternatywnych
Aktualne regulacje prawne wspierające wytwarzanie energii i ciepła z biomasy i innych paliw alternatywnych Katarzyna Szwed-Lipińska Radca Prawny Dyrektor Departamentu Źródeł Odnawialnych Urzędu Regulacji
Bardziej szczegółowomgr inż. Andrzej Jurkiewicz mgr inż. Dariusz Wereszczyński Kontenerowa Mikrobiogazownia Rolnicza KMR 7
mgr inż. Andrzej Jurkiewicz mgr inż. Dariusz Wereszczyński Kontenerowa Mikrobiogazownia Rolnicza KMR 7 Założone cele, idea pomysłu instalacja przeznaczona dla szerokiego odbiorcy, dla gospodarstw których
Bardziej szczegółowoProjekt Rozwój kadr dla planowania energetycznego w gminach. Program szkoleniowo-doradczy dla uczestnika projektu
Projekt Rozwój kadr dla planowania energetycznego w gminach Program szkoleniowo-doradczy dla uczestnika projektu Uzasadnienie celowości szkoleń Dynamiczny wzrost zużycia energii w gospodarstwach, wzrost
Bardziej szczegółowoSystem Certyfikacji OZE
System Certyfikacji OZE Mirosław Kaczmarek miroslaw.kaczmarek@ure.gov.pl III FORUM EKOENERGETYCZNE Fundacja Na Rzecz Rozwoju Ekoenergetyki Zielony Feniks Polkowice, 16-17 września 2011 r. PAKIET KLIMATYCZNO
Bardziej szczegółowoOczyszczanie i uszlachetnianie biogazu do jakości gazu ziemnego
Zakład Odnawialnych Zasobów Energii Oczyszczanie i uszlachetnianie biogazu do jakości gazu ziemnego Barbara Smerkowska Konferencja Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi Kraków 16-17 lutego 2012 Składnik
Bardziej szczegółowoBADANIA BIODEGRADACJI SUROWCÓW KIEROWANYCH DO BIOGAZOWNI
BADANIA BIODEGRADACJI SUROWCÓW KIEROWANYCH DO BIOGAZOWNI Dr Magdalena Woźniak Politechnika Świętokrzyska Wydział Inżynierii Środowiska, Geomatyki i Energetyki Katedra Geotechniki, Geomatyki i Gospodarki
Bardziej szczegółowoKogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu
Biogazownie dla Pomorza Kogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu Piotr Lampart Instytut Maszyn Przepływowych PAN Przemysław Kowalski RenCraft Sp. z o.o. Gdańsk, 10-12 maja 2010 KONSUMPCJA ENERGII
Bardziej szczegółowoDr Sebastian Werle, Prof. Ryszard K. Wilk Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Techniki Cieplnej
OTRZYMYWANIE PALIWA GAZOWEGO NA DRODZE ZGAZOWANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH Dr Sebastian Werle, Prof. Ryszard K. Wilk Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Techniki Cieplnej Dlaczego termiczne przekształcanie
Bardziej szczegółowoScenariusz zaopatrzenia Polski w czyste nośniki energii w perspektywie długookresowej
Scenariusz zaopatrzenia Polski w czyste nośniki energii w perspektywie długookresowej Wprowadzenie i prezentacja wyników do dalszej dyskusji Grzegorz Wiśniewski Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC
Bardziej szczegółowoCENTRUM ENERGETYCZNO PALIWOWE W GMINIE. Ryszard Mocha
CENTRUM ENERGETYCZNO PALIWOWE W GMINIE Ryszard Mocha ZASOBY ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W POLSCE. BIOMASA Największe możliwości zwiększenia udziału OZE istnieją w zakresie wykorzystania biomasy. Załącznik
Bardziej szczegółowoNUMER CHP-1 DATA 5.03.2012 Strona 1/5 TEMAT ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA ENERGIĄ POPRZEZ ZASTOSOWANIE KOGENERACJI
NUMER CHP-1 DATA 5.03.2012 Strona 1/5 KOGENERACJA- to proces jednoczesnego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Zastosowanie kogeneracji daje Państwu możliwość zredukowania obecnie ponoszonych kosztów
Bardziej szczegółowoPraktyczne sposoby wdrożenia idei produkcji biometanu z odpadów na cele transportowe w Polsce Barbara Smerkowska Magdalena Rogulska
Warsztaty edukacyjne Biomaster GasShow 2014 Praktyczne sposoby wdrożenia idei produkcji biometanu z odpadów na cele transportowe w Polsce Barbara Smerkowska Magdalena Rogulska Biogaz z odpadów organicznych
Bardziej szczegółowoM.o~. l/i. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko
l/i M.o~. Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego w Olecku ul. Kościuszki 29, 19-400 Olecko Adres e-mail szkoły:dyrektor@lo.olecko.pl Telefon: +875234183 Nauczyciel chemii: mgr Teresa Świerszcz
Bardziej szczegółowoBezemisyjna energetyka węglowa
Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowo