OPTYMALIZACJA WYKORZYSTANIA FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ DOŚWIADCZENIE LAT I PROGNOZA NA LATA

Transkrypt

1 236 OPTYMALIZACJA WYKORZYSTANIA FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ DOŚWIADCZENIE LAT I PROGNOZA NA LATA OPTIMIZATION OF THE USE OF EUROPEAN UNION FUNDS THE EXPERIENCE OF THE YEARS AND THE PREDICTIONS FOR CEZARY TOMASZ SZYJKO BOLESŁAW RAFAŁ KUC ORGMASZ, WARSZAWA Przyst¹pienie Polski do Unii Europejskiej otworzy³o dostêp do funduszy strukturalnych dla polskich podmiotów. Doœwiadczenia zwi¹zane z realizacj¹ programów przedakcesyjnych okaza³y siê bardzo przydatne jednak niewystarczaj¹ce w przypadku wdra ania samych programów strukturalnych. Skuteczne wykorzystanie œrodków dostêpnych w latach wymaga od potencjalnych beneficjentów optymalizacji dynamiki w procesach zarz¹dzania i kontrolingu funduszy. Publikacja systematyzuje bariery pojawiaj¹ce siê przy pozyskiwaniu, jak i rozliczaniu œrodkow unijnych na przyk³adzie doœwiadczeñ sektora MŒP, który jest nieodzownym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Poland s joining the European Union opened the access to structural funds for Polish entities. Experiences connected with the realization of programs of the pre-accession period appeared to be useful, however insufficient in the case of implementation of structural funds. Efficient use of the measures available in the years requires from the receiving parties optimization of dynamics in the processes of management and funds controlling. The article presents the barriers appearing while obtaining and setting European Union funds on the example of small business sector which is an indispensable factor of economic growth. INNOWACYJNOŚĆ A DYNAMICZNOŚĆ Prognozy Komisji Europejskiej na lata wskazuj¹, i gospodarka Polski znajduje siê na œcie ce szybkiego wzrostu, i jest po pañstwach ba³tyckich, Irlandii i S³owacji jednym z najszybciej rozwijaj¹cych siê cz³onków Unii Europejskiej. Analizuj¹c wyniki i doœwiadczenia dotychczasowego funkcjonowania Polski jako cz³onka Unii Europejskiej nale y stwierdziæ, e gospodarka naszego kraju wyj¹tkowo ³atwo poradzi³a sobie z w³¹czeniem siê w struktury UE. Wœród widocznych pozy-

2 WSPÓLNA WALUTA EURO I JEJ WPŁYW NA DALSZE POGŁĘBIENIE PROCESU INTEGRACJI PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ COMMON EURO CURRENCY AND ITS INFLUENCE ON THE PROCESS OF INTEGRATION OF THE EUROPEAN UNION COUNTRIES 237 JANUSZ BEK Autor w swoim opracowaniu zapoznaje czytelnika z podstawowymi faktami zwi¹zanymi z Uni¹ Gospodarcz¹ i Walutow¹ jej historycznym rozwojem i etapami dochodzenia do wspólnej waluty euro wynikaj¹cymi z postanowieñ Traktatu o UE Maastricht. Ukazuje œcis³y zwi¹zek procesu integracji walutowej w Europie z dotychczasowym procesem i etapem integracji gospodarczej. W drugiej czêœci artyku³u przedstawione s¹ g³ówne problemy i dylematy zwi¹zane z dziewiêcioletnim okresem funkcjonowania euro, aktualnym kszta³tem UGW i perspektyw¹ rozszerzenia eurolandu. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, które ostatnio uzyska³y cz³onkostwo w UE trwa o ywiona debata za i przeciw przyst¹pieniu do strefy euro. St¹d te w koñcowej czêœci opracowanie poœwiêcone jest aktualnym uwarunkowaniom zwi¹zanym z wprowadzeniem euro w Polsce w aspekcie kosztów i korzyœci zwi¹zanych z tym przedsiêwziêciem. W oparciu o opinie ekonomistów i ekspertów autor podj¹³ próbê okreœlenia ewentualnej perspektywy czasowej przyjêcia wspólnej waluty przez nasz kraj. The author makes the reader acquainted with basic facts connected with Economic and Monetary Union its historical development and stages of obtaining a common currency which are connected with the resolution of the Treaty of Maastricht. The author shows a close connection of the process of monetary integration in Europe with the process and stage of economic integration. The other part of the article deals with main problems and dilemmas connected with the 9-year-period of the existence of euro, present shape of Economic and Monetary Union and the prospects of the extension of the Euroland. In Poland, and in many other countries which recently have become members of the European Union, there have been heated discussions on the advantages and disadvantages of joining the euro zone. Thus, the final part of the article deals with present conditions of introducing euro in Poland, as far as costs and profits connected with this issue are concerned. On the basis of the opinions of experts, the author tries to define a possible period of accepting a common European currency by our country. PROCES DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ Ustanowienie unii gospodarczej i monetarnej jest przedsiêwziêciem bezprecedensowym, poniewa w historii nie by³o przyk³adów takiej integracji pañstw. W literaturze ekonomicznej nie ma jednoznacznoœci w zakresie terminologii. Zamiennie u ywa siê pojêæ unia ekonomiczna i monetarna, unia gospodarcza i wa-

3 238 CŁA I PODATKI W MIĘDZYNARODOWYCH UGRUPOWANIACH INTEGRACYJNYCH CUSTOMS AND TAXES IN INTERNATIONAL INTEGRATION GROUPS ROBERT OKTABA Niniejszy artyku³ przedstawia problematykê znaczenia ce³ i podatków w miêdzynarodowych ugrupowaniach integracyjnych takich jak strefy wolnego handlu oraz unia celna. W opracowaniu zaprezentowano równie celne uwarunkowania liberalizacji handlu miêdzynarodowego, ze szczególnym uwzglêdnieniem fundamentalnych regulacji, tj. Klauzuli Najwy szego Uprzywilejowania i narodowego traktowania towarów national treatment. The article presents the importance of customs and taxes in international integration groups, such as free trade area, and customs union. The work also presents customs conditions of international trade liberalization, with the emphasis on fundamental regulations, i.e. Most Favoured Nation clause and national treatment of goods. Znaczenie ce³ oraz podatków wynikaj¹cych z miêdzynarodowego obrotu towarowego mo na rozpatrywaæ z punktu widzenia interesu publicznego kszta³towania dochodów bud etowych w pañstwie lub interesu (jednostki) prywatnego, który co zrozumia³e d¹ y do zmniejszania w³asnych obci¹ eñ o charakterze fiskalnym. Interesy te s¹ na ogó³ mocno rozbie ne a mimo to, zarówno c³a jak i podatki zawsze stanowi³y wa ny instrument wi¹ ¹cy podmioty publiczne i prywatne oraz reguluj¹cy stosunki gospodarcze pomiêdzy podmiotami prywatnymi na obszarze, na którym zosta³y ustanowione. Wola polityczna w poszczególnych jednostkach pañstwowych drog¹ kompromisów i wzajemnych porozumieñ mo e tworzyæ wspólny obszar dla okreœlonych, d³ugofalowych przedsiêwziêæ gospodarczych w konsekwencji prowadz¹cych do ukszta³towania jednolitego systemu ekonomicznego i prawnego. Wspólnoty Europejskie stanowi¹ przyk³ad g³êbokiej, ponadnarodowej integracji ekonomicznej i politycznej od pó³ wieku obecnej na naszym kontynencie.

4 GLOBALIZACYJNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI GOSPODAREK 239 GLOBALIZATIONAL CONDITIONS OF THE COMPETITIVENESS OF ECONOMIES ARTUR FIKS MICHAŁ KRAJEWSKI Wp³yw globalizacji na ycie spo³eczeñstw jest obecnie nie do podwa enia. Najsilniej zjawisko to wystêpuje w ramach procesów gospodarczych, które budz¹ najwiêcej kontrowersji. Wzbogacanie siê jednych gospodarek i pogarszaj¹ca siê sytuacja innych oraz bardzo szybkie zmiany w gospodarce œwiatowej s¹ symbolem wspó³czesnego ycia naszej planety. Sytuacja ta powoduje, i na rynku globalnym dochodzi do coraz ostrzejszej rywalizacji poszczególnych gospodarek, tak o zasoby niezbêdne do ich rozwoju jak i o rynki zbytu, z których mog³yby czerpaæ korzyœci. W efekcie takiego stanu rzeczy, coraz wiêksze znaczenie zacznie odgrywaæ problem konkurencyjnoœci gospodarek oraz metod jej zwiêkszania. W artykule omówiono pojêcie globalizacji z punktu widzenia gospodarki, pojêcie rynku globalnego oraz przedstawiono charakterystykê problemu konkurencji i konkurencyjnoœci gospodarek ze szczególnym uwzglêdnieniem pozycji konkurencyjnej gospodarek, metod ich pomiaru i warunków determinuj¹cych. The influence of globalization on societies is currently unquestionable. The phenomenon is especially present within economic processes which are the most controversial ones. The enrichment of some economies and a worsening situation of others, together with quick changes in global economy are the symbols of current life of our planet. This situation causes that on the global market the rivalry of some economies becomes fiercer, both for resources indispensable for their development and for market which they could profit from. As a result, the problem of competitiveness of economies and the methods of their growth are going to play an important role. The author of the article discusses the term of globalization from the point of view of economy, the term of global market and the characteristics of the problem of competitiveness and the competitiveness of economies with the emphasis on the competitive position of economies, the methods of their evaluation and determining factors. POJĘCIE GLOBALIZACJI I RYNKU GLOBALNEGO Pojêcie globalizacji jest obecnie jednym z najczêœciej u ywanych. Dzieje siê tak z powodu obecnoœci procesów zwi¹zanych z globalizacj¹ w prawie wszystkich obszarach funkcjonowania wspó³czesnych spo³eczeñstw. Prowadzi to do sytuacji, w której mo emy spotkaæ siê z wieloma ró norodnymi definicjami tego pojêcia. Bardzo istotny

5 240 KSZTAŁTOWANIE WIZERUNKU PRZEDSIĘBIORSTWA COMPANY IMAGE SHAPING KATARZYNA MAJCHRZAK SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE Dzisiaj ju nikt nie ma w¹tpliwoœci, i posiadanie pozytywnego wizerunku niesie za sob¹ liczne korzyœci. Firmy o pozytywnym wizerunku zwracaj¹ na siebie wiêksz¹ uwagê konsumentów, która z kolei przek³ada siê na wzrost i czêstotliwoœæ zakupów, jak równie mo liwoœæ ustalania wy szych cen produktów prowadz¹c w ten sposób z jednej strony do uzyskania wy szych przychodów i/lub wzrostu udzia³u w rynku, a z drugiej do osi¹gniêcia ni szych kosztów poprzez obni enie kosztów kapita³u, kosztów dystrybucji oraz kosztów osobowych poprzez zmniejszenie fluktuacji kadr. Ponadto firmy posiadaj¹ce pozytywny wizerunek maj¹ wiêksz¹ zdolnoœæ do zdobywania dostêpu do nowych, globalnych rynków oraz do przyci¹gania i utrzymywania talentów, jak równie inwestorów. Równie firmy te s¹ bardziej odporne na ataki i kryzysy, czyli zdecydowanie ³atwiej jest takim firmom przetrwaæ podczas kryzysu, z racji wysokiej lojalnoœci nabywców czy chocia by dziêki wiêkszej przychylnoœci dla nich ze strony mediów. W rezultacie posiadanie pozytywnego wizerunku prowadzi do osi¹gniêcia wy szej wartoœci rynkowej przez takie firmy. Z drugiej zaœ strony negatywny wizerunek powoduje spadek zainteresowania walorami spó³ki (co w konsekwencji powoduje spadek ich wartoœci), pogorszenie pozycji negocjacyjnej spó³ki, spadek popytu na produkty wytwarzane przez spó³kê czy odp³yw wykwalifikowanej kadry. Oczywistym staje siê wiêc potrzeba podejmowania kompleksowych dzia³añ zmierzaj¹cych do budowy po ¹danego wizerunku. W artykule przedstawiono proces budowy i kszta³towania wizerunku przedsiêbiorstwa na przyk³adzie PKN ORLEN. There is no doubt that nowadays having a positive image is connected with profit. Companies with a positive image attract more attention of the consumers which results in the increase and frequency of purchase and the possibility of arriving at a higher price, leading thus to obtaining a higher profit and/or the increase in the share on the market; on the other hand it is leading to getting lower costs by decreasing the costs of capital, the costs of distribution and personal costs and decrease of the fluctuation of the workforce. Moreover, companies possessing a positive image have the possibility of accessing new, global markets and attracting and keeping high-fliers, and investors. Those companies are more resistant to attacks and crises; it is much easier for them to go through a crisis due to the loyalty of buyers or favour on the side of media. As a result, possessing a positive image leads to getting a higher market value by such companies. On the other hand, a negative image results in a decrease in the interest in the company values (which in consequence leads to a decrease in the value), worsening of the negotiation position of the company, decrease of demand for the products of the company and qualified workforce wastage. The need for a complex activities leading to building a desired image is obvious. The article presents the process of building and shaping the image of the company on the example of PKN ORLEN (a Polish oil refiner and petrol retailer).

6 PRAWNE ASPEKTY OCHRONY WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ PRZEDSIĘBIORCY 241 LEGAL ASPECTS OF PROTECTION OF INDUSTRIAL PROPERTY MAGDALENA MICHALISZYN CIESNOWSKA W artykule przedstawiono prawne aspekty ochrony w³asnoœci przemys³owej przedsiêbiorcy. Owa w³asnoœæ obejmuje wynalazki, wzory u ytkowe, wzory przemys³owe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne i topografie uk³adów scalonych. Rozwi¹zania dotycz¹ce ochrony w³asnoœci przemys³owej przedsiêbiorcy omówione zosta³y g³ównie w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 marca 2000 roku Prawo w³asnoœci przemys³owej. The article presents legal aspects of protection of industrial property. This property covers inventions, functional models, industrial models, trade marks, geographical symbols and topography of integrated circuits. The solutions concerning the protection of industrial property were presented on the basis of statutory provision of 30th March 2000 The Law of Industrial Property. Podstawowym aktem prawnym reguluj¹cym zagadnienia ochrony w³asnoœci przemys³owej jest ustawa z 30 marca 2000 roku Prawo w³asnoœci przemys³owej 1. Przepisy tej ustawy oparte s¹ na konwencjach miêdzynarodowych 2 i zosta³y zharmonizowane z przepisami prawa Unii Europejskiej 3. Nie definiuj¹ one pojêcia w³asnoœci przemys³owej. Z zakresu przedmiotowego ustawy (art. 1) okreœlaj¹cego przedmiot ochrony wynika, e w³asnoœci¹ przemys³ow¹ s¹: wynalazki, wzory u ytkowe, wzory przemys³owe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne i topografie uk³adów scalonych, gdy to one stanowi¹ przedmiot tej ochrony. Za wynalazek uwa a siê rozwi¹zanie nowe, posiadaj¹ce poziom wynalazczy i nadaj¹ce siê do przemys³owego stosowania (art. 24 p.w.p.). Wynalazki chronione s¹ patentem, przez który nabywa siê prawo wy³¹cznego korzystania z wynalazku 1 Tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r., nr 119, poz z póÿn. zm. Okreœlane dalej skrótem p.w.p. 2 W szczególnoœci Konwencji Paryskiej z 20 marca 1883 roku o ochronie w³asnoœci przemys³owej (Dz.U. z 1975 r., nr 9, poz.51). 3 Szerzej na ten temat: W. Kotarba, Ochrona w³asnoœci przemys³owej w gospodarce polskiej w dostosowaniu do wymogów Unii Europejskiej i Œwiatowej Organizacji Handlu, Warszawa 2000.

7 242 GŁÓWNE PROBLEMY TEORII ROZWOJU REGIONALNEGO MAIN PROBLEMS OF REGIONAL DEVELOPMENT THEORY ROMUALD POLIŃSKI W ostatnim dwudziestoleciu rozwinê³a siê nauka o regionach (regional science). Rozwój regionalny powinien byæ ujmowany jako wzrost potencja³u ekonomicznego regionu oraz trwa³a poprawa jego konkurencyjnoœci i poziomu ycia mieszkañców w kontekœcie wp³ywu na rozwój spo³eczno-gospodarczy kraju. Szczególn¹, motoryczn¹ rolê w dynamizacji i intensyfikacji rozwoju regionalnego przypisuje siê klastrom (clusters) jako gronowym strukturom przestrzennym bazuj¹cym na szeroko rozumianych czynnikach aglomeracyjnych i innowacyjnych. Dla kszta³towania strategii rozwoju regionalnego szczególnie cenne s¹ za³o enia i wnioski nowej teorii wzrostu endogenicznego, uznaj¹cej za g³ówne czynniki d³ugookresowego wzrostu gospodarczego, w tym regionalnego, inwestycje w kapita³ ludzki, endogenicznie ujmowane wynalazki i innowacje, miêdzynarodowe i miêdzyregionalne efekty zewnêtrzne tzw. spillovers, zwi¹zane z transferami wiedzy, technologii i kapita³u, a tak e procesy learning by doing (uczenia siê przez dzia³anie) w dzia- ³alnoœci naukowo-badawczej i produkcyjnej. In the last 20 years the regional science developed. Regional development should be treated as an increase of the economic potential of the region and permanent improvement of competitiveness and the level of citizens life in the context of the influence on socio-economic development of the country. A specific, motoric role in the dynamism and intensification of regional development is ascribed to clusters seen as spatial structures based on widely understood agglomeration and innovation factors. For shaping the strategy of regional development, assumptions and conclusions of the new theory of endogenic development are crucial; the theory assumes that the main factors of long-term economic growth, including the regional growth, are: human resource investments, endogenically viewed discoveries and innovations, international, and interregional results, so called spillovers connected with transfer of knowledge, technology and capital and learning by doing processes in the scientific-research and productive activity. WSTĘP Wielowymiarowoœæ wspó³czesnego procesu rozwoju regionalnego wymaga, by podstaw¹ ca³oœciowych analiz i programów regionalnych by³o teoretycznie i metodologicznie zdefiniowane podejœcie. Opcja teoretyczna, któr¹ przyjmuje siê w analizie

8 WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE WOBEC PROCESÓW POLARYZACYJNYCH 243 MAZOWIECKIE PROVINCE IN THE VIEW OF POLARIZATION PROCESSES DARIUSZ PIOTROWSKI Województwo mazowieckie skupia w swoich granicach obszary o ró nym poziomie rozwoju: wysoko rozwiniêty Obszar Metropolitalny Warszawy (OMW), gdzie koncentruje siê ycie spo³eczno- -gospodarcze oraz obszary peryferyjne wykazuj¹ce cechy recesywne. W niniejszym artykule zobrazowano kierunki dzia³añ zawarte w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (uchwalonej w maju 2006 r.) maj¹ce wp³yw na zwiêkszenie spójnoœci regionu w wymiarze przestrzennym, gospodarczym i spo³ecznym. Mazowieckie Province covers the areas of different level of development highly developed Warsaw Metropolitan Area where socio-economic life is concentrated and peripheral areas showing recessive features. The article presents the directions of activities included in the Strategy of Development of Mazowieckie Province until 2020 (adopted in May 2006). The directions have the influence on the increase of coherence of the region as far as spatial, economic and social dimensions are concerned. WSTĘP Powsta³e w 1999 roku województwo mazowieckie skupi³o w swoich granicach obszary o ró nym poziomie rozwoju. Motorem rozwoju spo³eczno-gospodarczego regionu jest rozwijaj¹cy siê silnie, jak na warunki polskie, Obszar Metropolitalny Warszawy (OMW), gdzie koncentruje siê ycie spo³eczno-gospodarcze oraz lokalizowane s¹ instytucje o znaczeniu krajowym i miêdzynarodowym. Warszawa w najwiêkszym stopniu korzysta z przemian ustrojowo-gospodarczych, przez co sta³a siê dogodnym miejscem do lokalizacji i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, w du- ym stopniu przyci¹gaj¹c inwestorów zagranicznych, szczególnie w sektorze handlu i us³ug. Odmienna sytuacja ma miejsce na obszarach peryferyjnych, gdzie tylko nieliczne miasta i obszary wiejskie s¹ w stanie wykorzystywaæ endogeniczne czynniki rozwoju, w celu zapewniania wzglêdnie trwa³ego rozwoju. Pog³êbiaj¹cy siê dychotomiczny rozwój regionu, wymusza uzyskanie odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób pogodziæ potrzebê szybkiego rozwoju Warszawy, tak aby mog³a ona sprostaæ

9 ANALIZA LOKALNYCH RYNKÓW PRACY W POLSCE 244 (przed i po wejściu do Unii Europejskiej) CZ. I. LOKALNE RYNKI PRACY W TYM SAMYM REGIONIE THE ANALYSIS OF LOCAL LABOUR MARKETS IN POLAND (before and after Joining the European Union) PART I: LOCAL MARKETS WITHIN THE SAME REGION JERZY TELEP Treœæ artyku³u obejmuje analizê rynków pracy na terenach powiatów po³o onych w tym samym regionie na Mazowszu. W syntetyczny sposób prezentuje mo liwoœci powiatów Miñsk Mazowiecki i yrardów dotycz¹ce ich rozwoju gospodarczego, a w konsekwencji stworzenia miejsc pracy, które umo liwi³yby ograniczenie zjawiska bezrobocia. Drug¹ czêœæ artyku³u stanowi materia³ dotycz¹cy bezrobocia w tych powiatach, pokazuj¹cy skalê tego zjawiska w ró nych grupach spo³ecznych. W kolejnych artyku³ach bêdzie przeprowadzona analiza bezrobocia w powiatach po³o onych w ró nych regionach, co umo liwi wskazanie cech wspólnych i ró nic tego zjawiska zwi¹zanych z ró nymi mo liwoœciami powiatów i dzia³alnoœci¹ lokalnych w³adz. The article includes the analysis of labour markets on the area of poviats located within the same region, namely, Mazowieckie province. The article synthetically presents the possibilities of Miñsk Mazowiecki and yrardów poviats concerning their economic development, and in consequence the creation of workplaces which would limit the unemployment rate of those areas. The second part of article deals with the problem of unemployment in the areas mentioned above, showing the extent of this phenomenon in different social groups. The articles to come are going to deal with the analysis of unemployment in poviats located in different regions, which will enable to point out to the common features and differences of this phenomenon connected with different opportunities of poviats and local authorities activity. W artykule przedstawiono analizê dokonañ w odniesieniu do czterech powiatów, wybranych w taki sposób, aby mo na by³o poruszaæ problemy zatrudnienia i bezrobocia w tym samym regionie i w ró nych regionach. Do porównania w tym samym regionie wybrano powiaty Miñsk Mazowiecki i yrardów (mazowieckie), a w ró - nych regionach Cz³uchów (zachodniopomorskie) i om a (podlaskie). W analizie uwzglêdniono: charakterystykê powiatu obejmuj¹c¹ m.in. po³o enie, infrastrukturê, zak³ady pracy;

10 SZKOLENIE I ROZWÓJ ZAWODOWY PRACOWNIKÓW 245 TRAINING AND DEVELOPMENT OF EMPLOYEES KATARZYNA CHROŚCICKA Wa nym jest aby pracownicy jak i pracodawcy, czuli potrzebê rozwoju, uczenia siê i podnoszenia swoich kwalifikacji. Potrafili wykorzystywaæ w tym celu ró nego rodzaju dostêpne na rynku formy i metody szkolenia. Ma to byæ inwestycja op³acalna i skuteczna, odpowiednio zaplanowana i przeprowadzona. It is crucial that both employers and employees understand the need of development, learning and qualification raising. They should be willing to use various forms and methods available on the market to their professional development. This should be a profitable and effective, well-planned and wellexecuted investment. Na skutek dynamicznie zachodz¹cych dooko³a zmian, podjêcie pracy w nowej organizacji jest równoznaczne z podjêciem nauki. Wa nym jest, abyœmy to co robimy, robili dobrze i z przyjemnoœci¹. Do perfekcji a tym samym i do konkurencyjnoœci mo e doprowadziæ nas nieustanne podnoszenie swoich umiejêtnoœci. Istniej¹ takie dziedziny ycia, które rozwijaj¹ siê bardzo dynamicznie, inne zaœ z czasem trac¹ na wa noœci. Jednak za tym wszystkim stoi cz³owiek. To on jest ogniwem które zawsze by³o na pierwszym miejscu. W koñcu to cz³owiek jest najwa niejszym zasobem w organizacji. To dziêki niemu pozosta³e zasoby mog¹ siê rozwijaæ lub zostaæ wyeliminowane z rynku. To cz³owiek jest w stanie doprowadziæ firmê do sukcesu lub bankructwa. Dlatego tak wa nym jest aby pracownicy czuli potrzebê rozwoju, uczenia siê i podnoszenia swoich kwalifikacji. Potrafili wykorzystywaæ w tym celu ró nego rodzaju dostêpne na rynku formy i metody szkolenia. W wiêkszoœci przypadków, ludzi nie trzeba przekonywaæ do tego, e powinni na bie ¹co uzupe³niaæ swoj¹ wiedzê i zapoznawaæ siê z nowinkami technicznymi. Doskonalenie zawodowe pracownika rozpoczyna siê (czy raczej powinno siê rozpocz¹æ) ju w pierwszych dniach zatrudnienia w firmie. W³aœciwy proces adaptacji zawodowej to zagadnienie, któremu w teorii zarz¹dzania poœwiêca siê wiele uwagi. Praktyka jest niestety inna, zw³aszcza w ma³ych przedsiêbiorstwach, w których od nowo zatrudnionych wymaga siê zwykle (w sposób mniej lub bardziej uœwiadamiany) przyjêcia postawy typu: wszystko ju wiem i umiem. Niekiedy dorabia siê do

11 246 WYPALANIE ZAWODOWE JAKO BARIERA SUKCESÓW I KARIER PROFESSIONAL BURN OUT AS A BARRIER FOR SUCCESS AND CAREER EDWARD ERAZMUS Wypalanie zawodowe jako kategoria naukowa pojawi³o siê w XX wieku. Dawniej treœci wypalania mieœci³y siê w gerontologii. Kategoria wypalanie obejmuje wiek psychologiczny osobiste doœwiadczenia yciowe i zawodowe ludzi. Wypalanie zawodowe dotyczy ludzi m³odszych i starszych. Jest nastêpstwem syndromu zniechêcenia siê do ambitnych strategii i czynnoœci zawodowych w wyœcigu technologicznym i rynkowym. W jêzyku klinicznym okreœla siê go jako zagêszczanie wewnêtrznej struktury osobowoœci podczas pracy i wypoczynku, wykonywania czynnoœci kierowniczych i biznesowych do tego wzmacnianych kompleksami. Wypalanie ma zwi¹zek z rosn¹cym wiekiem ale nie pomija pracowników m³odszych, zw³aszcza tych, którzy przestaj¹ siê uczyæ lub dbaæ o kondycjê intelektualn¹ i czynnoœciow¹. Professional burnout as a scientific category appeared in the 20 th century. In the past the issues connected with burnout were included in gerontology. Burnout category covers psychological age personal and professional experience of people. Burnout concerns both young and old people; it is the consequence of the syndrome of dejection of ambitious strategies and professional activity in technology and market race. In clinical language burnout is referred to as the condensation of the internal structure of personality during work and relaxation, while fulfilling managerial and business activities intensified by complexes. Burnout is connected with age, however, it does not leave out younger employees, especially those who stop learning or taking care of their intellectual or functional condition. Wypalanie jako kategoria naukowa pojawi³o siê w XX wieku. Przedtem procesy wypalania mieœci³y siê w gerontologii jako nauce zajmuj¹cej siê procesami starzenia siê cz³owieka, profilaktyk¹, czyli zapobieganiem starzeniu siê oraz spo³ecznym aspektom starzenia siê ludnoœci. Ta kategoria mia³a i ma kilka znaczeñ. Odnosi siê do sfery fizyczno-biologicznej, psychologicznej, pedagogicznej a we wspó³czesnych czasach równie politycznej. Dawniej kategoria ta odnosi³a siê do starzenia siê w trzech, ni ej wymienionych, wymiarach. Chronologicznym czyli metrykalno-kalendarzowym. Znakiem rozpoznawczym jest data urodzenia ewentualnie wiek czy p³eæ zgodnie z porzekad³em nie mo na mieæ mniej lat ni data urodzenia. To kryterium nie orientuje siê na wiedzê o sprawnoœci organizmu, o zdrowiu, o emocjach i prze yciach, o zdolnoœciach poznawczych, lecz na liczbê lat.

12 TRANSMISJA POLITYKI PIENIĘŻNEJ DO GOSPODARKI NA PRZYKŁADZIE GOSPODARKI POLSKIEJ W LATACH MONETARY POLICY IN RELATION TO ECONOMY ON THE EXAMPLE OF POLISH ECONOMY IN THE YEARS JANUSZ BIERNAT W niniejszej publikacji omówiono najwa niejsze zagadnienia polityki pieniê nej na przyk³adzie gospodarki polskiej. We wstêpnej czêœci omówiono jak pod wp³ywem polityki pieniê nej i fiskalnej zmienia³ siê produkt zagregowany (PKB) gospodarki polskiej w latach W dalszej czêœci omówiono, jak z punktu widzenia teoretycznego przebiega transmisja polityki pieniê nej do gospodarki. W koñcowej czêœci artyku³u przedstawiono, które z mechanizmów transmisji polityki pieniê nej do gospodarki wystêpowa³y w gospodarce polskiej w badanym okresie, to jest w latach The paper deals with the most important issues connected with monetary policy on the example of Polish economy. The introduction presents how GDP of the Polish economy changed under the influence of monetary and fiscal policy in the years Next, the paper shows what is the relation of monetary policy to economy. The final part deals with the mechanisms of monetary policy in relation to economy which appeared in Poland in the period examined, i.e. years WPROWADZENIE W latach mia³y miejsce istotne zmiany w prowadzeniu i realizacji polityki pieniê nej, a w rezultacie ca³ej polityki gospodarczej. Zmiany w prowadzeniu i realizacji polityki pieniê nej nie pozostawa³y bez wp³ywu na znaczenie poszczególnych kana³ów transmisji polityki pieniê nej do gospodarki, co jest przedmiotem niniejszej publikacji. Po pierwsze na pocz¹tku badanego okresu zmieniono system kursu walutowego z tak zwanego kierowanego p³ynnego 1, na system p³ynnego kursu walutowego. Od kwietnia 2000 roku kurs walut zagranicznych w z³otych kszta³towa³ siê w zale - noœci od charakteru polityk pieniê nych (ekspansywna, restrykcyjna), jak¹ prowa- 1 J. Biernat, Polityka gospodarcza Polski w latach , wyd. 2, Wy sza Szko³a Ekonomiczna, Warszawa 2005.

13 248 FLUKTUACJE CEN KONTRAKTÓW OPCYJNYCH TYPU GOTÓWKA ALBO NIC FLUCTUATIONS OF CASH OR NOTHING OPTIONS PRICES IZABELA PRUCHNICKA GRABIAS Opcje gotówka albo nic (cash-or-nothing options, w skrócie: CON) s¹ jedn¹ z odmian opcji binarnych, które nale ¹ do egzotycznych opcji pojedynczych. S¹ to kontrakty opcyjne o nieci¹g³ej funkcji dochodu. W opracowaniu przeanalizowano wp³yw wybranych parametrów rynkowych na wartoœæ najwa niejszych greckich liter monitoruj¹cych zmiany wartoœci tych instrumentów. Analizy potwierdzaj¹, i delta, gamma, vega, theta, rho podlegaj¹ nieustannym zmianom w czasie, co oznacza, e konieczne jest ich sta³e monitorowanie. Badania przeprowadzono dla opcji CON wystawionych na akcje, przy za³o eniu braku wyp³aty dywidendy. Cash-or-nothing options are a type of binary options which belong to single exotic options. These are option contracts, having a discrete payoff function. The paper analyses the influence of chosen market parameters on the value of the most important Greek letters that monitor changes of the value of these instruments. Research confirms that delta, gamma, vega, theta, rho are liable to steady fluctuations, which means that it is necessary to monitor them on a regular basis. The research was done for CON stock options, provided that the dividend yield is zero. WSTĘP Opcje gotówka albo nic (cash-or-nothing, w skrócie: CON) s¹ jedn¹ z odmian opcji binarnych nale ¹cych do grupy egzotycznych opcji pojedynczych, wœród których znajduj¹ siê kontrakty opcyjne o nieci¹g³ej funkcji dochodu 1. Cech¹ charakterystyczn¹ opcji binarnych jest to, i posiadacz generuje dochód albo z góry okreœlony albo równy zero. W przypadku omawianych opcji typu gotówka albo nic oznacza to wyp³atê w wysokoœci ustalonej wczeœniej wartoœci gotówki lub brak wyp³aty. Istniej¹ równie binarne opcje aktyw albo nic (asset-or-nothing), których cech¹ charakterystyczn¹ jest ustalenie wielkoœci wyp³aty jako okreœlonej iloœci instrumentu bazowego lub ewentualnie innego aktywu. Jak podaje P. Zahng 2, opcje gotówka albo 1 Wed³ug klasyfikacji przedstawionej (w:) M. Ong, Exotic options: The market and their taxonomy, (w:) I. Nelken, The handbook of exotic options: instruments, analysis and applications, McGraw- Hill Book Company, New York 1996, s P.G. Zahng, Exotic Options. A guide to Second Generation Options, World Scientific, Singapore 2001, s

14 KARTY PŁATNICZE NOWOCZESNĄ FORMĄ PŁATNOŚCI 249 PAYMENT CARDS AS A MODERN WAY OF PAYMENT KRZYSZTOF KANDEFER P³atnoœci mog¹ byæ dokonywane na wiele ró nych sposobów. Karty p³atnicze s¹ obecnie bardzo popularne zastêpuj¹c niemal zupe³nie gotówkê. Banki oferuj¹ ró ne rodzaje kart wydawanych przez miêdzynarodowe organizacje p³atnicze. Najwiêkszym zainteresowaniem ciesz¹ siê karty kredytowe, które umo liwiaj¹ poza p³aceniem równie ³atwe zaci¹ganie kredytu na dowolny cel. Rosn¹ca konkurencja na tym rynku wymusza ci¹gle podnoszenie jakoœci i rozszerzanie mo liwoœci. Payments can be done in many ways. Payment cards are one of the most popular means of payment which almost entirely replace cash. Banks offer different kinds of cards issued by international payment organizations. Credit cards are one of the most popular; apart from paying they also offer the possibility of getting a loan on any aim. Growing competition on this market requires a permanent quality raising and possibility extension. W dobie rozwoju elektronicznej bankowoœci, karty p³atnicze sta³y siê nieodzownym elementem ofert banków dla klientów indywidualnych i podmiotów gospodarczych w zakresie prowadzonej dzia³alnoœci bankowej. Badania wœród klientów wykaza³y, i o wyborze banku decyduje nie tylko poczucie bezpieczeñstwa, profesjonalizm obs³ugi, ale jak szybki i wygodny jest dostêp do w³asnych œrodków znajduj¹cych siê na koncie oraz mo liwoœæ uzyskania telefonicznej informacji o stanie konta i otrzymania karty p³atniczej. Coraz wiêcej klientów docenia posiadanie karty p³atniczej, gdy jest ona wygodnym œrodkiem p³atniczym, bezpieczniejszym od czeku, bardziej uniwersalnym, du o trudniejszym do przypadkowego zniszczenia, ale przede wszystkim umo liwiaj¹cym dostêp do swoich œrodków przez ca³¹ dobê. Obecne tempo ycia klientów banku wymaga uniezale niania siê od godzin pracy kas bankowych, czy stania w kolejkach w banku i na poczcie. Karty p³atnicze (Payments Cards) to instrumenty s³u ¹ce do p³acenia za towary i us³ugi w punktach akceptuj¹cych, m.in.: w sklepach, restauracjach, lotniskach, stacjach benzynowych, hotelach itp. 1 Pozwalaj¹ one na to, e klienci 1 B. Œwiecka, Bankowoœæ Elektroniczna, CeDeWu Sp. Z o.o., Warszawa 2004, s. 50.