Informacja. Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu zambrowskiego w 2013 roku

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu zambrowskiego Łomża, sierpień 2014

2 Spis treści: Wstęp Stan czystości i ochrona wód Presje- Źródła zanieczyszczenia wód Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Przeciwdziałania Działalność kontrolna Wody podziemne Powietrze Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Stan - Monitoring imisji Przeciwdziałania Działalność kontrolna Gospodarka odpadami Presje- Ilość wytworzonych odpadów Stan - Składowiska odpadów Stan - Odpady niebezpieczne Przeciwdziałania Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/ Presje Źródła emisji PEM Stan Pomiary kontrolne PEM Przeciwdziałania Hałas Hałas komunikacyjny Hałas przemysłowy Ochrona środowiska przed poważnymi awariami Działania kontrolne WIOŚ Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu zambrowskiego

3 Wstęp - charakterystyka powiatu Powiat zambrowski położony jest w środkowo - zachodniej części województwa podlaskiego. Jest to najmniejszy powiat ziemski woj. podlaskiego. Powierzchnia całkowita wynosi 733 km 2, co stanowi tylko 3,6% powierzchni woj. podlaskiego. Pod względem geograficznym są to obszary leżące na Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej. Przeważającą część powierzchni powiatu (ponad 63%), stanowią użytki rolne zajmujące ha. Większość, bo ponad 65% użytków rolnych stanowią grunty orne, a ok. 35% to łąki i pastwiska. Lasy zajmują ha, przy czym wskaźnik lesistości powiatu wynosi 25 % i jest to wskaźnik niższy od wskaźnika dla województwa podlaskiego wynoszącego 30,2 %. Najwyższą lesistością w powiecie cechuje się gmina Zambrów 32,3%. Struktura administracyjna i ludność Jednostki samorządowe powiatu zambrowskiego dane GUS, 2013 Gminy miejskie: Powierzchnia [km 2 ] Ludność [osoby] Zambrów (1) 19, Gminy wiejskie: Kołaki Kościelne 24 jednostki osadnicze Rutki 46 jednostek osadniczych Szumowo 20 jednostek osadniczych gm. Zambrów 72 jednostki osadnicze 298, Według danych GUS z końca 2013 roku powiat zambrowski zamieszkiwany był przez mieszkańców. Sieć osadniczą tworzą 1 miasto i 162 miejscowości. Ponad połowa mieszkańców powiatu zamieszkuje w Zambrowie (50,3%), a ludność wiejska stanowi 49,7%. Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Powiat zambrowski zaliczany jest do regionów typowo rolniczych. Na terenie powiatu występują bardzo korzystne warunki dla rolnictwa w szerokim zakresie upraw, nawet o bardzo wysokich wymaganiach pokarmowych. Tak dobre warunki glebowe determinują rolniczy kierunek gospodarki na tym obszarze i ograniczają inne formy rozwoju. W strukturze obszarowej największy odsetek zajmują gleby III i IV klasy bonitacyjnej, natomiast znikomy jest udział klasy I i II- ej. Zdecydowanie dominują gleby pszenne dobre z małym udziałem gleb pszenno-żytnich. Gleby te należą do IIIa-IIIb, a sporadycznie IV klasy. Odznaczają się dużą zasobnością w składniki pokarmowe, korzystnymi warunkami wodnopowietrznymi i są łatwe do uprawy. Grunty orne o lżejszym składzie mechanicznym zajmują niewielki procent powierzchni. Są to gleby brunatne, bielicowe lub sporadycznie czarne ziemie o składzie mechanicznym piasków gliniastych na glinach. Zaliczają się one do gleb żytnio - ziemniaczanych dobrych klasy IVa - IVb. Gleby najsłabsze - żytnio-ziemniaczane i żytnio-łubinowe piaszczyste - zajmują znikomy procent powierzchni omawianego terenu. Dominującym działem gospodarki powiatu jest rolnictwo. W produkcji rolniczej przeważa produkcja zwierzęca, produkcja roślinna dostosowana jest do produkcji pasz dla zwierząt. Najbardziej rozwiniętym kierunkiem produkcji jest chów trzody chlewnej i 3

4 bydła. Zwiększanie poziomu produkcji niesie za sobą także ujemne skutki polegające na zagrożeniach dla środowiska naturalnego. Szybki rozwój produkcji zwierzęcej znacznie ograniczył produkcję roślinną. W gospodarstwach mlecznych całe powierzchnie użytków rolnych przeznaczone są pod uprawę traw oraz kukurydzy. Gospodarstwa utrzymujące trzodę chlewną uprawiają tylko zboża. Obecna struktura zasiewów jest bardzo niekorzystna ze względu na zmianowanie roślin głównie uprawę zbóż, które stanowią 81% w powierzchni gruntów rolnych. Zróżnicowana budowa geologiczna obszaru powiatu pozwala na eksploatację kopalin pospolitych, wykorzystywanych głównie w budownictwie. Polodowcowe wzgórza morenowe gminy Szumowo i gminy Rutki zawierają dobrej jakości żwiry budowlane. Dolina Narwi wypełniona jest złożami torfu. Złoża te są nieodnawialne i dlatego powinny podlegać szczególnej ochronie i racjonalnemu wykorzystaniu. Chodzi tu również o przemyślną rekultywację obszarów wyrobiskowych. Przemysł w powiecie zambrowskim skupia się w większych ośrodkach, głównie w Zambrowie. W powiecie dominują małe i średnie zakłady handlowo - usługowe. Wśród branży przemysłu rozwijających się w powiecie zambrowskim wymienić można: - przetwórstwo rolno-spożywcze (Zakład Mleczarski w Zambrowie Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL Grajewo, Przetwórnia Owoców i Warzyw PROVITUS, młyny zbożowe i wytwórnie makaronów), - mechanika precyzyjna i telekomunikacja ( TELZAM Sp. z o.o., LASER"), - budownictwo (Przedsiębiorstwo Budowy Dróg BITUM Sp. z o.o., Zakład Budowlano Drogowy SJ Szymański-Jarząbek Sp. j.; ZAM-BRUK Zakład Remontowo Drogowo Budowlany, Józef Jabłonowski; DOBROPLAST Fabryka Okien i Drzwi, Renata Kaczyńska; Zakład Produkcji Kruszyw z/s w Szumowie, Kazimierz Rupiński, KEYLITE RW POLSKA Sp. z o.o. z/s w Warszawie Zakład Produkcyjny w Zambrowie), - ubojnie i przetwórstwo mięsne (Ubojnia Zwierząt MIREX Zambrzyce Króle; Ubojnia Trzody i Bydła w Rutkach Kossakach, MIĘSROL w Śliwowie Łopienitym; EKOMIĘS Sp. z o.o. w Rutkach Kossakach; Ubojnia Bydła ANMAR, Falki; Wytwórnia Mączek Zwierzęcych URBIMAX Górskie Ponikły). Atrakcje przyrodnicze Teren powiatu zambrowskiego znajduje się w ramach obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski", a także częściowo w obszarze Europejskiej Sieci Natura Cenną wartość przyrodniczą stanowi około 17,5 tyś. ha lasów zajmujących prawie 24% powierzchni Powiatu. Ogółem tereny chronione obejmują 279,4 ha powiatu, co stanowi zaledwie 0,4% jego powierzchni i są położone głównie w gminach: Zambrów i Rutki, tylko 2,5 ha w gminie Szumowo (GUS,2013). Cztery rezerwaty przyrody o ogólnej powierzchni 275,2 ha i użytki ekologiczne 4,2 ha (dane GUS, 2013), pomniki przyrody, rozlewiska Narwi, jak również wiele innych, nie posiadających statusu obszarów chronionych, winny być chronione przynajmniej na poziomie planowania przestrzennego, zabezpieczając je przed zakusami przekształcenia i dewastacji. Rezerwaty przyrody znajdujące się na terenie powiatu zambrowskiego: Bagno Wizna I i Bagno Wizna II - powstały w 1967 roku, są to rezerwaty torfowiskowe, powołane w celu ochrony torfowisk niskich ze stanowiskiem rzadkich roślin. Grabówka - powstał w 1996 roku, rezerwat leśny zachowany w celu ochrony wielogatunkowego lasu liściastego o wysokim stopniu naturalności. Dębowe Góry - powstał w 2001 roku, jest to rezerwat leśny utworzony w celu zachowania w stanie naturalnym znajdującej się tam dąbrowy świetlistej z dębem bezszypułkowym. Pomniki przyrody zlokalizowane na Ziemi Zambrowskiej: Dąb szypułkowy w uroczysku Grabówka; Aleja lipowa w Zbrzeźnicy ; Wiąz pospolity we wsi Gosie Małe ; Skupisko jałowca we wsi Podłatki Duże. 4

5 Użytki ekologiczne Powiatu Zambrowskiego: Bagno "Moczary" w obrębie wsi Wyszomierz ; Bagno "Pastwisko" w obrębie wsi Poryte Jabłoń. 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nieprawidłowe nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich, hodowlane fermy wielkotowarowe); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje), czy energetyki. Pobór i zużycie wody W 2013 roku w powiecie zambrowskim pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 4862 dam 3 wody. Ilość pobieranej wody od 2011 roku wzrasta. Jest to spowodowane wyraźnym wzrostem zużycia wody na cele rolnicze i leśne w gminie Zambrów oraz na eksploatację sieci wodociągowej. W 2013 roku najwięcej wody w powiecie zużyto właśnie w rolnictwie i leśnictwie (2577 dam 3 ). Na eksploatację sieci wodociągowej zużyto 1879 dam3. Zużycie wody w przemyśle w powiecie zambrowskim, od lat utrzymuje się na podobnym poziomie i w 2013r. wyniosło 406 dam 3 (dane GUS,2013). Najwyższe zużycie wody na cele przemysłowe i eksploatację sieci wodociągowej występowało w Zambrowie, gdzie sieć wodociągowa i przemysł są najlepiej rozwinięte, w stosunku do pozostałych miejscowości powiatu. Stanowiły one odpowiednio 100% (przemysł) i 70% (eksploatacja sieci) zużycia w całym powiecie zambrowskim. W 2013 roku najwyższe było zużycie wody na cele rolnicze i leśne w gminie Zambrów (2577 dam3). 5

6 Jednostka terytorialna ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej Powiat zambrowski 4 862, ,0 Zambrów - miasto 1 158, ,6 Kołaki Kościelne - gmina 157, ,0 Rutki - gmina 167, ,0 Szumowo - gmina 356, ,2 Zambrów -gmina 3 023, ,0 446,2 Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego z ujęć głębinowych poprzez lokalną, najczęściej gminną sieć wodociągową. Do roku 2005 systematycznie rosła długość sieci wodociągowej, a w minionym 5-leciu utrzymywała się ona na podobnym poziomie i w 2012 roku wynosiła 515,8 km (brak danych GUS za rok 2013). Najdłuższą sieć posiadają gminy: Zambrów i Rutki. Według danych GUS w 2012 roku (brak danych za rok 2012) 93,7 % ludności powiatu miało dostęp do czynnej sieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w Zambrowie (99%), gminie Kołaki Kościelne (99%) i w gminie Zambrów (92%), nieco mniej w gminie Szumowo (89%) i gminie Rutki (91%). Emisja ścieków W 2013r. z terenu powiatu zambrowskiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 1320 dam 3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego 100% oczyszczono (GUS,2013). Dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie biologiczne, a od 2010 roku wprowadzono również oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co przyczyni się do ograniczenia antropopresji na środowisko wodne. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. W 2013 roku z podwyższonym usuwaniem biogenów oczyszczono 1160 dam 3. W powiecie zambrowskim sieć kanalizacyjna jest niestety znacznie krótsza od sieci wodociągowej. Od lat kanalizacja jest rozbudowywana bardzo powoli. Jej długość w 2012 roku wyniosła zaledwie 82,9km, w 2011r. - 81,5, o 11,3 km więcej jak w roku 2010 (głównie wzrosła długość sieci kanalizacyjnej w gminie Zambrów). Brak danych GUS dla roku Najdłuższą sieć kanalizacyjną ma miasto Zambrów, natomiast gminy wiejskie Kołaki Kościelne i Szumowo są całkowicie nieskanalizowane. 6

7 Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS Powiat zambrowski 66,0 67,1 67,9 69,0 70,2 81,5 82,9 Zambrów - miasto 41,3 42,5 43,3 44,4 45,6 47,3 48,7 Rutki -gmina 15,9 15,8 15,8 15,8 15,8 15,8 15,8 Zambrów - gmina 8,8 8,8 8,8 8,8 8,8 18,4 18,4 Kanalizacja obsługuje niecałe 53% mieszkańców powiatu zambrowskiego i są to głównie mieszkańcy Zambrowa i gminy Rutki (dane GUS za 2012r.- brak danych za 2013r.). Jednostka terytorialna Kanalizacja - ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w osobach dane GUS Powiat zambrowski Zambrów - miasto Kołaki Kościelne - gmina Rutki -gmina Szumowo - gmina Zambrów - gmina Nie wszystkie miejscowości gminne w powiecie zambrowskim posiadają oczyszczalnie ścieków. Nie posiadają ich gminy: Kołaki Kościelne i Szumowo. Ze względu na słabo rozbudowaną sieć kanalizacyjną, głównie na terenach wiejskich, znaczna ilość ścieków gromadzona jest w nie zawsze dokładnie uszczelnionych lub wcale nieuszczelnionych szambach. Ponadto cześć nieczystości wywożona jest na łąki, pola lub wylewana do rowów, skąd trafia do środowiska wodnego przyczyniając się często do wzrostu zagrożenia sanitarnego, wywołanego obecnością w wodzie mikroflory jelitowej świadczącej o kontakcie wody z fekaliami lub ściekami. Wg danych GUS w 2012 roku, w powiecie zambrowskim funkcjonowało 6 oczyszczalni w tym: 4 oczyszczalnie ścieków komunalnych i 2 przemysłowe. Wszystkie oczyszczalnie to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne, w tym oczyszczalnia mleczarska w Zambrowie posiada od 2010 roku podwyższony stopień usuwania substancji biogennych. Oczyszczalnie odprowadzają ścieki głównie do wód powierzchniowych płynących, odbiornikiem największej ilości ścieków jest rzeka Jabłonka. Ewidencja kontrolna WIOŚ obejmuje ponadto 5 mniejszych oczyszczalni, w większości przyszkolnych. Zestawienie oczyszczalni wraz z wynikami prowadzonych w 2013 roku kontroli zawiera podrozdział Przeciwdziałania działalność kontrolna. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS Jednostka terytorialna Powiat zambrowski Zambrów - miasto Rutki -gmina Zambrów - gmina

8 W powiecie zambrowskim do Jabłonki ścieki odprowadza oczyszczalnia miejska w Zambrowie, 2 oczyszczalnie komunalne w gminie Rutki: w Mężeninie do Mężynianki i Grądach Woniecko do rowu melioracyjnego dopływu Narwi, mniejsze oczyszczalnie komunalne, o niedużej przepustowości położone w gminie Zambrów tj. oczyszczalnia w Czerwonym Borze - do rzeki Gać, w Porytem Jabłoni - do Jabłonki i w Długoborzu - do Prątnika. Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są znaczne i w okresie ostatnich lat utrzymują się na podobnym poziomie. W powiecie zambrowskim przeważający procent zanieczyszczeń trafił do rzeki Jabłonki ze ściekami odprowadzanymi z oczyszczalni miejskiej w Zambrowie. Od 2011 roku została ona wpisana przez GUS do gminy Zambrów (zgodnie z lokalizacją oczyszczalni). Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu. Widoczne na wykresie obniżanie się ładunku stężeń zarówno azotu jak i fosforu wynika nie tylko z dobrego działania oczyszczalni, ale również jest wynikiem prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni od roku 2005 z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. W powiecie zambrowskim obowiązek badania związków biogennych ma tylko oczyszczalnia komunalna w Zambrowie. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających mniejszymi oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o niewielkim przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych. Ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola czyli automonitoring podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych w powiecie zambrowskim w ostatnich latach ma tendencję wzrostową. Ścieki przemysłowe na terenie powiatu powstają w 88% w Zambrowie i są one oczyszczane biologicznie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Pozostałe ścieki są oczyszczane biologicznie. (brak danych za 2013r.) 8

9 tony WIOŚ Białystok Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Jednostka terytorialna Ścieki przemysłowe oczyszczane razem w dam 3 - dane GUS Powiat zambrowski Zambrów - miasto Zambrów - gmina Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłow ych odprow adzanych w pow. zambrow skim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS Mimo, że ilość ścieków wzrasta Ładunki BZT5, ChZT i zawiesiny odprowadzane, głównie do Jabłonki, ze ściekami przemysłowymi w ostatnich latach wyraźnie maleją. BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłow ych odprow adzanych w pow. zambrow skim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS 5000 Dane o ładunkach azotu i fosforu w ściekach przemysłowych pochodzą również tylko z oczyszczalni mleczarskiej w Zambrowie azot ogólny fosfor ogólny Najwyższy ładunek kg/rok - stwierdzono w zakresie sumy jonów chlorków i siarczanów. Pochodził on z oczyszczalni mleczarskiej w Zambrowie Osady ściekowe wytworzone w oczyszczalniach na terenie pow. zambrowskiego - dane GUS Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach osadów ściekowych. W powiecie zambrowskim w ostatnich latach ilość osadów z oczyszczalni komunalnych, utrzymuje się na podobnym poziomie, ocz. przemysłowe ocz. komunalne natomiast ilość osadów na oczyszczalniach przemysłowych od 2010 roku maleje. Wg danych GUS w 2012 roku było to 230 ton osadów z oczyszczalni komunalnych, z czego 80% powstało na oczyszczalni komunalnej w Zambrowie. 119 ton zastosowano do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, a 48 ton składowano. Na oczyszczalniach przemysłowych powstało łącznie 162 tony z czego 9

10 większość - 99% - na oczyszczalni mleczarskiej w Zambrowie. Osady z oczyszczalni przemysłowych w prawie w całości wykorzystane zostały w rolnictwie tylko 1 tona była czasowo magazynowana(gus,2012 brak danych za 2013r.) Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Łączna długość sieci wodnej w powiecie zambrowskim wynosi 90,54 km. Cieki płynące na omawianym terenie są to dopływy Narwi (Jabłonka z Gacią) i Bugu (Mały Brok). Największym ciekiem wodnym powiatu jest rzeka Jabłonka. Łączy się ona z rzeką Gać będącą III rzędowym lewobrzeżnym dopływem Narwi, uchodzącym do niej na 228,4 km. Długość Jabłonki wynosi 38,5 km, a powierzchnia zlewni 431,8 km 2. Główne miejscowości, przez które przypływa Jabłonka to Zambrów i Wola Zambrowska. Mniejszymi ciekami są rzeki: Dąb (gm. Kołaki Kościelne) i Prątnik, dopływy Jabłonki. Na terenie powiatu brak jest naturalnych zbiorników wód powierzchniowych. W Zambrowie, na Jabłonce, zbudowany został niewielki sztuczny zbiornik wykorzystywany głównie do celów retencyjno-rekreacyjnych. Zasilane przez Jabłonkę są również stawy rybne Poryte Jabłoń, których powierzchnia wynosi około 120,3 ha. Podstawą programu badań monitoringowych wód powierzchniowych płynących, zrealizowanych przez Inspektorat był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata , opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska oraz opracowany na tej podstawie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach Program monitoringu wód zrealizowano zgodnie z warunkami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U r. Nr 258, poz. 1550). Podstawą ocen jakości wód były: Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U r. Nr 257, poz. 1545), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U r. Nr 258, poz. 1549) oraz zgodnie z zaleceniami GIOŚ, projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska 1 zawierający zmiany do rozporządzenia z 9 listopada 2011 r. Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Zgodnie z przedstawionymi unormowaniami prawnymi przeprowadzono ocenę dla Jabłonki w punkcie wyznaczonym na odcinku przyujściowym w Konopkach-Kozikach, tuż poza granicami powiatu zambrowskiego. 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych; projekt ver. z r. 10

11 Wyznaczony punkt objęty został siecią: monitoringu operacyjnego, operacyjnego dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych oraz ze źródeł rolniczych (OSN). Omówienie wyników badań rzeki: Ocena jakości wód rzeki Jabłonki ppk Konopki-Koziki na ujściu do rzeki Gać (punkt poniżej OSN). Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity III klasa, - stężenia wskaźników fizykochemicznych: zanotowano przekroczenie wartości określonej rozporządzeniem dla stanu dobrego przez stężenia azotu Kjeldahla oraz podobnie jak w 2012r. fosforanów i fosforu ogólnego; na tej podstawie zakwalifikowano wodę do stanu poniżej dobrego, - z wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego żaden nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego II klasa, Stan ekologiczny w badanej JCW zakwalifikowano jako - umiarkowany. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydowały oba zbadane w 2013r. wskaźniki biologiczne. Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. wskaźniki z zakresu substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego przyjęte do oceny odziedziczono z 2010 i 2012 roku, w celu wykonania pełnej oceny chemicznej. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie wskaźnika fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) stężenia azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego. Badane JCW nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych i określono stan monitoringu obszarów chronionych jako zły. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych obszar OSN: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prowadził badania na obszarze OSN według Rozporządzenie MŚ z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, które nakłada obowiązek: badania OSN w ramach monitoringu obszarów chronionych i jednocześnie, w ramach monitoringu operacyjnego lokalizacji ppk monitoringu obszarów chronionych w sposób umożliwiający: - ocenę stanu wód - ocenę zagrożenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych pobór prób w ppk monitoringu obszarów chronionych nie rzadziej niż co 3 lata, z częstotliwością: rzeki: 8-12 razy (fizykochemia) i 1-8 razy (biologia, w zależności od wybranego elementu). Rozporządzenie to wyznacza również zakres badań: - 1 element biologiczny (fitoplankton lub fitobentos) - Chlorofil a - BZT5 - azot amonowy - azot Kjeldahla - azot azotanowy i azotany - azot ogólny - fosforany - fosfor ogólny 11

12 W 2013 roku oceny wód, na obszarach chronionych narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, dokonano zgodnie z rozporządzeniem MŚ dnia r. (Dz.U. Nr 241 poz. 2093) w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych według załącznika nr 1 wartości graniczne wskaźników eutrofizacji, powyżej których występuje eutrofizacja. Wartości graniczne dla wód płynących według których dokonano oceny przedstawia tabela poniżej: Wskaźniki Jednostki Wody stojące (sezon wegetacyjny) Wody płynące (średnia roczna) Morskie wody wewnętrzne Morskie wody przybrzeżne Fosfor ogólny mg P/dm 3 >0,1 >0,25 >0,3 >0,1 Azot ogólny mg N/dm 3 >1,5 >5,0 >7,0 >4,0 Azot azotanowy Azotany mg N NO3 /dm 3 - mg NO 3 /dm 3 - >2,2 >10 >3,4 >15 >1,8 >8,0 Chlorofil a µg/dm 3 >25 >25 >50/>30 >10 Przeźroczystość m <2 - <4 <2 Ocenę spełniania wymagań dla obszarów chronionych ze względu na OSN dla JCWP Jabłonka zestawiono w poniższej tabeli. Wskaźniki przyjęte do oceny Jednostki Wody płynące (wartość graniczna) Wartości pomierzone w 2013r. (średnia roczna) Fosfor ogólny mg P/dm 3 >0,25 0,43 Azot ogólny mg N/dm 3 >5,0 6,4 Azot azotanowy Azotany mg N NO3 /dm 3 >2,2 mg NO 3 /dm 3 >10 4,93 18,4 Chlorofil a µg/dm 3 >25 19,3 Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych narażonych na zanieczyszczenie azotem ze źródeł rolniczych NIE SPEŁNIA WYMAGAŃ Należy wyjaśnić, że to samo rozporządzenie (z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093) określa również zasady wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Za wody wrażliwe uznaje się: - wody powierzchniowe zanieczyszczone, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /dm 3 oraz wody wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu; - wody zagrożone zanieczyszczeniem, w których zawartość azotanów mieści się w przedziale od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 i wykazuje tendencję wzrostową, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu Według powyższych kryteriów: 12

13 Wyznaczona do badania Rozporządzeniem Dyrektora RZGW Warszawa jednolita część wód powierzchniowych w powiecie zambrowskim JCW Jabłonka, nie kwalifikuje się jako wrażliwa na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, a więc jako zanieczyszczona, a nawet jako zagrożona zanieczyszczeniem. OSN Jabłonka: Wartość azotanów przyjęta do oceny w 2013r. Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych wartości Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych wartości graniczne graniczne 18,3 mg NO 3 /dm 3 od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 < 50 mg NO 3 /dm 3 Wnioski: 1. Stan ekologiczny w zbadanym odcinku rzeki Jabłonki (ppk Konopki-Koziki) oceniono jako słaby umiarkowany w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. Na wynik oceny, podobnie jak w roku 2012, wpłynęło badanie bardziej wrażliwego na zanieczyszczenia elementu biologicznego. 2. Badania stanu chemicznego rzeki wykazały dobry stan wody w rzece. 3. Wody nie spełniają jednak wymagań dla obszarów chronionych zagrożonych eutrofizacją zarówno ze źródeł komunalnych jak i eutrofizacją wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dlatego stan wód w Jabłonce określa się jako zły. 4. Wyznaczony przez RZGW Warszawa OSN Jabłonka uznano za zeutrofizowany. Na wyznaczonych OSN obowiązek badania związków azotu i fosforu mają tylko największe oczyszczalnie komunalne, w tym Oczyszczalnia w Zambrowie (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn.24 lipca 2006r. w sprawie warunków jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). JCW Jabłonka jest pod wpływem dużej presji zanieczyszczeń komunalnych: duży, w stosunku do przepływu w rzece, zrzut zanieczyszczeń z oczyszczalni w Zambrowie (RLM 30667). Rozporządzenie to pozwoliło na odstąpienie od badania w ściekach odprowadzanych do wód powierzchniowych płynących azotu ogólnego i fosforu ogólnego dla oczyszczalni <2000 RLM (równoważna liczba mieszkańców). 13

14 5. Według zasad wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, wody w Jabłonce nie są wodami zanieczyszczonymi oraz zagrożonymi ze względu na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. 6. W roku 2013r. nie odnotowano zdarzeń o charakterze poważnych awarii, mogących pogorszyć stan wód w rzekach na terenie powiatu zambrowskiego. 14

15 Ocena stanu wód w JCWP Jabłonka - podsumowanie: Stan ekologiczny Wskaźniki biologiczne Wody zanieczyszczone Umiarkowany Wskaźniki fiz chem (w tym zw. biogenne) Poniżej stanu dobrego Stan chemiczny Spełnianie wymagań dla obszarów chronionych Stan JCWP Wody zagrożone Eutrofizacja komunalna Eutrofizacja związkami azotu ze źródeł rolniczych -OSN związkami azotu ze źródeł rolniczych Dobry Nie spełnia Nie spełnia Zły NIE NIE 15

16 1.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna Częstotliwość poboru próbek ścieków do badań i zakres ich badań określa Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu zambrowskiego wg danych za 2013rok Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Uwagi m. Zambrów (odbiornik bezpośredni rz. Jabłonka dopływ rz. Gać dopływ Narwi) 1 Zambrowskie Ciepłownictwo i Wodociągi Sp z o. o. mechaniczno - biologiczna, BIOOXYBLOK, stawy biologiczne Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie ważne do 15 marca 2023r. W roku 2013 zakład nie był kontrolowany. Prowadzone badania automonitoringowe, na podstawie badań odprowadzanych ścieków w 2013r.: - w I i IV 2013r. uzyskano minimalny procent redukcji 16

17 2 S.M. MLEKPOL w Grajewie, Zakład Produkcji Mleczarskiej w Zambrowie mechaniczno - biologiczna, osad czynny, PIX- do strącania związków fosforu osad czynny nadmierny odwadniany na wirówce dekantacyjnej i wykorzystywany rolniczo. zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach; - w II i III kwartale 2013r. zanotowano przekroczenia min. % redukcji zanieczyszczeń w analizach z dn i gdzie nie uzyskano wymaganego % redukcji azotu ogólnego; Podczas kontroli przeprowadzonej w lutym 2014r. [w cyklu kontrolnym: Ocena wykonania zadań KPOŚK przez aglomeracje powyżej lub równe 2000 RLM, które osiągnęły lub mają osiągnąć oczekiwany efekt do końca 2015r.] stwierdzono: - brak przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków do Jabłonki, - osiągnięcie minimalnych dopuszczalnych % redukcji wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodno-prawnym. Badania automonitoringowe odprowadzanych ścieków w I I i II kwartale 2014r. wykazały osiągnięcie min. % redukcji zanieczyszczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do r. Podczas kontroli interwencyjnej przeprowadzonej w dn r. w zakresie gospodarowania osadami ściekowymi nie wykazano naruszeń. W 2013 roku badania automonitoringowe odprowadzanych ścieków przeprowadzone w terminach: ; ; ; ; ; - nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych określonych w pozwoleniu wodno prawnym. Wody opadowe podczyszczane są na separatorze koalescencyjno-cyrkulacyjnym typu AWAS-SK m. Długobórz (odbiornik bezpośredni rz. Prątnik dopływ Jabłonki,dopływ rz. Gać dopływ Narwi) 3 Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Długoborzu mechaniczno biologiczna typu ELJOT 50 m. Poryte Jabłoń (odbiornik bezpośredni rz. Jabłonka dopływ rz. Gać dopływ Narwi) 4 Oczyszczalnia ścieków w Porytem Jabłoni - Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Wysokiem Mazowieckiem( od r.) m. Osowiec rów melioracyjny 5 Szkoła Podstawowa w Osowcu gm. Zambrów mechaniczno-biologiczna BIOCLAR EG50 z osadem czynnym mechaniczno-biologiczna Nie prowadzono oceny jakości wód opadowych odprowadzanych z zakładu do Jabłonki. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład uzyskał nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2013r. zakład nie był kontrolowany. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W okresie zakład nie był kontrolowany. W styczniu 2014 roku przeprowadzono kontrolę sprawdzającą przestrzeganie wymagań w zakresie ilości i jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni ścieków do Jabłonki w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodno prawnego tj. za okres: r r. W przedstawionych z tego okresu raportach badań ścieków nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźnika zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Ilość odprowadzanych ścieków w okresie objętym kontrolą nie przekraczała ilości dopuszczalnej. Podczas kontroli nie stwierdzono naruszeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W lipcu 2013 roku dokonano kontroli eksploatacji oczyszczalni ścieków zlokalizowanej przy Szkole Podstawowej w Osowcu. Okres objęty kontrolą : r. 17

18 m. Czerwony Bór (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ rz. Gać dopływ Narwi) 6 Pomorska Instytucja Gospodarki Budżetowej POMERANIA Oddział w Czerwonym Borze - dawniej Podlaska Instytucja Gospodarki Budżetowej BIELIK w Czerwonym Borze oczyszczalnia mechaniczno biologiczna systemu BIOGEST z reaktorem SBR - w okresie r r. tj. kolejnego roku obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie wykonano wymaganej ilości badań prób ścieków. Dokonano pouczenia; - w okresie r. odprowadzane ścieki spełniały wymagania określone w pozwoleniu wodno prawnym; - w okresie r. odprowadzane ścieki spełniały wymagania określone w pozwoleniu wodno prawnym; Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 31 grudnia 2018 r. W dn i r. przeprowadzono kontrolę interwencyjną eksploatacji zakładowej oczyszczalni ścieków za okres r r. (oraz stan aktualny). Stwierdzono, że: - pod względem eksploatacyjnym wszystkie urządzenia oczyszczalni były sprawne, - typowy zapach dla oczyszczalni ścieków komunalnych był wyczuwalny na terenie oczyszczalni oraz w jej bezpośredniej bliskości, - nie stwierdzono naruszenia plomby zaworu na studzience, odcinającego awaryjny zrzut ścieków, - w rowie melioracyjnym odprowadzającym ścieki z oczyszczalni stwierdzono grzyb ściekowy (świadczący o zrzutach niedostatecznie oczyszczonych ścieków do środowiska) rów melioracyjny wymaga przeprowadzenia gruntownej konserwacji, - w czasie odbywającego się zrzutu ścieków w dn r. pobrano próbę ścieków do badań i stwierdzono przekroczenia wskaźnika BZT 5 o 450%, ChZT Cr o 114%, zawiesiny og. o 10%, - nie jest wykonywany obowiązek sprawdzania ilości i stanu osadu w reaktorze, - podczas oględzin stwierdzono, że włazy rewizyjne zbiornika przepompowni, reaktora SBR, zbiornika zagęszczonego osadu były otwarte powodując zwiększoną emisję zapachów oczyszczanych ścieków. Po kontroli poprawiono pracę urządzeń oczyszczalni oraz oczyszczono z osadu ściekowego odcinek rowu melioracyjnego, którym odprowadzone są ścieki. Przeprowadzone w czerwcu 2013 roku badanie ścieków nie wykazało przekroczeń wartości dopuszczalnych. Wyniki badań automonitoringowych: W okresie r r. nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń ustalonych w pozwoleniu wodno prawnym. W okresie r r. nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń ustalonych w pozwoleniu wodno prawnym. W okresie nie stwierdzono przekroczenia dop. ilości odprowadzanych ścieków. Wg przedłożonych badań osadów ściekowych wykorzystywanych w rolnictwie stwierdzono, że: - odczyn badanej gleby, która była nawożona osadami ściekowymi był niższy niż ph dopuszczalne, - badania osadu ściekowego na obecność bakterii chorobotwórczych i na liczbę żywych jaj pasożytów jelitowych nie były prowadzone z wymaganą częstotliwością. Wobec zarządzającego oczyszczalnią wydano zarządzenie pokontrolne, zastosowano pouczenie oraz udzielono 18

19 instruktażu. m. Mężenin - (odbiornik bezpośredni rz. Mężynianka dopływ Narwi) 7 Oczyszczalnia Gminy Rutki w Mężeninie eksploatowana przez Wodociągi Wiejskie w Łomży mechaniczno-biologicznochemiczna z osadem czynnym oraz komorą denitryfikacji, z instalacją do redukcji fosforu PIX (nie użytkowaną) oraz z instalacją do odwadniania osadów typu DRAIMAD- osady po wysuszeniu wywożone są na składowisko dla gminy Śniadowo Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodno prawne ważne do r. W grudniu 2013r. przeprowadzono kontrolę sprawdzającą przestrzeganie wymagań dotyczących jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w kolejnym okresie obowiązywania pozwolenia wodno prawnego tj. od r. Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości, wszystkie urządzenia oczyszczalni były w dobrym stanie eksploatacyjnym, w badanych próbkach nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. m. Grądy Woniecko (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ Narwi) 8 Oczyszczalnia Gminy Rutki w Grądach Woniecko eksploatowana przez Wodociągi Wiejskie w Łomży Ścieki odprowadzane do ziemi: mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym oraz komorą denitryfikacji i defosfatacji oraz instalacją do odwadniania osadów typu DRAIMAD, osady po odwodnieniu wywożony na składowisko gminy Śniadowo. Zakład posiada pozwolenie wodno prawne ważne do r. Ostatnią kontrolę eksploatacji gminnej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Grądach Woniecko przeprowadzono w lipcu 2013r. Okres objęty kontrolą: r. Stwierdzono, że: - podmiot wykonał wymagana ilość badań prób odprowadzanych ścieków, - w badanych próbach nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodno prawnym, - ilość odprowadzanych ścieków nie przekraczała przeciętnej dobowej ilości określonej w pozwoleniu. m. Grzymały 1 Tłocznia gazu ziemnego Zambrów m. Srebrna 2 Oczyszczalnia przy Szkole Podstawowej w Srebrnej Mechaniczno-biologiczna typu AWAS MB300 o przepustowości 5 m 3 /dobę Mechaniczno biologiczna typu kompaktowego BIOPAN 18 o przepustowości 2,3-3 m 3 /d Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do r. Na oczyszczalni oczyszczane są ścieki socjalne i wody popłuczne ze stacji zmiękczania wody. W okresie (do czasu sporządzenia tej informacji ) nie przeprowadzono kontroli oczyszczalni. Badania automonitoringowe w zakresie gospodarki wodno-ściekowej prowadzone przez podmiot w tym okresie nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych określonych w pozwoleniu zintegrowanym w zakresie: - wskaźników odprowadzanych z oczyszczalni ścieków, - wód opadowych i roztopowych z separatorów, - ilości pobieranej wody. Oczyszczalnia uruchomiona w 2006 roku. Przeprowadzona w lutym 2013r. kontrola wykazała, że: - ścieki z oczyszczalni odprowadzane są do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodno prawnego, - kontrolowany podmiot nie prowadził ewidencji o ilości, stanie i składzie ścieków wprowadzanych do ziemi oraz nie przekazuje właściwym organom ochrony środowiska wykazów informacji i danych o zakresie korzystania ze środowiska; wydano zarządzenia pokontrolne. - Decyzją RI z dn r. wydaną przez Starostwo Powiatowe w Zambrowie udzielono 19

20 m. Zakrzewo Stare 3 Szkoła Podstawowa Zakrzewo Stare - oczyszczalnia Urządzenia oczyszczalni: osadnik gnilny wraz z kolektorami, studzienkami, przepompownią, pompą tłoczną, pole filtracyjne piaskowe. Szkole Podstawowej w Srebrnej gm. Szumowo pozwolenia wodno prawnego na wprowadzanie ścieków komunalnych do ziemi ważnego do 30 kwietnia 2023r. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2013 roku podmiot nie był kontrolowany. Wg wyników badań automonitoringowych, wykonywanych na zlecenie zakładu, dobrą pracą charakteryzował się największy obiekt odprowadzający ścieki do Jabłonki tj. oczyszczalnia komunalna dla Zambrowa. Również dobrą jakość miały ścieki odprowadzane z oczyszczalni mleczarskiej, a także z dwóch oczyszczalni gminy Rutki. Ocena pracy zmodernizowanej i rozbudowanej oczyszczalni Pomorskiej Instytucji Gospodarki Budżetowej POMERANIA Oddział w Czerwonym Borze przeprowadzona wg wyników badań automonitoringowych za lata wykazała dobrą jakość oczyszczanych ścieków. Kontrola interwencyjna WIOŚ, przeprowadzona w 2013 roku w oczyszczalni wraz z poborem próbek ścieków, wykazała jednak złą jakość odprowadzanych do środowiska ścieków oraz nieprawidłowości w gospodarowaniu osadami ściekowymi. Wobec zarządzającego zastosowano pouczenie i zarządzenia, które zostały zrealizowane. Podstawowym działaniem w zakresie ochrony wód w powiecie zambrowskim jest kontrola nad prawidłowym działaniem oczyszczalni ścieków i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W związku z niewielkim stopniem skanalizowania powiatu istotną sprawą jest budowa szczelnych, wybieralnych zbiorników z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Pożądanym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za niedotrzymanie harmonogramu wywozu. Na terenie powiatu zambrowskiego znajduje się znaczna ilość gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej, które produkują duże ilości gnojowicy. Nawóz ten niewłaściwie przechowywany i wykorzystywany stanowi potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. Część powiatu została wyznaczona przez RZGW Warszawa w 2012 roku jako Obszar Szczególnie Narażony na eutrofizację ze źródeł rolniczych tzw. OSN (omówienie w rozdziale 8). Celem nadrzędnym wszystkich działań, wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce. 20

21 1.4 Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu zambrowskiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. W 2013 roku, w powiecie zambrowskim, pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 4 862,0 dam 3 wody (GUS, 2013) i pobór ma tendencję wzrostową. Z powyższej ogólnej ilości ,0 dam3 (ok. 38%) przypada na eksploatację sieci wodociągowej, w tym 1703,2 dam3 przypada na eksploatację sieci wodociągowej w gospodarstwach domowych. Tylko niecałe 9 % tj. 406 dam 3 zużywa przemysł (dane GUS z roku 2013). Jednostka terytorialna Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku dane GUS Powiat zambrowski 3 781, , , , , ,0 PODLASKIE - ogółem , , , , , ,0 Monitoring wód podziemnych Wydzielenie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Państwowy Instytut Geologiczny, na zlecenie GIOŚ, prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 i w 2011 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nie osiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku. W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Badania powtórnie wykonano w roku 2012 (brak badań w 2013r.). Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu zambrowskiego zrealizowany został w dwóch punktach pomiarowokontrolnych: punkt nr 237 leżący w Zambrowie w granicach JCWPd nr 51 oraz punkt nr 134 w Kołakach Kościelnych (JCWPd 51). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Pełna informacja na temat jakości wód podziemnych zawarta jest w Informacji o stanie środowiska na terenie powiatu zambrowskiego w 2012r. dostępnej na stronie Publikacje. 21

22 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat zambrowski charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS obejmuje 5 kotłowni, 22,4 km sieci cieplnej przesyłowej i 1,5 km połączeń prowadzących do budynków i innych obiektów (GUS,2012- brak danych za rok 2013). Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie zambrowskim znacznie zmalała w porównaniu z rokiem poprzednim i wynosiła ton, co stanowi niewiele ponad 1% emisji gazowej w woj. podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych miał dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]- dane GUS Jednostka terytorialna ogółem dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla Powiat zambrowski PODLASKIE Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]- dane GUS ogółem w tym ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza Powiat zambrowski PODLASKIE Znacznie niższa była emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych i wyniosła 16 ton, w tym prawie 100% pochodziło ze spalania paliw (GUS,2013). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie redukowana w urządzeniach odpylających. W 2013 roku 22

23 396 ton zanieczyszczeń pyłowych było zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji (GUS-2013). Na terenie powiatu znajdują się nieliczne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza. Są to głównie kotłownie emitujące do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Największe z nich zlokalizowane są na terenie Zambrowa. Jest to Ciepłownia Miejska w Zambrowie i kotłownia SM MLEKPOL Zakład Produkcji Mleczarskiej w Zambrowie. Na terenie miasta znajdują się również mniejsze obiekty takie jak: kotłownia olejowa PROVITUS S.C. Zakład w Zambrowie oraz kotłownia Szpitala Ogólnego w Zambrowie. Poza Zambrowem, dość duże źródła emisji zanieczyszczeń, powstających w procesach energetycznego spalania paliw, znajdują się w SGT EUROPOL GAZ Tłocznia Gazu Zambrów, oraz mniejsze w Pomorskiej Instytucji Gospodarki Budżetowej POMERANIA Oddział w Czerwonym Borze - dawniej Podlaska Instytucja Gospodarki Budżetowej BIELIK w Czerwonym Borze i EKO STOK Górskie Ponikły. Pozostałe obiekty na terenie powiatu to niewielkie kotłownie o mocy 0,3-0,8 MW pracujące na potrzeby grzewcze szkół i instytucji (np. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Długoborzu) oraz piekarnie, ciastkarnie itp. Na terenie powiatu zlokalizowane są również obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych. Największym źródłem tego typu jest Przedsiębiorstwo Robót Drogowych BITUM Sp. z o.o. w Zambrowie, oraz Polski Asfalt Sp. z o.o. w Pruszkowie - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Zambrowie. Wytwórnie emitują do powietrza zanieczyszczenia pyłowe (pył krzemowy) i gazowe (CO, NO x, węglowodory) powstające w procesie produkcji mas asfaltowych do budowy dróg. Źródła technologiczne występują również, obok źródeł energetycznych, w zakładach branży przetwórstwa mięsnego. Na terenie powiatu znajdują się ponadto niewielkie zakłady rzemieślnicze, o znaczeniu lokalnym, emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych (lakiernie, warsztaty samochodowe, stolarnie), o niewielkim zasięgu oddziaływania. Zlokalizowane na terenie powiatu zambrowskiego obiekty emitujące zanieczyszczenia do powietrza różnią się znacznie wielkością i stopniem oddziaływania na środowisko. W części z nich oddziaływanie na środowisko ograniczane jest poprzez stosowanie urządzeń odpylających. Są to: Ciepłownia Miejska w Zambrowie, PRD BITUM Sp z o.o. w Zambrowie, Pomorska Instytucja Gospodarki Budżetowej POMERANIA Oddział w Czerwonym Borze, Spółdzielnia Mieszkaniowa NAREW w Grądach Woniecko. W innych spalane jest paliwo w mniejszym stopniu oddziałujące niekorzystnie na środowisko: - gaz ziemny turbiny i kotłownie SGT EUROPOL GAZ Tłocznia Gazu Zambrów oraz Kotłownia OSM w Zambrowie - olej opałowy - kotłownia PROVITUS S.C. Zakład w Zambrowie. Pozostałe niewielkie kotłownie, opalane głównie węglem kamiennym i drewnem oraz olejem opałowym, nie są wyposażone w urządzenia ochrony atmosfery. 23