Ćwiczenie 12. Krew - środowisko wewnętrzne ustroju. Transport gazów oddechowych.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ćwiczenie 12. Krew - środowisko wewnętrzne ustroju. Transport gazów oddechowych."

Transkrypt

1 Ćwiczenie 12 Krew - środowisko wewnętrzne ustroju. Transport gazów oddechowych. Zagadnienia teoretyczne 1. Połączenia hemoglobiny z tlenem. Dysocjacja hemoglobiny: 1.1. Różnica między dysocjacją oksyhemoglobiny w wodzie destylowanej i w warunkach ustrojowych Maksymalne wysycenie hemoglobiny tlenem Prawo Bohra Wpływ zakwaszenia i temperatury na dysocjację oksyhemoglobiny Znaczenie biologiczne powinowactwa hemoglobiny do tlenu w krzywej Barcrofta (krzywa dysocjacji hemoglobiny). 2. Transport dwutlenku węgla we krwi: 2.1. Krzywa Haldane a Frakcje w jakich CO2 jest transportowany Rola anhydrazy węglanowej i wymiana Hamburgera (przesunięcie chlorkowe). 3. Filogeneza układów wydajnego transportu tlenu i ontogeneza hemoglobiny. 4. Połączenia hemoglobiny z tlenkiem węgla i innymi związkami widma hemoglobiny. 5. Metabolizm hemoglobiny i gospodarka żelazem: 5.1. Tworzenie barwników żółciowych Wydalanie metabolitów hemoglobiny Białka biorące udział w transporcie i magazynowaniu żelaza. Ćwiczenia praktyczne 1. Liczenie erytrocytów (RBC) i retikulocytów (Ret). 2. Pomiar objętości krwinek i osocza wskaźnik hematokrytowy (HCT). 3. Obliczanie objętości krwinki czerwonej (MCV). 4. Ilościowe oznaczanie hemoglobiny (HGB) (metoda Drabkina). 5. Obliczanie wskaźnika barwnego krwi (MCHC) (indeks hemoglobiny). 6. Obliczanie bezwzględnej ilości hemoglobiny w jednej krwince czerwonej (MCH).

2 Transport gazów we krwi Pojemność tlenowa krwi (przy pełnym wysyceniu hemoglobiny tlenem) = 100 ml krwi może związać ok. 20 ml tlenu Pojemność krwi dla CO 2 = 100 ml krwi może związać ml CO 2 Kanały transportowe dla tlenu (O 2 ): - hemoglobina (w erytrocytach) 97% całego transportu tlenu przez krew - osocze (tlen rozpuszczony w osoczu) 2-3% Kanały transportowe dla dwutlenku węgla (CO 2 ): - wodorowęglany w osoczu (NaHCO 3 ) i erytrocytach (KHCO 3 ) 70-90% - karbaminiany związki CO 2 z hemoglobiną i białkami osocza 10-20% - fizycznie rozpuszczony w osoczu 5-10%

3 Dlaczego transport tlenu do tkanek wymaga udziału przenośnika? Ciśnienie parcjalne tlenu (po 2 ) [miara jego dostępności] w: - wdychanym powietrzu -> 158mmHg - pęcherzykach płucnych -> 100mmHg - kapilarach płucnych -> 90mmHg Wolny hem (Fe 2+ ) wiąże O 2, jednak może reagować z inną wolną cząsteczką hemu, co prowadzi do powstawania agregatów; ponadto wolny hem wykazuje wyższe powinowactwo do innych niż tlen ligandów, np. CO W temperaturze 38, w 100 ml osocza rozpuszcza się zaledwie 0,284 ml tlenu Tlen jest wiązany (odwracalnie) przez kompleksy metali Fe(II), Cu(I) Hemoproteiny = mioglobina, hemoglobina Żelazoporfiryna - hem

4 Cel: Wyzwanie: jak transportować O 2? wychwycić tlen tam, gdzie jest go dużo (płuca -> po 2 = 100mmHg), uwolnić tlen tam, gdzie jest go mało (tkanki -> po 2 = 30mmHg) Transporter musi wykazywać zmienne powinowactwo do tlenu Cząsteczka posiadająca kilka centrów wiążących tlen (wiązanie O 2 w jednym centrum wpływa na wiązanie O 2 w innym centrum)

5 Hemoglobina (Hb) budowa - 4 centra hemowe zawierające żelazo (Fe2+) - 4 łańcuchy polipeptydowe (wiele modyfikacji): - 2α i 2β 98% u dorosłych (Hb A 1 ) - 2α i 2δ ok. 2% u dorosłych (Hb A 2 ) - 2α i 2ε Hb Gowera 2 = embrionalna do 3 miesiąca życia płodowego (Hb E) - 2α i 2γ Hb F = płodowa (od 3 miesiąca życia płodowego), w 4 miesiącu po urodzeniu stanowi 10% (zastępowana przez Hb A), w 6 miesiącu po urodzeniu stanowi 0,5% i taki odsetek Hb F utrzymuje się przez całe życie HbF i Hb Gowera 2 zwiększone powinowactwo do tlenu Hemoglobina normy zawartości: kobiety g/dl; mężczyźni g/dl

6 Nieprawidłowa hemoglobina Hb S Hemoglobinopatie choroby genetyczne, których podłożem są mutacje w łańcuchach polipeptydowych β hemoglobiny (defekt struktury) Anemia sierpowata (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa) obecność nieprawidłowej hemoglobiny sierpowatokrwinkowej (HbS) (mutacja punktowa), która agregując zmienia kształt krwinki Erytrocyt prawidłowy żyje 120 dni, a sierpowaty ok. 20 dni. HbS ma niższe powinowactwo do tlenu niż HbA

7 Anemia sierpowata Zmutowany allel HbS występuje bardzo często w niektórych rejonach świata Afryka równikowa: 1 na 25 urodzeń USA: 1 na 400 urodzeń Homozygoty (2 recesywne allele HbS) -> poważne upośledzenie transportu tlenu Heterozygoty (allel HbS i prawidłowy allel HbA) -> transport tlenu nie jest poważnie zaburzony, a nosiciele wykazują zwiększoną oporność na infekcję pierwotniaka z rodzaju Plasmodium pasożyta wywołującego malarię Plasmodium spędza większość cyklu rozwojowego w erytrocycie; zakażone krwinki HbS ulegają rozpadowi zanim pasożyt dojrzeje

8 Rodzaje hemoglobiny ze względu na typ liganda Oksyhemoglobina natlenowana hemoglobina; Fe 2+ łączy się z tlenem w sposób nietrwały (nie zmienia swojej wartościowości) Karbaminohemoglobina hemoglobina w sposób nietrwały połączona z CO 2 Methemoglobina hemoglobina niezdolna do przyłączania tlenu; np. pod wpływem cyjanku potasu następuje trwałe utlenienie żelaza w hemie(fe 2+ -> Fe 3+ ) śmierć przez uduszenie Karboksyhemoglobina hemoglobina trwale połączona z tlenkiem węgla (CO) wiązanie x trwalsze niż z tlenem, reakcja 200x szybsza; przy 20% HbCO zatrucie, przy 60% HbCO śmierć Sulfhemoglobina hemoglobina trwale połączona z siarkowodorem (H 2 S wiąże się trwale z hemem, ale w miejscu odległym od żelaza) na skutek rzadkich powikłań polekowych

9 Hemoglobina - efekt allosteryczny Cząsteczka hemoglobiny ulega modyfikacjom przestrzennym pod wpływem tlenu. Przyłączenie pierwszej cząsteczki tlenu skraca długość wiązań pomiędzy pozostałymi atomami żelaza. Druga cząsteczka tlenu przyłącza się łatwiej, trzecia i czwarta jeszcze łatwiej.

10 Krzywa dysocjacji hemoglobiny i efekt Bohra Stopień wysycenia hemoglobiny tlenem zależy przede wszystkim od odczynu ph, temperatury i stężenia CO 2 W tkankach - środowisku bardziej kwaśnym (ph=6,8) powinowactwo Hb do tlenu jest niższe, zatem łatwiej oddaje ona tlen Christian Bohr opisał tę zależność = przesunięcie krzywej dysocjacji w prawo jest równoznaczne ze spadkiem powinowactwa Hb do O 2 W pęcherzykach płucnych (małe stężenie CO 2, bardziej zasadowe ph), Hb wykazuje duże powinowactwo do tlenu (którego jest tu dużo) i łatwo się z nim wiąże

11 Transport CO 2 1. W pęcherzykach płucnych ciśnienie parcjalne tlenu jest W tkankach, CO 2 dyfunduje do tak wysokie, że przyłącza się krwi, przedostaje się do on do hemoglobiny. erytrocytów, gdzie w wyniku 2. HCO - działalności 3 wnika do anhydrazy krwinki (dla wyrównania węglanowej ładunku, zostaje do osocza przekształcony przenika Cl - ), w który jon przy udziale wodorowęglanowy anhydrazy węglanowej (HCO 3- ) jest przekształcany do CO HCO - 3 dyfunduje do osocza, 2 i a jonu hydroksylowego (OH jon chlorkowy (Cl - ) wnika do - ). 3. CO erytrocytu, 2 dyfunduje by zachować do osocza, a stamtąd równowagę do światła ładunku pęcherzyka płucnego. 4. Jon OH - i uwolniony przez hemoglobinę proton (H + ) tworzą cząsteczkę wody. Przesunięcie chlorkowe = wymiana Hamburgera

12 Metabolizm hemoglobiny i gospodarka żelazem Rozkład hemoglobiny w warunkach fizjologicznych zachodzi w układzie siateczkowośródbłonkowym śledziony i wątroby Produkty końcowe to: bilirubina i biliwerdyna (barwią żółć), urobilina (barwi mocz), sterkobilina (barwi masy kałowe) Żelazo w postaci ferrytyny magazynowane jest w wątrobie (białko apoferrytyna + Fe 2+ ) Łączne zasoby żelaza: u kobiet 45 mmoli; u mężczyzn 60 mmoli, z czego: 60-70% jest związane z hemoglobiną ok % stanowi żelazo zapasowe (ferrytyna, hemosyderyna) ok. 12% stanowi żelazo funkcjonalne związane z mioglobiną i enzymami

13 Krzepnięcie krwi

14 Płytki krwi (trombocyty, PLT) - powstają na drodze trombopoezy w linii mieloidalnej (wspólnej dla erytrocytów i granulocytów) - żyją około 10 (5-20) dni, są degradowane w śledzionie - norma: tys. w 1 ml krwi nadpłytkowość (powyżej 500tys./ml) jedna z przyczyn procesów zakrzepowo-zatorowych małopłytkowość (poniżej 150 tys./ml) może powodować skazę krwotoczną (możliwe objawy: krwawienie z nosa, dziąseł; wybroczyny) HEMOSTAZA = zespół czynników osoczowych i tkankowych utrzymujących krew w stanie płynnym w łożysku naczyniowym oraz zespół procesów tworzenia skrzepu (jeśli dojdzie do przerwania ciągłości naczyniowej) Udział trombocytów w hemostazie: - syntetyzują i uwalniają substancje chemiczne (np. angiotensynogen, serotonina) obkurczające naczynia krwionośne - odpowiedzialne za tworzenie czopów hemostatycznych (zapobiega to wynaczynieniu krwi w obrębie uszkodzenia)

15 Czynniki krzepnięcia Tkankowe czynniki krzepnięcia: III tromboplastyna tkankowa i IV jony wapnia (Ca 2+ ) Osoczowe czynniki krzepnięcia (białka osocza) dzieli się na 3 grupy: 1) czynniki zespołu protrombiny powstają w wątrobie (niezbędna witamina K): II protrombina, VII prokonwertyna, IX tromboplastyczny składnik osocza PTC (czynnik Christmasa, czynnik antyhemofilowy B), X czynnik Stewarta-Prowera (aktywny czynnik X Xa = trombinaza jest niezbędny do przekształcenia protrombiny w trombinę) 2) czynniki wrażliwe na trombinę: I fibrynogen, V proakceleryna, VIII globulina antyhemofilowa A (czynnik antyhemofilowy A), XIII czynnik stabilizujący fibrynę 3) czynniki kontaktu: XI prekursor tromboplastyny osoczowej (czynnik antyhemofilowy C), XII czynnik Hagemana

16 ETAPY KRZEPNIĘCIA KRWI hemostaza naczyniowa hemostaza płytkowa hemostaza ostateczna (wtórna) hemostaza pierwotna

17 Mechanizm zewnątrzpochodny: tromboplastyna Mechanizm (uwolniona wewnątrzpochodny: z uszkodzonych tkanek) aktywacja w kompleksie z aktywnym czynnikiem VII w obecności Ca czynnika 2+ aktywuje XII, w kaskadowo wyniku kontaktu kolejne z czynniki obcymi krzepnięcia, w wyniku czego, dochodzi powierzchniami do (in vivo ściana powstania trombiny, a następnie uszkodzonego fibryny. naczynia krwionośnego zawierającego włókna kolagenowe), powoduje kaskadową aktywację kolejnych czynników prowadzącą do przemiany fibrynogenu w fibrynę. Proces ten jest możliwy dzięki wcześniejszemu powstaniu trombiny. Uraz tkanek powoduje uruchomienie obu mechanizmów aktywacji czynnika X, jednak mechanizm zewnątrzpochodny przebiega znacznie szybciej

18 M.in.: - heparyna - hirudyna Czynniki zapobiegające krzepnięciu krwi - antykoagulanty - dwukumarol (wchodzi w skład Żubrówki ) - kwas acetylosalicylowy (aspiryna wykazuje właściwości przeciwzakrzepowe przy długotrwałym stosowaniu) Niska temperatura spowalnia procesy krzepnięcia krwi, ale ich nie hamuje Wskaźniki związane z czasem krzepnięcia krwi - czas protrombinowy (norma: s) czas krzepnięcia inicjowany przez mechanizm zewnątrzpochodny; zależy od stężenia w osoczu czynników II, V, VII, X i I - czas kaolinowo-kefalinowy (norma: s) czas krzepnięcia inicjowany przez mechanizm wewnątrzpochodny; zależy od stosowanych odczynników - czas krwawienia (norma: 3-8 min) oznaczenie czasu upływającego od momentu uszkodzenia naczynia krwionośnego (nacięcie skóry przedramienia) do wytworzenia czopu płytkowego (ustanie krwawienia); zależy od liczby trombocytów i ich właściwości (prawidłowa adhezja, agregacja)

Geometria wiązania hemu w oksymioglobinie

Geometria wiązania hemu w oksymioglobinie Białka wiążące tlen Geometria wiązania hemu w oksymioglobinie Hem Hb A tetrametr zbudowany z dwóch identycznych łańcuchów α (141 reszt aminokwasowych, N koniec stanowi walina, a C koniec arginina) i dwóch

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Marta Kamińska

Dr inż. Marta Kamińska Wykład 4 Nowe techniki i technologie dla medycyny Dr inż. Marta Kamińska Wykład 4 Tkanka to grupa lub warstwa komórek wyspecjalizowanych w podobny sposób i pełniących wspólnie pewną specyficzną funkcję.

Bardziej szczegółowo

Układ oddechowy. Wymiana gazowa = respiracja wymiana tlenu i dwutlenku węgla między środowiskiem zewnętrznym a organizmem.

Układ oddechowy. Wymiana gazowa = respiracja wymiana tlenu i dwutlenku węgla między środowiskiem zewnętrznym a organizmem. Układ oddechowy Wymiana gazowa = respiracja wymiana tlenu i dwutlenku węgla między środowiskiem zewnętrznym a organizmem. 1 oddychanie zewnętrzne między środowiskiem zewnętrznym a narządem (układem) oddechowym,

Bardziej szczegółowo

biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA

biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%

Bardziej szczegółowo

KREW II ZABURZENIA HEMOSTAZY

KREW II ZABURZENIA HEMOSTAZY KREW II ZABURZENIA HEMOSTAZY HEMOSTAZA DEFINICJA Całość procesów związanych z utrzymaniem krwi w stanie płynnym w obrębie łożyska naczyniowego 1 HEMOSTAZA ZAŁOŻENIA Mechanizmy hemostazy są aktywowane Jedynie

Bardziej szczegółowo

Krew-najważniejsze informacje

Krew-najważniejsze informacje Krew-najważniejsze informacje Marysia Kieliszek Czym jest krew i jakie pełni funkcje? Krew jest łączną tkanką płynną krążącą w układzie krwionośnym. Składa się z osocza oraz elementów morfotycznych: krwinek

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Krytyka pojęcia ph ph = log [H + ] ph [H+] 1 100 mmol/l D = 90 mmol/l 2 10 mmol/l D = 9 mmol/l 3 1 mmol/l 2 Krytyka pojęcia

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej PUM Teorie kwasów i zasad Teoria dysocjacji elektrolitycznej Arheniusa: podczas rozpuszczania w wodzie wodzie kwas: dysocjuje z odszczepieniem kationu

Bardziej szczegółowo

Całość procesów związanych z utrzymaniem krwi w stanie płynnym w obrębie łożyska naczyniowego

Całość procesów związanych z utrzymaniem krwi w stanie płynnym w obrębie łożyska naczyniowego HEMOSTAZA Definicja: Całość procesów związanych z utrzymaniem krwi w stanie płynnym w obrębie łożyska naczyniowego Założenia: Mechanizmy hemostazy są aktywowane o Jedynie w miejscu w którym są niezbędne

Bardziej szczegółowo

Układ krwiotwórczy. 4/3/2011 anatomia i fizjologia człowieka

Układ krwiotwórczy. 4/3/2011 anatomia i fizjologia człowieka Układ krwiotwórczy Zadania krwi 1. Nieustannym dostarczeniu komórkom i tkankom substancji odżywczych i tlenu, 2. Zabraniu z nich produktów rozpadu, które powstają w procesach przemiany i muszą ulec wydaleniu

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ I IMMUNOLOGII KLINICZNEJ WIEKU ROZOJOWEGO AM W WARSZAWIE.

ZAKŁAD DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ I IMMUNOLOGII KLINICZNEJ WIEKU ROZOJOWEGO AM W WARSZAWIE. ZAKŁAD DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ I IMMUNOLOGII KLINICZNEJ WIEKU ROZOJOWEGO AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE. ZAKŁAD DIAGNOSTYKI LABORATOTORYJNEJ WYDZIAŁU NAUKI O ZDROWIU AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE Przykładowe

Bardziej szczegółowo

Krew ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Krew ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Krew DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Krew Krew to płynąca w nas rzeka życia Krew jest płynną tkanką łączną, zbudowaną z wyspecjalizowanych

Bardziej szczegółowo

Rola Ŝelaza w organizmach Ŝywych

Rola Ŝelaza w organizmach Ŝywych Rola Ŝelaza w organizmach Ŝywych Maria Bałanda Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN Rola żelaza w organizmach żywych Żelazo, najbardziej rozpowszechniony pierwiastek magnetyczny w skorupie

Bardziej szczegółowo

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje?

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje? Ćwiczenia IV I. Termoregulacja wysiłkowa. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest skomplikowanym procesem. Choć temperatura różnych części ciała może być różna, ważne jest utrzymanie temperatury wewnętrznej

Bardziej szczegółowo

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy

Bardziej szczegółowo

MECHANIZM NEUROHORMONALNY

MECHANIZM NEUROHORMONALNY MECHANIZM NEUROHORMONALNY bodźce nerwowe docierają do nerek włóknami nerwu trzewnego, wpływają one nie tylko na wielkość GFR i ukrwienie nerek (zmieniając opór naczyń nerkowych), ale również bezpośrednio

Bardziej szczegółowo

Hemoglobina ROZDZIAŁ 19. Elżbieta Kotrys Puchalska. Teresa Jurczak

Hemoglobina ROZDZIAŁ 19. Elżbieta Kotrys Puchalska. Teresa Jurczak ROZDZIAŁ 19 Hemoglobina Elżbieta Kotrys Puchalska Teresa Jurczak Hemoglobina (Hb) jest metaloproteiną. Białko to stanowi 95% suchej masy erytrocytów, bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie, a dużo lepiej

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Teorie kwasów i zasad Teoria dysocjacji elektrolitycznej Arheniusa: podczas rozpuszczania w wodzie wodzie kwas: dysocjuje

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizjologii i patofizjologii nurkowania

Podstawy fizjologii i patofizjologii nurkowania Podstawy fizjologii i patofizjologii nurkowania Układ krążenia, krwionośny Układ krążenia (krwionośny) zbudowany jest z zamkniętego systemu naczyń krwionośnych, które pod wpływem rytmicznych impulsów serca

Bardziej szczegółowo

Analiza gazometrii krwi tętniczej

Analiza gazometrii krwi tętniczej Analiza gazometrii krwi tętniczej dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Analiza gazometrii krwi tętniczej wymiana gazowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ODDECHOWY

UKŁAD ODDECHOWY Zadanie 1. (1 pkt). Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych. Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.... Zadanie 2. (2 pkt)

Bardziej szczegółowo

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy

Bardziej szczegółowo

NOWA KONCEPCJA KASKADY KRZEPNIĘCIA KRWI

NOWA KONCEPCJA KASKADY KRZEPNIĘCIA KRWI Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2011 Rok wyd. XIII, zeszyt 1 (34) Fizjoterapia NOWA KONCEPCJA KASKADY KRZEPNIĘCIA KRWI Bożena Sokołowska Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku UM w Lublinie

Bardziej szczegółowo

BEZINWAZYJNA ANALIZA KRWI

BEZINWAZYJNA ANALIZA KRWI BEZINWAZYJNA ANALIZA KRWI Płeć:kobieta Wiek: 0 Waga: 0 Puls: 0 Szybkość oddychania: 0 Ciśnienie atmosferyczne: 0 LCA: 0 RCA: 0 LAC: 0 RAC: 0 ABD: 0 0 00000 Nie: Parametry: Norma: Wartość: Hemogram: 1 1

Bardziej szczegółowo

Klub Honorowych Dawców Krwi PCK

Klub Honorowych Dawców Krwi PCK O krwi Czym jest krew? Krew to płynna tkanka w skład której wchodzą: - Krwinki czerwone(erytrocyty) są to komórkowe składniki krwi nie zawierające jądra, zawierające barwnik krwi hemoglobinę, odpowiedzialne

Bardziej szczegółowo

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016 III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem

Bardziej szczegółowo

Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Różnorodność środowisk Stałość warunków w organizmie Podstawy procesów fizjologicznych Procesy zachodzące

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie

Bardziej szczegółowo

Cukry. C x H 2y O y lub C x (H 2 O) y

Cukry. C x H 2y O y lub C x (H 2 O) y Cukry Cukry organiczne związki chemiczne składające się z atomów węgla oraz wodoru i tlenu, zazwyczaj w stosunku H:O = 2:1. Zawierają liczne grupy hydroksylowe, karbonylowe a czasami mostki półacetalowe.

Bardziej szczegółowo

TROMBOCYTY. Techniki diagnostyczne w hematologii. Układ płytek krwi. Trombopoeza SZPIK CZERWONY

TROMBOCYTY. Techniki diagnostyczne w hematologii. Układ płytek krwi. Trombopoeza SZPIK CZERWONY Techniki diagnostyczne w hematologii Układ płytek krwi TROMBOCYTY Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW SZPIK CZERWONY Megakariocyt ZATOKA Parzyste błony demarkacyjne umożliwiające oddzielenie bez utraty

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia układu hemostazy i ich znaczenie w chirurgii. Propedeutyka chirurgii Seminarium dla studentów III roku kierunku lekarskiego

Zaburzenia układu hemostazy i ich znaczenie w chirurgii. Propedeutyka chirurgii Seminarium dla studentów III roku kierunku lekarskiego Zaburzenia układu hemostazy i ich znaczenie w chirurgii Propedeutyka chirurgii Seminarium dla studentów III roku kierunku lekarskiego dr n. med. Paweł Świercz Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą ciągle w ustroju, umożliwiającą stałą komunikację pomiędzy odległymi od siebie tkankami.

Bardziej szczegółowo

Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 5 :

Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 5 : Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 5 : 5.11.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ I gr 08:30 10:00 (s. Cybulskiego; 08.10. 19.11.) II gr

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym

Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Zaburzenia krzepnięcia - diagnostyka w

Bardziej szczegółowo

Układ krzepnięcia a znieczulenia przewodowe

Układ krzepnięcia a znieczulenia przewodowe Układ krzepnięcia a znieczulenia przewodowe We wszystkich obecnie dyscyplinach zabiegowych obowiązuje standard profilaktyki przeciwzakrzepowej z zastosowaniem heparyn (zwłaszcza drobnocząsteczkowych).

Bardziej szczegółowo

Zadania zawarte w arkuszach egzaminacyjnych CKE w latach 2002-2007. Układ krążenia zadania

Zadania zawarte w arkuszach egzaminacyjnych CKE w latach 2002-2007. Układ krążenia zadania Zadania zawarte w arkuszach egzaminacyjnych CKE w latach 2002-2007 Zadanie 1 (2 pkt.) Schemat przedstawia budowę tętnicy. Układ krążenia zadania Podaj z uzasadnieniem, dwie cechy budowy tętnicy świadczące

Bardziej szczegółowo

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy spis badań KOD 02 / grupa 2 / HEMATOLOGIA

Szczegółowy spis badań KOD 02 / grupa 2 / HEMATOLOGIA Szczegółowy spis badań KOD 02 / grupa 2 / HEMATOLOGIA Badanie Podbadanie materiał przyjmowania materiału oczekiwania na wynik WBC krew z EDTA codziennie NE% krew z EDTA codziennie LY% krew z EDTA codziennie

Bardziej szczegółowo

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego:

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 2. Określ w którą stronę przesunie się równowaga reakcji rozkładu

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA Katedra Analityki Medycznej Wydział Nauk Medycznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie http://www.uwm.edu.pl/wnm/analitykamedyczna/ Patofizjologia równowagi kwasowo-zasadowej

Bardziej szczegółowo

PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ HEMOSTAZY. Jakub Klimkiewicz

PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ HEMOSTAZY. Jakub Klimkiewicz PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ HEMOSTAZY Jakub Klimkiewicz HEMOSTAZA CAŁOŚĆ PROCESÓW ZWIĄZANYCH Z UTRZYMANIEM KRWI W STANIE PŁYNNYM W NACZYNIACH KRWIONOŚNYCH ORAZ HAMOWANIEM KRWAWIENIA W MIEJSCU USZKODZENIA ŚCIANY

Bardziej szczegółowo

Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Document Converter trial version

Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Document Converter trial version TEST 2 1. Ilość krwi w organizmie wynosi: a) 2-3 l b) 4-5 l c) 5-6 l d) nie da się jednoznacznie określić, gdyŝ jest to wielkość zaleŝna od masy ciała (+) 2. Całkowita ilość powstającej w ciągu doby chłonki

Bardziej szczegółowo

Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Document Converter trial version

Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Document Converter trial version TEST 1 1. Głównymi składnikami białkowymi osocza są: a) albuminy, globuliny b) albuminy, globuliny, fibrynogen c) glikoproteiny, lipoproteiny, metalproteiny d) prawidłowa b i c (+) e) Ŝadna odpowiedź nie

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

Układy: oddechowy, krążenia,

Układy: oddechowy, krążenia, Układy: oddechowy, krążenia, Kurs Kynologia ESPZiWP Układ oddechowy Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a środowiskiem. Składa się z dróg oddechowych

Bardziej szczegółowo

Mechanizm działania buforów *

Mechanizm działania buforów * Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 3. Bufory. Repetytorium. Repetytorium. 1. Woda i przestrzenie wodne. Różnica w składzie jonowym płynów ustrojowych

Ćwiczenie nr 3. Bufory. Repetytorium. Repetytorium. 1. Woda i przestrzenie wodne. Różnica w składzie jonowym płynów ustrojowych Repetytorium Ćwiczenie nr dr Bożena Kuran Bufory 1. Woda i przestrzenie wodne. Różnice w składzie jonowym płynów ustrojowych.. Osmoza i ciśnienie osmotyczne.. Bufory, pojemność buforowa, obliczanie p i

Bardziej szczegółowo

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady

Bardziej szczegółowo

Układ krwionośny. 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny ... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi

Układ krwionośny. 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny ... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi Układ krwionośny 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi 3.Zaznacz opis osocza krwi. A. Jest to opalizujący płyn zawierający wodę, białka i białe

Bardziej szczegółowo

Reakcje enzymatyczne. Co to jest enzym? Grupy katalityczne enzymu. Model Michaelisa-Mentena. Hamowanie reakcji enzymatycznych. Reakcje enzymatyczne

Reakcje enzymatyczne. Co to jest enzym? Grupy katalityczne enzymu. Model Michaelisa-Mentena. Hamowanie reakcji enzymatycznych. Reakcje enzymatyczne Reakcje enzymatyczne Enzym białko katalizujące reakcje chemiczne w układach biologicznych (przyśpieszają reakcje przynajmniej 0 6 raza) 878, Wilhelm uehne, użył po raz pierwszy określenia enzym (w zaczynie)

Bardziej szczegółowo

Krew Metabolizm żelaza Całkowita zawartość żelaza - 3,5-5g HbA zawiera 65-70% Mioglobina 4% Szpik kostny 2,5% Enzymy 0,1% Żelazo zapasowe: ferrytyna i hemosyderyna - 25%, transferyna -białko transportujące

Bardziej szczegółowo

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI

Bardziej szczegółowo

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014 VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej

Bardziej szczegółowo

Lista oferowanych badań wraz z normami.

Lista oferowanych badań wraz z normami. Lista oferowanych badań wraz z normami. Zakład Opieki Zdrowotnej LAB-DAN ul.trauguta 7, 00-950 Warszawa NIP: 608-17-35-235 tel. 022 5463746 Uwaga: w przypadku braku oddzielnych norm dla kobiety należy

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do

Bardziej szczegółowo

... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto

... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto Zadanie 1. (3 pkt) Aspirynę czyli kwas acetylosalicylowy można otrzymać w reakcji kwasu salicylowego z bezwodnikiem kwasu etanowego (octowego). a. Zapisz równanie reakcji, o której mowa w informacji wstępnej

Bardziej szczegółowo

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany

Bardziej szczegółowo

Mechanizmy działania i regulacji enzymów

Mechanizmy działania i regulacji enzymów Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje

Bardziej szczegółowo

Budowa atomu. Wiązania chemiczne

Budowa atomu. Wiązania chemiczne strona /6 Budowa atomu. Wiązania chemiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Budowa atomu; jądro i elektrony, składniki jądra, izotopy. Promieniotwórczość i

Bardziej szczegółowo

a. Dobierz współczynniki w powyższym schemacie tak, aby stał się równaniem reakcji chemicznej.

a. Dobierz współczynniki w powyższym schemacie tak, aby stał się równaniem reakcji chemicznej. Zadanie 1. Nitrogliceryna (C 3 H 5 N 3 O 9 ) jest środkiem wybuchowym. Jej rozkład można opisać następującym schematem: C 3 H 5 N 3 O 9 (c) N 2 (g) + CO 2 (g) + H 2 O (g) + O 2 (g) H rozkładu = - 385 kj/mol

Bardziej szczegółowo

g % ,3%

g % ,3% PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE. STECHIOMETRIA 1. Obliczyć ile moli stanowi: a) 2,5 g Na; b) 54 g Cl 2 ; c) 16,5 g N 2 O 5 ; d) 160 g CuSO 4 5H 2 O? 2. Jaka jest masa: a) 2,4 mola Na; b) 0,25 mola

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

Jeśli wyniki tego samego badania przeprowadzone dwoma różnymi metodami nie różnią się od siebie

Jeśli wyniki tego samego badania przeprowadzone dwoma różnymi metodami nie różnią się od siebie lek.wet. Agnieszka Dereczeniuk Badania laboratoryjne w hodowli Łódź 24.03.2012 Po co badać? Badania przesiewowe Badania profilaktyczne Badania obowiązkowe dla danej rasy Badania okresowe Badania diagnostyczne

Bardziej szczegółowo

Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7

Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 I. Substancje i ich właściwości opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale, posługuje

Bardziej szczegółowo

Żywienie a wyniki badań laboratoryjnych stanu zdrowia. dr inż. Elżbieta Olczak Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW

Żywienie a wyniki badań laboratoryjnych stanu zdrowia. dr inż. Elżbieta Olczak Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW Żywienie a wyniki badań laboratoryjnych stanu zdrowia dr inż. Elżbieta Olczak Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW Podstawowe badania laboratoryjne - OB - morfologia - mocz - glukoza - cholesterol

Bardziej szczegółowo

ZESTAWIENIE PARAMETRÓW TECHNICZNYCH I WYMOGÓW GRANICZNYCH PAKIET Nr 1 Materiały kontrolne do programu sprawdzianów chemicznych

ZESTAWIENIE PARAMETRÓW TECHNICZNYCH I WYMOGÓW GRANICZNYCH PAKIET Nr 1 Materiały kontrolne do programu sprawdzianów chemicznych PAKIET Nr 1 Materiały kontrolne do programu sprawdzianów chemicznych 1. Oba materiały kontrolne wyprodukowane wyłącznie na bazie surowicy ludzkiej (udokumentować w ulotce). Dwa materiały o różnych poziomach

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.2. I. Kwasy

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.2. I. Kwasy Wymagania programowe na poszczególne oceny Chemia Kl.2 I. Kwasy Ocena dopuszczająca zna zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje elektrolit, nieelektrolit wyjaśnia pojęcie wskaźnika i wymienia

Bardziej szczegółowo

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według

Bardziej szczegółowo

Reakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy

Reakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy Reakcje chemiczne Literatura: L. Jones, P. Atkins Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje. Lesław Huppenthal, Alicja Kościelecka, Zbigniew Wojtczak Chemia ogólna i analityczna dla studentów biologii.

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006 PCA ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10 Data wydania: 10 lipca 2018 r. Nazwa i adres Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

I Etap szkolny 16 listopada Imię i nazwisko ucznia: Arkusz zawiera 19 zadań. Liczba punktów możliwych do uzyskania: 39 pkt.

I Etap szkolny 16 listopada Imię i nazwisko ucznia: Arkusz zawiera 19 zadań. Liczba punktów możliwych do uzyskania: 39 pkt. XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego I Etap szkolny 16 listopada 2017

Bardziej szczegółowo

BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU

BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU W procesach samooczyszczania wód zanieczyszczonych związkami organicznymi zachodzą procesy utleniania materii organicznej przy współudziale mikroorganizmów tlenowych.

Bardziej szczegółowo

Formuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet

Formuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet KARTA OŚWIADCZEŃ PRODUKTOWYCH Formuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet GŁÓWNE OŚWIADCZENIA Równowaga hormonalna: Zawiera witaminę B6 przyczyniającą się do regulacji aktywności hormonalnej. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

uczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe

uczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe 1 Agnieszka Wróbel nauczyciel biologii i chemii Plan pracy dydaktycznej na chemii w klasach pierwszych w roku szkolnym 2015/2016 Poziom wymagań Ocena Opis wymagań podstawowe niedostateczna uczeń nie opanował

Bardziej szczegółowo

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy II: III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących

Bardziej szczegółowo

KREW: 1. Oznaczenie stężenia Hb. Metoda cyjanmethemoglobinowa: Zasada metody:

KREW: 1. Oznaczenie stężenia Hb. Metoda cyjanmethemoglobinowa: Zasada metody: KREW: 1. Oznaczenie stężenia Hb Metoda cyjanmethemoglobinowa: Hemoglobina i niektóre jej pochodne są utleniane przez K3 [Fe(CN)6]do methemoglobiny, a następnie przekształcane pod wpływem KCN w trwały związek

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego

Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego Oznaczanie dwóch kationów obok siebie metodą miareczkowania spektrofotometrycznego (bez maskowania) jest możliwe, gdy spełnione są

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2] Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia

Bardziej szczegółowo

UKŁAD KRĄŻENIA. Zadanie 1 (1 pkt.) Objaśnij funkcje komórki pokazanej na rysunku:

UKŁAD KRĄŻENIA. Zadanie 1 (1 pkt.) Objaśnij funkcje komórki pokazanej na rysunku: Zadanie 1 (1 pkt.) Objaśnij funkcje komórki pokazanej na rysunku: Zadanie 5 (1 pkt.) Na schemacie przedstawiono erytrocyty różnych kręgowców, oznaczone literami a, b, c. Wskaż literę oznaczającą na schemacie

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006 PCA Zakres akredytacji Nr AM 006 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM MEDYCZNEGO Nr AM 006 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10 Data wydania: 10 lipca

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Transport przez błony

Transport przez błony Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej

Bardziej szczegółowo

Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii!

Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii! Chemia klasa II kwasy Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii! Cała Twoja kariera szkolna zależy tak naprawdę od Ciebie. Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę i umiejętności z zakresu chemii lub powtórzyć określoną

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy

Bardziej szczegółowo

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A.

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. 1. Atomy to: A- niepodzielne cząstki pierwiastka B- ujemne cząstki materii C- dodatnie cząstki materii D- najmniejsze cząstki pierwiastka, zachowujące jego

Bardziej szczegółowo

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH 1 REAKCJA CHEMICZNA: TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH REAKCJĄ CHEMICZNĄ NAZYWAMY PROCES, W WYNIKU KTÓREGO Z JEDNYCH SUBSTANCJI POWSTAJĄ NOWE (PRODUKTY) O INNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH NIŻ SUBSTANCJE WYJŚCIOWE (SUBSTRATY)

Bardziej szczegółowo

5. Lista badań wraz z zakresem wartości referencyjnych :

5. Lista badań wraz z zakresem wartości referencyjnych : 5. Lista badań wraz z zakresem wartości referencyjnych : Pracownia Analityki Ogólnej Rodzaj badania Wartości referencyjne Jednostki 1. Mocz badanie ogólne ph Ciężar właściwy Związki nitrowe Białko całkowite

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2

PODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2 PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-

Bardziej szczegółowo

Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia

Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla

Bardziej szczegółowo

Chemia Grudzień Styczeń

Chemia Grudzień Styczeń Chemia Grudzień Styczeń Klasa VII IV. Łączenie się atomów. Równania reakcji chemicznych 1. Wiązania kowalencyjne 2. Wiązania jonowe 3. Wpływ rodzaju wiązania na właściwości substancji 4. Elektroujemność

Bardziej szczegółowo

Układ wymiany gazowej i krążenia

Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej Tlenowe oddychanie komórkowe Podstawowe pojęcia Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego powietrza przepływającego przez powierzchnie oddechowe

Bardziej szczegółowo