Polityczne warunki ramowe i promocja rzemiosła oraz małych i średnich przedsiębiorstw w regionie Morza Bałtyckiego

Transkrypt

1 Parlament Hanzeatycki e. V. Polityczne warunki ramowe i promocja rzemiosła oraz małych i średnich przedsiębiorstw w regionie Morza Bałtyckiego Spis treści: I. Tło II. III. IV. Wyniki pisemnej ankiety Założenia Potencjał rozwojowy rzemiosła oraz małych i średnich przedsiębiorstw Założenia Poprawa politycznych warunków ramowych oraz promocji małych i średnich przedsiębiorstw V. Podsumowanie żądań dotyczących politycznych warunków sektora MŚP Hamburg, listopad 2006 Projekt Baltic Spatial Development Measures for Enterprises (BSME) jest współfinansowany ze środków UE w ramach programu INTERREG III B.

2 Parlament Hanzeatycki e. V. I. Tło W ramach Parlamentu Hanzeatyckiego współpracuje ze sobą ponad 30 izb i zrzeszeń rzemieślników oraz małych i średnich podmiotów gospodarczych ze wszystkich krajów nadbałtyckich. Razem reprezentują one około małych i średnich przedsiębiorstw. Lata pracy izb i zrzeszeń zaowocowały zróżnicowaną wiedzą i obszernym doświadczeniem w zakresie możliwości rozwoju i konieczności promocji małych i średnich podmiotów gospodarczych w regionie Morza Bałtyckiego. Wspólnie z publicznymi instytucjami promocji gospodarki, uniwersytetami i szkołami wyższymi regionu Morza Bałtyckiego członkowie Parlamentu Hanzeatyckiego realizują projekt promocji i rozwoju pod nazwą Baltic Spatial Development Measures for Enterprises (BSME). W jego ramach przeprowadzono analizę ekonomicznych i politycznych warunków ramowych w poszczególnych krajach nadbałtyckich połączoną ze szczegółową ankietą pisemną. Na tej podstawie powstał niniejszy projekt, który został przedłożony i poddany intensywnej dyskusji na międzynarodowej konferencji Polityczne i ekonomiczne warunki rozwoju rzemiosła, małych i średnich przedsiębiorstw oraz instytucji gospodarczych w krajach Morza Bałtyckiego która odbyła się w dniach września 2006 r. w Łodzi. Tym samym stworzona został jednolita i wspólna podstawa dla zdecentralizowanych działań związanych z realizacją tego projektu. W ramach swoich zadań, a przede wszystkim reprezentowania interesów - członkowie Parlamentu zajmą się kontynuacją celów i strategii projektu, przedstawiając je władzom politycznym i administracyjnym na szczeblu samorządowym, lokalnym i krajowym oraz naciskając na ich realizację. Również Parlament Hanzeatycki będzie zmierzał do realizacji tych celów i strategii w ramach prac projektowych oraz towarzyszył swoim członkom w pracach związanych z ich urzeczywistnieniem. Takie działania mają doprowadzić do wypracowania jednogłośności szerokiego grona znaczących reprezentantów sceny ekonomicznej regionu Morza Bałtyckiego, dzięki której możliwe będzie dotarcie z tym samym przesłaniem do jak największej ilości decydentów, a tym samym przyspieszenie realizacji projektu. 2

3 Parlament Hanzeatycki e. V. II. Wyniki pisemnej ankiety Ankietę przeprowadzono w kwietniu i maju 2006 r. wśród wszystkich członków Parlamentu Hanzeatyckiego (30 izb rzemieślniczych, przemysłowych i handlowych oraz zrzeszeń małych i średnich przedsiębiorstw z wszystkich krajów nadbałtyckich) oraz pozostałych partnerów w ramach projektu BSME (publiczne instytucje promocji gospodarki na szczeblu samorządowym i lokalnym). Ankieta miała trzy cele poznawcze: 1. zebranie informacji dotyczących wydajności pracy izb i zrzeszeń 2. zebranie danych dotyczących rodzaju i intensywności współpracy pomiędzy instytucjami promocji gospodarki na szczeblu samorządowym, lokalnym, krajowym i europejskim jak i propozycji usprawnienia takiej współpracy w przyszłości 3. ocenę istniejących ekonomicznych i politycznych warunków ramowych, przedstawienie propozycji ich dalszego rozwoju oraz wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Tabela 1 przedstawia odzew na ankietę. Tabela 1: Odzew na ankietę: Niemcy Litwa Polska Norwegia Rosja suma Liczba izb itp Liczba zrzeszeń federalnych Liczba gmin, organów administracyjnych Rozwój zasobów małych i średnich przedsiębiorstw w latach Całkowita liczba zakładów (do 250 zatrudnionych) pozostała niemalże bez zmian. W Niemczech wynika to przede wszystkim z nowelizacji Ustawy o rzemiośle wiążącej się ze znacznym zmniejszeniem ilości zawodów wymagających posiadania tytułu mistrza jak i ze wsparcia udzielanego bezrobotnym pragnącym się usamodzielnić (np. jako Ich-AG, czyli dotowane przez państwo jednoosobowe firmy usługowe). Wiąże się z tym trend do tworzenia małych przedsiębiorstw oraz wyraźny wzrost liczby zakładanych podmiotów gospodarczych, które były w stanie zrównoważyć dużą ilość ogłaszanych upadłości. Jednakże jakość nowo powstających firm uległa pogorszeniu ze względu na brak odpowiednich kwalifikacji ich założycieli. Do stagnacji liczby zakładów przyczyniły się ponadto ogólna sytuacja ekonomiczna w połączeniu z niewielką siłą nabywczą społeczeństwa. Główną przyczynę prawie niezmienionej liczby zakładów w Polsce stanowi rosnąca konkurencja ze strony dużych (zagranicznych) przedsiębiorstw oraz faza przejściowa dostosowania do europejskiego rynku wewnętrznego, w której obecnie się znajduje Polska. Przy prawie niezmienionej liczbie przedsiębiorstw zmniejszyła się natomiast liczba pracowników. Przyczyniła się do tego zła koniunktura oraz związany z nią słaby popyt wewnętrzny, rosnący nacisk ze strony konkurencji i wysokie koszty pracy. Zlikwidowano 3

4 Parlament Hanzeatycki e. V. przede wszystkim miejsca pracy związane z wykonywaniem prostszych czynności. W krajach wschodnich wielu wykwalifikowanych pracowników opuszcza swoją ojczyznę emigrując na zachód. Wiąże się to ze znacznymi stratami wykwalifikowanej siły roboczej w ich krajach pochodzenia i zaostrzającą się sytuacją dotyczącą podaży pracowników. W latach zanotowano nieznaczny spadek obrotów. Uwarunkowane jest to przede wszystkim ogólnie złą sytuacją ekonomiczną i zwiększonym naciskiem konkurencji. Oszczędności w obszarze kosztów osobowych zostały w dużej mierze wykorzystane na pokrycie kosztów energii. W krajach wschodnich do spadku obrotów przyczynia się również migracja siły roboczej. Według wielu ankietowanych izb daje się powoli zauważyć ożywienie gospodarcze - oczekiwane są większe obroty i wzrost liczby zatrudnionych. 2. Izby w regionie Morza Bałtyckiego jako instytucje wspierające gospodarkę i reprezentujące interesy Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) nie mają możliwości realizacji wszystkich funkcji sztabowych we własnym zakresie i dlatego są w szczególnym stopniu uzależnione od usług zewnętrznych i pomocy dopasowanej do potrzeb. Ze względu na średnio niewielkie rozmiary firmy te mogą tylko w ograniczonym zakresie same reprezentować swoje interesy, dlatego też konieczne jest w ich przypadku zjednoczenie sił i przekonywujące reprezentowanie ich interesów. Biurokratyczne obowiązki stanowią dla MŚP szczególnie duże obciążenie. Wykonywanie zadań władzy zwierzchniej w warunkach odchudzonej biurokracji i przy bezpośrednim kontakcie z firmami znacznie by je odciążyło. W takim kontekście izby i zrzeszenia okazują się mieć decydujące znaczenie dla sektora małych i średnich firm: Wspierają zrzeszone przedsiębiorstwa poprzez oferowanie korzystnych i dopasowanych do ich potrzeb usług. Jednoczą interesy zrzeszonych przedsiębiorstw i reprezentują je skutecznie w kontaktach z politykami, administracją i wszystkimi innymi grupami społecznymi. Biorą na siebie obowiązki władz zwierzchnich, pojmowane przez izby jako część ich zadań zmierzających do wspierania zrzeszonych przedsiębiorstw, odciążając tym samym państwo. 2.1 Struktura izb biorących udział w ankiecie Izby niemieckie są pod wieloma względami większe niż izby w innych krajach. Reprezentują większą ilość przedsiębiorstw zrzeszających większą liczbę pracowników i same zatrudniają na stałe lub na podstawie honorarium więcej pracowników niż izby w innych krajach nadbałtyckich. Średnia liczba pracowników zatrudnionych na stałe jest w niemieckich izbach dziesięciokrotnie większa niż w innych krajach. Powodem takiej różnicy w rozmiarach izb jest obowiązkowe członkostwo niemieckich zakładów oraz szeroka paleta zadań izb niemieckich obejmująca również obszerny zakres zadań władz zwierzchnich. Natomiast we wszystkich pozostałych krajach nadbałtyckich członkowstwo 4

5 5 Parlament Hanzeatycki e. V. w izbach jest dobrowolne. Ponieważ obowiązek członkowstwa dotyczy wszystkich przedsiębiorstw, w tym również dużą liczbę małych i bardzo małych firm, średnia wielkość zakładu w niemieckich izbach jest porównywalnie niska, bowiem zatrudnia on średnio 6,3 pracowników. W ramach dobrowolnego członkostwa duże przedsiębiorstwa organizują się lepiej; w tym sektorze średnia wielkość zakładu jest o ok. 150 % większa i wynosi 16 pracowników. Tabela 2: Wybrane dane dotyczące struktury izb Niemcy łącznie średnio inne kraje łącznie średnio liczba pracowników izb zatrudnionych na stałe liczba pracowników izb bez stałego zatrudnienia (otrzymujących honorarium) liczba zrzeszonych przedsiębiorstw liczba zatrudnionych w zrzeszonych przedsiębiorstwach (szacunkowo) zatrudnieni na jeden zakład 6,3 16 członkowstwo dobrowolne czy obowiązkowe? wyłącznie członkowstwo obowiązkowe 7 izb członkowstwo wyłącznie dobrowolne, z wyjątkiem zakładów kształcących 12 izb Izby niemieckie oceniają obowiązkowe członkowstwo bez wyjątku pozytywnie: - jest konieczne do realizacji ustawowych zadań - reprezentowania interesów całego rzemiosła i wypełniania zadań władz zwierzchnich; - zapewnia równomierne reprezentowanie interesów wszystkich członków, niezależnie od ich wielkości czy mocy kapitałowej; - znane są wyłącznie pozytywne doświadczenia z taką formą członkostwa. Większość izb z innych krajów również życzyłaby sobie obowiązkowego członkowstwa: - wzmocniłoby ono zasadę samorządności i przyczyniło się do osiągnięcia skutecznego wpływu na decyzje polityczne dotyczące sektora MŚP; - dzięki niemu można by w lepszy sposób kształtować aspekty etyczno-zawodowe i tradycje rzemiosła; - przeciwdziałałoby spadkowi liczby zrzeszonych zakładów. Jedna z polskich izb reprezentuje pogląd, iż wyłącznie zakłady kształcące powinny być zobowiązane do członkowstwa.

6 Parlament Hanzeatycki e. V. 2.2 Usługi świadczone przez izby dla swoich członków Izby to najważniejsze instytucje wspierające sektor małych i średnich podmiotów gospodarczych. Oferują zakładom korzystne i dopasowane do ich potrzeb ukierunkowane usługi, a zwłaszcza doradztwo z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw i techniki, kształcenie zawodowe, dokształcanie z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw i techniki jak i przekazywanie informacji oraz inne zadania związane z pośrednictwem. W ramach działań związanych z doradztwem najważniejsze obszary stanowią stosunki gospodarcze z zagranicą (19), usamodzielnianie się (19), ekonomika przedsiębiorstw (18), wykształcenie (17), zarządzanie jakością (17), środowisko naturalne (16) i zarządzanie zasobami ludzkimi/dokształcanie (15). Słabiej reprezentowane są tutaj takie dziedziny jak technika, przepływ technologii i innowacje. Dwadzieścia procent izb ocenia jakość swoich usług z zakresu doradztwa bardzo dobrze, ponad połowa dobrze. Pozytywne ocena własna dotyczy w pierwszym rzędzie takich obszarów jak wykształcenie i usamodzielnianie się. Jednocześnie wiele izb zgłasza konieczność dokształcania i poprawy jakości swoich usług związanych z doradztwem. Około jedna trzecia izb dostrzega dużą bądź średnią potrzebę rozwoju, w szczególności w takich obszarach doradztwa jak ekonomika przedsiębiorstw, stosunki gospodarcze z zagranicą, zarządzanie zasobami ludzkim/dokształcanie oraz usamodzielnianie się. W zakresie kształcenia i dokształcania dominują oferty związane z kształceniem zawodowym; wszystkie izby podejmują odpowiednie działania wspierające przedsiębiorstwa w tym zakresie. Mocną stroną izb są również oferty w zakresie dokształcania, w szczególności przygotowanie mistrzowskie (13), kształcenie dotyczące ekologii (13) oraz techniki informacyjnej i komunikacyjnej (11). Duże zaangażowanie izb w kształcenie odzwierciedla ich kluczowe znaczenie dla kwalifikacji rzemiosła i przedsiębiorstw średniej wielkości. 6

7 Parlament Hanzeatycki e. V. Tabela 3: Usługi i pomoc oferowane przez izby (liczba wzmianek w sumie 20 izb) rodzaj usługi występuje własna ocena jakości konieczność rozwoju w ofercie bardzo dobra dobra dostateczna wysoka średnia mała Doradztwo ekonomika przedsiębiorstwa technika, przepływ technologii i innowacje ekologia zarządzanie jakością stosunki gospodarcze z zagranicą kształcenie zarządzanie zasobami ludzkimi, dokształcanie doradztwo w zakresie otwierania własnej działalności gospodarczej Kształcenie i dokształcanie kształcenie zawodowe kształcenie techników przygotowanie mistrzowskie dualne kształcenie akademickie dokształcanie handlowe kształcenie handlowe umożliwiające awans (specjalista z zakresu ekonomiki przedsiębiorstwa i in.) dokształcanie techniczne dokształcanie ekologiczne języki obce technika informacyjna i komunikacyjna pozostała oferta pośrednictwo pracowników certyfikacja techniczna czasopismo dla członków okólnik informacyjny

8 Jakość usług kształcenia oceniana jest przez izby bez wyjątku bardzo dobrze lub dobrze. Szczególnie dobrze w samoocenie wypadają usługi edukacyjne w zakresie kształcenia zawodowego i przygotowania mistrzowskiego. Jednakże w przypadku prawie wszystkich usług związanych z kształceniem i dokształcanie dostrzega się konieczność rozwoju, szczególnie wyraźną w zakresie kształcenia zawodowego, przygotowania mistrzowskiego jak i dokształcania ekologicznego, w zakresie języków obcych i technologii komunikacyjnych. Wyjątkowo pozytywnie oceniają jakość swoich usług oraz ofertę edukacyjną przede wszystkim niemieckie izby. Największe różnice w samoocenie zaobserwowano w Polsce. Niektóre izby są bardzo zadowolone z jakości swojej pracy, inne natomiast oceniają ją bardzo nisko i zgłaszają odpowiednio wysokie zapotrzebowanie na rozwój w tym zakresie. W Rosji stwierdzono deficyty przede wszystkim w zakresie ekologii, zarządzania jakością i kształcenia. 13 z 20 izb dokonuje regularnej ewaluacji oferowanych usług na podstawie zadowolenia swoich członków. 2.3 Współpraca ponadnarodowa Członkowie Parlamentu Hanzeatyckiego są w naturalny sposób szczególnie zaangażowani we wspieranie współpracy międzynarodowej. Szczególnymi przywilejami cieszą się przy tym: a) pośrednictwo w zakresie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami oraz podnoszenia kwalifikacji kadry kierowniczej i pracowników zakładów b) międzynarodowa współpraca i wymiana doświadczeń pomiędzy izbami, a w pierwszym rzędzie podnoszenie kwalifikacji pracowników własnych izb i wykładowców. Tabela 4: Zainteresowanie izb współpracą międzynarodową (liczba wzmianek) potrzeba podnoszenia kwalifikacji własnych pracowników/wykładowców lub kierownictwa i pracowników przedsiębiorstw 8 przyznane miejsce kształcenie w zakresie techniki i działalności gospodarczej dokształcanie w zakresie techniki i działalności gospodarczej kształcenie handlowe dokształcanie handlowe 8 9. studia Bachelor of Business Administration pośrednictwo/doradztwo w zakresie współpracy przedsiębiorstw języki obce zarządzanie jakością zarządzanie środowiskiem naturalnym ochrona pracy i zdrowia 10 7.

9 3. Współpraca w zakresie promocji gospodarki i reprezentowania interesów 9 Hanse-Parlament e. V. Dla izb stanowiących kluczowe instytucje promocji sektora małych i średnich przedsiębiorstw istotne jest stworzenie w ramach swojego zakresu działania gęstej sieci współpracy z politykami, administracją, nauką, instytucjami specjalnego wsparcia itp., aby: a) za pośrednictwem tej sieci zaoferować zrzeszonym przedsiębiorstwom niejako z jednego źródła wszelkie potrzebne im usługi, b) móc reprezentować w ramach tej sieci bieżące interesy zrzeszonych przedsiębiorstw i promować je skutecznie. 3.1 Zakres i intensywność współpracy izb W izbach regionu Morza Bałtyckiego rozwinęły bardzo zróżnicowane formy współpracy. Ze szczególnie intensywnymi i różnorodnymi modelami oraz gęstymi sieciami kooperacji mamy do czynienia w przypadku izb niemieckich. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest spełnianie przez te izby w porównywalnie szerokim zakresie funkcji władz wykonawczych, które otwierają przed nimi możliwości kształtowania, skutecznego oddziaływania, ale i wymuszają intensywną współpracę. Ponadto niemieckie izby dysponują zasobami personelu średnio dziesięciokrotnie większymi, które są w stanie poradzić sobie ze współpracą wymagającą dużego nakładu pracy. W innych krajach nadbałtyckich taki rodzaj kooperacji jest znacznie słabiej rozwinięty. W tym zakresie jednak dostrzegana jest potrzeba rozwoju. Należałoby stworzyć jednolity model oparty na podobnej we wszystkich krajach Ustawie o promocji przedsiębiorstw średniej wielkości, obejmujący swoim zasięgiem cały region Morza Bałtyckiego, który pozwoliłby w sposób skuteczny wspierać rzemiosło i przedsiębiorstwa średniej wielkości z tego regionu. Natomiast intensywna współpraca w formie współdziałania i wspólnego zabierania głosu przy podejmowaniu decyzji jest w całym regionie Morza Bałtyckiego rzadkością. Na szczeblu samorządowym i lokalnym obejmuje ona w pierwszym rzędzie kształcenie zawodowe, współpracę ze szkołami zawodowymi oraz współdziałanie w sieciach wsparcia. W przeważającej części współpraca izb w regionie Morza Bałtyckiego odbywa się na zasadzie regularnej wymiany doświadczeń. Szczególnie dobrze rozwinięte są tutaj kontakty ze szkołami zawodowymi (13), innymi izbami z regionu (12), władzami administracyjnymi miast (11), jednostkami zarządzania pracą (10), ubezpieczeniami (10), instytucjami promocji gospodarki (9), kształceniem zawodowym (8) i bankami (8). Jednakże około jedna trzecia izb podała, iż w ramach niektórych pól ich działalności istnieją jedynie kontakty sytuacyjne, sporadyczne - bądź nie ma ich w ogóle. Kooperacja na szczeblu samorządowym i lokalnym jest przez większość ankietowanych uznawana za bardzo istotną. Średnio ok. 60 % izb jest zadowolonych z dotychczasowej formy współpracy. Większość izb widzi jednak dużą potrzebę rozwoju współpracy w przyszłości. Znacznie słabsze są kontakty izb z instytucjami na szczeblu regionów/landów. Wspólne zabieranie głosu lub współdziałanie przy podejmowaniu decyzji stanowi tutaj raczej wyjątek; przeważa natomiast regularna lub sytuacyjna wymiana doświadczeń. Zanotowano jednak duże zadowolenie z takiej formy kooperacji, która przez przeważającą część ankietowanych uznana została za ważną. Jedynie w odniesieniu do pojedynczych obszarów działalności takich jak promocja gospodarki, promocja stosunków gospodarczych z zagranicą, targi i giełdy współpracy, rozwój regionalny i infrastruktura komunikacyjna oczekuje się rozwoju współpracy.

10 Tabela 5 : Współpraca izb (liczba wzmianek w sumie 20 izb) Instytucje i obszary tematyczne współpracy współdziałani e przy podejmowani u decyzji zabieranie głosu regularna wymiana doświadczeń kontakty sytuacyj ne, sporadyc zne brak kontaktów zadowolenie z dotychczasowej formy współpracy stopień ważności współpracy potrzeba rozwoju współpracy 1. na szczeblu samorządowym/lokalnym tak nie duży średni mały duża średnia mała administracja miejska ogólnie promocja gospodarki rozwój miasta infrastruktura komunikacyjna wykorzystanie powierzchni przeznaczonych pod działalność gospodarczą kształcenie ogólne kształcenie zawodowe ochrona środowiska ochrona pracy i zdrowia zarządzanie pracą wspieranie sieci lokalnych szkoły zawodowe inne instytucje edukacyjne (kształcenie i dokształcanie) szkoły wyższe banki ubezpieczenia kasy chorych stowarzyszenia zawodowe ubezpieczenia od wypadków przy pracy związki pracodawców pozostałe związki specjalistyczne związki pracowników/związki zawodowe inne izby z regionu

11 2. na szczeblu regionów/landów (administracja okręgowa, landy, województwa itp. współdziałan ie przy podejmowan iu decyzji zabieranie głosu regularna wymiana doświadczeń kontakty sytuacyj ne, sporadyc zne 11 brak kontaktów zadowolenie z dotychczasowej formy współpracy stopień ważności współpracy potrzeba rozwoju współpracy promocja gospodarki tak nie duży średni mały duża średnia mała promocja stosunków gospodarczych z zagranicą promocja sieci regionalnych rozwój regionalny targi, giełdy współpracy itp infrastruktura komunikacyjna wykorzystanie powierzchni przeznaczonych pod działalność gospodarczą kształcenie ogólne kształcenie zawodowe polityka szkolnictwa wyższego ochrona środowiska zarządzanie pracą na szczeblu krajowym (ogólna polityka państwa) promocja gospodarki polityka stosunków gospodarczych z zagranicą polityka kształcenia polityka komunikacyjna polityka socjalna polityka rynku pracy polityka nauki i badań polityka ekologiczna polityka finansowa/podatkowa polityka dot. warunków płac zwalczanie nielegalnej pracy polityka antykorupcyjna na szczeblu UE europejskie programy wsparcia

12 Na szczeblu krajowym spotyka się sporadyczne przypadki współpracy na zasadzie wymiany doświadczeń; trochę lepiej rozwinięte są sporadyczne kontakty sytuacyjne. Te (rzadkie) przykłady współpracy uznawane są za istotne, jednakże nie zgłasza się prawie w ogóle potrzeby ich rozwijania. Współpraca izb na szczeblu europejskim jest z natury rzeczy bardzo rzadka. Jednakże te nieliczne istniejące kontakty postrzegane są jako ważne i osiągają duży stopień zadowolenia wśród ich uczestników. Zgłaszane jest duże zapotrzebowanie na rozwój przyszłej współpracy na szczeblu UE. Duże znaczenie dla izb mają projekty UE. 20 izb wymieniło w sumie 14 programów UE, w ramach których uczestniczyły lub obecnie uczestniczą w poszczególnych projektach. Obok udziału w programach UE izby angażują się intensywnie w krajowe i regionalne programy promocji, którym przypisują duże znaczenie. W odniesieniu do programów UE krytykowane są szczególnie skomplikowane procedury wnioskowe. Wiążą się one z nadmiarem biurokratycznych obowiązków, które przedsiębiorstwa są w stanie wypełnić jedynie przy fachowej pomocy z zewnątrz. 3.2 Dostrzeganie spraw i promocja MŚP Dostrzeganie przez politykę, administrację i obywateli spraw oraz promocja małych i średnich przedsiębiorstw ma centralne znaczenie dla rozwoju sektora tych firm, realizacji programów wsparcia i forsowania ich interesów. W tej kwestii oceny obecnego stanu rzeczy znacznie od siebie odbiegają. Podczas gdy izby w przeważającej części krytykują niedostateczne uwzględnianie tych firm i brak wsparcia, instytucje samorządowe i władze są zdania, iż rzemiosło oraz małe i średnie przedsiębiorstwa są dostrzegane i promowane przez politykę, administrację i obywateli w wystarczającym stopniu. W ocenie izb politycy w dużej mierze nie dostrzegają małych i średnich przedsiębiorstw i wspierają je zdecydowanie za słabo. Władza administracyjna rejestruje wprawdzie sprawy MŚP znacznie lepiej, jednakże nie zamienia tego w wystarczającym stopniu w odpowiednie działania mające na celu promocję takich podmiotów. Dostrzeganie ich spraw i wspieranie przez obywateli oceniane jest podobnie jak działania polityków - jako niewystarczające. W tych opiniach wyrażają się bardzo zróżnicowane problemy, m.in.: Uwzględnianie i promocja sektora przedsiębiorstw średniej wielkości jest w wielu obszarach rzeczywiście niewystarczająca. Ocena zewnętrzna i własna odbiegają od siebie w znacznym stopniu. Dostrzeganie spraw i promocja są o wiele lepiej oceniane niż rzeczywiście odbierane przez przedsiębiorców lub właściwe im instytucje samorządowe. Małe i średnie przedsiębiorstwa i podmioty je reprezentujące dysponują ograniczonym poczuciem własnej wartości i wymagają dużej dozy uwagi i opieki. Rzemiosłu wyraźnie doskwierają problemy związane z niedoinformowaniem i wizerunkiem. Nie udaje się w sposób wystarczający zakorzenić w szerszych kręgach ich wyjątkowego znaczenia i uzasadnionych wymagań. 12

13 Z drugiej strony natomiast, politykom i administracji nie udaje się w wystarczającym stopniu pokazać i w sposób wiarygodny udowodnić faktu, iż dostrzegają i wspierają dużą liczbę małych i średnich zakładów. Problemy w komunikowaniu się i przekazywaniu informacji należy ocenić również w kontekście zbyt słabo rozwiniętej współpracy na różnych płaszczyznach działania (patrz rozdział 3.1). Intensywniejsza kooperacja powiązana z bezpośrednią osobistą wymianą doświadczeń stanowi zadanie priorytetowe i nie może zostać zastąpiona przez (niezbędne) kampanie w ramach PR i promocji wizerunku. Rzemiosło i przedsiębiorstwa średniej wielkości powinny poświęcić dużo więcej uwagi zadaniom związanym z pośrednictwem i reprezentowaniem. Poniższa tabela przedstawia podsumowanie szczegółowych danych dotyczących ocen i opcji działania. 13

14 Tabela 6: Czy rzemiosło i MŚP są w regionie.. (liczba wzmianek) wystarczająco dostrzegane? wystarczająco promowane? pr zez tak nie tak nie polityk ę Politycy powinni jeszcze intensywniej szukać kontaktu z Przez politykę landów tak, natomiast politykę federalną raczej nie. rzemiosłem i jego organizacjami i wykorzystywać go. Jasne ukierunkowanie ustaw na struktury małych zakładów. Tylko w niewielkim wymiarze. Konieczne są bieżące kontakty, Często brakuje zrozumienia dla wydajności MŚP i konieczności aktywnej współdziałanie w gremiach decyzyjnych w zakresie polityki promocji tego rodzaju firm. Zakłady sprzedają się często bardzo źle regionalnej, podatków lokalnych i opłat, zarządzania pracą i ( narzekanie rzemiosła; zbyt małe zaangażowanie w gremiach politycznych). kształcenia zawodowego. MŚP nie spotykają się z adekwatnym uznaniem. Kredyty, ulgi podatkowe, dostęp do korzystnych a) należy uprościć procedury otwierania działalności gospodarczej; b) należy pomieszczeń/powierzchni pod działalność gospodarczą (bez ustabilizować system podatkowy; c) koszty kredytów bankowych powinny przetargu). zostać obniżone; d) należy znieść zbyt rozbudowaną strukturę instytucji Rzemiosło nie jest wystarczająco dostrzegane przez politykę. kontrolujących; e) należy uregulować warunki płatności za wykonane zlecenia; Powinny zostać wprowadzone specjalne przepisy prawne f) funkcjonowanie sądów powinno ulec poprawie. dotyczące MŚP, inne niż dla dużych koncernów. Mimo częstych obietnic MŚP są w rzeczywistości coraz bardziej obarczane. Niestety, to tylko puste hasła. Zmiana w systemie podatkowym; obniżenie kosztów pracy Przedsiębiorstwa powinny zrzeszać się w izbach rzemieślniczych Przepisy i rozwiązania powinny wspierać rozwój MŚP. Wymaga to ciągłych - więcej siły na zewnątrz. konsultacji. Polityka interesuje się tylko dużymi przedsiębiorstwami i nie zauważa problemów MŚP. administrację Częstsze uwzględnianie i włączanie MŚP w plany samorządowe. Skupienie uwagi na zabezpieczeniu przedsiębiorstw na miejscu; pole manewru MŚP nie są postrzegane jako partnerzy na rynku lokalnym. przy podejmowaniu decyzji przez administrację powinno być większe; uproszczenie przepisów Należy wprowadzić przepisy prawne. Należy lepiej uwzględniać MŚP przy przetargach organizowanych przez Tylko w niewielkim wymiarze; MŚP nie są wystarczająco administrację lokalną. aktywne. Administracja koncentruje się przede wszystkim na wypełnianiu Należy wprowadzić przepisy prawne. swoich zadań a nie na rozwiązywaniu problemów MŚP. Antypatia MŚP wobec administracji Rozwiązania proponowane przez administrację powinny rzeczywiście służyć MŚP Niewystarczające finansowanie pewnych przedsięwzięć. obywateli Klienci prywatni i firmowi są zadowoleni z jakości usług i Więcej zrozumienia dla interesów zakładów, więcej gotowości go zażegnania współpracy; niezadowolenie dotyczy często firm, które nie są konfliktów (Np. przy powodowaniu hałasu przez zakłady; należy zwracać członkami organizacji. większą uwagę na jakość/serwis/doradztwo, częściej sięgać po produkty/usługi lokalnych producentów), wsparcie dla firm lokalnych. Kontakt zależy w dużej mierze od tego, jak zamożna jest lokalna społeczność. 14

15 4. Polityczne warunki ramowe i promocja MŚP 4.1 Ocena politycznych warunków ramowych Obecne polityczne warunki ramowe postrzegane są w przeważającej części jako hamulec dla rozwoju MŚP. Również tutaj spotyka się wyraźnie różniące się, często przeciwstawne opinie: Podczas gdy izby wydają jednoznacznie negatywną ocenę, publiczne instytucje promocji gospodarki dużo częściej opiniują pozytywnie istniejący stan rzeczy. Tabela 7: Warunki ramowe (liczba wzmianek) tak nie Czy przepisy podatkowe są przejrzyste? 3 17 Czy zbyt wysokie podatki stanowią czynnik hamujący rozwój? 18 2 Czy zbyt wysokie koszty pracy stanowią czynnik hamujący 19 1 rozwój? Czy podstawy prawno-organizacyjne dają się zaplanować i są 2 15 ukierunkowane strategicznie? Czy w nowych ustawach/przepisach uwzględnia się ich wpływ na 5 13 MŚP? Czy występują trudności w zdobywaniu kapitału? 16 3 Czy koszty pozyskania kapitału są adekwatne? 10 9 Czy polityka banków wspiera MŚP? 3 16 Czy dużo jest biurokracji w obszarze 14 1 ochrony pracy i zdrowia? 3 1 prawa o prowadzeniu działalności gospodarczej? 2 5 ochrony środowiska? 4 - prawa budowlanego? 5 1 Poniżej znajduje się pozbawione jakiegokolwiek komentarza podsumowanie opinii i propozycji zawartych w ankietach. Rozbudowanie ich do zamkniętego projektu ma miejsce w rozdziale IV. Założenia Poprawa politycznych warunków ramowych i promocji małych i średnich przedsiębiorstw. Podatki: Wysokie podatki postrzegane są jako hamulec na wielu płaszczyznach - już dla samego zakładu, ponieważ przez nie mniej kapitału pozostaje w przedsiębiorstwie, co tym samym osłabia wyposażenie w kapitał własny i potencjał inwestycyjny. Proponowano tutaj obok ogólnie niższych stawek podatku również większe odciążenie zysków, które zostają w przedsiębiorstwie - w celu podwyższenia podstawy kapitału własnego. Obniżenie podatku VAT na usługi wykonywane przez MŚP znacznie by je wzmocniło, doprowadziło do wzrostu obrotów i zatrudnienia i przeciwdziałało nielegalnej pracy. Jako pozytywny przykład wskazuje się na Francję, gdzie obniżenie podatku VAT od kosztów personalnych i materiałowych powoduje obecnie prawdziwy boom w budownictwie, przeobraża szarą strefę w dużym stopniu w działalność legalną i prowadzi summa summarum do wzrostu wpływów publicznych państwa przy zmniejszonych dochodach z podatku VAT. 15

16 Planowane w Niemczech od 2007 r. podwyższenie stawki podatku od towarów i usług osłabi jeszcze bardziej siłę nabywczą społeczeństwa i odbije się negatywnie na MŚP. Obserwuje się konflikt interesów pomiędzy życzeniem obniżenia podatków a wymaganiem zintensyfikowania świadczeń publicznych, zwiększenia inwestycji, ulepszenia infrastruktury, zwiększenia inwestycji w oświacie etc., które finansowane są z podatków. Dla podmiotów gospodarczych średnich rozmiarów bardzo istotne są obok wysokości podatków również przejrzyste, zrozumiałe i długofalowe przepisy podatkowe. W stosunku do MŚP powinny obowiązywać proste warunki rozliczania podatków; w sumie należałoby wprowadzić więcej sprawiedliwości podatkowej. Proponuje się zastosowanie podatku liniowego. Koszty pracy: Wysokie koszty pracy - szczególnie wskutek zbyt wysokich dodatkowych kos ztów płac - hamują tworzenie nowych miejsc pracy. Obniżenie kosztów pracy jest decydu jące dla z większenia obrotów MŚP i możliwości zatrudnienia przez nie nowych pracowników. Należałoby przede wszystkim zredukować dodatkowe koszty płac, co wymaga reformy systemów ubezpieczeń społecznych. Świadczenia nie wchodzące w skład ubezpieczenia powinny zostać wyłączone z ubezpieczenia socjalnego, natomiast finansowanie ubezpieczenia zdrowotnego i chorobowego powinno być odłączone od pensji a okres wypłacania wynagrodzenia chorobowego w przypadku choroby powinien zostać zredukowany lub całkowicie zniesiony. W sumie należałoby zmierzać do osiągnięcia wię kszej efektywności i odpowiedzialności osobistej. Ukł ady zbiorowe pracy nie mogą być zbyt wysokie, lepsze byłoby wprowadzenie płac minimalnych. Polityka gospodarcza: W polityce gospodarczej konieczna jest długofalowa, jednolita i pewna strategia, ponieważ tylko taka umożliwia zakładom długofalowe planowanie strategiczne. Przed uchwaleniem nowe ustawy powinny być skrupulatnie sprawdzone pod kątem wpływów, jakie będą wywierać w szczególności na MŚP. Można to osiągnąć poprzez wprowadzenie do oceny skutków ustaw klauzuli o wpływie na przedsiębiorstwa średniej wielkości. Przepisy prawne powinny być ukierunkowana na praktykę i napisane zrozumiałym językiem. Należałoby opracować strategię rozwoju dla MŚP w poszczególnych regionach. MŚP nie mają niestety dużego znaczenia politycznego. Wprawdzie zasięga się opinii związków pracodawców, jednakże ich propozycje rzadko są realizowane. Do zmiany takiego stanu rzeczy konieczne są wzmocnione i konstruktywne reprezentowanie interesów oraz analiza wpływów. Powinno się umożliwić MŚP udział w przetargach państwowych. 16

17 Finansowanie: Pozyskanie kapitału jest dla MŚP często dość trudne. Przyczyna tego tkwi często w niewielkim kapitale własnym przedsiębiorstwa, który należałoby wzmocnić. Jednocześnie powinno się uprościć procedury przyznawania kredytów i obniżyć stawki procentowe. Należy stworzyć specjalne formy finansowania dla MŚP, np. fundusze udziałowe lub fundusze przestojowe. Bardzo pomocne są programy finansowania MŚP (np. w Niemczech Bank Odbudowy), które należałoby jeszcze bardziej rozbudować. Jednocześnie powinny zostać bardziej rozpowszechnione zarówno wśród MŚP, pracowników kas oszczędności jak i banków narodowych, ponieważ te stanowią w Niemczech główne źródło kapitału dla MŚP; dla dużych banków prywatnych MŚP nie stanowią interesującej klienteli. Należałoby wypracować specjalne bodźce, które zachęciłyby instytucje kredytowe do częstszego uwzględniania programów promocji przy przyznawaniu kredytów. 4.2 Środki promocji MŚP Izby i samorządowe/regionalne instytucje promocji gospodarki dysponują długoletnim doświadczeniem i obszerną wiedzę w zakresie możliwości rozwoju i konieczności promocji średniej wielkości podmiotów gospodarczych. Dlatego też w ankiecie zwrócono się do nich z prośbą o odpowiednie propozycje. Wyniki pokazują konkretne wyobrażenia, jakie środki należy przedsięwziąć na szczeblu samorządowym, regionalnym, krajowy i europejskim, by lepiej promować MŚP. Poniżej znajduje się podsumowanie propozycji przedstawionych w ankiecie, nie opatrzone żadnym komentarzem. Rozbudowanie ich do zamkniętego projektu ma miejsce w rozdziale IV. Założenia Poprawa politycznych warunków ramowych i promocji przedsiębiorstw średniej wielkości Szczebel samorządowy Władze komunalne powinny uprawiać aktywną politykę lokalną. Najefektywniej można ją realizować właśnie wspólnie z MŚP lub ich przedstawicielami. Interesy MŚP powinny być lepiej uwzględniane przez władze samorządowe. W planowaniu przestrzennym muszą być uwzględniane długofalowe skutki; należy unikać tutaj potencjalnych konfliktów z mieszkańcami danego terenu, np. w wyniku nadmiernego hałasu. Tereny pod działalność gospodarczą powinny być oddawane do dyspozycji MŚP na korzystnych warunkach odpowiednio do ich zapotrzebowania. Należy kontynuować i rozbudowywać samorządowe programy promocji MŚP, przede wszystkim w takich obszarach jak promocja przedsiębiorczości i własnej działalności gospodarczej jak i kształcenia i doskonalenia zawodowego. Władze samorządowe powinny udzielać MŚP więcej zleceń. W tym celu należy przyjaźniej dla MŚP rozplanować procedury udzielanie zleceń, ponadto poprawić zwyczaje płatnicze publicznych zleceniodawców. 17

18 4.22 Szczebel regionów/landów Kształcenie i dokształcanie: Obszar kształcenia i dokształcania musi zostać objęty szerokim wsparciem. Należy podnieść jakość wykształcenia; powinno się rozwijać i realizować specjalne przedsięwzięcia edukacyjne. Należałoby rozważyć utworzenie szkół rzemiosła. Finansowanie: Regionalne rzemiosło oraz małe i średnie przedsiębiorstwa powinny być dofinansowane w szczególnym wymiarze. Należy ułatwiać dostęp do środków finansowych poprzez stworzenie systemu poręczeń i zabezpieczeń finansowanych ze środków publicznych. Udział w politycznym procesie decyzyjnym: MŚP powinny być dużo częściej brane pod uwagę na szczeblu regionalnym i angażowane w polityczne procesy decyzyjne. Należy zapraszać przedstawicieli MŚP na posiedzenia gremiów decyzyjnych i uwzględniać ich propozycję w opracowywaniu regionalnych strategii rozwoju. Partnerskie stosunki organizacji MŚP i regionalnych rządów/władz administracyjnych wspomagają rozwój całego regionu. Należy lepiej wykorzystywać możliwości, jakie oferują obowiązujące ustawy. Polityka gospodarcza: By zabezpieczyć dalsze funkcjonowanie zakładów, konieczne jest mocniejsze wsparcie przy przejmowaniu przedsiębiorstw przez kolejne pokolenia. Należy realizować dobrze rozplanowaną politykę innowacyjną, która uwzględnia również komercjalizację przedsięwzięć badawczych i związanych z opracowaniem nowych produktów. Powinno się opracować lepszą infrastrukturę dla MŚP. Należy umożliwić MŚP bezpłatny udział w targach regionalnych Szczebel krajowy Naczelnym zadaniem dla rządów państwowych jest promocja przedsiębiorczości poprzez poprawę warunków ramowych. Kształcenie i dokształcanie: Promocja kształcenia i dokształcania jest punktem koniecznym dla zagwarantowania odpowiedniej jakości i konkurencyjności MŚP. 18

19 Finansowanie: Finansowanie zakładów jest czynnikiem decydującym o ich dalszym rozwoju. Bankowość i procedury kredytowania powinny zostać lepiej dopasowane do potrzeb MŚP i ułatwiać otrzymanie kredytów. Innym środkiem byłoby tu wyróżnienia dla inwestorów, których pozytywny przykład mógłby motywować innych. Podatki i opłaty: Ważnym elementem jest obniżenie dodatkowych kosztów płac i przeprowadzenie reformy podatków od działalności gospodarczej, w wyniku której powstałby uproszczony i przejrzysty system podatkowy a stawki podatkowe uległyby obniżeniu. W Niemczech należy zrezygnować z planowanej reformy podatku od towarów i usług. Należy wprowadzić niższą stawkę podatku VAT od usług wymagających dużego nakładu pracy, co przyczyniłby się do zahamowania nielegalnej pracy. Od usług należałoby pobierać podatek ryczałtowy. Polityka gospodarcza: Rząd powinien prowadzić długofalową politykę gospodarczą, realizującą jasne cele w zakresie kształtowania systemu gospodarczego. Nie powinno się inwestować w pierwszym rzędzie w rynek pracy lecz bezpośrednio w gospodarkę. Aby umożliwić optymalną promocję, należałoby wprowadzić przepisy prawne inne dla MŚP i dużych zakładów. Konieczne jest szybkie ograniczenie biurokracji; realizacja europejskich przepisów prawnych nie powinna wiązać się z ich dalszym zaostrzaniem. Należy uchwalić ustawę o samorządzie gospodarczym i w znacznym stopniu znowelizować niemiecką Ustawę o rzemiośle, tak aby został przywrócony pełny obowiązek posiadania tytułu mistrza. W odniesieniu do izb należy wprowadzić obowiązkowe członkowstwo dla zakładów (również poza terenem Niemiec). Konieczne jest polepszenie komunikacji pomiędzy państwem, bankami, izbami i doradcami. Pomoc ze strony państwa jest obszerna, zarówno pod względem personalnym jak i finansowym. Fakt, iż nie jest wykorzystywana w wystarczającym zakresie, jest uwarunkowany słabym przepływem informacji. Nie da się tego skompensować większą ilością programów i środków finansowych. Należy podtrzymywać obecne programy promocji MŚP i stosować je na szerszej podstawie Szczebel europejski Należałoby mocniej wspierać międzynarodową współpracę przedsiębiorstw na szczeblu europejskim, z jednej strony poprzez pomoc w poszukiwaniu partnerów i inwestorów, z drugiej poprzez promocję mobilności, m.in. przez rozwój uznawanych na arenie 19

20 międzynarodowej procedur przyznawania świadectw i certyfikacji jak i brak ograniczeń we wzajemnym uznawaniu dyplomów zawodowych. Ponadto należy promować międzynarodową współpracę organizacji gospodarczych. Decydujące dla istnienia MŚP na rynku europejskim jest stworzenie jednolitego prawa gospodarczego wspierającego MŚP oraz uczciwych warunków konkurencji w ramach UE. Należy unikać dumpingu płac. Strona niemiecka życzyłaby sobie wydłużenia okresu przejściowego dla swobodnego wyboru miejsca pracy. Polskie izby żądają programów, które dostarczałyby zakładom obszernych informacji na temat procesów integracyjnych. Programy promocji UE powinny być bardziej ukierunkowane na MŚP. W tym celu konieczny jest łatwiejszy dostęp do środków wsparcia i dopuszczenie środków prywatnych jako źródła współfinansowania. Promocja powinna koncentrować się na długofalowych celach. Główny nacisk należałoby kłaść na badania i rozwój, innowacje i zastosowanie nowych technologii oraz całość obszaru kształcenia. Ze strony UE powinna być opracowana i realizowana taka polityka MŚP, która zawierałaby specjalne uregulowania dotyczące małych zakładów, np. w zakresie ochrony środowiska. Należałoby wprowadzić w życie europejski program działania Rzemiosło, w ramach którego powinna zostać utworzona międzynarodowa akademia rzemiosła dla regionu Morza Bałtyckiego. 5. Najlepsze przykłady praktycznej realizacji promocji MŚP W ankiecie poproszono o podanie najlepszy przykładów realizacji promocji przedsiębiorstw średniej wielkości jak i promocji własnej działalności gospodarczej, które mają pomóc lepiej wspomagać wymianę informacji i wzajemne uczenie się od siebie jak i wyciągnięcie jak największych korzyści dla opracowania polityki promocyjnej w całym regionie Morza Bałtyckiego z pozytywnych doświadczeń zebranych w poszczególnych regionach/krajach. Ankietowane instytucje wprawdzie w różnym zakresie zastosowały się do tej prośby, jednakże powstał dość pokaźny zbiór pozytywnych przykładów promocji, co pokazuje poniższe zestawienie Regionalna promocja MŚP ujęcie ogólne Niemcy Hamburg: Holding Hamburg mbh, który współfinansuje zakładanie własnej działalności gospodarczej i przedsiębiorstwa hamburskie poprzez kapitał udziałowy. Fundacja Inwestycyjna Hamburg: Fundacja ta wspiera innowacyjne MŚP finansowo i poprzez usługi doradztwa. 20

21 Norgenta (Północnoniemiecka Agencja Life Science GmbH): Spółka wychodząca poza granicę landów, utworzona przez Hamburg i Szlezwik-Holsztyn w celu wspierania i koordynacji działań związanych z Life Science na terenie Niemiec północnych. Pilot MŚP: Dzięki instytucji pilota MŚP małe i średnie przedsiębiorstwa jak i zakłady rzemieślnicze dysponują jednostką, do której mogą się zwrócić po wsparcie w konkretnych przypadkach, w szczególności w przypadku problemów administracyjnych. Instytucje poręczeniowe: dostarczenie poręczeń w przypadku braku zabezpieczeń finansowych i realizacja publicznych programów promocji MŚP. Program promocji targów Hamburg. Meklemburgia-Pomorze Przednie: Program promocji Mikropożyczka Meklemburgii-Pomorza Przedniego Samorządowe/regionalne portale internetowe jako powierzchnie reklamowe MŚP (np. Dolna Saksonia: Okrągły stół promocji innowacji doradza w każdym zakresie. W czasie rozmów przedsiębiorca siedzi przy jednym stole z promotorami gospodarki, przedstawicielami izb i Krajowego Banku Promocji. Promocja Innowacji Landu Dolnej Saksonii Wspieranie doskonalenia zawodowego w ramach programu krajowego współfinansowanego ze środków UE Doskonalenie Indywidualne w Dolnej Saksonii Bank Poręczeń Kredytowych regionalne instytuty promocji gospodarki. Saksonia: mikropożyczki ESF Saksońskiego Banku Odbudowy: udzielanie pożyczek na inwestycje i środki produkcji osobom otwierającym działalność gospodarczą i młodym przedsiębiorstwom niezależnie od banku pożyczkobiorcy promocja kształcenia zawodowego w ramach ponadzakładowych kursów szkoleniowych oraz promocja instytucji z tym związanych (przez okręg lub land) Zajęcia edukacyjne ESF dla osób pracujących zawodowo - przeznaczone dla MŚP. 21

22 5.12 Polska Bydgoszcz: park technologiczny i przemysłowy system usług krajowych - punkty doradztwa dla MŚP Bydgoszcz - pakt na rzecz zatrudnienia Gdańsk: Marszałek i wojewoda odwiedzają wybrane przedsiębiorstwa i nagradzają szczególnie wyróżniające się zakłady. Szczególne uwzględnienie MŚP w niedawno uchwalonej regionalne strategii rozwoju województwa. Olsztyn: ulgi dla MŚP w zakresie podatku od nieruchomości zwolnienie z podatków lokalnych w przypadku groźby bankructwa firmy przyznawanie kredytów i gwarancji na szczeblu lokalnym promocja dobrych przedsiębiorstw w ramach konkursów lokalnych i regionalnych Opole: tworzenie klasterów rzemieślniczych promocja zawodów zagrożonych wyginięciem i wystawach Słupsk: poprzez zwolnienie z opłat na targach doradztwo w zakresie możliwości współfinansowania ze środków UE Punkty doradztwa udzielające firmom sektora MŚP nieodpłatnie informacji i porad; finansowane ze środków Polskiej Agencji Przedsiębiorczości. Nieodpłatne spotkania informacyjne dla przedsiębiorców na temat: Jak składać wnioski o wsparcie finansowe z funduszy strukturalnych i programu PHARE 5.13 Rosja Kaliningrad: utworzenie centrów doradztwa dla MŚP w miastach Obwodu Kaliningradzkiego stworzenie portalu informacyjnego szkolenia dla ekspertów pracujących w centrach doradztwa MŚP 22

23 stworzenie rejestru przedsiębiorstw pomoc finansowa dla mniejszych przedsiębiorstw St. Petersburg i Obwód Leningradzki: stworzenie Rady Wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw przy gubernatorze miasta St. Petersburg jak i podobnych jednostek działających przy administracji poszczególnych okręgów. 5.2 Zakładanie działalności gospodarczej 5.21 Promocja własnej działalności gospodarczej Pomoc finansowa: kapitał udziałowy lub poręczenia krajowe udzielanie mikropożyczek i pożyczek na założenie działalności gospodarczej w celu zrównoważenia niedostatecznej pomocy finansowej ze strony banków pożyczki Banku Odbudowy/Banku MŚP umorzenie kredytów udzielanych przez land i federację środki finansowe z europejskiego funduszu socjalnego obniżenie składek członkowskich w izbach lub całkowite zwolnienie z nich zwolnienie z opłat wpisowych ulgi w zakresie podatku od nieruchomości zwrot części kosztów za udział w szkoleniach itp. dotacje na tworzenie miejsc pracy niższe stawki ubezpieczeń socjalnych w pierwszych dwóch latach prowadzenia działalności gospodarczej. Doradztwo i wsparcie: stworzenie przyjaznej atmosfery dla osób otwierających działalność gospodarczą poprzez krajową kampanię inicjatywy na rzecz własnej działalności gospodarczej i innowacji bezpłatne usługi doradztwa wykonywane przez promotorów gospodarki i pracowników izb wsparcie dla osób otwierających działalność gospodarczą w ramach serwisu pilotującego 23

24 programy treningowe dla osób zakładających działalność gospodarczą Hanse-Parlament e. V. uwzględnienie tematyki własnej działalności gospodarczej w planach studiów wyższych Podnoszenie kwalifikacji: promocja doskonalenia i dokształcania osób zainteresowanych założeniem własnej działalności gospodarczej szkolenia dla bezrobotnych i osób zagrożonych zwolnieniem oraz przygotowanie do założenia własnej działalności gospodarczej. Uwagi: Niemieckie agencje pracy różnie oceniają dotacje dla bezrobotnych zakładających działalność gospodarczą. Podczas gdy część zgłasza pozytywne doświadczenia z tym związane, inni dostrzegają efekt pociągnięcia (korzystanie z dotacji przez osoby, które nie były pomyślane jako grupa docelowa), zniekształcenia konkurencji i nieefektywność. W Polsce spotyka się często z krytyką niedostatecznego wsparcia dla osób zakładających działalność gospodarczą. Wprawdzie oddano do dyspozycji MŚP jednostki doradcze, jednakże nie działają one w takim zakresie jakby sobie tego życzono. Trudna sytuacja jest przede wszystkich w zakresie wsparcia finansowego, ponieważ banki nie udzielają osobom zakładającym działalność gospodarczą najczęściej żadnych kredytów, a fundusz pożyczkowy udziela takowych tyko w niewielkim zakresie do maks. wartość zł. (ok ). Programy UE, w ramach których przyznawane są dotacje dla MŚP, wiążą się ze skomplikowanymi procedurami obliczeniowymi wymagającymi dużego nakład pracy, dlatego też nie są często wykorzystywane Warunki zakładania własnej działalności gospodarczej przez obcokrajowców- UE obywateli Dynamika zakładania nowej działalności gospodarczej ma decydujące znaczenie dla rozwoju i bieżącej odnowy rzemiosła i MŚP. Dlatego też w ankiecie uwzględniono warunki zakładania działalności gospodarczej - w szczególności w odniesieniu do obcokrajowców. W Niemczech: zasadniczo obowiązuje swoboda usług, jednakże w przypadku niektórych zawodów obowiązują dodatkowe wymagania nałożone przez Ustawę o rzemiośle (obowiązek mistrzowski) i ograniczenia w okresie przejściowym działalność rzemieślnicza wymagająca zezwolenia: wpis do rejestru na podstawie specjalistycznej dokumentacji zgodnie z 8 i 9 Ustawy o rzemiośle 24

25 rejestracja rzemiosła nie wymagającego zwolnienia i działalności rzemieślniczej bez konieczności udokumentowania specjalistycznych kwalifikacji Na Litwie: Obywatele UE są w kwestii zakładania i rozwijania działalności gospodarczej zrównani w prawach z obywatelami Litwy. Obywatele UE, którzy chcą otworzyć działalność i osiedlić się na Litwie, otrzymują zezwolenie na pobyt na okres pięciu lat. Obcokrajowcom nie wolno inwestować w obszarach, które związane są z bezpieczeństwem państwa i obroną kraju. Wyjątkowego zezwolenia może udzielić państwowa Rada Bezpieczeństwa. W Polsce: Obywatele UE mogą usamodzielniać się bez zgody ze strony władz administracyjnych, jedynie w przypadku zakupu ziemi potrzebują pozwolenia właściwego ministerstwa. Obywateli UE i Państw EFTA obowiązują te same przepisy prawe co obywateli polskich Warunki zakładania działalności gospodarczej przez obcokrajowców spoza UE W Niemczech: zezwolenie na pobyt stosowanie się do wszystkich przepisów prawnych włącznie z Ustawą o rzemiośle specjalne zezwolenia zgodnie z 8 Ustawy o rzemiośle Na Litwie: Obowiązują te same przepisy co w przypadku obywateli UE, jednakże zezwolenie na pobyt wydawane jest tylko na okres roku. W Polsce: Konieczna jest zgoda właściwego ministerstwa, chyba że chodzi o wspólne przedsięwzięcie z udziałem polskiego kapitału. Wpis do rejestru; pracownicy muszą posiadać zezwolenie na pobyt lub pobyt tolerowany lub status uchodźcy. W Rosji: Decyzja podejmowana w indywidualnych przypadkach; należy stosować się do wymogów nałożonych przez państwo. Specjalne uregulowania w specjalnej strefie gospodarczej Kaliningrad. 25